گوتنێت سەقەت
گوتنێت نە درست: ڤێ نە بێژە، بەلێ ئەڤێ بێژە
چەند گوتنێت کوردی دڤێت مروڤ یێ هشیاربیت وان نەبێژێت دناڤ جڤاکێدا ل دیوانا یان ل جهێت پێڵ بەرز وبلند چنکی نە یا درستە ئەو گوتن مروڤ بیژیت چنکی ئەو ب سەر وی کەسیدا دشکێت یان بو ئەوێت بەرامبەر کو دبیتە جهی کیماسیێ. هەر وەسا خو دانیت جهێ نەزانینێ ونە تێگەهشتنێ درامانا زمانیدا ودمەبەستا ڤان گوتنادا وهەمی کەس رامانا راست ژڤان گوتنا بدرستی نوزانیت. ژبەر ڤێ چەندێ دڤێت خو دویر ب ئێخیت ژڤان رەنگێت گوتنا ل ڤان جورە جهێت تایبەت. بو نمونە:
ئەزێ پی کولێ دکەم
(پێ کول دهێت بو دەوارا چ کەر، هەسپ یان هێستر) یا درست ئەوە مروڤ بیژیت: ئەزێ بزاڤێ دکەم یان ئەزێ خو هەولدەم.
ئەز ب چارگاڤ چوم و ب چار گاڤ هاتم
(ئەڤە ژی وەکی گوتنا ئێکێ بو دەوارا دهێت ) یا درست ئەوە مروڤ بێژیت: ئەز ب غار چوم یان ئەز بەزیم یان ئەز حێڵ چوم وهاتم.
هەوە ئەز ب شاخا ڤە هەلاوستم
(شاخ یێت گیانەوەرا نە وەک: گا، گامێشا، نیریا یان بەرانا...)
یا درست ئەوە مروڤ بێژیت: ئەز مامە ل هیڤیا هەوە یان ئەز گەلەک مامە دژڤانا هەوە دا بەس هوین گویروبون.
ئەز چوبوم دەستریڤەدم
ئانگو من دەست درێڤا ڤەدا. ئەڤە نە یا درستە بەس دهیتە گوتن ژلایێ گەلەکێت زانا وتێگەهشتی ڤە.
یا درست ئەوە مروڤ بێژێت: ئەز چوم دەست نڤێژی بگرێم، یان من تارێت گرت یان ئەز چومە دەست ئاڤەکێ.
چەوا بو ئەو جهێ تو چویێ : چ بێژم : شەرە صەیانێ بو
ئەو مروڤێت وێرێ بەر هەنگاری ئێک بون هەر وەکی صە لێک دکەڤن وئێک دو دگەرسینن. یا درست ئەوە بێژیت: هەمی ب حەفکا ئێک دو ڤە بون، ب دەنگەکێ بلند. قەرقەشا وان بو بدەنگەکێ حێڵ.
ئەز چومە وێرێ: بەس سەی ب ئەزمانێ سەی نە دزانی
ئانگو گەنگەشا وان یا بێ سود بو، کەس دئێک دو نە دگەهشت. هەر وەکی سە درەون.
یا درست ئەو بێژیت: وان کەس دئاخڤتن ب دەنگەکێ بلند، کەسێ دەلیڤە نە دا یێ دی دا دئێک ودو بگەهن ب درستی.
ئەز مروڤەکێ گیان سە مە
ئەوێ ڤێ دبێژیت خو دهینتە بەرامبەری صەی ئانگو دخەما چنینە، چ لێ بیت دەیناکەت، یێ بێ گازندەیە، یێ رازی یە، سەر خوقەبیلدکەت.
یێ دگەریێت وەکی سەیێ پێ سوتی
ئەو کەسێ بەرامبەر ئینا مینا سەی ئانگو چ ئەردا ناتەبتیت، کارێ وی وەک سەی هەر گەریانە. یا درست ئەوە بێژیت: دگەریێت بێ راوستیان، چ جها ناهێلیت، کارێ وی هەر هاتن وچونە وبێ سود ومفا.
چ حالێ تە یە: حالێ من حالێ خرویە
خرو رامان ژێ صەیە، چنکی سە دەما دوەستێت ئا دڤێت بنڤیت خو خڕدکەت ئانگو خو گروڤر دکەت ژبەر سەرمایێ. ڤێجا ئەو کەس خو
دهینتە بەرامبەرێ سەی. یا درست ئەوە بێژیت: حالەکێ بێ حالە، بەلنگازی یە، ئەز یێ هەژارم.
مە قوین ئینا هارێ دەستان
ئەڤە ژهەمیا کرێت ترە، ئانگو هندی دکەت ڤێرا ناگەهیت، هەرێ بەلنگازە، چ لێ زێدە نابیت، هەرێ معیزە،دەیندارە. رامانا قوینێ ئەوە کو ئەو
ژی ئینا هاری ئو هەر فایدەنەکر، هەر ما ل سەر وێ هەژاریێ.
ئەزێ کورک بویم
وەکی مریشکی، چەوا مریشک دروینیت سەر هێکا دەمێ پیست وئێک روژا، ئانگو ئەز وەکێ مریشکێ یا کورک بویم. یادرست بێژیت: ئەزێ
بێ شوڵ وکارم، ئەزێ روینشتی مە، ئەز دمال ڤە ئەزێ بێ کارم.
گوهـ بەلو، گوهێت خۆ شۆر نەکە
هەر وەکی کەری، ئەڤە سالوقدانێ کەری هەکە نەڤێت کارەکی بکەت گوها شۆردکەت. یادرست مروڤ بێژیت: خو زچ نەکە، هلو خو پەیتکە، رابە سەر خو خو زیرەک کە.
تەنگێت لێ شدادندن.
دەما کارەکێ پێدڤی دکەڤتە بەر کەسەکی دا پێرابیت، بەس ئەو مروڤە یێ سست بیت ئو نەڤێت بکەت، ئێک دێ بێژیت دێ تەنگا لێ بشدینن، ئانکو هەر وەکی کەری دەما دبنە کارەکی یان شولەکێ فەر تەنگا لێ دشدینن دا یێ پەیت بیت ل سەر وی کاری. یا درست ئەوە
مروڤ بێژیت: پالدە وی کاری یان ب وی کاری ڤە بکە.
٥-٤-٢٠١٧- دهوک - ئەحمەد عەلی