گوتن ورەنگ

رەنگ وژیان

١- رستا ناڤێت رەنگان

ب ئنگلیزی و عەرەبی و کوردی

aquamarine زبرجدي زوبەرجدی

beige بيج خاکی

black أسود رەش

blond أشقر کەژال

blue أزرق شین

brown بني گەور

chestnut كستنائي مارونی

copper نحاسي سفری

coral مرجاني مەرجانی

crimson قرمزي قورمزی

cyan أزرق سماوي ئەسمانی

emerald زمردي زومردی

gray رمادي خولکی

green أخضر کەسک

honey عسلي هنگڤینی

khaki كاكي خاکی  

magenta أرجواني مۆر   

maroon البني قەهوائی

maroon العنابي رەنگێ تری

 misty roseزهري گولگولی

navy-blue أزرق بحري

off-white السكري شەکری

olive زيتوني زەیتینی

orange برتقالي پورتوقالی

phosphoric الفسفوري فسفۆری

pink وردي گولگولی

pistachio الفستقي فستەقی

purple بنفسجي مۆر

red أحمر سۆر

silver فضي زیڤی

sky blue السماوي شینێ ئەسمانی

 Snowثلجي بەفری

violet بنفسجي مۆر

wheat قمحي گەنمی ئەسمەر

yellow أصفر زەر

٢- سالوخێت رەنگان

ب ئنگلیزی و عەرەبی و کوردی

beaming مشع برقین  

bleached مبيض سپیتالە  

bright مشرق گەش

brilliantly لامع تەیسی

clean خفيف سڤک

cold بارد رەنگێ سار

colorful ملون رەنگین 

colorless عديمة اللون بێرەنگ 

dappled مرقّط پێچاندی

dark غامق توخ

deep داكن تاری

delicate لطيف نازک    

dim خافت تەمری

discolored باهت پەتخی  

dotted منقط خەتخەت

faded ذابل چرمسی

flaming براق برسقێت

fresh منعش دلڤەکر

golden ذهبي زێرین

harmonious متناغم پێکهاتی  

harsh صارخ، فاقع اللون رەنگ دژوار 

light فاتح ڤەبی

opaque معتم تاری

pale شاحب پیتی   

rustic بسيط سادە

showy مزخرف کشکشی

somber داكن کرێت

sooty قاتم رەشتاری

 tealغامق قەمەر

tinted ملون رەنگین

translucent شفاف شەلال

vivid مٌشرق گەش   

watery مائي ئاڤی

گوتن ورەنگ

مەبەستا رەنگان

کورد دبێژن:"سپی دبوهژن، سور دسوژن، رەش ئەسمەر لاوا دکوژن"

پێشگوتن

رەنگ دزۆرن دناڤ سروشتێ، ئەڤ جۆرە رەنگە دگرێداینە ب ژیانا مە ڤە دگەلەک رەوش وشوپادا. تشتەکێ تایبەت ددەتە ژیانێ، دکەڤندا یێت ئاکنجیبوین دناڤ مەژیێ مەدا، دناڤ هزر وبیرێت مەدا ب رێکا کەلوپۆری وفولکلۆری ب هەمی جۆرێت خوڤە وبتایبەت گوتنێت کوردی. تیروژکا روژێ سەرەکانیا بو هەمی رەنگان، ژبەر ڤێ چەندێ رەنگ دهێنە ڤەژاندن ژتیروژکێت روناهیا روژێ ب تایبەت. رەنگ یێ گرێدایە ب چاڤی ڤە، ئەو دهێلیت ئەم پێ ب حەسیێن وکارتیکەرێ دکەت ل سەر مە ب ئانەهیا روژێ. رەنگان رولەکێ گرنگێ هەی بو لڤینا هەستی ل دەف مروڤی ب شێوەکێ دژوار، ئەڤە ژی دمینیت ل سەر هەر کەسەکی ول دیف هزر وهشێت وی وپێچونا وی دگەل ڤان جۆرێت رەنگان. هندەک ژوان جهێت خوشیێ وجانیێ نە وهندەک دبنە ئەگەر بو خەمێ ودلتەنگیێ ودامانێ. وەهسێ بو خودانی چێدکەن وزەوقەکێ بێ سنۆر پەیدادکەن ل دەف مروڤێ دگەهیتە پلێت بلند چ ژلایێ فسیولوجی، نەفسی ورەوانی ڤە یان نوژداری ڤە.

ئەڤە چەند رەنگێت بەرزن ئەوێت دهاتین دناڤ گوتن وبێژێت کوردیدا:

پورتقالی: البرتقالي: orange: نیشانە بو: خوشیێ، مێرینیێ، ئامەدەبونێ، پێشکەفتنێ ...

رەش: الأسود: black: نیشانە بو: تازەتیێ، هێزێ، دەستهەلایێ، ئێشێ، دامایێ، مرنێ... 

زەر: الأصفر: yellow: نیشانە بو: رەحەتیێ، زفتیێ، ترسێ، شیانێ، کەیفێ، تشت هەبونێ... 

سپی: الأبيض: white: نیشانە بو: پاقژیێ، زەلالیێ، ئاشتیێ، کچینیێ، ساریێ، رەنگێ بەفرێ یە... 

سۆر: الأحمر: red نیشانە بو: گەرمیێ، ڤیانێ، کەربێ، مەترسیێ، زاخێ، حەزێ، زیرەکیێ، کامێ... 

شین: الأزرق:blue : نیشانە بو: تەناهیێ، باوەریێ، ئاکنجیبونێ، کویریاتیێ، بەرێکڤەچونێ، راگرتیێ ...

کەسک: الأخضر: green : نیشانە بو: جانیێ، ئارامیێ، رەحەتیێ، نویژەنیێ، گژگژینێ، هیڤیێ ...

گولگولی: الوردي: rose, pink : نیشانە بو: ئەڤینێ، پێتەکرنێ، جوانیێ، کچینیێ ... 

گەور: البني: :brown : نیشانە بو: سستیێ، باوەریێ، بارهەلگریێ، دلنەرمیێ ... 

مۆر: البنفسجي، أرجواني :, purpleنیشانە بو: زاخێ، کەشخاتیێ، بلندیێ، دەستڤەکریێ، نهینیێ ...

رەنگ دو جۆرن:

یەکەم: رەنگێت سەرەکی: ژڤان رەنگان مە یێت دهەین سێ رەنگێت سەرەکی چنکی چ رەنگێت دی ژێ نا چنە دەر ئەوژی ئەڤەنە: سۆر- شین - زەر

دووەم: رەنگێت جوت: ئەون یێت دهێنە ناڤئێک هلکرن برێژەکا درست دا کو رەنگەکێ دی بو مە پەیداکەت دبێژنێ رەنگێ جوت:

کەسک – مۆر – پورتقالی

هەر وەسا ئەڤ رەنگە ژلایێ تەبعەتێ وکارتیکەریا خو دبنە دو چق: سار وگەرم

یێت سار: شین- کەسک- مۆر، چنکی ئەڤە ڤێک کەڤتینە ودەنە سەر رەنگێ ئەسمانی وئاڤێ، ئەگەرن بو ئینانا سەرمایێ.

یێت گەرم: سۆر- زەر- پورتقالی، دبێژنێ رەنگێت گەرم چنکی دهینیتە هزرا مروڤی رەنگێت ئاگری وخوینێ، ئەو بنارەتێ گەرمیێ نە.

ئەگەر ئەم بهین سەحکەین دێ بینن رەنگێ (رەش) سەرێ خاری ژرەنگێت دی، بارا پتر گوتن وبێژ یێت سەر هاتن. ئەوێت دی رێژا وان کێمترە، ئو دهندەک گوتنادا دو رەنگا جهێ خو یێ کرێ پێگڤە. زۆربەی وان یێت هاتن وەک سالوخەت چ بو کەسی ب تایبەتی یان بو رەشا سروشتی ب گشتی.

گوتن وبێژ:

رەنگێ رەش

بەخت رەشێ بەخت نەبو، چو کانیا ئاڤێ تێ نەبو، حەفت مێرکرن کیر پێڤەنوبو

چاڤێت ره‌ش من بوته ‌نه‌ کلداینه

چاڤیت ره‌ش نه‌هه‌وجه‌ی کلدانێ یه

چه‌ند شه‌ڤ رەش وتاری بیت نه‌شێت روناهیا شه‌مالكه‌كێ بڤه‌مرینت

حەتا دەست رەش نەبیت، تاما دەڤی خوش نابیت

دەڤ بەشو، روی رەشو

ره‌شکه‌ دلێ خودانی خوه‌ش که

رویێ ره‌ش نەهه‌وجه‌ی ته‌نیێ یە

رەش چ رەنگا ناگریت

رەش غەوارەبو

رەشێ زەڤیا ب کەربەشێ، خودان ژێ دل خوەشێ

رەنگێ سپی

‌به‌فر ژی یا سپی یه‌، بەلێ چ تام تێ نیە

تە روی دسپی بن

رەشکا رەشە شروخا سپی، ئەڤە نە ئێکێ دی

سپیێ زەڤیا ب هرمییێ، خودان ژێ بێ هیڤیێ

سەر رەشیرا چ رەنگ نینە

لڤا رەشا لڤا دڤێت

مارێ ره‌ش نه‌ ئارینه

مروڤێ زک ره‌ش نه‌یارێ خویه‌

مریشکا رەشە، هەرو یا نەخوەشە

رەنگی سۆر

چ رویێت وی یێت سۆربوین

حەتا من سۆرکر، وی پێڤەدا

سور کرە سەر بەرکێ

سورێ زەڤیا ب گوندورێ، خودانی هەر ل گەل پورە  پورێ

سۆرە گەمۆرە

رەنگێ زەر: زەرد

زەردە، خوش خوارەدە

زەرە مسوگەرە

کولکا قوینێ یە، نەیا زەرە نە یا دەرە

ل کیرێ زەربو، ل کێری دەربو

هاتە سەر کاسکا زەر

رەنگێ شین

چیێ خو دشینی هلاندی

چەندێ لێڤ شینە

ئاسمانێ شینە، دنیا هوینە

ئه‌سمانێ‌ شین سه‌ردا گرت

رەنگێ کەسک: سەوز

بهارا کەسک بوی

دنیا دکەسکی وەربو

رەنگێ گەور: ئێغبالا مامێ گەورە، ب شەڤێ ساهی یە ب روژێ عەورە

رەنگێ مۆر: هەکە تو بەنکێ سۆر وزەر ومۆربی، دێ ب دەرێ همبانکا خو ڤەبی

رەنگێ گولگولی: تو دبێژێ یا روی گولگولی یە (کولیلکە)

رەنگێ پورتقالی: یا روی پورتقالە

دو رەنگ یان سێ رەنگ دگەل ئێک دگوتنەکێدا:

جار ب رەشی، جار ب سۆر بەشی

خو چەندا سۆر وسپیکری

دراڤێ سپی بو روژا رەشە

رەشکا رەشە شروخا سپی، ئەڤە نە ئێکێ دی

زەری ژناڤ سۆری نا کەتە دەر

سپی دبوهژن، سور دسوژن، رەش ئەسمەر لاوا دکوژن

سۆرە گەمۆرە، زەردە خوش خوارەدە

ما تو کەری، سپی دکەیە رەخ زەری

هەکە تو بەنکێ سۆر وزەر ومۆر بی، دێ ب دەرێ همبانکا خو ڤەبی

 ١٧-١١-٢٠١٨- دهوک – ئەحمەد عەلی حەسەن