9.1. Izaki bizidunen ezaugarriak

• Jaio eta hil egiten dira.

• Antzeko konposizio kimikoa dute,materia organikoaren oinarri.

• Zelula izeneko unitate mikroskopiko batez edo gehiagoz osaturik daude.

Zelulak unitate bizidunik txikienak dira

• Bizi -funtzioak betetzen dituzte: nutrizioa, harremana eta ugalketa.

NUTRIZIO FUNTZIOA: Nutrizioaren bidez, izaki bizidunek bizitzeko behar dituzten energia eta substantziak lortzen dituzte.

Organismoen sailkapena nutrizio-motaren arabera:

Autotrofoak.

Bere kasa substantzia organikoak sor ditzakeen organismoa.

Horretarako energia-iturri bat erabiltzen du (Eguzkiaren argia) eta ingurunetik (lurzorutik eta

atmosferatik) substantzia ez-organikoak jasotzen ditu (ura, gatz mineralak eta karbono dioxidoa).

Fotosintesi izeneko prozesuaren bidez substantzia organikoak sortzen ditu.

Adibideak: landareak, algak eta zenbait bakterio autotrofoak.

Heterotrofoak.

Beste batzuek sortutako materia organikoa hartu behar dute; beste izaki bizidun batzuez edo haien

hondakinez elikatzen dira.

Adibideak: animaliak, onddoak eta mikroorganismo gehienak.

HARREMAN FUNTZIOA: Harreman-funtzioaren bidez, izaki bizidunek harremanak dituzte elkarren artean eta ingurunearekin.

Harreman-funtzioari esker, adibidez, landareak argirantz hazten dira, eta animaliek ihes egiten dute

harrapariengandik.

UGALKETA FUNTZIOA: Ugalketaren bidez, izaki bizidunek beren antzeko ondorengoak sortzen dituzte.

Ugalketa sexugabea.

Banako bakar bat aritzen da, eta banako horretatik sortzen dira ondorengoak.

Adibideak:

Belakiek, zilak sortzen dituzte,eta askatzean,beste belaki batzuk sortzen dira.

Sexu bidezko ugalketa

Sexu desberdineko bi banakok sexu-zelula edo gameto bana jartzen dute.

Bi gametoak elkartzean, zigotoa eratzen da; hura garatzean, berriz, beste banako bat sortzen da.