Αγαπητοί φίλοι,
Σας χαιρετίζω με ιδιαίτερη χαρά και βαθιά συγκίνηση για την τιμή που μου κάνετε να ασχοληθείτε με το έργο μου.
Μια και το θέμα μας είναι η ποίηση,
Το πρώτο πράγμα που μου έρχεται στο μυαλό είναι να επαναλάβω πως η ποίηση είναι πραγματικά η μητρική γλώσσα της ανθρωπότητας, γι’ αυτό και όχι μόνο δεν ξεχνιέται ποτέ, αλλά μένει πάντα ζωντανή και μας εμπνέει.
Όμως η ποίηση, όπως και κάθε τέχνη, είναι επίσης ένας άθλος. Ένας μεγάλος άθλος του ανθρώπινου πνεύματος, που κατορθώνει μέσα απ’ αυτήν να προσεγγίσει έναν σπάνιο βαθμό ελευθερίας. Γιατί μόνο μέσα στην ποίηση ο άνθρωπος έχει την ελπίδα να απαλλαγεί από τα καταναγκαστικά δεσμά που επιβάλλει η φύση, εκτός από τις άλλες λειτουργίες της ζωής μας, και στον τομέα της έκφρασης. Γιατί έχει γίνει πια κατανοητό ότι μια από τις τελικές ουσίες του ανθρώπινου πολιτισμού είναι η αέναη και αδυσώπητη αντιπαράθεση με τη φύση, με στόχο όχι μόνο την καθυπόταξή της, αλλά και την ανασκευή της. Η ποίηση εξυπηρετεί αυτό το στόχο αφού έχει από τα παλιά χρόνια διεκδικήσει και εξασφαλίσει για τον εαυτό της το δικαίωμα να μην αποδέχεται και να μην τηρεί βασικούς φυσικούς νόμους όπως λ.χ. ο νόμος αιτίου και αιτιατού, ο νόμος της συνέχειας και της αλληλουχίας ή ο νόμος της συνάφειας και χωροθέτησης . Όπως δείχνει η αποδεκτή από τα παλιά χρόνια φράση «ποιητική αδεία», στην ποίηση οι νόμοι αυτοί δεν ισχύουν. Στην ποίηση «οι άνθρωποι πρώτα θα πεθαίνουν και κατόπιν θα γεννιούνται», «το υψόμετρο είναι απρόσιτα μεγάλο και δε φοβούνται μήπως πέσουν» "τ’ άστρα δεν φέγγουν μόνο για να μας φωτίζουν, μας φωτίζουν για να υπάρχουν και να αισθανόμαστε την ύπαρξή τους".
Όμως τι θα έλεγε κανείς πως είναι ποίηση;
Υπάρχει πρώτα η δήλωση του Σάμιουελ Τέιλορ Κόλεριτζ ότι «ποίηση είναι το άνθος και η ευωδιά της ανθρώπινης γνώσης, της ανθρώπινης σκέψης, του ανθρώπινου πάθους, της συγκίνησης και της γλώσσας», που αντιπροσωπεύει πράγματι το κύριο ρεύμα της Αγγλικής ποιητικής παράδοσης, μολονότι σε αρκετές περιπτώσεις τα στοιχεία αυτά διαποτίζονται και όχι σπάνια αναμιγνύονται με ενσταλάξεις πνεύματος, χιούμορ, σάτιρας, λεκτικών ευρημάτων και περίπλοκων υφολογικών αναζητήσεων.
Μετά θυμάται κανείς τη διαπίστωση του Τεοντόρ ντε Μπανβίλ ότι ποίηση είναι «αυτή η μαγεία, που συνίσταται στο ξύπνημα των αισθήσεων με την βοήθεια ενός συνδυασμού ήχων, ..... αυτή η αλχημεία χάρη στην οποία διάφορες ιδέες μας μεταδίδονται αναγκαστικά, με ένα ορισμένο τρόπο, με χρήση λέξεων που εντούτοις δεν τις εκφράζουν», η οποία, με την ίδια την εσωτερική αντίφαση που περιέχει, αντιπαραθέτοντας δύο αντίθετα δομικά στοιχεία της ποιητικής λειτουργίας, τις αισθήσεις και τις ιδέες, και παρά το γεγονός ότι αφήνει έξω το αίσθημα, είναι χαρακτηριστική για το κύριο ρεύμα των διεργασιών που διαμόρφωσαν την Γαλλική ποιητική παράδοση, στο πέρασμα των αιώνων, μολονότι στα στοιχεία αυτά θα μπορούσε να προσθέσει κανείς επιπλέον και την αιθέρια χάρη (αυτό που ο Πωλ Βαλερύ ονόμαζε charme και ο Πωλ Ελϋάρ incantation) που ασφαλώς αποτελεί βασικό γνώρισμα της Γαλλικής Ποίησης.
Υπάρχει ακόμη ένας στίχος του Αιμέ Σεζαίρ «ποίηση είναι η περιπέτεια που με τη λέξη, την εικόνα, το μύθο, τον έρωτα και το χιούμορ μας εγκαθιστά στην ζωντανή καρδιά του ίδιου του εαυτού μας και του κόσμου».
Θα προσθέσω τέλος έναν παλιότερο δικό μου χαρακτηρισμό «ποίηση είναι μίμηση λυρικής αιτίας που αποδίδεται με τέτοια συγκρότηση και οργάνωση λόγου, ώστε να αποκαλύπτεται άμεσα η ανθρώπινη διάνοια και να περιορίζεται όσο γίνεται η δράση ή η ανάγκη παρουσίας ανθρωπομορφικών σχημάτων» (και με την έκφραση ανθρωπομορφικά σχήματα εννοούσα εδώ τον μύθο, τα πρόσωπα, τον διάλογο, τη σκηνή ή το θέμα).
Ποια είναι λοιπόν τελικά τα μέσα με τα οποία εκφράζεται η ποίηση;
Θα θυμίσω την υπόδειξη του Σεφέρη ότι «στο μυθιστόρημα μονάδα είναι η πρόταση, στην ποίηση μονάδα είναι η λέξη». Η λέξη λοιπόν είναι ο έσχατος αδιάτμητος δομικός λίθος της ποίησης. Η μαγεία των λέξεων με όλη την προϊστορία, την ιστορία και την αναμενόμενη μελλοντική πορεία τους, αλλά και με όλη τη συναισθηματική φόρτιση με την οποία τις έχει οπλίσει η χρήση στη διαδρομή τους μέσα στους αιώνες, αυτό που ονομάζουμε «το φωτοστέφανό τους», είναι η πρώτη απαραίτητη και θεμελιώδης προϋπόθεση της ποίησης.
Αν όμως η ποίηση εκφράζεται με λέξεις, δεν λειτουργεί μόνο με αυτές. Αν αυτό συνέβαινε η ποίηση θα ήταν κάτι σαν σταυρόλεξο ή σαν λεξικό ανώμαλων ρημάτων, κάτι σαν λεκτικό παιχνίδι όμοιο με το σκάκι ή το σκραμπλ.
Υπάρχει πρώτα απ’ όλα ο κινητήριος μοχλός της ποιητικής ενέργειας, που είναι η ίδια η ψυχή του ποιητή, ο οραματισμός, το όνειρο και η διαίσθηση, ο οίστρος και η μυσταγωγία της έμπνευσης, η ηλεκτρική εκκένωση, το ρίγος και ο πυρετός της λυρικής πραγματικότητας που διαδηλώνεται από την οπτική ύλη της σταυροφορίας του.
Σε δεύτερο επίπεδο θα μπορούσε να δει κανείς το ποιητικό αποτέλεσμα ως προϊόν της συμφυίας συντακτικών και πλαστικών εκφραστικών ιστών.
Συντακτικοί ιστοί μπορούν να θεωρηθούν η περιγραφή (πράγματα), η αφήγηση (κίνηση πραγμάτων), ο στοχασμός (σύγκριση πραγμάτων), η φαντασία (είδωλα πραγμάτων), η υποβολή (σύμβολα πραγμάτων), το στιγμιότυπο (εικόνες πραγμάτων) και το λεκτικό εύρημα (η άλλη όψη των πραγμάτων).
Πλαστικοί ιστοί μπορούν να θεωρηθούν ο αντικειμενικός ορθολογισμός (αποτύπωση της φύσης), ο υποκειμενικός ορθολογισμός (διάπλαση διανοημάτων), ο συναισθηματικός ορθολογισμός (μετάδοση συναισθημάτων), ο συνειρμός (μορφοποίηση συνειδήσεων ζωής), η ονειροπόληση (απόδοση ψυχικών συμπλεγμάτων), η ανακλαστική παρουσίαση (συγκρότηση στάσεων ζωής), η υπερλογική παρουσίαση (αιτιολόγηση τάσεων απόδρασης από τη ζωή).
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι από μια άλλη άποψη η συμφυία της ποιητικής λειτουργίας επιτελείται με ένα συγκερασμό ερεθισμάτων που προκύπτουν από τις αισθήσεις και νοημάτων που πηγάζουν από ιδέες. Ο βαθμός συμμετοχής των δύο αυτών στοιχείων στην τελική συγκρότηση του ποιητικού έργου εξαρτάται ασφαλώς από τη σκοποθεσία και τους στόχους του ποιητή και μπορεί να ποικίλλει από ποίημα σε ποίημα.
Ποιοι από τους παλιούς ποιητές συγγενεύουν με τις λυρικές μου ανάγκες;
Θα μπορούσε να αναφέρει κανείς πολλούς πρωταθλητές της παγκόσμιας ποιητικής θρησκοληψίας. Θα αναφέρω μόνο εκείνους των οποίων το έργο συγγενεύει στενά με τις λυρικές ανάγκες μου, και οι οποίοι κατά κάποιο τρόπο διαμόρφωσαν τα λογιστικά πρότυπά μου:
Αρχαίοι Έλληνες
Όμηρος 800 π.Χ. Εξύμνηση του ηρωικού μεγαλείου με εντυπωσιακή λαμπρότητα και ζωντάνια, μαγικό διάκοσμο και σοφή αναλογία, γενναιόφρονες και ορμητικοί χαρακτήρες
Αντικατοπτρισμός της τάσης για κατάκτηση του αγνώστου που υποδηλώνει το όνειρο για μακρινές περιπέτειες.
Οι αστραφτερές παρομοιώσεις του, το πάθος του για δημιουργία φανταχτερών σύνθετων λέξεων (ιδίως επιθέτων), η αγάπη του για τη λεπτομέρεια, η
χρήση εναλλαγών του υποκειμένου της αφήγησης (από πρώτο σε τρίτο και αντίστροφα) και η χρήση αναδρομικών παρουσιάσεων γεγονότων του
παρελθόντος μέσα από αναπολήσεις ή αναμνήσεις των ηρώων του.
Σαπφώ 627 – 567 π.Χ. Ειλικρινής συγκίνηση, κατανόηση ανθρώπινων αισθημάτων, τολμηρή φαντασία, βαθιά αίσθηση της φύσης
Σοφοκλής 500-406 π.Χ. Τυποποιημένοι χαρακτήρες με θέληση, αισθήματα και αδυναμίες ανθρώπινες
Πίνδαρος 522- 446 π.Χ. Εξύμνηση ολυμπιονικών με μεγαλόπρεπο, επινοητικό και εύπλαστο ύφος
Θεόκριτος 310-250 π.Χ. Θαυμάσιες σκηνές ποιμενικής ζωής μέσα σε χαρούμενο αγροτικό πλαίσιο με δραματουργική οξύτητα
Ξένοι
Μαχαβχαράτα 500-300 π.Χ. Έπος του αγώνα για τη εξουσία των απογόνων ενός βασιλικού γένους της Β. Ινδίας με ήρωα τον Κρίσνα
Κάτουλλος 87-54 π.Χ. Δηκτικότητα, υπαινιγμοί, αισθησιακό πάθος, συναρπαστικές εικόνες και επιμέλεια λεπτομερειών
Δάντης 1265-21: Οι έριδες των καιρών, η εξαγνισμένη αντίληψη για τον έρωτα & η αναζήτηση της γαλήνης
Πετράρχης 1304-1374: Άνεση και χάρη που λύτρωσαν την ποίηση από την τυπολατρία των τροβαδούρων
Σαίξπηρ 1564-16: Εξύμνηση της ομορφιάς και του πόθου της αγάπης, με πάθος & λαμπρότητα ύφους
John Donne 1573 –31: Εκκεντρικότητα υποταγμένη στην έννοια και στον διαλεκτικό προβληματισμό
Τζον Μίλτων 1608-74: Θρησκευτική και ανατρεπτική φλόγα, με μεγαλόπρεπο ύφος και με κύρια θέματα την καρτερικότητα, τη μαρτυρική δοκιμασία και την
πολεμική αρετή
J. Wolfgang Goethe 1749-32: Ολύμπια γαλήνη αποτέλεσμα ισορροπίας αντιτιθέμενων δυνάμεων με αυστηρότητα μορφής
John Keats 1795-21: Η ομορφιά στη φύση, στην κοινωνία και στην τέχνη είναι η μόνη υψηλή αλήθεια της ζωής
Heinrich Heine 1797-56: Κωμικοειρωνική ιδιότροπη νεωτεριστική εκφραστική
Victor Hugo 1802-85: Θρησκεία χωρίς εκκλησία, λυρική αντανάκλαση του ατομικού ιρασιοναλισμού και του κοσμικού μυστικισμού
Μπωντλέρ 1821-67: Διαλεκτική του ονείρου, φλογερός ιδεαλισμός και συχνά δυσώδης αισθησιασμός γεμάτος μεταφυσική αγωνία
Paul Verlaine 1844-96: Μυσταγωγός μιας αιθέριας μουσικής φτιαγμένης με λέξεις
Stéphane Mallarmé 1842-98: Έκφραση στο ανέκφραστο, μαγική ταχυδακτυλουργία λέξεων, πλούσιο ιερογλυφικό μυστήριο
G. Manley Hopkins 1844 – 89:Ιδιότυπος οραματισμός & περίπλοκη εκφραστική.
Arthur Rimbaud 1854 – 91: Αναδιάτάξη όλων των αισθήσεων, δοκιμάζοντας όλες τις γεύσεις της ζωής και της φύσης, με τη μαγεία των εμπρεσιονιστών & την
γοητεία των μυστικιστών
Paul Valery 1871-45: Μέγιστη δυνατή οικονομία και καθαρότητα του ποιητικού λόγου, επίμονη κατεργασία της μορφής και της μουσικής ποιότητας
Robert Frost 1874 – 63: Μονόλογοι σε απλή γλώσσα ενός αγρότη δεμένου με τη γη, που αποδίδουν τις ποικίλες όψεις της σύγχρονης ζωής
Rainer Maria Rilke 1875-26: Υπαρξισμός με κλίση προς τη μυστικιστική ζωή με μεταφυσική αγωνία με οπτική λυρικότητα
Apollinaire 1880-18: Μεταφυσικός αναρχικός, ανασυγκρότηση της πραγματικότητας
Williams Carlos Williams 1883 – 63: Αποκαλύπτει τις αλήθειες της σύγχρονης ζωής με οικονομία μέσων, ανεπιτήδευτο βάθος & αγάπη για τους ανθρώπους
Πάουντ 1885-72: Οξυδέρκεια ιστορικών υπαινικτικών αναφορών, δεξιοτεχνική και ερεθιστική χρήση της γλώσσας, σκληροτράχηλο ύφος
Έλιοτ 1888-65: Το χάος και η αθλιότητα της σύγχρονης ζωής με εικόνες δραματικές, ζωηρές και διαπεραστικές, φαινομενικά ασύνδετες
Βλ. Μαγιακόφσκι 1893 – 30: Δυνατές μεταφορές σε μια σκηνική παρέλαση με ρυθμό τυμπάνου που δείχνει την απόφαση να ξαναχτίσει τη ζωή
E.E.Cummings 1894 – 62: Επαναστατικότητα με τάση απόρριψης των παραδεδεγμένων, σατιρικός με συντακτικά παιχνίδια
Robert Graves 1895 – 1985: Εχεμύθεια και ρυθμικότητά.
Πωλ Ελυάρ 1895-52: Καταιγισμός πληθώρας εκτυφλωτικών εικόνων
Stevie Smith 1902 – 1971: Ανεπιτήδευτη αφέλεια ψυχολογικής παρατήρησης
Ου.Ωντεν 1906 –75: Πνευματικότητα και κοσμοπολιτισμός
Louis MacNeice 1907 –63: Ουμανιστική διάθεση
Ρενέ Σαρ 1907 - : Αινιγματικότητα, λακωνικότητα και βραχυλογία, ουμανισμός
Ντύλαν Τόμας 1914-54 : Ραψωδικό πάθος
Νεοέλληνες
Βυζαντινή υμνογραφία: Ανεξάντλητη σε συλλήψεις & πλούτο ιδεών (Ρωμανός Μελωδός, Πατρ. Σέγιος, Ιωάννης Δαμασκηνός, Κασσιανή & ανώνυμοι)
Β.Κορνάρος 1640 : Μαεστρία ψυχολογικής παρατήρησης, λόγου & πλοκής με υψηλή λυρική πνοή
Σολωμός 1798-57: Ιδεώδες εξισορρόπησης πνεύματος & μορφής με τάση προς το υψηλό & το τέλειο, εμψυχωμένο από ιδεαλιστική πνοή
Κάλβος 1792-69: Πινδαρική ανδροπρέπεια με υψιπετή έμπνευση, απόσταγμα κλασικής αρμονίας με δύναμη & υποβολή
Βαλαωρίτης 1824-79: Μεγαλόστομος, επικοδραματικός αρρενωπός ρομαντισμός
Βιζυηνός 1849-96: Χωρίς ρομαντικά ψεύδη & υπερβολές, απλός, θερμός & ειλικρινής με πηγαία ευαισθησία
Παλαμάς 1859 – 43: Επικολυρικός πατριδολάτρης με άρωμα βυζαντινού χριστιανισμού & μεσαιωνικής μυστικοπάθειας
Καβάφης 1863- 33: Μνήμη ενός σοφού με εναγώνια σκεπτικιστικά ερωτήματα, έδωσε ζωή στο παρόν φορτίζοντάς το με το παρελθόν και το αντίθετο
Γρυπάρης 1870-42: Λυρική ηδυπάθεια και ελεγειακή εγκαρτέρηση
Μαλακάσης 1869-43: Τραγουδιστικός τόνος & αυθόρμητος οίστρος
Μαβίλης 1860-12: Γερμανικός ιδανισμός με πεσιμιστική διάθεση & εκφραστική συνοχή
Βάρναλης 1884-76: Αισθησιακός ρωμαλέος διονυσιακός με σατιρική διάθεση
Σικελιανός 1884-51: Θρησκευτική συνείδηση της ελληνικότητας γεμάτη οπτασιασμό & μεταφυσική έξαρση
Καρυωτάκης 1896-28: Εξόριστος της πραγματικότητας, ειρωνικός & σαρκαστικός κλαυσίγελος που αποδίδει το πεισιθάνατο πάθος του με σπαραγμό
Σεφέρης, 1900- Μυθιστορία της στέρησης, της ελπίδας & της αγάπης
Ελύτης 1912- Ξέφρενος χορός αισθήσεων που αποκαλύπτει το θαύμα του κόσμου
Ρίτσος, 1909- Στρατευμένη, εκλαϊκευτική ποίηση σοσιαλιστικού ρεαλισμού, που αποτελείται από μια σειρά συνθήματα επιχρισμένα με ωραιολογικό λυρισμό με μεγάλο εικονογραφικό πλούτο & ικανότητα ανανέωσης μοτίβων & σχημάτων, αποφθεγματικότητα πηγαιότητα έμπνευσης & ατημέλητη έκφραση («κόμης της Μονεμβασιάς»)
Βρεττάκος, 1911- Ποίηση συναισθηματικού νεορομαντικού πληθωρισμού, πιστή σε μια καθολική καλοσύνη, ανεξικακία & πηγαίο ιδεαλιστικό ανθρωπισμό, γεμάτη από τα δάκρυα των αδυνάτων & μια εξιδανικευμένη ομορφιά,με γλώσσα απλή, σαφή & μεταδοτική
Εμπειρίκος, 1902- Χαρμόσυνος διονυσιακός παλμός που αιθριάζει και σπαρταρά
Εγγονόπουλος 1910- Γραφικός λαϊκός παραμυθάς που ιστορεί ηρωικά κατορθώματα και θρυλικές παραδόσεις
Νίκος Παπάς, 1906- Συμβολιστικός, καθαρολογικός, ρομαντικός, μεγαλόστομος
Γ.Θ.Βαφόπουλος, 1904- Αισθηματικός ιδεαλισμός & δραματική πνευματικότητα
Σαχτούρης, 1919- Υπερρεαλισμός πανικού, φόβου & τρόμου της αιφνιδιασμένης ανθρωπότητας, εκμαίευση ομορφιάς μέσα από το τερατώδες και το μακάβριο
Κακναβάτος, 1920- Σχόλιο της επικαιρότητας μέσα από την ιστορία με συνονθύλευμα στιγμιαίων δειγμάτων ιστορικών παρουσιών με υπερρεαλιστική συνοχή
Λειβαδίτης 1921- Μακρόπνοα και μακρόσυρτα ποιήματα κατάφορτα από τα βαριά υλικά μιας κατεδαφισμένης πολιτείας, αναδίνοντας λεβεντιά & ανθρωπιά
Παπαδίτσας, 1922- Αιώνιος ερχόμενος, αγαπημένος του όντος, υπερρεαλιστής που προχωρεί μέσα στην ύπαρξη με μια ζούγκλα από εικόνες σε αδιάκοπο γίγνεσθαι.
Τ. Βαρβιτσιώτης, 1916- Εικονοπλάστης στυλίστας precieux με γαλατική ευγένεια
Γιώργος Γεραλής, 1917- Ομιχλώδης αοριστία συμβολισμού τύπου Milosz
Άρης Δικταίος, 1919- Κοινωνική ψυχογραφία με θέμα την αγωνία του ανθρώπου
Ποιες ήταν οι μεταπολεμικές εξελίξεις στο διεθνή χώρο
Αγγλία
Στροφή από την παράδοση του Έλιοτ στον Τόμας Χάρντυ & Εντ. Τόμας
Νεορεαλιστές, αρειανοί, αφηγηματικοί, ποπ-ροκ.
Φίλιπ Λάρκιν 1922-85: Ψυχογραφικός αντιρητορικός νεορεαλισμός
Τεντ Χιουζ 1930 – 98: Βίωση της φύσης εκ των ένδον
Τομ Γκαν 1929 – 04: Φιλολογική κομψότητα & ιδεολογική βιαιότητα
Τζέφρι Χιλ 1931 - : Καθαρολογικός συμβολισμός τύπου Ρίλκε
Τόνυ Χάρισον 1937 - : Αίσθηση βαβυλωνιακής σύγχυσης
Σέιμους Χήνεϋ 1939 - : Οικειότητα και ιστορικό βίωμα
Douglas Dunn 1942 - : Μαχητικό ενδιαφέρον για την εργατική τάξη
Craig Raine 1944 - : Αθωότητα & έκπληξη που αναζωογονούν το κοινότυπο
Liz Lockhead 1947 - : Εναίσθηση του ιστορικού γίγνεσθαι της Σκοτίας
James Fenton 1949- : Αφηγηματικός μετασχηματισμός του παράξενου σε οικείο
Tom Paulin 1949 - : Εστίαση σε σύγχρονα διεθνή πολιτικά προβλήματα
Paul Muldoon 1951 -: Εφευρετικές & υπαινικτικές αφηγήσεις ασύνδετων γεγονότων
Carol Ann Duffy 1955- : Μονόλογοι φεμινιστικής φωνής αριστερής ιδεολογίας
Simon Armitage 1963 - : Συνεπής παρατηρητής της καθημερινής ζωής
Don Paterson 1963 - : Αναζήτηση ζωτικών χώρων στα συντρίμμια της πόλης
Alice Oswald 1966- : Μεταφυσικός & μυστικιστικός εναγκαλισμός φύσης.
Γαλλία
Διατήρηση της υπερρεαλιστικής παράδοσης σε συνδυασμό με ρεαλισμό, μυστικισμό, και φιλοσοφικές αναζητήσεις.
Πιερ Εμμανϋέλ 1916 - : Μυστικιστής με πολιτικό πάθος & αφαίρεση μπαρόκ
Μπορίς Βιάν 1920-59 : Εκφραστής στης αμφισβήτησης της μεταπολεμικής γενιάς
Andre Miguel 1920 – Σύγχρονο μπαρόκ, αγάπη για τη φύση, αρμονία ερωτικής επικοινωνίας, σεβασμός για τη γλώσσα
Ζορζ Λουί Γκοντώ 1921- : Ποιητικά τουριστικά φωτογραφικά καρτ ποστάλ
Jean Vodaine 1921- Αγάπη για τον άνθρωπο, πραγματικότητα της ζωής, αντιπαράθεση υψικαμίνων στις οσμές των λουλουδιών
Υβ Μπονφουά 1923 - : Φιλοσοφική διαλεκτική της ζωής & του θανάτου
Ανρί Πισέτ 1924- : Φιλελεύθερος κυνισμός και αναρχισμός
Σαρλ Ντομπζινσκί 1929 - : Σοσιαλιστικός ρεαλισμός με δικηγορικό ύφος
Μισέλ Μπϋτόρ 1926 - : Μωσαϊκό εντυπώσεων από ταξίδια
Μισέλ Ντεγκύ 1930 - : Μίγμα αναφορών και πνευματικών στιγμιότυπων
Ντενίζ Ζαλαί 1932- : Απόδοση καθημερινής πραγματικότητας
Πιερ Νταρζελός 1937 - : Υμνωδία της αέναης εξορίας στη σύγχρονη ζωή
Νταβερτίζ 1940 - : Αναζήτηση του απόλυτου ανάμεσα σε όνειρο & πραγματικότητα
Christian Hubin 1941- Αποτύπωση ενός κόσμου που στροβιλίζεται χωρίς τίποτε σταθερό, έρευνα της φύσης για ανακάλυψη ενός δρόμου προς το όνειρο & την αγάπη
Ντανιέλ Μπιγκά 1948 - : Καλειδοσκόπιο παρατηρήσεων & σημειώσεων
Ντομινίκ Τρον 1950 - : Ποίηση σε ρυθμό ροκ με νοσταλγική διάθεση
Ολιβιέ Λεκριβαίν 1958- :
Αμερική
Στροφή από την παράδοση του Πάουντ στον Ουίλιαμς Κάρλος Ουίλιαμς
Charles Olson 1910 – 70: Εξερεύνηση γεωγραφίας, ιστορίας, ανθρωπολογίας και αρχαιολογίας της Αμερικής
Ε. Μπίσοπ (Elizabeth Bishop 1911 – 79): Ακριβολογική προδιάθεσή
Ρόμπερτ Λόουελ (Robert Lowell 1917- 78): Εξομολογητική προοπτική με πυκνότητα και κομψότητα που υφαίνουν ένα νέο μύθο
Φ. Ο’ Χάρα (Frank O’Hara 1926 – 66):Της σχολής της Ν.Υόρκης προκλητικότητα
Τζ. Άσμπερυ (John Ashbery 1927 - ): Της σχολής της Ν. Υόρκης «φανταστικοποίηση» της πραγματικότητας.
Σύλβια Πλαθ (Sylvia Plath 1932 – 1963): Εξτρεμιστικός συναισθηματισμός
Κ. Κ. Ουίλιαμς (C. K. Williams 1936 - ): Παγκοσμιότητα οραμάτων
Σάρον Ολντς (Sharon Olds 1942 - ): Αλύγιστη απλοϊκότητα ύφους & καθημερινότητα θεμάτων.
Τζόρι Γκράχαμ (Jorie Graham 1950 - ) ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα για τον ματεριαλισμό της.
‘Άλλες Χώρες
- Ο Αυστριακός Ράινερ Μαρία Ρίλκε (Rainer Maria Rilke 1875 – 1926) για την οπτική λυρικότητά του.
- Η Ρωσίδα Άννα Αχμάτοβα (Anna Akhmatova 1889 – 1966) για την συγκινησιακή πληρότητα και τον ερωτισμό της.
- Ο Ρώσος Όσιπ Μάντελσταμ (Ossip Emilyevich Mandelstam 1892 – 1938) για την απρόσωπη μοιρολατρική ενατένιση της ζωής.
- Ο Ισπανός Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα (Federico Garcia Lorca 1899 – 1936) για τη θερμή λαϊκότητά του και την προσκόλλησή του στα γήινα.
- Ο Χιλιανός Πάμπλο Νερούντα (Pablo Neruda 1904 – 1973) για τον αναρχικό ρομαντισμό του.
- Ο Τσέχος Μίροσλαβ Χόλουμπ (Miroslav Holub 1923 – 1998) για το παραδοξολογικό πικρό χιούμορ του.
- Ο Ρωσοαμερικανός Τζόζεφ Μπρόντσκυ (Joseph Brodsky 1940 – 1996) για την καθαρότητα της όρασης και της σκέψης του.
Ελλάδα
Ν.Δ.Καρούζος, 1926- Χρησμωδός της ζωής & της φύσης με θρησκευτική ιεροπρέπεια βυζαντινής προδιάθεσης
Μ. Κατσαρός, 1920- Ιδιότυπο κλίμα καβαφικού ιστορισμού και αντιθρησκευόμενης θρησκευτικότητας που αντιστρατεύεται το κατεστημένο
Θ. Κωσταβάρας 1922- Ποίηση αναζήτησης ρηγμάτων για διέξοδο που αναβιώνει τραύματα της μετα-αντιστασιακής γενιάς
Δ. Χριστοδούλου 1924- Δυναμική, ισχυρή, τραχιά και ωμή έμπνευση που δημιουργεί εστίες αντιστάσεως επί ευρέος μετώπου
Θ. Μάρας 1925- Ρεαλιστική πολεμική πολιτική ποίηση μαχητικά αφοσιωμένη στον ταξικό αγώνα της εργατικής τάξης και στα προβλήματα της
Θ.Παπαθανασόπουλος 1925- Ποίηση του βοριά, της ολονυχτίας και του ψωμιού, φορτωμένη με αλλόκοσμα σημάδια μιας μελλοντικής πλήρωσης
Γ. Ιωάννου 1927- Τυπικός νεορεαλισμός που αποτυπώνει τη σύγχρονη ζωή με ένα σύνολο από σκηνές μιας περιφερόμενης κάμερας
Ν. Φωκάς, 1927- Απόδοση της πραγματικής εικονικότητας της σύγχρονης ζωής
Κ. Δημουλά 1931-: Νεοκαβαφική αναδίφηση και μετουσίωση της καθημερινότητας που αναδεικνύει την ποίηση μέσα από τις μικρές λεπτομέρειες της ζωής
Λ. Χατζοπούλου-Καραβία 1932- Βρίσκεται πάντοτε καθ’ οδόν, τις πιο παράδοξες στιγμές εκεί που ελάχιστα την περιμένεις, προχωρώντας εν μέσω φωτός εκτός των τειχών και βλέποντας γεμάτη τρυφερότητα τα άνθη και τα ερπετά μας
Γ. Νεγρεπόντης 1930- : Ανελέητα σκληρή αλλά απολαυστική και γεμάτη ζωντάνια σάτιρα της μικροαστικής νοοτροπίας στις επαρχιακές ελληνικές πόλεις
Μ. Ελευθερίου, 1932- Λαϊκός εκλαϊκευμένος υπερρεαλισμός που ενεργοποιείται με τα ερεθίσματα καθολικών & ατομικών βιωμάτων
Β. Λεοντάρης, 1933 – Ποίηση διψασμένη για ήμερο νερό, που, ανάμεσα σ’ αποδημία & νοσταλγία, αναζητεί μια προέκταση του κόσμου με σημάδια οδύνης άσβηστα
Θ. Γκόρμπας, 1935- Χυμώδης ποίηση γεμάτη από τον παλμό της επαφής με τη φύση και τη σύγχρονη ζωή στις πόλεις
Β. Βογιατζόγλου, 1935- Ορόσημα ενοχής & ψήγματα μνήμης σε εποχή ανακομιδής λειψάνων με συρφετούς ακατονόμαστων συναλλαγών που συμπυκνώνουν τις προσχώσεις των ετών πάνω στα όνειρα
Μ. Μουντές, 1935- Αναζητώντας ένα ρόλο στην όρχηση του Θεού, ακολουθεί χωρίς επίγνωση του καιρού τους ονειροπόλους, τους δραπέτες, τους αυτόχειρες & τους ζητιάνους, αλλά επιμένει να συνθλίβεται στο βάθος των φύλλων
Δ. Βαλασκαντζής 1930- Νοσταλγικός νεορεαλισμός τρυφερών τόνων που διώχνει το δρόμο της λήθης αναζητώντας όνειρα και συγγένειες.
Το κύριο ρεύμα των ποιητών της γενιάς του 70, που εκπροσωπείται από την ομάδα των εκδόσεων ΚΕΔΡΟΣ και τα περιοδικά ΛΕΞΗ και ΔΕΝΤΡΟ, ακολουθεί ένα είδος Μετεξελιγμένου Εξτρεμιστικού Υπερρεαλισμού, από τον οποίο δεν λείπουν και οι νεορεαλιστικές τάσεις (τουλάχιστον από την άποψη ότι το επίκεντρο της οπτικής θεώρησης εστιάζεται στον εμπράγματο κόσμο).
Εκ πρώτης όψεως η τεχνοτροπία τους παρουσιάζει ως θεμελιακό στόχο την πρόκληση , μέσα από μια διαδικασία παραληρήματος των αισθήσεων και ελεγχόμενης τρέλας. Η τεχνική τους βασίζεται στη χρήση λεκτικών ταχυδακτυλουργικών ευρημάτων που ουσιαστικά αποσκοπούν στην απεικόνιση της άλλης όψης των πραγμάτων. Ως φράσεις κλειδιά της τεχνικής αυτής μπορεί να θεωρηθεί το ιδεολόγημα «γρουσούζικο σπυρί στον τρόπο του λέγειν» του Β. Στεριάδη και «λεξιμαγείες» του Α. Φωστιέρη.
Γ. Κοντός 1943 - : Θηρευτής του απρόοπτου, τυφλοπόντικες στίχοι σκάβουν λαγούμια
Γ. Πατίλης 1947 - : Κάτι που γράφεται στο φως του σταφυλιού
Λ. Πούλιος 1944 - : Ύφος Γκίνσμπεργκ, κάποιος με 2 πολυβόλα στο κεφάλι
Α. Φωστιέρης 1953 - : Λέξεις που σα να λιώνουνε με το κουτάλι για να εκφράσουν το πεπιεσμένο σύμπαν, τα αισθήματα είναι το καλώδιο της καρδιάς, ο έρωτας είναι το μαλλί της γριάς, το φως είναι η πρόστυχη απόχρωση του σκότους
Β. Στεριάδης 1946 - : Ερωτεύτηκαν ξαφνικά τη φωνή τους
Θ. Νιάρχος 1945 - : Σκοτεινός οιωνοσκόπος που χρησμοδοτεί με λέξεις που είναι αποδημητικά πουλιά
Β. Δαλακούρα 1950 - : Οι εντυπώσεις μιας φαντασίας άρρωστης
Γ. Μαρκόπουλος 1951 - : Τα λόγια είναι ενστικτώδεις κινήσεις
Τζ.Μαστοράκη 1949 - : Κοιλοπονάω τραγούδια
Κ.Μαυρουδής 1948 - : Εγγονοπουλικός, Νήματα απαστράπτοντα, υποβολή &
ρεμβασμός, απροσδόκητα παράγωγα των λέξεων
Παυλίνα Παμπούδη 1948 - : Ερπετή φωνή στο λήθαργο, περιοδεύων πλασιέ
παραδείσων
Κώστας Παπαγεωργίου 1945 - : Ο ήλιος στάζει στο μυαλό, κολλάει στη
λαβωμένη λέξη με μνήμη υδροκέφαλη
Γιώργος Χρονάς 1947 - : Θα επιστρέψουμε στα σώματά μας να μάθουμε ξανά
τη σημασία των λέξεων
Γιάννης Υφαντής 1949 - : Να ξαναβρούμε τα ονόματα των πραγμάτων.
Ποια είναι η δική μου απάντηση σ’ αυτά τα ερεθίσματα
Ο οπτικός ιστός της ποίησής μου αποτελείται από ένα σύνολο αλλεπάλληλων ιδεοεικόνων φαινομενικά ασύνδετων, αλλά στην πραγματικότητα επικεντρωμένων με συνοχή και επιμονή γύρω από ένα κυρίαρχο νόημα, με συμπαράταξη που καθοδηγείται από ψυχική δράση, που επενεργεί με τη συσσώρευση του πλαστικού ιστού σε ψυχοπνευματικές μάζες (που σε κάποιο δοκίμιό μου είχα ονομάσει ψυχοβολίδες ή ψυχοκροτήματα).
Ο ουμανιστικός προσανατολισμός του έργου μου έχει υπέρτατο έμβλημα το μαχόμενο ανθρώπινο πλάσμα με κύρια θέματα την πίστη στον άνθρωπο, την έκσταση και τον θαυμασμό για το φαινόμενο της ζωής και την λατρεία της «θεάς των όφεων» που λέγεται «γυναίκα».
Η έμπνευσή μου αναζητεί την ύστατη οντολογική δικαίωση με την ανάδειξη και εξύμνηση του θεού-ανθρώπου, που νοείται ως ένα αξεδιάλυτο κράμα πνεύματος, ύλης και συμπαντικού χώρου και της πάνδημης θεάς γυναίκας, που ταυτίζεται με τη ζωή, τη φυτουργό κίνηση και τη φύση.
Το έργο ουσιαστικά συγκροτείται από μια επιλογή ποιημάτων από πέντε ποιητικές συλλογές (Το Φυλαχτό της Μέδουσας, Ζωηφορία, Δοξαστικό, Επίσκεψη στους Βιότοπους και Φιλησίμοπλη Ομορφιά) ταξινομημένων σε δύο μέρη (Ζωηφορία και Υψιπύλη) των οποίων τα λογιστικά πρότυπα είναι η «Αντιγόνη» του Σοφοκλή και η «Ιλιάδα», αντίστοιχα, και οι οποίες κυκλοφόρησαν σε ολιγάριθμες φωτοτυπίες σε πολύ στενό κύκλο φίλων λογοτεχνών.
- Ζωηφορία: Ζητωκραυγή θριάμβου με ύφος λυρικού δράματος και μορφή τραγωδίας, Αξεδιάλυτο κράμα διεκτραγώδησης, επευφημίας, ηρωοποίησης, αποθέωσης και δοξολογίας της ανθρώπινης φύσης.
- Υψιπύλη: Μικροέπος πού έχει στόχο να καταγράψει τον τρόπο ζωής της σύγχρονης εφιαλτικής καθημερινότητας, διεισδύοντας με βλέμμα αποκαλυπτικό και αναλύοντας με γλώσσα κρυπτογραφική το πολύπλοκο πλέγμα των σχέσεων που την ορίζουν.
- Φιλησίμολπη Ομορφιά: Ευαγγελίζεται τη λύτρωση μέσα από τη γυναίκα.
Αν δεν μου επιτρέπεται να πω κάτι περισσότερο γι’ αυτό, θα πω μονάχα τούτο: Είναι ένα έργο γραμμένο με πολύ μεγάλη προσοχή και φροντίδα, με πάρα πολλές διαγραφές και αναθεωρήσεις και εξαντλητική επεξεργασία του λόγου, στην διάρκεια 40 χρόνων, κατά τα οποία η ποίηση ήταν για μένα ταυτόχρονα θητεία (στον άνθρωπο), μαθητεία (στη ζωή) και ασκητική (στην αθόρυβη εργασία).
Οι αισθητικές αντιλήψεις που επηρέασαν το έργο μου
- Η αναζήτηση της μουσικής στην ποίηση, που εκφράστηκε από τον Βερλαίν.
- Η αναζήτηση του απόλυτου και του ανέκφραστου όπως αποτυπώθηκε στις προσπάθειες των Μαλλαρμέ και Βαλερύ.
- Η επιδίωξη αναδόμησης των αισθήσεων μέσα από την ποίηση, όπως εκφράστηκε από τον Ρεμπώ, τους εξπρεσιονιστές και τους υπερρεαλιστές
- Η αντίληψη που εκφράζεται από το ιδεολόγημα του Βιτγκενστάιν «Τα όρια της γλώσσας μου είναι τα όρια του κόσμου μου, είμαι ο κόσμος μου» που βρίσκεται στη βάση του μετεξελιγμένου υπερρεαλισμού.
- Ο μεταπολεμικός νεορεαλισμός που έχει διάφορες εκδοχές και εκφάνσεις
. Ψυχογραφικός εμπειριοκρατικός της Αγγλικής Σχολής
. Κινηματογραφικός της Γαλλικής σχολής (φορητή κάμερα)
. Εξομολογητικός της Αμερικάνικης σχολής (Λόουελ, Πλαθ)
. Πολιτικός της Αριστερής παράδοσης
Σε ό,τι αφορά την ιδεολογική συγκρότηση, έχει σχηματισθεί από προσμίξεις των εξής τεσσάρων φιλοσοφικών ρευμάτων:
- Λογικοκρατία, εμπειρικός ορθολογισμός, λογικός θετικισμός: Καρτέσιος, Ράσελ, Βιτγκενστάιν.
- Οντολογικές ανησυχίες: Μπεργκσόν, υπαρξιστές, Σαρτρ, Καμύ
- Ακτιβισμός, φιλοσοφία της δράσης: Ουίλ. Τζέημς, Τζον Ντιούι, Ουίλ Ντυράν
- Διαλεκτικός υλισμός: Χρήσιμο μεθοδολογικό εργαλείο.
Ευχαριστίες
Την μικρή ομάδα των λογοτεχνών που μελέτησε το έργο μου και με στήριξε ηθικά στη διάρκεια των 40 χρόνων που πέρασαν αισθάνομαι την ανάγκη να την ευχαριστήσω από τα βάθη της καρδιάς μου. Αυτούς που διάβασαν την ψυχή μου σαν να ήταν γονείς ή αδέρφια μου τους ευγνωμονώ:
- Τον Ντίνο Βλαχογιάννη
- Τον Νίκο Αθανασιάδη
- Την Λεία Χατζοπούλου – Καραβία
- Τον Ιάσονα Ευαγγέλου
- Τον Γεράσιμο Γρηγόρη
- Τον Κώστα Καλαπανίδα
- Τον Γιώργο Κάρτερ
- Τον Παν. Χ. Χατζηγάκη
- Τον Νίκο Καβρουλάκη
- Τον Πάνο Παναγιωτούνη
- Τον Τάκη Τσιάκο
- Τον Τάσο Παππά
- Τον Δημήτρη Χαλατσά
- Την Βενετία Καπετανάκη
- Την Λία Παπαχρήστου – Πάνου
- Τον Χρήστο Μανέτα
- Τον Βασίλη Λαζανά
- Τον Πάικο Νικολαίδη
- Την Τότα Μουντάνου
- Τον Βασίλη Μπατζόγλου
- Τον Σωτήρη Τρυφωνόπουλο
- Τον Δημήτρη Λουκάτο
- Τον Γιάννη Σπανόπουλο
- Τον Βάσο Βογιατζόγλου.
Ευχαριστώ ακόμη τον αδερφό μου Θεμιστοκλή Μπαλάσκα που στάθηκε δίπλα μου από τα πρώτα βήματά μου στον χώρο της λογοτεχνίας και με στήριξε στην προσπάθεια αυτή πολυποίκιλα.
Ευχαριστίες και αγάπη χρωστώ και στη σύζυγό μου Λιούμπα και στα δύο παιδιά μου, που ανέχτηκαν τα 25 τελευταία χρόνια τις ατέλειωτες ώρες που αφιέρωσα στην ποίηση παραμελώντας τους.
Και τέλος ευχαριστώ τους υπεύθυνους της Εκδοτικής Εταιρίας ΔΩΔΩΝΗ που δέχτηκαν να αναλάβουν την έκδοση του βιβλίου, καταβάλλοντας μεγάλη προσπάθεια ώστε να είναι από εκδοτική άποψη τέλειο.
Και βέβαια δεν παραλείπω να τονίσω, καταλήγοντας, ότι μου είναι εντελώς γνωστό πόσο αδυσώπητος είναι ο χρόνος που περνάει για τους πνευματικούς δημιουργούς. Ξέρω πολύ καλά ότι από τα ποιητικά βιβλία που κυκλοφορούν σήμερα ελάχιστα ψιχία θα έχουν απομείνει σε πενήντα χρόνια. Όποιος κατορθώσει να αφήσει πίσω του ένα μόνο στίχο ή ακόμα έστω και μία μόνο λέξη θα είναι μεγάλος ποιητής.
Έχοντας αυτό στο νου, θα σας δώσω για να θυμάστε τουλάχιστον μέχρι αύριο το πρωί, που θα σας πνίξει πάλι το κύμα της καθημερινής βιοπάλης
ένα στίχο:
«Υπάρχουν πράγματα που πέφτουν προς τα πάνω»
και μία λέξη που λέει πολλά για τη ζωή μας:
«ανθρωπο
αυτοκινητο
τσιγαρο
ασφαλτο
τσιμεντο
καυσαεριο
μάζα»
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΛΑΣΚΑΣ
E-mail: alimedon@gmail.com