2. Μεταπολεμική Περίοδος

121. BOB KAUFMAN 1925 – 1986

Μπομπ Κάουφμαν

(ΟΛΑ ΕΚΕΊΝΑ ΤΑ ΚΑΡΑΒΙΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΠΛΕΥΣΑΝ ΠΟΤΕ)

(All Those Ships That Never Sailed)

Όλα εκείνα τα καράβια που δεν έπλευσαν ποτέ

αυτά με τις βαλβίδες του κύτους τους ανοικτές

που αυτοβυθίστηκαν στα παραπήγματά τους ...

Σήμερα τα ξαναφέρνω πίσω

τεράστια και παροδικά

και τα αφήνω να ταξιδεύουν για πάντα.

Όλα εκείνα τα λουλούδια που ποτέ δεν καλλιεργήσατε –

που θέλατε να μεγαλώσουν

αυτά που οργώθηκαν κάτω

απ’ το έδαφος μέσα στη λάσπη –

σήμερα τα φέρνω πίσω

και σας αφήνω να τα καλλιεργείτε

για πάντα.

Όλους εκείνους τους πόλεμους και τις ανακωχές

που χορεύουν κάτω απ’ αυτά τα χρόνια –

όλα σε τρεις σαρωτικές μέρες εράνου,

νόημα του Θεού που απορρίφθηκε –

Το σώμα μου κάποτε σκεπασμένο με ομορφιά

είναι τώρα ένα μουσείο της προδοσίας.

Αυτό το μέρος που έμεινε στη μνήμη γι’ αυτό το άγγιγμα κάποιου,

αυτό το μέρος που έμεινε στη μνήμη γι’ αυτό το φιλί –

σήμερά το φέρνω πίσω

και σας αφήνω να ζείτε για πάντα.

Ανασαίνω με κομμένη την ανάσα σας αγαπώ

και σας μετακινώ

για πάντα.

Απομακρύνετε το φίδι απ’ το βραχίονα του Μωϋσή ...

Και κάποια μέρα η εβραία βασίλισσα θα χορέψει

μέσα στο δρόμο με τα σκυλιά

και θα κάνει κάθε Εβραίο

εραστή της.

123. A. R. AMMONS 1926 – 2001

Α. Ρ. Άμονς

ΚΑΛΕΣΜΕΝΟΣ ΣΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ

Called into Play

Το φθινόπωρο ήρθε: Λοιπόν αυτό αφορά την ποίηση των φύλλων:

μερικές σπιλιάδες έχουν λευκάνει τις άκρες των δρόμων

και του χορτοτάπητα: Καιρός γι’ αυτό, το υλικό του χιονιού: Και γαλοπούλες κι ο γερο Άγιος Νικόλαος: Πού θα βρω

κάτι να γράψω γι’ αυτό που δεν το έχω γράψει ήδη:

θα πρέπει να σταματήσω σύντομα, να κοιτάξω κάτω,

να κοιτάξω πάνω, να κοιτάξω κοντά, να σκεφτώ, να σκεφτώ, να σκεφτώ: Αλλά σε ποιο βάθος πρέπει να σκεφτώ: Πρέπει να λογαριάσω

χρώματα και περιγράμματα, συγκεκριμένες μορφές, για παράδειγμα ταχυδρομικές θυρίδες, ή πρέπει να προσπαθήσω να βυθομετρήσω

τι είναι πίσω απ’ αυτά και τι πίσω απ’ αυτά, βαθιά κάτω

όπου η επιφάνεια έχει χάσει την εμφάνισή της: ή

πρέπει να σκεφτώ προσωπικά, όπως για παράδειγμα, ότι αυτή η εβδομάδα φαίνεται να έχει κατασκευαστεί στην κόλαση: Τι:

κάτι συμβαίνει: Κάτι εκτός από αυτό το

το νταβαντούρι καθημερινά πραγματικά: Θα μπορούσα

να συγκροτήσω μια αρχαία μνήμη που θα

σάρωνε ολόκληρη αυτή την παρουσία: ή θα μπορούσα να γεμίσω

τα όνειρά μου με υψηλές συνθέσεις που μετατράπηκαν

σε συγκεκριμένες παραισθησιακές μορφές: Το κέρδος θα μπορούσε να

επιθυμήσει τη λαμπρότητα: Οι κακοί άγγελοι θα μπορούσαν να βρυχηθούν απ’ τον όλεθρο και να σκοτώσουν το εμβόλιο του AIDS

όχι αρκετά τελειοποιημένο ακόμα: Οι θεοί θα μπορούσαν να κατεβούν

ο ένας πάνω στον άλλο. Οι μεγάλοι θεοί θα μπορούσαν να πετάξουν

από άγνωστα νεφελώματα: Αλλά είμαι μόνο εγώ: Έχω τέσσερα

ενδιαφέροντα -- χρήματα, ποίηση, σεξ, θάνατος: Υποθέτω ότι

μπορώ να τα κάνω αυτά ...

125. ALLEN GINSBERG 1926 -

Άλεν Γκίνσμπεργκ

ΣΤΗ ΘΕΙΑ ΡΟΖΑ

To Aunt Rose

Θεία Ρόζα – τώρα – θα μπορούσα να σ’ έβλεπα

με το λιγνό σου πρόσωπο και το χαμόγελο και τα πεταχτά δόντια και τον πόνο των ρευματισμών – κι ένα μακρύ μαύρο παπούτσι

για το αριστερό κοκαλιάρικο πόδι σου

να κουτσαίνεις κατεβαίνοντας

το μακρύ διάδρομο στο Νιούαρκ (1)

πάνω στο τρεχούμενο χαλί

περνώντας δίπλα απ’ το μεγάλο μαύρο πιάνο

μες στο καλό σαλόνι

όπου βρίσκονταν τα κόμματα

κι εγώ τραγούδησα ισπανικά δημοκρατικά τραγούδια

με μια ψιλή τσιριχτή φωνή

(υστερική) κι η επιτροπή άκουγε

ενώ έκανες κούτσα κούτσα το γύρο της κάμαρας

μαζεύοντας λεφτά –

Θεία Ζάχαρη, Θείε Σαμ, ένας ξένος με πάνινο μπράτσο στην τσέπη

και πελώριο νεανικό καραφλό κεφάλι

της ταξιαρχίας του Αβραάμ Λίνκολν.

- το μακρύ λυπημένο πρόσωπό σου

τα δάκρυα της ερωτικής ματαιότητας

(τι πνιγμένοι λυγμοί και κοκαλιάρικοι γοφοί

κάτω απ’ τα μαξιλάρια της πλατείας Όσμπορν) (2)

- την ώρα που κάθισα πάνω στη λεκάνη της τουαλέτας γυμνός

κι εσύ πασπάλιζες τα μπούτια μου με ταλκ

για να με προφυλάξεις απ’ τον φαρμακερό κισσό – τις τρυφερές

και ντροπαλές πρώτες μου μαύρες σγουρές τρίχες,

τι σκεφτόσουν κρυφά τότε μέσα σου

ξέροντας πως πια είμαι άντρας –

μ’ ένα απονήρευτο κορίτσι οικογενειακής σιωπής

πάνω στο αδύνατο βάθρο των ποδιών μου

μέσα στο μπάνιο – στο Μουσείο του Νιούαρκ.

Θεία Ρόζα,

ο Χίτλερ πέθανε, ο Χίτλερ είναι στην αιωνιότητα

ο Χίτλερ βρίσκεται μαζί με τον Ταμερλάνο (3)

και την Έμιλυ Μπροντέ (4)

κι ωστόσο σε βλέπω ακόμα να σεργιανίζεις

σαν φάντασμα στην πλατεία Όσμπορν

κατεβαίνοντας το μακρύ σκοτεινό διάδρομο

ως την εξώπορτα

κουτσαίνοντας λιγάκι

μ’ ένα βιαστικό χαμόγελο

μέσα σε κάτι που πρέπει να ήταν κάποτε

ένα λουλουδάτο μεταξωτό φουστάνι

καλωσορίζοντας τον πατέρα μου τον ποιητή

που επισκέφτηκε το Νιούαρκ

- σε βλέπω να φτάνεις στο καθιστικό

χορεύοντας πάνω στο κουτσό πόδι σου

και να χτυπάς τα χέρια σου,

το βιβλίο του έγινε δεκτό απ’ τον Λιβεράιτ. (5)

Ο Χίτλερ πέθανε κι ο Λιβεράιτ έκλεισε

Η «Σοφίτα του Παρελθόντος» κι η

«Παντοτινή Στιγμή» εξαντλήθηκαν

ο θείος Χάτυ πούλησε και την τελευταία

μεταξωτή κάλτσα του

η Κλαίρη παραιτήθηκε απ’ το χοροδιδασκαλείο

η Μπούμπα κάθεται σα ζαρωμένο μνημείο

στον οίκο ευγηρίας

ρίχνοντας ματιές στα νεογέννητα μωρά

η τελευταία φορά που σε είδα ήταν στο νοσοκομείο

μ’ ένα χλωμό κρανίο που ξεπρόβαινε κάτω απ’ το γκρίζο δέρμα,

αναίσθητο κορίτσι με γαλάζιες φλέβες

μέσα στο θάλαμο του οξυγόνου

ο πόλεμος στην Ισπανία τέλειωσε

εδώ και πολύ καιρό

Θεία Ρόζα.

(1) Newark: Πόλη 273.000 κατοίκων του Νιου Τζέρσεϋ, που γειτονεύει με την δυτική πλευρά της Νέας Υόρκης.

(2) Osborne Terrace, Newark: Περιοχή της πόλης Νιούαρκ του Νιου Τζέρσεϋ όπου γεννήθηκε ο ποιητής.

(3) Tamerlane ή Tamburlane (1336 – 1405): Διαβόητος Τάταρος κατακτητής, που ίδρυσε προσωρινό κράτος στο Τουρκεστάν, προσαρτώντας την Περσία, το Ιράκ, την Αρμενία και μέρος της Ινδίας.

(4) Emily Bronte (1818 – 1948): Αγγλίδα μυθιστοριογράφος, γνωστή για το έργο της «Ανεμοδαρμένα Ύψη».

(5) Horace Liveright (1886 – 1933): Αμερικανός εκδότης βιβλίων της δεκαετίας του 1920.

Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΟΥ ΜΑΗ

Kraj Majales (King of May)

Κι οι κομμουνιστές δεν έχουν να δώσουν τίποτε άλλο από χοντρά

μάγουλα και γυαλιά και ψεύτες αστυνόμους

κι οι καπιταλιστές προσφέρουν ναπάλμ και χρήματα σε πράσινες

βαλίτσες στους Γυμνούς

κι οι κομμουνιστές φτιάχνουν βαριές βιομηχανίες αλλά κι η καρδιά

είναι το ίδιο βαριά

κι οι όμορφοι μηχανικοί είναι όλοι πεθαμένοι, οι μυστικοί τεχνίτες

κάνουν συνωμοσίες για να δοξαστούν

στο μέλλον, στο μέλλον, αλλά τώρα πίνουν βότκα και θρηνούν τις

Δυνάμεις Ασφαλείας

κι οι καπιταλιστές πίνουν τζιν κι ουίσκι στα αεροπλάνα, αλλά αφήνουν

εκατομμύρια μελαψούς της Ινδίας να πεθαίνουν απ’ την πείνα

κι όταν τα πισινά των κομμουνιστών και των καπιταλιστών γίνουν ένα ο

Δίκαιος Άντρας θα συλληφθεί ή θα ληστευτεί ή θα του πάρουν

το κεφάλι

αλλά όχι όπως ο Καμπίρ κι ο τσιγαρόβηχας του Δίκαιου Άντρα πάνω

απ’ τα σύννεφα (1)

στο λαμπερό ηλιόφωτο είναι χαιρετισμός στην υγεία του γαλάζιου

ουρανού.

Γιατί με συλλάβανε τρεις φορές στην Πράγα, μια φορά επειδή

τραγουδούσα μεθυσμένος στην οδό Ναρόντνι,

μια φορά επειδή μ’ έσπασε στο ξύλο τα μεσάνυχτα στ πεζοδρόμιο ένας

μουστακαλής πράκτορας που φώναζε ΜΕΘΥΣΤΑΚΑ,

μια φορά επειδή έχασα ένα τετράδιο με γνώμες ασυνήθιστα σεξουαλικών

πολιτικών ονείρων

και με στείλανε απ’ την Αβάνα με το αεροπλάνο και με αστυνομικούς με

πράσινες στολές

και με στείλανε απ’ την Πράγα με το αεροπλάνο και με αστυνομικούς με

τσεχοσλοβάκικα πολιτικά,

χαρτοπαίκτες βγαλμένοι απ’ τον Σεζάν, οι δύο ξένες μαριονέτες που

μπήκαν στο δωμάτιο του Γιόζεφ Κ τα χαράματα (2)

μπήκαν και στο δικό μου κι έφαγαν στο τραπέζι μου και περιεργάστηκαν

τα ορνιθοσκαλίσματά μου

και μ’ ακολούθησαν νύχτα και μέρα απ’ τα σπίτια των αγαπητικών μέχρι

τα καφενεδάκια του κέντρου

κι είμαι ο Βασιλιάς του Μάη, που είναι η δύναμη της σεξουαλικής νιότης

κι είμαι ο Βασιλιάς του Μάη, που είναι φάμπρικα στη ρητορική και

δράση στον έρωτα

κι είμαι ο Βασιλιάς του Μάη, που είναι τα μακριά μαλλιά του Αδάμ κι η

γενειάδα του κορμιού μου

κι είμαι ο Βασιλιάς του Μάη που τον λένε στα τσεχοσλοβάκικα Kraj

Majales

κι είμαι ο Βασιλιάς του Μάη που είναι παλιά ανθρώπινη ποίηση και

100.000 άνθρωποι διάλεξαν τ’ όνομά μου

κι είμαι ο Βασιλιάς του Μάη και σε λίγα λεπτά θα προσγειωθώ στο

αεροδρόμιο του Λονδίνου

κι είμαι ο Βασιλιάς του Μάη, γιατί είμαι σλαβικής καταγωγής και

βουδιστής Εβραίος

που λατρεύει την Άγια Καρδιά του Χριστού, το γαλάζιο κορμί του

Κρίσνα στην ίσια ράχη του Ράμα (3) (4)

τις χάντρες του Τσάνγκο, του Νιγηριανού που τραγουδάει Σίβα, Σίβα μ’

ένα τρόπο που επινόησα εγώ (5)

κι ο Βασιλιάς του Μάη είναι μια μεσευρωπαϊκή τιμή, η δική μου στον

εικοστό αιώνα

πέρα απ’ το διάστημα και τη Χρονομηχανή, γιατί άκουσα τη φωνή του

Μπλέικ σ’ ένα όραμα

κι επαναλαμβάνω τούτη τη φωνή. Κι είμαι ο Βασιλιάς του Μάη που

πλαγιάζει με τους έφηβους γελώντας

κι είμαι ο Βασιλιάς του Μάη που θα διωχτώ απ’ το βασίλειό μου με τιμές

σαν γέροντας

για να δείξω τη διαφορά ανάμεσα στη βασιλεία του Καίσαρα και στη

βασιλεία του Μάη του Ανθρώπου -

κι είμαι ο Βασιλιάς του Μάη, ο παρανοϊκός, γιατί η βασιλεία του Μάη

είναι πολύ όμορφη για να βαστάξει παραπάνω από μήνα -

κι είμαι ο Βασιλιάς του Μάη γιατί άγγιξα το δάχτυλο στο μέτωπό μου

χαιρετώντας

ένα φωτεινό βαρύ κορίτσι με τρεμάμενα χέρια που είπε «μισό λεπτό

κύριε Γκίνσμπεργκ»

πριν μπει ανάμεσά μας ένας χοντρός με πολιτικά – πήγαινα στην Αγγλία

κι είμαι ο Βασιλιάς του Μάη, γυρίζοντας να δω τα λιβάδια του Μπάνχιλ

και να σεργιανίσω στο Χάμπστεντ Χηθ (6) (7)

κι είμαι ο Βασιλιάς του Μάη, σ’ ένα γιγάντιο τζετ αγγίζοντας τον εναέριο

χώρο της Αλβιόνας τρέμοντας απ’ το φόβο

καθώς το αεροπλάνο μουγκρίζει στην προσγείωση πάνω στο γκρίζο

τσιμέντο, τρέμει και διώχνει τον αέρα

και κυλάει αργά σ’ ένα στοπ κάτω απ’ τα σύννεφα μ’ ένα κομμάτι του

γαλάζιου ουρανού ακόμα ορατό

και μολονότι είμαι ο Βασιλιάς του Μάη οι μαρξιστές με έδειραν στη

μέση του δρόμου με κράτησαν όλη τη νύχτα

στο τμήμα με παρακολουθούσαν μέσα στην ανοιξιάτικη Πράγα, με

συλλάβανε μυστικά και με έδιωξαν απ’ το βασίλειό μου με

αεροπλάνο.

Έτσι έγραψα αυτό το ποίημα πάνω στο κάθισμα ενός τζετ στη μέση τ’

ουρανού.

(1) Kabir (1440 – 1518): Ινδός μυστικιστής και άγιος.

(2) Paul Cezanne (1839 –1906): Γάλλος μετα-ιμπρεσιονιστής ζωγράφος.

(3) Krishna: Θεότητα του Ινδουισμού, που θεωρείται ενσάρκωση του ανώτερου όντος.

(4) Rama: Μυθικός Ινδός βασιλιάς που θεωρείται ενσάρκωση του Θεού.

(5) Chango: Μυθικός βασιλιάς της Νιγηρίας.

William Blake (1757 – 1827): Άγγλος ποιητής και ζωγράφος.

(6) Bunhill Fields: Νεκροταφείο βόρεια του Λονδίνου που χρησιμοποιήθηκε κυρίως για την ταφή γνωστών αντικομφορμιστών.

(7) Hampsted Heath: Περιοχή της πόλης Νιου Άλμπανυ στο Οχάιο των ΗΠΑ.

126. DAVID WAGONER 1926 -

Ντέιβιντ Βάγκονερ

ΑΥΤΟ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΘΑΥΜΑΣΙΟ ΠΟΙΗΜΑ

This is a Wonderful Poem

Πλησίασέ το προσεκτικά, μην το εμπιστεύεσαι, αυτό δεν είναι το πραγματικό όνομά του, φοράει κλεμμένα κουρέλια, δεν πλύθηκε ποτέ, η αναπνοή του θα φαινόταν πράσινη σαν βρύο αν ανάπνεε πραγματικά, δεν θα βγει απ’ τη μέση, σε κοιτάζει επίμονα

με μάτια καμένα γκρίζα σαν το πεζοδρόμιο,

το δέρμα του είναι συννεφιασμένο με άχρωμη βρομιά,

δεν έχει κανένα ιδιαίτερο σημάδι, κανένα δελτίο ταυτότητας,

θέλει κάτι δικό σου αλλά δεν έχει αποφασίσει

αν πρέπει να το ζητήσει ή απλώς να το πάρει,

δεν υπάρχει κανένας αστυνομικός, κανένας φιλικός γείτονας,

κανένας πολυπράγμονας συμφιλιωτής για να του φωνάξει,

μόνο αυτό το πράγμα που στέκεται ανάμεσα σε σένα και τη θέση όπου κατευθυνόσουν, έχεις περίπου τριάντα δευτερόλεπτα να το προσπεράσεις, να το γυροφέρεις,

ή απλά να αποχωρήσεις και να προσπαθήσεις να το ξεχάσεις,

δεν θα εκλάβει το όχι σαν απάντηση: Προσπάθησε πρώτα να το φτάσεις και θα μάθεις τι τρέμει μέσα στη σχισμένη τσέπη του.

Λοιπόν, τι θέλεις να κάνεις γι’ αυτό;

127. JAMES MERILL 1926 – 1995

Τζέημς Μέριλ

ΤΟ ΣΚΥΛΙ ΤΗΣ VICTOR

The Victor Dog

Απ’ τον Μπιξ στον Μπούξτεχουντ και στον Μπουλέ (1) (2) (3)

το μικρό άσπρο σκυλί στην ετικέτα της Victor (4)

ακούει πολύ κι εντατικά όσο μπορεί.

Είναι πάντα εργασία μιας μέρας, οτιδήποτε παίζει.

Αποφεύγει, φαίνεται, τις κρίσεις.

Ακούει σοβαρά μέχρι και Μπλοχ, (5)

μετά χτίζει μια εκκλησία πάνω στον όξινο βράχο μας.

Είναι για τον άνθρωπο – όχι – για τον Λάιερμαν ο καλύτερος φίλος. (6)

Ή θα ήταν, αν η ακρόαση και το άκουσμα ήταν το ίδιο.

Ακούει πραγματικά; Φαντάζομαι ότι μάλλον μυρίζει

εκείνα τα χρυσά σαν λεμόνι αρπίσματα στο έργο του Ραβέλ (7)

«Οι πίδακες νερού στο παλάτι εκείνων που αγαπιούνται».

Μελετάει την ψηλή ιτιά στο Κονσέρτο του Σούμαν χτυπημένη απ’ την αστραπή και μένει ακίνητος. Όταν μαντεύει (8)

μέσα από ένα απ’ τους αιώνιους λαβυρίνθους από πυξάρι του Μπαχ (9)

το όμποε διαπεραστικό σαν σκύλα στη ζέστη,

ή όταν η ορχιδέα μεταγγίζει τον ακατέργαστο χυμό της

ή το φεγγάρι στην όπερα Wozzeck κοκκινίζει ώριμο για δολοφονία, (10)

δεν φτερνίζεται ή δεν ουρλιάζει, απλώς ακούει εντονότερα.

Άκαμπτες βελόνες το συγκρατούν από

το να περιστραφεί στο εξωτερικό διάστημα, πολύ μαύρο, πολύ κοντά -- αλλά διδάχθηκε σαν κουτάβι να μην υποχωρεί,

πολύ λιγότερο να μη μιμείται το μαύρο ζώο του Blanche

που γάβγιζε, παχύ ανόητο πλάσμα, στο βασιλιά Ληρ. (11)

Ακόμα άλλοι πάλευαν στην βρωμιά του δρόμου για τη Ζεζεμπέλ, (12)

σάλιαζαν μπροστά στο τζάκι κερασφόρων και πετροβολημένων βαρόνων. Οι πρόγονοί του δεν είχαν, για να πούμε το λιγότερο, υπομονή. Μπορεί η φύση να αλλάξει σ’ αυτό; Τίποτε δεν είναι αδύνατο.

Η τελευταία νότα εξασθενίζει Η νύχτα είναι κρύα και καθαρή.

Η φωνή του κυρίου του γρατσουνίζει μέσα από τ’ αυλάκια των γυμνών αλσών. Υπάκουα, στη σιωπή όμοια με τάφο

κοιμάται εκεί, πάνω στο γραμμόφωνο που ακόμα είναι ζεστό.

Μόνο στο όνειρο βρίσκεται στην πρεμιέρα μιας όπερας του Χέντελ (13)

που λογιζόταν χαμένη από καιρό – Μικρός Κύων.

Το αλληγορικό θέμα της είναι η ιστορία του!

Ένα μικρό σκυλί που περιστρέφεται γύρω από έναν άξονα

δημιουργεί αρμονία πέρα απ’ την πίστη,

μια διάταξη αστεριών ... Υπάρχει άραγε στην καρδιά του Βίκτορ

καθόλου μέλι για τους νικημένους; Η τέχνη είναι τέχνη.

Αυτό που ζητάει η ζωή από μας είναι μια σκυλίσια ζωή.

(1) Bix Beiderbecke (1903 – 1931): Αμερικανός τρομπετίστας της τζαζ, Γερμανικής καταγωγής.

(2) Dietrich Buxtehude (1637 – 1707): Γερμανός μουσικός κι οργανοπαίκτης της εποχής του Μπαρόκ.

(3) Pierre Boulez (1925 - ): Γάλλος μουσουργός.

(4) RCA Victor: Εταιρεία ηχογράφησης μουσικών συνθέσεων και τραγουδιών που λειτουργεί απ’ το 1901.

(5) Ernest Bloch (1880 – 1959): Αμερικανός μουσουργός Ελβετικής καταγωγής.

(6) Der Leiermann (Ο φροντιστής Οργάνων): Μουσική σύνθεση του Φραντς Σούμπερτ 1797 – 1828).

(7) Maurice Ravel (1875 – 1937): Γάλλος μουσουργός της νεορομαντικής περιόδου.

(8) Robert Schumann (1810 – 1856): Γερμανός μουσουργός της ρομαντικής περιόδου.

(9) Johann Sebastian Bach (1685 – 1750): Γερμανός μουσουργός της εποχής του Μπαρόκ.

(10) Wozzeck: Η πρώτη όπερα του Αυστριακού μουσουργού Alban Berg (1885 – 1935).

(11) King Lear: Βασιλιάς της προρωμαϊκής Βρετανίας και ομώνυμη τραγωδία του Σαίξπηρ (1564 – 1616).

(12) Jezebel: Βασίλισσα του αρχαίου Ισραήλ, σύζυγος του βασιλιά Αχάμπ, γνωστή για τον δεσποτικό χαρακτήρα της. Ομώνυμη ταινία του Ουίλιαμ Ουάϊλερ με την Μπέτι Ντέιβις (1938).

(13) George Frederic Handel (1685 – 1759): Γερμανός μουσουργός της εποχής του Μπαρόκ, που έζησε στην Αγγλία.

128. FRANK O'HARA 1926 – 1966

Φρανκ Ο’ Χάρα

ΟΠΩΣ ΣΧΕΔΙΑΣΤΗΚΕ

As Planned

Μετά το πρώτο ποτήρι βότκας

μπορείς να τα δεχτείς σχεδόν όλα

για τη ζωή ακόμη και την αινιγματικότητά σου

σκέφτεσαι ότι είναι ωραίο ένα κουτί

με σπίρτα να είναι πορφυρό και καφετί και να ονομάζεται

«Η Μικρή» και να έρχεται απ’ τη Σουηδία

γιατί είναι λέξεις που ξέρεις κι αυτό

είναι το μόνο που ξέρεις, λέξεις κι όχι τα συναισθήματά τους

ή τι σημαίνουν και γράφεις επειδή τις ξέρεις

όχι επειδή τις καταλαβαίνεις

επειδή δεν τις καταλαβαίνεις, είσαι ηλίθιος και τεμπέλης

και ποτέ δεν θα γίνεις μεγάλος αλλά κάνεις

αυτό που ξέρεις επειδή τι άλλο υπάρχει εκεί;

130. W. S. MERWIN 1927 -

Ου. Σ. Μέρβιν

ΜΙΑ ΑΠ’ ΤΙΣ ΖΩΕΣ

One of the Lives

Αν δεν είχα συναντήσει το κοκκινομάλλικο αγόρι που ο πατέρας του

είχε σπάσει ένα πόδι πέφτοντας με αλεξίπτωτο στην Προβηγκία

για να ενωθεί με την αντίσταση στο τελικό στάδιο του πολέμου

και έτσι σκοτώθηκε εκεί καθώς οι Γερμανοί έφευγαν προς το Βορρά εγκαταλείποντας την Ιταλία κι αν ο φίλος που ήταν μαζί του

καθώς πέθαινε δεν είχε έναν μεγαλύτερο αδελφό

που πέθανε επίσης νέος αρκετά διαφορετικά σε περίοδο ειρήνης

αφήνοντας δύο παιδιά ένα απ’ αυτά με κακή υγεία

που κρατήθηκε μακριά απ’ το σχολείο ένα ολόκληρο χρόνο από μια αρρώστια κι αν είχα γράψει κάτι άλλο στην κορυφή

της σελίδας των εξετάσεων που έλεγε κολέγιο

της επιλογής σας ή αν οι ερωτήσεις εκείνη την ημέρα είχαν

τεθεί διαφορετικά κι αν μια νέα γυναίκα στο Κίτανινγκ (1)

δεν είχε διδάξει τον πατέρα μου να οδηγεί σε ηλικία είκοσι χρόνων

έτσι ώστε να πάρει την δουλειά δίπλα στον πάστορα της μεγάλης εκκλησίας στο Πίτσμπουργκ όπου εργαζόταν η μητέρα μου κι αν

η μητέρα μου δεν είχε χάσει και τους δύο γονείς της όταν ήταν παιδί

έτσι ώστε να έπρεπε να πάει στη γιαγιά της στο Πίτσμπουργκ (2)

δεν θα είχα βρεθεί σε μια σιδερένια κούνια

με το κεφάλι μου δίπλα στο τζάκι του πέτρινου αγροτόσπιτου

που είχε μείνει άδειο αρκετό καιρό προτού να γεννηθώ

δεν θα είχα ταξιδέψει τόσο μακριά για να ξαπλώνω τρέμοντας

απ’ τον πυρετό αν και ήμουν τυλιγμένος με καθετί στο σπίτι

ούτε θα είχα δει το γλοιώδη γιατρό να κρατάει ψηλά τη βελόνα του

μπροστά στο παράθυρο στο φως της βροχής του Οκτωβρίου

δεν θα είχα δει μέσα απ’ το ραγισμένο τζάμι τη σκοτεινιασμένη

κοιλάδα με τον ποταμό της να γλιστράει πέρα απ’ τα κεχριμπαρένια βουνά ούτε θα είχα ξυπνήσει ακούγοντας τα δαμάσκηνα να πέφτουν τις μικρές ώρες νομίζοντας πως ήξερα πού ήμουν όπως τ’ άκουγα να

πέφτουν.

(1) Kittanning: Κωμόπολη 4.500 κατοίκων στην Πενσυλβανία των ΗΠΑ.

(2) Pittsburgh: Πόλη 312.000 κατοίκων στην Πενσυλβανία των ΗΠΑ.

131. JOHN ASHBERY 1927 -

Τζον Άσμπερυ

ΈΡΩΤΑΣ ΜΕ ΝΟΗΜΑ

Meaningful Love

Το ποιες ήταν οι κακές ειδήσεις

το καταλάβαμε πολύ αργά

για να κάνουμε κάτι καλό γι’ αυτό.

Δεν μου προσφέρθηκε κανένα επείγον όνειρο,

δεν χρειάστηκα κανένα όνομα ή τίποτε άλλο.

Όλα ήταν φροντισμένα.

Στη μεσαίου μεγέθους πόλη της ενημερότητάς μου

οι αρουραίοι χτίζουν κολοσσούς.

Το γαλάζιο δωμάτιο είναι εκεί πέρα.

Δεν άπλωσε κανένα αισθητήριο όργανο.

Η μέρα ήταν όλη σαν να ήταν μια γι’ αυτόν.

Μερικές μέρες δε φεύγει ποτέ απ’ το δωμάτιό του

κι εκείνες είναι οι καλύτερες μέρες,

πολύ καλύτερες απ’ τις άλλες.

Υπήρχαν σκυθρωποί κήποι πιο μακριά κάτω στην πλαγιά, μυρμηγκοφωλιές που έμοιαζαν σα να ανήκαν εκεί.

Τα λουκάνικα ήταν σχεδόν άψητα,

το κρασί πολύ κρύο, το ψωμί λειωμένο.

Ποιος είπε να φέρουμε πουλόβερ;

Το κλίμα δεν είναι τόσο αξιόπιστο.

Ο Ατλαντικός σύρθηκε αργά στα αριστερά

καρφώνοντας ένα μήνυμα στα άδετα χρυσά μαλλιά των κοριτσιών που κοιμόνταν, ένα κόλπο για την επόμενη φορά,

όπου η φωτιά και το νερό είναι ασυγκράτητα στους δρόμους,

η πύλη κλειστή - κανένας επισκέπτης σήμερα

και κανένα φανερό χτύπημα καρδιάς.

Ξεφορτώθηκα το βιβλίο με τα παραμύθια,

έβαλα ενέχυρο το παλιό αυτοκίνητό μου, αγόρασα ένα εισιτήριο

για το σπίτι των εκπλήξεων, βρέθηκα πάλι πίσω εδώ στις έξι η ώρα, λέγοντας μέσα μου "πιθανές παρενέργειες".

Δεν υπήρχε τίποτε κακό στο να είσαι ερωτευμένος τότε,

ούτε και τίποτε σίγουρα καλό. Αλλά ο έρωτας ήταν έρωτας υπαλλήλων

ή προϊσταμένων. Δεν υπήρχε κανένας ίσιος δρόμος που να βγάζει από εκεί. Τα φύλλα γύρω απ’ την πόρτα είναι σημειωμένες απώλειες.

Χρειάζονται είκοσι χρόνια για να ξαναφτιαχτούν.

Οι ηλίανθοι ανθίζουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.

134. MAYA ANGELOU 1928 -

Μάγια Αγγέλου

ΜΟΝΟΣ

Alone

Ξαπλωμένη σκεφτόμουν

χτες τη νύχτα

πώς να βρω κατοικία για την ψυχή μου

όπου το νερό δεν θα είναι διψασμένο

κι η φραντζόλα του ψωμιού δεν θα είναι πέτρα

και κατάληξα σε ένα πράγμα

και δεν πιστεύω ότι κάνω λάθος,

ότι κανένας

μα κανένας

δεν μπορεί να τα καταφέρει εδώ μόνος.

Μόνος, εντελώς μόνος

κανένας, μα κανένας

δεν μπορεί να τα καταφέρει εδώ μόνος.

Υπάρχουν μερικοί εκατομμυριούχοι

με λεφτά που δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν

οι γυναίκες τους τρέχουν γύρω σαν ξωτικά

τα παιδιά τους τραγουδάνε μπλουζ

έχουν ακριβούς γιατρούς

για να θεραπεύσουν τις πέτρινες καρδιές τους.

Αλλά κανένας,

όχι, κανένας

δεν μπορεί να τα καταφέρει εδώ μόνος.

Μόνος, εντελώς μόνος

κανένας, μα κανένας

δεν μπορεί να τα καταφέρει εδώ μόνος.

Τώρα αν ακούσετε προσεκτικά

θα σας πω αυτό που ξέρω

σύννεφα θύελλας μαζεύονται

ο αέρας θα φυσήξει

η φυλή του ανθρώπου υποφέρει

και μπορώ να ακούσω τους στεναγμούς,

"γιατί κανένας

μα κανένας

δεν μπορεί να τα καταφέρει εδώ μόνος.

Μόνος, εντελώς μόνος

κανένας, μα κανένας

δεν μπορεί να τα καταφέρει εδώ μόνος.

ΑΚΟΜΑ ΣΗΚΩΝΟΜΑΙ

Still I Rise

Μπορείτε να με γράψετε στην ιστορία

με τα πικρά, στριμμένα ψέματά σας,

μπορείτε να με τσαλαπατήσετε μες στη βρωμιά

αλλά ακόμα, όπως η σκόνη, θα σηκώνομαι.

Μήπως σας ενοχλεί η ασέβειά μου;

Γιατί περιβάλλεστε με θλίψη;

"Επειδή περπατώ σαν να έχω πετρελαιοπηγές

που βγάζουν πετρέλαιο στο καθιστικό μου;»

Ακριβώς όπως τα φεγγάρια κι οι ήλιοι,

με τη βεβαιότητα των παλιρροιών,

ακριβώς όπως οι ελπίδες που πηδάνε ψηλά,

ακόμα θα σηκώνομαι.

Θέλατε να με δείτε να σπάω;

Με σκυμμένο κεφάλι και χαμηλωμένα μάτια;

Ώμους που πέφτουν κάτω όπως τα δάκρυα,

αποδυναμωμένοι απ’ τις εκφραστικές κραυγές μου;

Μήπως η υπεροψία μου σας προσβάλλει;

Δεν την παίρνετε στραβά

"επειδή γελάω σαν να έχω ορυχεία χρυσού

σκάβοντας στην αυλή μου;»

Μπορείτε να με πυροβολήσετε με τις λέξεις σας,

μπορείτε να με κόψετε με τα μάτια σας,

μπορείτε να με σκοτώσετε με την απέχθειά σας,

αλλά ακόμα, όπως ο αέρας, θα σηκώνομαι.

Μήπως η σεξουαλικότητά μου σας ενοχλεί;

Μήπως σας προξενεί έκπληξη

το ότι χορεύω σαν να έχω διαμάντια

στο σημείο συνάντησης των μηρών μου;

Απ’ τις καλύβες της ντροπής της ιστορίας σηκώνομαι

είμαι ένας μαύρος ωκεανός ορμητικός και μεγάλος,

Ξεχειλίζοντας και φουσκώνοντας αντέχω στην παλίρροια.

Αφήνοντας πίσω νύχτες τρόμου και φόβου σηκώνομαι

σε μια χαραυγή που είναι θαυμαστά καθαρή

σηκώνομαι φέρνοντας τα δώρα που μου έδωσαν οι πρόγονοί μου,

είμαι το όνειρο κι η ελπίδα του σκλάβου.

Σηκώνομαι

σηκώνομαι

σηκώνομαι.

135. PHILIP LEVINE 1928 -

ΠΛΗΣΙΑΖΟΝΤΑΣ

Coming Close

Κοίταξε αυτή την ήρεμη γυναίκα,

στεκόταν μπροστά σε ένα τροχό γυαλίσματος

για πάνω από τρεις ώρες και χρειάζεται ακόμη

είκοσι λεπτά μέχρι να μπορέσει να κάνει

ένα μεσημεριανό διάλειμμα. Είναι γυναίκα;

Κοίταξε τα μπράτσα της καθώς πιέζουν

το μακρύ χάλκινο σωλήνα πάνω στον προφυλακτήρα,

είναι αυλακωμένα στους τρικέφαλους μύες,

που τα τρία κεφάλια τους φαίνονται καθαρά.

Κοίταξε το λεπτό ξεσκόνισμα του σκοταδιού

στο πανωχείλι της και τις χάντρες

του ιδρώτα που τρέχουν κάτω απ’ το κόκκινο

κεφαλομάντηλο πάνω στο φρύδι της και τις σκουπίζει

με μια μαυριδερή ζώνη του καρπού

σε μια περίεργη κίνηση που θα έκανε ένα παιδί

να πει όχι! Όχι.! Πρέπει να έρθεις πιο κοντά

για να ανακαλύψεις, ότι πρέπει να κρεμάσεις τη γραβάτα σου

και το σακάκι σου σε ένα απ’ τα ντουλάπια

για να φορέσεις μια μαύρη φόρμα, πρέπει

να είσαι έτοιμος να ξοδέψεις τη μία βάρδια μετά την άλλη

τραβώντας τους μεταλλικούς δίσκους του αποθέματος,

σκύβοντας πρώτα, με τα γόνατα λυγισμένα για σηκώσω ένα φορτίο,

κατόπιν ανυψώνοντας με ένα ξεφύσημα, αφήνοντας την πρώτη λέξη τρυφερότητας ανάμεσα στους δυο σας,

καθώς έπειτα πρέπει να φέρεις νέους δίσκους από θαμπούς

αγυάλιστους σωλήνες. Πρέπει να την ταίσεις,

όπως λένε στη γλώσσα αυτού του μέρους.

Μην κάνεις κανένα λάθος, το μέρος έχει γλώσσα,

κι αν από τύχη κοπεί το ηλεκτρικό ρεύμα,

καθώς ο τροχός θα σταματούσε έτσι ώστε

να δεις ξαφνικά ότι αυτό δεν ήταν στερεό αντικείμενο

αλλά τόσο πολλές χωριστές σκληρές τρίχες που σχηματίζουν

σε κίνηση έναν τέλειο κύκλο, θα γύριζε σε σένα

και θα έλεγε, "γιατί;" Όχι το παλιό γιατί

του γιατί πρέπει να ξοδεύω πέντε νύχτες τη βδομάδα

Απλώς, "γιατί;" Ακόμα κι αν από κάποια μαγική έμπνευση

ήξερες, ότι δεν θα τολμούσατε να μιλήσετε

από φόβο μήπως εκείνη γελάσει, που τώρα

έχει συμβεί οπωσδήποτε καθώς τοποθετεί τα πέντε

λεπτά δάχτυλα του ακάθαρτου χεριού της

στο βραχίονα του άσπρου πουκάμισού σου για να σε

σημαδέψει για δικό της, τώρα και για πάντα.

136. ANNE SEXTON 1928 – 1974

Αν Σέξτον

ΟΠΩΣ ΕΚΕΙΝΗ

Her Kind

Βγήκα έξω, σαν μια δαιμονισμένη μάγισσα,

που στοιχειώνει το μαύρο αέρα, πιο θαρραλέα τη νύχτα,

κάνοντας όνειρα για το κακό, έχτισα το βασίλειό μου

πάνω απ’ τα απλά σπίτια, χρησιμοποιώντας το ένα φως μετά το άλλο:

μοναχικό πλάσμα, με δώδεκα δάχτυλα, εξωφρενικό.

Μια τέτοια γυναίκα δεν είναι γυναίκα, σίγουρα.

Είμαι κι εγώ όπως εκείνη.

Βρήκα τις ζεστές σπηλιές στα δάση,

τις γέμισα με τηγάνια, ανάγλυφα, ράφια,

ντουλάπια, μετάξια, αναρίθμητα αγαθά.

Ετοίμασα τα δείπνα για τα σκουλήκια και τις νεράιδες:

Κλαψούρισμα, ανακατανομή, απορύθμιση.

Μια γυναίκα σαν αυτή είναι παρεξηγημένη.

Είμαι κι εγώ όπως εκείνη.

Έχω οδηγήσει το αμάξι σου, οδηγέ,

χαιρέτησα με τα γυμνά μπράτσα μου τα χωριά που περνούσαν, μαθαίνοντας τις τελευταίες φωτεινές διαδρομές, επιζώντας

εκεί όπου οι φλόγες σου δαγκώνουν ακόμα τους μηρούς μου

και τα πλευρά μου ραγίζουν όπου οι ρόδες σου γυρίζουν.

Μια γυναίκα σαν αυτή δε ντρέπεται να πεθάνει.

Είμαι κι εγώ όπως εκείνη.

Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΠΟΥ ΞΕΡΟΥΝ ΟΙ ΝΕΚΡΟΙ

The Truth the Dead Know

Για τη μητέρα μου, που γεννήθηκε Μάρτιο 1902, πέθανε Μάρτιο 1959 και

τον πατέρα μου, που γεννήθηκε Φεβρουάριο 1900, πέθανε Ιούνιο 1959

Έφυγαν, λέω και περπατώ απ’ την εκκλησία,

αποφεύγοντας την κουραστική πομπή στον τάφο,

αφήνοντας το νεκρό να πάει μόνος του μέσα στη νεκροφόρα.

Είναι Ιούνιος. Κουράστηκα να είμαι γενναία.

Πηγαίνουμε με το αυτοκίνητο στο Ακρωτήριο. Ευδοκιμώ

εκεί όπου ο ήλιος στάζει απ’ τον ουρανό,

όπου η θάλασσα ταλαντεύεται σαν σιδερένια πύλη κι αγγίζουμε ο ένας τον άλλο. Σε μια άλλη χώρα οι άνθρωποι πεθαίνουν.

Αγάπη μου, ο άνεμος μπαίνει μέσα όπως οι πέτρες

απ’ το νερό με την άσπρη καρδιά και όταν αγγιζόμαστε

μπαίνουμε στην αφή ολοκληρωτικά. Κανένας δεν είναι μόνος.

Οι άνθρωποι σκοτώνουν γι’ αυτό ή για κάτι τέτοιο.

Και τι να πω για τους νεκρούς; Κείτονται χωρίς παπούτσια

στις πέτρινες βάρκες. Είναι περισσότερο σαν πέτρα

από όσο θα ήταν η θάλασσα αν σταματούσε. Αρνούνται

να ευλογηθούν, λαιμός, μάτια και κότσια.

137. DONALD HALL 1928 -

Ντόναλντ Χολ

ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΗ

Affirmation

Όταν γερνάς τα χάνεις όλα.

Γεράματα, όλοι το ξέρουν.

Ακόμα κι όταν είμαστε νέοι,

το σκεφτόμαστε φευγαλέα και κουνάμε τα κεφάλια μας

όταν πεθαίνει ένας παππούς μας.

Κατόπιν κωπηλατούμε για πολλά χρόνια στη λίμνη

του καλοκαιριού, ανίδεοι κι ικανοποιημένοι. Αλλά ένας γάμος,

που άρχισε χωρίς προβλήματα, σκορπίζεται

σε συντρίμμια στην ακτή,

κι ένας φίλος απ’ το σχολείο πέφτει

κρύος σε μια βραχώδη παραλία.

Αν ένας νέος έρωτας μας φέρει

πέρα απ’ τη μέση ηλικία, η σύζυγός μας θα πεθάνει

την ώρα που είναι δυνατή και όμορφη.

Οι νέες γυναίκες έρχονται και φεύγουν. Όλα φεύγουν.

Η όμορφη ερωμένη που αναγγέλλει

ότι είναι προσωρινή

είναι προσωρινή. Η εντυπωσιακή γυναίκα,

μέσης ηλικίας απέναντι στα γηρατειά μας,

βουλιάζει σε μια ανησυχία όπου δε μπορεί να αντισταθεί.

Ένας άλλος παλιός φίλος αποξενώνεται

λέγοντας λέξεις που μολύνουν τριάντα χρόνια φιλίας.

Ας πνιγούμε κάτω απ’ τη λάσπη στην άκρη της λίμνης

κι ας επιβεβαιώσουμε ότι είναι ταιριαστό

κι ευχάριστο να τα χάνουμε όλα.

139. JOHN HOLLANDER 1929 -

Τζον Χολάντερ

ΠΑΛΙΟΜΟΔΙΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

An Old-Fashioned Song

Όχι άλλοι περίπατοι στο δάσος:

Τα δέντρα κόπηκαν όλα,

κι εκεί όπου πριν στέκονταν εκείνα

δε φαίνεται ούτε καν μια αυλακιά

από βαγόνι πάνω στο μονοπάτι

σαν μια ψιλή βούρτσα να τα καθάρισε όλα.

Όχι άλλοι περίπατοι στο δάσος.

Αυτό είναι η συνέχεια

των απογευμάτων στα χωράφια με το τριφύλλι

όπου κάποτε κάναμε έρωτα

κι έπειτα περπατήσαμε μαζί στο σπίτι

όπου τα δέντρα σχημάτισαν αψίδα πάνω μας,

όπου φτιάξαμε μόνοι μας τον καιρό μας

όταν τα κλαδιά ήταν ο ουρανός.

Τώρα χάθηκαν όλα για τα καλά,

κι εσύ άρρωστη κι εγώ

είμαι μόνο περαστικός.

Εμείς και τα δέντρα κι ο δρόμος

του γυρισμού απ’ τα χωράφια του παιχνιδιού

κρατήσαμε όσο μπορούσαμε.

Όχι άλλοι περίπατοι στο δάσος.

140. ADRIENNE RICH 1929 -

Άντριεν Ριτς

ΘΑΥΜΑΣΙΟ ΠΑΓΩΤΟ

Miracle Ice Cream

Το φορτηγό των θαυμάτων κατεβαίνει στη μικρή λεωφόρο,

με την μουσική τζαζ του Σκοτ Τζόπλιν να σκορπίζεται πίσω του σαν (1) μαργαριτάρια και, ναι, μπορείτε να αισθάνεστε ευχαριστημένοι

με ένα μέρος της καρδιάς σας.

Πάρτε ό,τι σας δίνεται ακόμα: Στην πλούσια σκιά ενός δωματίου

τα στήθη μιας γυναίκας που ταλαντεύονται ελαφριά καθώς σκύβει. Νωρίς τώρα το μαργαριτάρι του σκοταδιού διαλύεται.

Αργότερα, κάθεστε ζυγίζοντας τις απογευματινές ειδήσεις,

θαύματα έτοιμων φαγητών, πνευματικές επαναστάσεις,

το υπόλοιπο της καρδιάς σας.

(1) Scott Joplin (1867 – 1917): Αμερικανός μουσικός που διακρίθηκε στο είδος της μουσικής «Ragtime» που ήταν πολύ δημοφιλής στην Αμερική στα πρώτα χρόνια του 20^ου αιώνα.

ΚΑΤΑΔΥΣΗ ΣΤΟ ΝΑΥΑΓΙΟ

Diving into the Wreck

Πρώτα έχοντας διαβάσει το βιβλίο των μύθων,

και έχοντας φορτώσει τη φωτογραφική μηχανή,

και έχοντας ελέγξει την άκρη της λεπίδας του μαχαιριού,

φόρεσα

τη φόρμα από μαύρο λάστιχο

τα παράξενα βατραχοπέδιλα

τη σοβαρή και άχαρη μάσκα.

Πρέπει να το κάνω αυτό

όχι όπως ο Κουστώ με την (1)

επιμελή ομάδα του

πάνω στην πλημμυρισμένη από ήλιο σκούνα του

αλλά εδώ μόνη.

Υπάρχει μια σκάλα.

Η σκάλα είναι πάντα εκεί

κρεμασμένη αθώα

κοντά στην πλευρά της σκούνας.

Ξέρουμε ποιο σκοπό εξυπηρετεί,

εμείς που την έχουμε χρησιμοποιήσει.

Διαφορετικά

είναι ένα κομμάτι ναυτικού σχοινιού

ένας ακόμη εξοπλισμός.

Πηγαίνω κάτω.

Σκαλί σκαλί κι ακόμα

το οξυγόνο με βυθίζει

το μπλε φως

τα καθαρά άτομα

του ανθρώπινου αέρα μας.

Πηγαίνω κάτω.

Τα βατραχοπέδιλά μου με σακατεύουν,

σέρνομαι σαν έντομο κάτω απ’ τη σκάλα

και δεν υπάρχει κανένας

για να μου πει πότε θ’ αρχίσει

ο ωκεανός.

Πρώτα ο αέρας είναι γαλάζιος κι έπειτα

είναι πιο γαλάζιος κι έπειτα πράσινος κι έπειτα

μαύρος μαυρίζω κι εγώ κι όμως

η μάσκα μου είναι ανθεκτική

αντλεί το αίμα μου με δύναμη

η θάλασσα είναι μια άλλη ιστορία

η θάλασσα δεν είναι θέμα δύναμης

πρέπει να μάθω μόνη μου

να γυρίζω το σώμα μου χωρίς δύναμη

στο στοιχείο του βάθους.

Και τώρα: Είναι εύκολο να ξεχάσω

για ποιο λόγο ήρθα

ανάμεσα σε τόσο πολλούς που έχουν ζήσει

πάντα εδώ

κουνώντας τις οδοντωτές βεντάλιες τους

ανάμεσα στους σκοπέλους

κι εκτός αυτού αναπνέεις διαφορετικά εδώ κάτω.

Ήρθα να εξερευνήσω το ναυάγιο.

Οι λέξεις είναι σκοποί.

Οι λέξεις είναι χάρτες.

Ήρθα για να δω την καταστροφή που έγινε

και τους θησαυρούς που επικρατούν.

Οδηγώ την ακτίνα του λαμπτήρα μου

αργά κατά μήκος του πλευρού

από κάτι μονιμότερο

απ’ τα ψάρια ή τα ζιζάνια

το πράγμα για το οποίο ήρθα:

το ναυάγιο και όχι η ιστορία του ναυάγιου

το ίδιο το πράγμα και όχι ο μύθος

το πνιγμένο πρόσωπο που κοιτάζει πάντα

προς τον ήλιο

τα σημάδια της ζημιάς

φαγωμένα απ’ το αλάτι και μακριά σ’ αυτή τη φθαρμένη ομορφιά

τα πλευρά της καταστροφής

που κάμπτει τη διεκδίκησή τους

ανάμεσα στους διστακτικούς ερευνητές.

Αυτή είναι η θέση.

Κι είμαι εδώ, γοργόνα που τα μαλλιά της

κυματίζουν μαύρα, ο τρίτων με το θωρακισμένο σώμα του.

Κάνουμε κύκλο σιωπηλά

γύρω απ’ το ναυάγιο

και βουτάμε μέσα στο κύτος.

Είμαι αυτή: Είμαι αυτός

που τα πνιγμένα πρόσωπά τους κοιμούνται με ανοικτά μάτια

που τα στήθη τους αντέχουν ακόμα την πίεση

που το ασήμι τους, ο χαλκός, το επίχρυσο φορτίο βρίσκεται

σκοτεινό μέσα σε βαρέλια

μισό-σφηνωμένα και που αφημένα να σαπίσουν

είμαστε τα μισοχαλασμένα όργανα

που κάποτε κρατούσαν σε πορεία

το φαγωμένο απ’ το νερό κούτσουρο

τη μπλεγμένη πυξίδα

Είμαστε, είμαι, είστε

από δειλία ή θάρρος

αυτοί που βρίσκουν τον δρόμο μας

πίσω σ’ αυτήν την σκηνή

κουβαλώντας ένα μαχαίρι, μια φωτογραφική μηχανή

ένα βιβλίο από μύθους

στο οποίο δεν εμφανίζονται τα ονόματά μας.

(1) Jacques Yves Cousteau (1910 -1997): Γάλλος εξερευνητής των θαλασσών.

142. GREGORY CORSO 1930 -

Γκρέγκορυ Κόρσο

ΠΕΠΡΩΜΕΝΟ

Destiny

Παραδίδουν τις εντολές του Θεού

χωρίς καθυστέρηση

Κι είναι απαλλαγμένα από φόβο

από περιορισμό

Και με τον Πέτασο, το Κηρύκειο και τα Φτερωτά Σαντάλια

αστροπελέκια όμοια με πορθμείο

που τους έδωσε ο Θεός

ανεμπόδιστα ανάμεσα στα δικαστήρια

του Χώρου και του Χρόνου

Το Αγγελιοφόρο-Πνεύμα

με ανθρώπινη σάρκα

παίρνει μια αξιόπιστη,

αυτοδύναμη, ευπροσάρμοστη,

σχολαστικά ποιητική ύπαρξη

κατά την παραμονή του στη ζωή

Δεν βροντάει

ή δεν χτυπάει το κουδούνι

ή το τηλέφωνο

Όταν το Αγγελιοφόρο-Πνεύμα

έρχεται στην πόρτα σας

αν κι είναι κλειδωμένη

Θα μπει μέσα σαν ηλεκτρική μαία

και θα παραδώσει το μήνυμα

Δεν υπάρχει καμία μαρτυρία

σε καμία εποχή

ότι κάποιο Αγγελιοφόρο-Πνεύμα

σκόνταψε ποτέ στο σκοτάδι.

143. GARY SNYDER 1930 -

Γκάρυ Σνάιντερ

ΣΑΝΟΣ ΓΙΑ ΤΑ ΑΛΟΓΑ

Hay for the Horses

Οδήγησε τη μισή νύχτα

από μακριά κάτω απ’ το Σαν Ζοακίν (1)

μέσω Μαριπόζα, ανηφορίζοντας (2)

τους επικίνδυνους δρόμους των βουνών,

και σταμάτησε στις οκτώ το πρωί.

Με το μεγάλο φορτίο σανού

πίσω απ’ τη σιταποθήκη.

Με βαρούλκο και σχοινιά και γάντζους

στοιβάξαμε τα δέματα προσεκτικά

πάνω στα δοκάρια από σεκόβια γεμάτα αγκίδες

ψηλά στο σκοτάδι, με ψήγματα ήμερου τριφυλλιού να στροβιλίζονται μέσα στο φως που έμπαινε απ’ τις σχισμές των ταβανοσάνιδων,

ενώ η σκόνη του σανού μας προκαλούσε φαγούρα

μέσα στα ιδρωμένα πουκάμισα και τα παπούτσια.

Την ώρα του μεσημεριανού γεύματος κάτω απ’ τη μαύρη βελανιδιά

έξω στην καυτή μάντρα,

-- ενώ η γριά φοράδα είχε χωμένη τη μύτη της στο ταγάρι,

κι οι ακρίδες έτριζαν στα αγριόχορτα ---

"είμαι εξήντα οκτώ" είπε,

"άρχισα να κουβαλάω σανό όταν ήμουν δεκαεπτά.

Εκείνη τη μέρα που άρχισα, σκέφτηκα

ότι σίγουρα δε θα ήθελα να το κάνω αυτό σ’ όλη τη ζωή μου.

Και να πάρει η οργή, αυτό ακριβώς

είναι που πήγα και έκανα μέχρι τώρα".

(1) San Joaquin: Περιοχή της Καλιφόρνιας των ΗΠΑ, ανατολικά του Σαν Φρανσίσκο με συνολικό πληθυσμό 620.000 κατοίκους.

(2) Mariposa: Μικρή πόλη 4.000 κατοίκων στην ομώνυμη κομητεία της Καλιφόρνιας.

145. DEREK WALCOTT 1930 -

Ντέρεκ Ουόλκοτ

ΜΕΤΑ ΤΗ ΘΥΕΛΛΑ

After The Storm

Υπάρχουν τόσα πολλά νησιά!

Τόσα νησιά όσα και τ’ αστέρια τη νύχτα

σ’ αυτό το δέντρο με τα πολλά κλαδιά απ’ όπου τινάζονται μετεωρίτες

σαν φρούτα που πέφτουν γύρω απ’ το Ταξίδι της σκούνας.

Αλλά τα πράγματα πρέπει να πέφτουν και έτσι ήταν πάντα,

απ’ τη μια πλευρά η Αφροδίτη, απ’ την άλλη ο Άρης.

Πέφτουν κι είναι ένα, ακριβώς όπως αυτή η γη είναι ένα

νησί στα αρχιπελάγη των αστεριών.

Ο πρώτος φίλος μου ήταν η θάλασσα. Τώρα, είναι ο τελευταίος μου. Τώρα παύω να μιλάω. Εργάζομαι, έπειτα διαβάζω,

ηρεμώντας κάτω από ένα φανάρι γαντζωμένο στον ιστό.

Προσπαθώ να ξεχάσω τι ήταν η ευτυχία,

και όταν αυτό δεν έχει αποτέλεσμα, μελετώ τ’ αστέρια.

Μερικές φορές είμαι απλώς εγώ κι ο απαλά ψαλιδισμένος αφρός

καθώς το κατάστρωμα γίνεται άσπρο και το φεγγάρι ανοίγει

ένα σύννεφο σαν πόρτα και το φως πάνω μου

είναι ένας δρόμος στο άσπρο σεληνόφωτο που με παίρνει στο σπίτι.

Ο Σαβίνος σου τραγούδησε απ’ τα βάθη της θάλασσας. (1)

(1) Shabine: Ναυτικός που χρησιμοποιείται ως συμβολικό πρόσωπο στην ποίηση του Ουόλκοτ, ανάλογο με τον Ομηρικό Οδυσσέα, αποτελώντας ουσιαστικά τον δεύτερο εαυτό του.

ΑΓΑΠΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ

Love After Love

Ο καιρός θα έρθει

όταν, με έκσταση

θα χαιρετήσεις τον εαυτό σου φθάνοντας

στην ίδια σου την πόρτα, στον ίδιο σου τον καθρέφτη

και καθένας θα χαμογελάσει στο καλωσόρισμα του άλλου,

και θα πει, κάθισε εδώ. Φάε.

Θα ξαναγαπήσεις τον ξένο που ήταν ο εαυτός σου.

Δώσε κρασί. Δώσε ψωμί. Δώσε την καρδιά σου πίσω

στον εαυτό της, στον ξένο που σ’ αγάπησε

όλη σου τη ζωή, που σε ξέρει απέξω.

Κατέβασε τις ερωτικές επιστολές απ’ το ράφι,

τις φωτογραφίες, τα απελπισμένα σημειώματα,

ξεφλούδισε την εικόνα σου απ’ τον καθρέφτη.

Κάθισε. Πανηγύρι για τη ζωή σου.

149. SYLVIA PLATH 1932 – 1963

Σύλβια Πλαθ

196. ROBERT HASS 1941 -

Ρόμπερτ Χας

ΗΡΩΙΚΗ ΠΑΡΟΜΟΙΩΣΗ

Heroic Simile

Όταν ο ξιφομάχος έπεσε στους Επτά Σαμουράι του Κουροσάβα (1)

μέσα στην γκρίζα βροχή,

σε Σινεμασκόπ κι η δυναστεία Τοκουγκάβα, (2)

έπεσε τεντωμένη ίσια όπως ένα πεύκο, έπεσε

όπως έπεσε ο Αίας στον Όμηρο

μέσα σε απαγγελλόμενα δακτυλικά εξάμετρα και το δέντρο ήταν τόσο τεράστιο που ο ξυλοκόπος γύρισε για δύο μέρες σ’ εκείνο το τυχερό μέρος πριν αρχίζει να το πριονίζει

και την τρίτη μέρα έφερε τον θείο του.

Μάζευαν κούτσουρα στο ρητινούχο αέρα,

κόβοντας τα μικρά μέλη,

δένοντας εκείνους τους σωρούς χωριστά.

Τα κομμάτια κοντά στη ρίζα

διαιρέθηκαν στα τέσσερα κι ακόμα ήταν φοβερά μεγάλα,

τα κούτσουρα απ’ το μεσαίο τμήμα του δέντρου κόπηκαν στα δύο:

δέκα δέματα και τέσσερις μεγάλες στοίβες ευωδιαστού ξύλου,

σχήματος φεγγαριού και τέταρτου φεγγαριού και μισοφέγγαρου

αποτελειωμένες απ’ τα δόντια του πριονιού.

Ο ξυλοκόπος κι ο ηλικιωμένος θείος του

στέκονται μες στο δάσος

σε ένα έδαφος από βούρκο πεύκων κι ανοιξιάτικης λάσπης.

Έχουν σταματήσει να δουλεύουν

επειδή είναι κουρασμένοι κι επειδή

δεν έχω φανταστεί καμιά αγέλη ζώων

ή κανένα πρωτόγονο βαγόνι. Είναι πάρα πολύ έξυπνοι

για να καλέσουν τους γείτονες και να γυρίσουν στο σπίτι

με μερικά κούτσουρα μετά από εργασία τριών ημερών.

Περιμένουν εμένα να κάνω κάτι

ή τον επιστάτη του Μεγάλου Αφεντικού

να έρθει και να τους συλλάβει.

Πόσο υπομονετικοί είναι!

Ο ηλικιωμένος καπνίζει μια πίπα και φτύνει.

Ο νέος σκέφτεται ότι θα ήταν πλούσιος

αν ήταν ήδη πλούσιος κι είχε ένα μουλάρι.

Δέκα μέρες μεταφοράς

και την έβδομη ημέρα ίσως συλληφθούν,

θα πάνε στο σπίτι με άδεια χέρια

ή χειρότερα. Δεν ξέρω

αν είναι Γιαπωνέζοι ή Μυκηναίοι

και δεν μπορώ να κάνω τίποτε.

Ο δρόμος από εδώ μέχρις εκείνο το χωριό

δεν είναι μεταφρασμένος. Ένας ήρωας, πεθαίνοντας,

εκπέμπει γαλήνη στον αέρα.

Ένας άνδρας και μια γυναίκα περπατούν απ’ τους κινηματογράφους

στο σπίτι μέσα στη σιωπή της χωρισμένης συζυγικής πίστης.

Υπάρχουν όρια στη φαντασία.

(1) Akira Kurosawa (1910 – 1998): Ιάπωνας σκηνοθέτης του κινηματογράφου. «Οι Επτά Σαμουράι» (1954) είναι ένα από πιο γνωστά έργα του.

(2) Tokugawa: Αυτοκρατορική Δυναστεία της Ιαπωνίας απ’ το 1603 μέχρι το 1868, γνωστή και ως Δυναστεία Έντο (Edo).

197. LYN HEJINIAN 1941 -

Λυν Χεζινιάν

ΑΠΟ ΤΗ ΖΩΗ ΜΟΥ

from My Life

Τα παράθυρα ήταν ανοικτά κι ο πρωινός αέρας, από τη μυρωδιά της πασχαλιάς και κάποιου σκοτεινότερου ανθισμένου θάμνου, γέμισε με το καφετή και χαρούμενο τερέτισμα των πουλιών. Όπως είναι αν δεν μπορείτε να είστε τίποτε άλλο παρά ήρεμοι και φωνασκούντες. Οι τέχνες, επίσης, είναι σύνδεσμοι. Συλλαμβάνω μια ιδέα και για μια στιγμή την φτάνω, η σύγκρουσή μας. Για μια μοναδική φορά, καθένας θα μπορούσε να είναι παιδί της τύχης. Ακόμα κι η βροχή δεν χάλασε το ψήσιμο στα κάρβουνα, στο κατώφλι πίσω από μια τέλεια κυκλοφορία, μέσα από ένα τοπίο, σε μια παραλία.

Ελευθερία μετά, απελευθέρωση αργότερα. Ήρθε να φυλάξει το μωρό για μας σε εκείνα τα χρόνια αναστατωμένα άμεσα απ’ τις ταραχές κι είπε ότι ονειρεύτηκε την ημέρα όταν θα τους πυροβολούσε όλους στην εμπορική περιοχή. Εκείνο το μοναδικό τηλέφωνο είναι μόνο μια τρίχα πάνω στον βροντόσαυρο. Αυτοί που πίνουν καφέ απάντησαν εκστατικά. Αν ο σκύλος σας μένει έξω απ’ το δωμάτιο, εσείς κολλάτε ψύλλους. Στη νηνεμία, η δραστηριότητα μειώνεται.

Σπάνια βρίσκομαι στα όνειρά μου χωρίς τα παιδιά μου. Η κόρη μου μου είπε ότι κάποτε στο σχολείο είχε μάθει να πιστεύει ότι ο ποιητής είναι ένας άνθρωπος καθισμένος πάνω σε παγόβουνο και λιώνει μαζί του. Είναι μια ποίηση της βεβαιότητας. Μακριά, στο βάθος του δρόμου, η υψίφωνος που κάνει πρόβα ζώνεται το αεράκι. Όσον αφορά εμάς που "μας αρέσει να μένουμε έκπληκτοι", το χρήμα παράγει χρήμα, η τύχη φέρνει τύχη. Κινήσεις προς τα εμπρός κινήσεις προς τα πάνω. Σκηνικό τάξης σχολείου και όχι τοπίο -- ακόμα εδώ κι εκεί το 1969 θα μπορούσα να αισθανθώ τους στόχους της συλλογικότητας.

Ήταν το παρόν για λίγο και όχι τόσο νέο όπως πιστεύαμε τότε, το παρόν πάντα μετά τον πόλεμο. Από τότε είναι δύσκολο για μένα να μοιράζομαι το χρόνο μου. Το κίτρινο εκείνου του θλιβερού δωματίου ήταν πάλι το κίτρινο του χνουδιού, όπου εκείνη περίμενε, ανήσυχη, άπιστη, για περισσότερες ημέρες. Λένε ότι η εναλλακτική λύση για την αστική τάξη ήταν η κατεργαριά. Ονομάστε το αυτό νερό και σκυλιά. Ο λόγος ψάχνει δύο, κατόπιν τα τακτοποιεί όλα από εκεί. Αλλά μπορεί κανείς να φανταστεί έναν τρελό στην αγάπη. Αντίο, αρκετά, αυτό ήταν καλό. Υπήρξε μια μικρή διακοπή, ένα τριαντάφυλλο, κάτι σε χαρτί.

Μπορώ να ξεφύγω αλλά δεν θα υποχωρήσω. Επειδή η επιθυμία είναι πάντα ενοχλητική. Στην παραλία, με ένα φρέσκο ντους. Το παιδί κοιτάζει έξω. Τα μούρα κρατιούνται στις βατομουριές, στα καλώδια σε επιφυλακή για τα πουλιά. Στο βάθος, ο ήλιος είναι μικρός. Δεν υπήρξαν πραγματικά Χριστούγεννα αφότου πέθανε. Εκείνη η θριαμβευτική χιονοθύελλα γονάτισε την πόλη. Είμαι ξένη για το μικρό κορίτσι που ήμουν κάποτε και περισσότερο - περισσότερο ξένη. Αλλά πολλά γεγονότα για μια ζωή πρέπει να αφήνονται έξω, αντικαθίστανται εύκολα.

Το ένα κάθεται σε ένα διχαλωτό διάστημα. Τα σχέδια προωθούν μια εξωτερική ομοιότητα, ανάμεσα σε μικρές άσπρες σιωπές. Τα μεγάλα δέντρα μαζεύουν όλη την υγρασία από αυτό που φαίνεται σαν ξερή νύχτα. Οι αντανακλάσεις δεν κάνουν σκιά, αλλά οι σκιές υπάρχουν και κάνουν. Για να γίνει κατανοητή η φύση της σύγκρουσης, πρέπει κανείς να ξέρει κάτι για τη φύση των σχετικών κινήσεων -- δηλαδή μια ιστορία. Με κοίταξε και χαμογέλασε και δεν κοίταξε μακριά και έτσι μια φιλία έγινε ερωτική. Η τύχη απαλλάχτηκε απ’ το τριφύλλι της.

200. SHARON OLDS 1942 -

Σάρον Ολντς

ΑΦΑΙΡΕΣΤΕ ΤΟ Ι (1)

Take the I Out

Αλλά εγώ αγαπώ το Ι, τις χαλύβδινες ράβδους σχήματος Ι

που πουλούσε ο πατέρας μου. Έχυναν τον ακατέργαστο σίδηρο

στο καλούπι και τον τραβούσαν έξω αργά,

σαν μια καμπυλωμένη ζελατίνα στο λουτρό και σκλήραινε,

με τη μέθοδο Μπέσεμερ (2), φουσκάλα, χοάνη, κράμα και το εμπορευόταν κι αγόραζε ουίσκι σίκαλης και κρέμα σιταριού,

με την μπούκλα από βούτυρο ακριβώς

στη μέση του μετώπου του, πλήρωνε για τα φορέματά μας

με τον μεταλλικό ιδρώτα του, γλυκό το πρωί

και ξινό το βράδυ. Αγαπώ το Ι,

εύθραυστο ανάμεσα στις φέτες του μπέικον, το σκληρό έδαφός του

και τον σκληρό ουρανό του, πετάει στα ύψη ανάμεσά τους

όπως η ψυχή που εφορμά, πέρα δώθε,

ανάμεσα στη μητέρα και τον πατέρα. Τι θα είχε γίνει αν είχαν αγαπήσει ο ένας τον άλλον, πώς θα είχαν αισθανθεί αν ήταν το δοκάρι

που ενώνει το πάτωμα και τη στέγη του σπιτιού;

Είδα, στο χαρτόνι του πουκάμισού του, για χρόνια πάνω στο γραφείο της, τη νύχτα που με έκαναν, την σχεδιασμένη με μολύβι κλίση της θερμοκρασίας της σε άνοδο και στην

κορυφή του λόφου, πρώτος στρατιώτης που έφτασε πάνω,

ο ρωμαϊκός αριθμός Ι – εγώ –

Ι, Ι, Ι, Ι,

δοκάρια της ταυτότητας, με το κεφάλι επάνω,

ενσωματωμένο στο ποίημα. Αγαπώ το Ι

ως προϋπόθεση της ύπαρξής

-- το Εγώ μας -- όταν γεννήθηκα,

μισοπαγωμένη, με ξάπλωσαν μαζί σου

σε ένα δροσερό τραπέζι, ήμαστε όλοι εκεί,

ένα δάσος συρραμμένου σίδερου. Το Ι είναι ένα πεύκο,

ρητινούχα, εύφλεκτη ρίζα για στολίδι,

που ρίχνει τους κώνους της όσο πιο μακριά μπορεί σε μια φωτιά.

(1) «Ι» στα Αγγλικά σημαίνει «Εγώ» και ταυτόχρονα είναι σύμβολο για τις σιδερένιες ράβδους σχήματος «Ι» που χρησιμοποιούνται σε μεταλλικές κατασκευές, αλλά και για τον λατινικό αριθμό1. Στο ποίημα γίνεται αναφορά και στις τρεις αυτές σημειολογικές ιδιότητες.

(2) Bessemer: Μέθοδος παραγωγής χάλυβος από χυτοσίδηρο, απ’ το όνομα του Άγγλου μηχανικού Henry Bessemer (1813 – 1898) που την εφεύρε.

ΜΙΑ ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΑΡΓΟΤΕΡΑ

A Week Later

Μια εβδομάδα αργότερα, είπα σ’ έναν φίλο:

Δεν πιστεύω ότι θα μπορούσα ποτέ να γράψω γι’ αυτό.

Ίσως σ’ ένα χρόνο θα μπορούσα να γράψω κάτι.

Υπάρχει κάτι μέσα μου που ίσως κάποτε

μπορεί να γραφτεί, τώρα είναι διπλωμένο και ξαναδιπλωμένο, όπως ένα ραβασάκι στο σχολείο. Στο όνειρό μου κάποιος έπαιζε μπάλα και στον αέρα υπήρχε

μια τεράστια, πεταμένη, γερμένη μπάλα

που είχε πάρει φωτιά. Και όταν ξύπνησα, βρήκα τον εαυτό μου

να μετράει τις ημέρες από τότε που είχα δει

για τελευταία φορά τον σύζυγό μου – μόνο δυο χρόνια και μερικές εβδομάδες και ώρες. Είχαμε υπογράψει τα έγγραφα κι είχαμε κατέβει στο ισόγειο του κτηρίου της Chrysler,

η άθικτη ομορφιά της αίθουσας αναμονής της γύρω μας

σαν τάφος βασιλιά, στην οροφή ένα μικρό

ζωγραφισμένο σε τοιχογραφία αεροπλάνο, πετώντας. Και μπήκε

στην στενεμένη καρδιά μου, εκείνο το πρωί,

ελαφρά, δειλά σαν επιφυλακτικά,

αδάμαστη, μια μεγαλύτερη αίσθηση της γλυκύτητας

και της αφθονίας της σημερινής ζωής του,

άγνωστη σε μένα, απαρατήρητη από μένα,

ανήκουστη, άθικτη - αλλά γνωστή, ιδωμένη,

ακουσμένη, αγγιγμένη. Και μου συνέβη,

για κάποιες στιγμές μια φορά, στιγμή προς στιγμή,

να χαίρομαι γι’ αυτόν γιατί είναι με κάποια

που αισθάνεται ότι είναι φτιαγμένη γι’ αυτόν.

Και σκέφτηκα τη μητέρα μου,

λίγο μετά το θάνατό της, ογδόντα πέντε χρόνια μετά

τη γέννησή της, με τα σχεδόν όμοια με πουλιού ΄

κόκαλα του ώμου της κάτω απ’ το χέρι μου,

το γυαλιστερό κρανίο της, καθώς ήταν ξαπλωμένη με κάποια γαλήνη

στα καθαρά σεντόνια και θα μπορούσα να της πω τα καλύτερα λόγια

της φτωχής, μικρής αγάπης μου, θα μπορούσα να πω ένα τραγούδι

γι’ αυτό, είδα την τύχη

και την πολυτέλεια εκείνης της ώρας.

208. LOUISE GLUCK 1943 -

ΈΝΑΣ ΜΥΘΟΣ ΑΦΟΣΙΩΣΗΣ

A Myth of Devotion

Όταν o Άδης αποφάσισε ότι αγαπούσε αυτό το κορίτσι

έχτισε γι’ αυτήν ένα αντίγραφο της γης,

όλα ίδια, μέχρι κάτω στο λιβάδι,

αλλά με την προσθήκη ενός κρεβατιού.

Όλα ίδια και μαζί μ’ αυτά το φως του ήλιου,

επειδή θα ήταν δύσκολο για ένα νέο κορίτσι

να περάσει τόσο γρήγορα απ’ το λαμπρό φως στο απόλυτο σκοτάδι.

Βαθμιαία, σκέφτηκε, θα μπορούσε να φέρει μέσα τη νύχτα,

πρώτα σαν σκιές φύλλων που κυματίζουν.

Κατόπιν το φεγγάρι, έπειτα τ’ αστέρια. Κατόπιν καθόλου φεγγάρι, καθόλου αστέρια. Η Περσεφόνη θα το συνήθιζε αυτό σιγά σιγά.

Στο τέλος, σκέφτηκε, θα το έβρισκε ευχάριστο.

Ένα αντίγραφο της γης

εκτός από ότι υπήρχε έρωτας εδώ.

Όλοι δεν θέλουν τον έρωτα;

Περίμενε πολλά χρόνια,

χτίζοντας έναν κόσμο, προσέχοντας

την Περσεφόνη στο λιβάδι.

Την Περσεφόνη, μία δοκιμάστρια οσμών και γεύσεων.

Αν έχεις όρεξη για κάτι, σκέφτηκε,

έχεις για όλα.

Μήπως όλοι δεν θέλουν να αισθανθούν τη νύχτα

το αγαπημένο σώμα, σαν πυξίδα και πολικό αστέρα τους,

για να ακούσουν την ήρεμη αναπνοή που λέει

είμαι ζωντανός, που σημαίνει επίσης είσαι

ζωντανός, επειδή με ακούς,

είσαι εδώ μαζί μου. Και όταν κάποιος γυρίζει,

κι ο άλλος γυρίζει –

Αυτό αισθάνθηκε, ο άρχοντας του σκοταδιού,

εξετάζοντας τον κόσμο που είχε

κατασκευάσει για την Περσεφόνη. Ποτέ δεν πέρασε απ’ το μυαλό του ότι δεν θα υπήρχαν πια μυρωδιές εδώ,

και σίγουρα όχι άλλα φαγητά.

Ενοχή; Τρόμος; Ο φόβος του έρωτα;

Αυτά τα πράγματα δεν θα μπορούσε να τα φανταστεί.

Κανένας εραστής δεν τα φαντάζεται ποτέ.

Ονειρεύεται, αναρωτιέται πώς να ονομάσει αυτό το μέρος.

Πρώτα σκέφτεται: Η Νέα Κόλαση. Κατόπιν: Ο Κήπος.

Στο τέλος, αποφασίζει να το ονομάσει

Η Κοριτσίστικη Ηλικία της Περσεφόνης.

Ένα μαλακό φως υψώνεται πάνω απ’ το επίπεδο του λιβαδιού,

πίσω απ’ το κρεβάτι. Την παίρνει στην αγκαλιά του.

Θέλει να πει σ’ αγαπώ, τίποτε δεν μπορεί να σε βλάψει

αλλά σκέφτεται

ότι αυτό είναι ψέμα, έτσι λέει στο τέλος

είσαι νεκρή, τίποτε δεν μπορεί να σε βλάψει

πράγμα που φαίνεται σ’ αυτόν

μια πιο ελπιδοφόρα αρχή, πιο αληθινή.

209. MICHAEL PALMER 1943 -

Μάικλ Πάλμερ

ΕΤΑΙΡΙΑ ΣΚΩΡΩΝ

Company of Moths

Σκεφτήκαμε πως θα μπορούσαν όλα να βρεθούν στο Βιβλίο του Φτωχού

Κειμένου,

η σκιά που ρίχνει η βάρκα, ο παραμορφωμένος ιστός, το ταραγμένο

ίχνος.

Παράθυρα του τυφλού κειμένου,

θρηνητικές παραβολικές νύχτες.

Κι ο ήλιος που κατρακυλάει, ο ήλιος που κάνει τούμπες

πάνω και μετά κάτω, εταιρία σκώρων.

Μπορείτε να ακούσετε τι σκέφτομαι, από εκεί, ακόμη και καθώς

κοιμάστε;

Δρόμοι του Φτωχού Κειμένου, όπου το βλέμμα ενός παιδιού πέφτει

στο πτώμα ενός αλόγου δίπλα σ’ ένα αμάξι,

σκυλί που κλαψουρίζει, βουβό στόμα γυναίκας έκπληκτο

σαν να ήθελε να πει, πρέπει να προχωρήσουμε,

δεν πρέπει να σταματήσουμε, δεν πρέπει να παρατηρούμε.

Γιατί τελικά, άραγε οι νεκροί μας παρακολουθούν;

Για να απομνημονευθεί ακριβώς η απόχρωση ενός δαμάσκηνου,

καμπύλη ενός σώματος σε ανάπαυση (ήλιος πάλι),

οι λέξεις σε κάθε δημοφιλές τραγούδι,

σίγουρα θα ήταν αρκετές.

Γιατί δεν εξοικειώνεστε με αυτά τα κοράκια στην ακτή;

Δεν τα ονομάσατε θαλασσινά κοράκια κάποτε;

Δεν συζητήσαμε την έννοια του "όπως το κοράκι πετά"

μια μέρα σ’ εκείνο το τετράγωνο - σταθμός εξορίας - κάτω απ’ τον πιο κόκκινο ήλιο του κόσμου; Και έπειτα, σχεδόν ταυτόχρονα, είπαμε,

είναι καιρός.

Και ένα πιάτο έσπασε, ένα κουτάλι έπεσε στο πάτωμα,

οι πετσέτες σχημάτιζαν έναν σωρό δίπλα απ’ την πόρτα.

Κίνηση σύννεφων πέρα

από καμπαναριά στη δύση.

Πίστη στο Φτωχό Κείμενο.

Περίληψη της ουσίας που αφήνεται πίσω.

211. JAMES TATE 1943 -

Τζέιμς Τέιτ

ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΚΑΤΙ ΤΕΤΟΙΟ

It Happens Like This

Ήμουν έξω απ’ το σπίτι του εφημέριου της Αγίας Καικιλίας

καπνίζοντας ένα τσιγάρο όταν εμφανίστηκε μια κατσίκα δίπλα μου. Ήταν κυρίως ασπρόμαυρη, με λίγο καφεκόκκινο εδώ κι εκεί.

Όταν άρχισα να περπατώ για να φύγω, με ακολούθησε.

Το διασκέδασα κι ευχαριστήθηκα, αλλά αναρωτήθηκα

τι πρόβλεπαν οι νόμοι για τα θέματα αυτού του είδους.

Υπάρχει ένας νόμος για τα λουριά των σκυλιών, αλλά τι γίνεται με τις κατσίκες; Οι άνθρωποι μου χαμογελούσαν και θαύμαζαν την κατσίκα. "Δεν είναι δική μου", εξήγησα. "Είναι η κατσίκα του Δήμου. Απλώς είναι η σειρά μου να την φροντίζω". "Δεν ήξερα ότι είχαμε κατσίκα",

είπε ένας απ’ αυτούς. "Αναρωτιέμαι πότε θα είναι η σειρά μου". "Σύντομα", είπα. "Κάνε υπομονή. Ο καιρός σου έρχεται."

Η κατσίκα έμεινε δίπλα μου. Σταμάτησε όταν σταμάτησα. Με κοίταξε και την κοίταξα επίμονα στα μάτια. Αισθάνθηκα ότι ήξερε

όλα τα σημαντικά για μένα. Περπατήσαμε μαζί. Ένας αστυνομικός

σε περιπολία μας είδε. "Έχεις μια πολύ όμορφη και γερή

κατσίκα", είπε, σταματώντας για να θαυμάσει.

"Είναι του Δήμου", είπα. "Η οικογένειά της είναι

μαζί μας εδώ και τριακόσια χρόνια", είπα, "απ’ την αρχή".

Ο αστυνομικός έσκυψε λίγο για να την χαϊδέψει, κατόπιν σταμάτησε

και με κοίταξε. "Πειράζει να την χαϊδέψω λίγο", ρώτησε.

"Αν αγγίξεις την κατσίκα θα αλλάξει η ζωή σου", είπα.

"Είναι δική σου απόφασή". Σκέφτηκε πραγματικά πολύ για ένα λεπτό και έπειτα στάθηκε κι είπε "Πώς τη λένε;" "Λέγεται

Πρίγκιπας της Ειρήνης", είπα. "Θεέ μου! Αυτή η πόλη

είναι σαν ένα παραμύθι με νεράιδες. Όπου κοιτάς υπάρχει μυστήριο

και θαύμα. Κι είμαι σαν παιδί που παίζει κλέφτες κι αστυνόμους

για πάντα. Παρακαλώ συγχώρα με αν φωνάζω". "Σε συγχωρούμε, αστυνόμε", είπα. "Και καταλαβαίνουμε γιατί, περισσότερο από

οποιονδήποτε, δεν πρέπει ποτέ να αγγίξεις τον Πρίγκιπα". Η κατσίκα

κι εγώ περπατήσαμε μαζί. Σκοτείνιαζε κι είχαμε αρχίσει

να αναρωτιόμαστε πού θα περνούσαμε τη νύχτα.

212. NIKKI GIOVANNI 1943 -

Νίκι Τζιοβάνι

ΔΙΑΒΑΣΗ ΟΠΟΣΟΥΜ (1)

Possum Crossing

Εγκαταλείποντας τον αυτοκινητόδρομο

τα φώτα του αυτοκινήτου ρίχνουν μια μυστηριώδη λάμψη

στην πρωινή ομίχλη που επικεντρώνεται

στην κίνηση του δρόμο που γλιστράει απ’ τη βροχή

Πατώντας τα φρένα προλαβαίνω έναν σκίουρο ή μια γάτα ή μερικές φορές ένα μικρό ρακούν (2)

Κάποτε είχα φρενάρει για έναν μικρό τυφλοπόντικα που μολονότι προσπάθησε δεν μπόρεσε να ξεφύγει απ’ τη γάτα που έπαιζε με τη ζωή του

Μια μέλλουσα μητέρα οπόσουμ καλπάζει περιστασιακά στο σπίτι της ... υπάρχοντας φυσικά .... κι η αργοκίνητη κατάστασή της την βοηθάει να βρίσκει περισσότερη πιπερόριζα

Χρειαζόμαστε ένα σημάδι ΔΙΑΒΑΣΗ ΟΠΟΣΟΥΜ για να προειδοποιούνται οι γείτονες που γαργαρίζουνε καφέδες:

μοιραζόμαστε τους δρόμους με περισσότερα φορτηγά και καμιόνια και διασταυρώσεις σιδηροδρόμου

Όλα τα πουλιά που είναι οι ζωντανοί συγγενείς των δεινοσαύρων θεωρούν τον εαυτό τους αήττητο και δεν δίνουν καμία προσοχή

στις ρόδες που κυλάνε ενώ αυτές κάνουνε δείπνο

μ’ ένα άτυχο κουνέλι

Πατάω τα φρένα για τον κυματισμό των φώτων ελπίζοντας ότι δεν είναι ένα ελάφι ή μια μεφίτιδα ή ένας σκαντζόχοιρος (3)

ο καφές χύνεται στο φλιτζάνι που βάζω γρήγορα μακριά από μένα

στο άδειο κάθισμα των επιβατών

κοιτάζω ...

ανακουφισμένη κι εξοργισμένη...

για να ανακαλύψω ότι μόλις έχασα ένα μεγάλο υγρό φύλλο ...

που αγωνιζόταν να ανυψωθεί στον αέρα

και να ζήσει

(1) Possum ή Opossum: Είδος μαρσιποφόρου θηλαστικού ιθαγενές της Αμερικής και της Αυστραλίας, δίδελφυς ο βιργινιανός.

(2) Raccoon: Είδος νυκτόβιου θηλαστικού, προκύων ο πλύντης.

(3) Skunk: Είδος μικρού θηλαστικού με ασπρόμαυρη γούνα, μεφίτις.

219. J. D. MCCLATCHY 1945 -

Τζ. Ντ. ΜακΚλάτσυ

ΝΥΧΤΕΡΙΝΗ ΩΔΗ

Late Night Ode

Τέλειωσε ο έρωτας. Κοιτάξτε με τώρα στα πενήντα μου,

με τρίχες σαν χλόη τάφου να μεγαλώνουν στα δυο αυτιά μου,

αιμορροΐδες και διογκωμένο προστάτη, με ζαρωμένο πέος,

και με την ξινή γεύση του πρώτου ψέματος κάθε μέρας,

Κι εκείνο το επαναλαμβανόμενο όνειρο παλιών χρόνων που τραβάει την ταλαντευόμενη αλυσίδα από χάντρες του σεληνόφωτου,

να γλιστρήσω ανάμεσα στα δροσερά φύλλα του σκοταδιού

δίπλα σ’ ένα σώμα όπως το δικό μου, αλλά χωρίς ψεγάδια.

Τι ωφελεί τώρα η συνομιλία μου στο τετράγωνο γυαλί,

τώρα που είμαι τόσο αβίαστα χυδαίος και λυπημένος;

Παίρνετε απ’ τη ζωή ό,τι μπορείτε να αποσπάσετε απ’ αυτήν;

Για μένα, όλη η μέρα είναι ποτά και CNN.

Κοιτάξτε τον ξανθό νεαρό δικηγόρο, με βαθμολογία εισαγωγής ογδόντα - εξαιρετικά, που μουτρώνει για τις υπερωρίες,

Έχει μαζί του μεταλλικό νερό και έναν βομβητή στο ντουλάπι του στο

γυμναστήριο,

και τρώει έτοιμο φαγητό σε αλουμινόχαρτο κάτω απ’ τη φτέρη του

γραφείου.

Εκεί είναι κι ο ναρκομανής σας απ’ τον ουρανό, με τις πειρατικές

μπούκλες κι αρωματισμένο χρώμα πολέμου στις θηλές του.

Ο αυτόματος τηλεφωνητής του έχει πάντα χώρο για ακόμη μια

επιτιμητική, ενοχλητική κλήση -- ξέρετε από ποιον.

Μερικές νύχτες γέλασα τόσο πολύ που τα δάκρυα

δεν σταματούσαν. Κοιτάξτε με τώρα. Γιατί τώρα;

Εδώ και πολύ καιρό έπαψα να υποκρίνομαι πως πιστεύω

ότι η μνήμη οποιουδήποτε θα δώσει τόσα όσα παίρνει.

Έτσι, γιατί αυτά τα επίμονα δάκρυα; Και γιατί ονειρεύομαι

σχεδόν κάθε νύχτα να σε κρατήσω πάλι στην αγκαλιά μου,

ή τουλάχιστον να βουτήξω μαζί με σένα, που με άφησες από καιρό

μέσα στα μελανιασμένα ταραγμένα κύματα;

222. WANDA COLEMAN 1946 -

Ουάντα Κόουλμαν

ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ ΣΟΝΕΤΟ (10)

American Sonnet (10)

με τον τρόπο του Lowell

οι μητέρες μας στύψανε κόλαση και γαλέτα από σειρά και κάρυο

έφραξαν τους κήπους

των άλλων με κόκαλα των εραστών. μπαρκάροντας

απ’ την Αφρική αλυσοδεμένες

απρόθυμες προσκυνήτριες κλεμμένες απ’ το φως του Ιεχωβά

φύτεψαν εδώ τον πικρό

σπόρο της σήψης κι εδώ οι αιώνιοι φανοί σημάδεψαν

την ντροπή των μεγάρων του Μολώχ

χτισμένων στο όνομα της σκλαβιάς. τα πεινασμένα μάτια μας

βλέπουν / αρνούνται το σκοτάδι

φωτίζουν τα βουτηγμένα στο αίμα βήματα

κάθε ιστορικού κέρδους. ένας πόθος

ένας πόθος εκδίκησης του βιασμού της μήτρας

απ’ την οποία ξεπηδήσαμε.

(1) Μολώχ: Θεός των αρχαίων Μωαβιτών που απαιτούσε ανθρωποθυσίες.

228. YUSEF KOMUNYAKAA 1947 -

Γιούζεφ Κομιουνυάκα

ΠΙΣΤΗ ΣΤΟ ΣΙΔΗΡΟ

Believing in Iron

Οι λόφοι που τ’ αδέλφια μου κι εγώ κατασκευάζαμε

ποτέ δεν ήταν ισορροπημένοι και μου πήρε χρόνια

για να ανακαλύψω πώς λειτουργούσε ο κόσμος.

Θα μπορούσαμε να δούμε ένα δέντρο με κοτσύφια

και να σας πούμε πόσα ήταν εκεί,

αλλά με τον έμπορο παλιοσίδερων

ο λογαριασμός μας ήταν πάντα λάθος.

Εβδομάδες ανύψωσης και γρυλισμάτων

δεν βοήθησαν πολύ,

κι έτσι δεν μπορούσαμε να σταματήσουμε

να πιστεύουμε στο σίδερο.

Εγκαταλειμμένα φορτηγά κι αυτοκίνητα

κρατιόνταν στο έδαφος

από παχιά, νοσταλγικά δάχτυλα αμπελιών

γερά όσο δώδεκα επίμορτοι καλλιεργητές.

Θα επιστρέφαμε με το καροτσάκι μας

που βογκούσε κάτω απ’ το νέο φορτίο,

όμως οι κινέζικοι κρίνοι ζούσαν καλύτερα

στην αποχαυνωτική, Αυγουστιάτικη περιοχή τους.

Ανάμεσα στα χαρτιά και τα μπουκάλια της κόκας

ο καπνός των χυτηρίων έσβηνε τα ηλιοβασιλέματα,

και δεν μπορούσαμε να πιστέψουμε ότι το σίδερο

άφηνε τους ανθρώπους τόσο πολύ σκυμμένους πάνω στη γη

σαν το μετάλλευμα κάτω απ’ την αναπνοή τους

να βάραινε τον γκρίζο ουρανό.

Μερικές φορές ονειρεύτηκα πώς οι λόφοι μας

ξεπλύθηκαν σε μια θάλασσα από μέταλλο,

πώς όλα έγιναν μια άγκυρα

για ένα θωρηκτό ή βομβαρδιστικό αεροπλάνο

μακριά πέρα απ’ τα δέντρα με λουλούδια

πάρα πολύ κόκκινα για να τα βλέπει κανείς.

232. DAVID LEHMAN 1948 -

Ντέιβιντ Λέμαν

ΈΝΑ ΓΡΗΓΟΡΟ ΠΡΙΝ ΦΥΓΩ

A Quick One Before I Go

Έρχεται κάποια στιγμή στη ζωή κάθε ανθρώπου

που σκέφτεται: Δεν είχα ποτέ μια έστω

πρωτότυπη σκέψη στη ζωή μου

αν υπολογίσουμε κι αυτή μαζί κι επομένως

θα αφαιρέσω όλες τις ιδέες απ’ τα ποιήματά μου

που θα αποτελούνται πια από γάτες, ρύζι, βροχή,

κάρτες του μπέιζμπολ, εξόδους κινδύνου, κρεμασμένα φυτά

σπίτια με κόκκινα τούβλα όπου θα σταματήσω το ποτό

και την οργανωμένη θρησκεία ακόμα κι αν αυτό σημαίνει

πως η απελπισία είναι μια λογική δυνατότητα που δεν μπορεί

να ανασκευαστεί, θα επικεντρωθώ στις πέντε

αισθήσεις και σ’ αυτό που μισο - αντιλαμβάνονται και μισό –

δημιουργούν, τα πράσινα οδόσημα με τα άσπρα

γράμματα πάνω τους, το σώμα δίπλα στο δικό μου

κοιμισμένο ενώ κάνω αυτές τις σκέψεις

που θέλω να τις απαλείψω όπως τη νοσταλγία,

το 0 ήταν εκεί πάντα σαν άνθρωπος που αισθανόταν όπως εγώ

σαν μια αντωνυμία εκτροχιασμένη με όλα τα άλλα

αιωρούμενα σύμβολα όχι πράγματα αλλά λέξεις

μια πορτοκαλιά φανέλα μια ανοιχτοπράσινη τέντα.

240. LYNN EMANUEL 1949 -

Λυν Εμάνιουελ

ΕΓΚΩΜΙΟ ΣΤΗΝ ΣΑΡΟΝ ΣΤΟΟΥΝ

Homage to Sharon Stone

Είναι νωρίς το πρωί. Αυτό είναι το "πριν",

ο κόσμος κρέμεται ολόγυρα στο περιτύλιγμά του,

ατημέλητος, απεριποίητος, μην κάνοντας τίποτα: Οι

γείτονές μου, μπερδεμένοι με τους ρόλους

των δυστυχισμένων παντρεμένων, βγάζουν περίπατο τα τρία

σκυλιά τους στο δρόμο. Γράφω αυτό το βιβλίο

ποιημάτων. Το όνομά μου είναι Λυν Εμάνιουελ.

Φοράω ένα μπουρνούζι και τα μπικουτί μου. Από

τα χείλια μου, ένα Marlboro στάζει στάχτη στο κείμενο.

Είναι τρίτη Σεπτεμβρίου του χίλια εννιακόσια **.

Και καθώς γράφω αυτό φορώντας τα τριεστιακά γυαλιά και τις παντόφλες μου, κάτω στον δρόμο, η Σάρον Στόουν, (1)

με το κεφάλι της πρησμένο απ’ τα ρόλερ και το στόμα της

κόκκινο σαν στενό χορευτικό πασουμάκι,

ορμάει μέσα σε μια μαύρη λιμουζίνα. Κι επειδή

αυτές οι λιμουζίνες γλιστρούν πάνω-κάτω στον δρόμο μου, αυτό το βιβλίο θα είναι γεμάτο από γυαλιστερά αυτοκίνητα που προχωρούν επιφυλακτικά μέσα απ’ τον σκιερό ωκεανό αυτών των λέξεων.

Κάθε πρωί, η Σάρον Στόουν, με το κεφάλι της μέσα

σ’ ένα κράνος της κομμωτικής, φορώντας μία προσωπίδα

από γυαλιά ηλίου, καταπίνεται από μια λιμουζίνα

μεγέθους ενός πούλμαν κι ολόκληροι στόλοι

απ’ αυτά ξετυλίγονται πάνω-κάτω στην οδό,

κάθε μέρα, δίνοντας στην οδό

(λεωφόρος Ελευθερίας στο Πίτσμπουργκ, PA) (2)

και στο βιβλίο που γράφω, μια άποψη

που είναι ταυτόχρονα γοητευτική και νεκρική.

Το όνομά μου είναι Λυν Εμάνιουελ και σ’ αυτό

το βιβλίο παίζω το ρόλο κάποιου που γράφει

ένα βιβλίο κι αντιμετωπίζω το ρόλο σοβαρά,

ακριβώς όπως η Σάρον Στόουν παίρνει στα σοβαρά

το ρόλο της ντίβας. Προσέχω τα σκοτεινά αυτοκίνητα

που την εξαφανίζουν και στο ποίημά μου

ένα άλλο Pontiac εκρήγνυται όπως ένα μεγάλο ζώο

στη δροσερή γούρνα μιας σκιερής στροφής. Έτσι,

όταν βλέπετε αυτό το μαύρο αυτοκίνητο, μην σκεφτείτε

ότι είναι ένα Σύμβολο για Κάτι. Είναι απλώς

η Σάρον Στόουν που οδηγεί μπροστά στο σπίτι

της Λυν Εμάνιουελ που προσπαθεί προς το παρόν

να γράψει ένα βιβλίο ποιημάτων.

Ή θα μπορούσατε να φανταστείτε το μαύρο αυτοκίνητο

ως Λυν Εμάνιουελ, επειδή, πραγματικά, ως συγγραφέας,

έχω θελήσει πάντα να είμαι ένα αυτοκίνητο, ακόμα

κι αν τις περισσότερες φορές πρέπει να είμαι

το "εγώ" ή η γυναίκα που απλώνει πλυμένα ρούχα.

Είμαι γυναίκα, ένα λεπτό, κατόπιν είμαι άνδρας,

είμαι ένα καρναβάλι που λέγεται Λυν Εμάνιουελ:

Η Λυν στο κόκκινο φόρεμα, η Λυν που κατσουφιάζει

πίσω απ’ τη μεγάλη μύτη της διέγερσής μου.

Μετά είμαι το τρένο που τραβάει στο σταθμό

όταν αυτό που πραγματικά θα ήθελα να είμαι

είναι Γερτρούδη Στάιν που κατασκοπεύει την Σάρον Στόουν (3)

στις έξι το πρωί. Αλλά αρκετά γι’ αυτά,

πίσω στην εσωτερική διακόσμηση:

Στη σελίδα, η πόλη φαίνεται φαλακρή

κι αμυδρή κι έτσι ανάβω τα αμπέρ

στις ραδιενεργές ματιές των κακών αγοριών.

Σε μια κουζίνα, μαζεύω τηγάνια αλειμμένα

με λίπος και σε ένα δίσκο υπάρχει ψητό

μοσχαρίσιο κρέας κόκκινο σαν πρόσωπο σε ξέσπασμα θυμού.

Μέσα σε όλη αυτή την μελιστάλαχτη παραξενιά βρίσκεται η Σάρον Στόουν, που, σαν μια σκαλισμένη πρόσκληση, με ρωτάει,

Δεν θα παίξεις κι εσύ ένα ρόλο; Δεν διαλέγω τη μαύρη λιμουζίνα που κυλάει κάτω στον δρόμο με το χρυσό βλέμμα των προβολέων της λιμουζίνας μου που κουβαλάει μαζί με μένα τον ήλιο, το φεγγάρι και

την Σάρον Στόουν. Είναι σχεδόν αυγή. Ο ήλιος

είναι μια αλεπού που μασάει το πόδι της απ’ την παγίδα

κάθε δάγκωμα είναι μια πληγή και κάθε πληγή

είναι ένα κόκκινο παράθυρο, μια κόκκινη πόρτα, ένας κόκκινος δρόμος. Το όνομά μου είναι Λυν Εμάνιουελ. Είμαι η συγγραφέας

που δοκιμάζει να ξεγράψει τον κόσμο που είναι ολόγυρά της.

(1) Sharon Stone (1958 - ): Αμερικανίδα ηθοποιός, ιδιαίτερα γνωστή για την συμμετοχή της στις ταινίες «Βασικό Ένστικτο» (1992) του Πωλ Φερχόφεν και «Καζίνο» (1995) του Μάρτιν Σκορσέζε.

(2) Pittsburgh, PA: Πόλη 335.000 κατοίκων στην Πενσυλβανία των ΗΠΑ.

(3) Gertrude Stein (1874 – 1946): Αμερικανίδα συγγραφέας και ποιήτρια που παρουσιάζεται στην παρούσα Ανθολογία.

246. JORIE GRAHAM 1950 -

Τζόρι Γκράχαμ

ΕΙΠΩΜΕΝΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΔΙΑΧΩΡΙΣΤΙΚΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ

Spoken From the Hedgerows

Για να φέρουν πίσω ένα χρόνο κι ένα τόπο.

Ένα συναίσθημα. Όπως "είμαστε όλοι μαζί σ’ αυτό".

Ή "οι Ηνωμένες Πολιτείες κι οι σύμμαχοί της

αγωνίστηκαν για την ελευθερία." Για να επαναφέρουν

την εμπειρία του να σκοτώνεις και να σκοτώνεσαι.

Να χάνεσαι. Να χτυπιέσαι. Ο ήλιος - είναι μαζί μας; Διακοπές,

είστε μαζί μας σ’ αυτή την παραλία σήμερα;

Ημισφαίριο του ενός, η ψυχή μου, αλεξιπτωτιστής,

κατοικώ μεγαλόπρεπα στο σώμα μου, βαθιά ριζωμένος,

με τα χέρια μου σ’ αυτές τις σκανδάλες - που θα μπορούσαν κάποτε να ξεκάνουν τον αδελφό σου – αναλωμένος απ’ το συντροφικό αίσθημα όπως μια τρέλα που δεν χαμηλώνει τον τόνο της και δεν πρέπει, - πηγαίνοντας στον χώρο συνάντησης,

το ακιδωτό επιστέγασμα της εκκλησίας στο Βιερβίλ (1), ιδωμένο σε χάρτες από ψηλά, ορατό από δεκαοχτώ μίλια μακριά,

αν δεν εμπόδιζε η ομίχλη κι ο καπνός κι η καταχνιά του εδάφους,

ο χώρος συνάντησης, ο καθορισμένος χρόνος που ξεχύνεται σαν θάλασσα μέσα μου και χρειάζεται να τρυπηθεί - αλλά όχι εγώ - όχι εγώ - μόνο εκείνοι αριστερά και δεξιά μου –

επιτρέψτε μου να σας αφήσω να με δείτε –

Εμένα. Που έγινα μισότρελος αλλά παρόλα αυτά σε βιογραφία. Απ’ την κοινή δυστυχία. Μισημένος. Εκπαιδεύοντας. Αξιόπιστος. Φοβισμένος. Ακούγοντας τη φλυαρία κάθε νύχτα εκείνων που επέζησαν την ημέρα.

Δεν υπάρχει καμία άλλη ανθρώπινη σχέση όπως αυτή.

Στην καρδιά της η συναδελφικότητα είναι μια έκσταση.

Θα πεθάνετε για κάποιον άλλο. Δεν θα το εκλάβετε σαν προσωπική

απώλεια. Ο στρατιώτης Κουρτ Γκάμπελ, απ’ το 513 Σύνταγμα Αλεξιπτωτιστών του Πεζικού - "Οι τρεις μας ο Τζέικ, ο Τζο κι εγώ γίναμε ένα. Μια οντότητα – που δεν θα εγκαταλειφθεί ποτέ, δεν θα

επαναληφθεί ποτέ. Μια οντότητα είναι εκεί όπου ένας άνθρωπος επιμένει κυριολεκτικά να είναι πεινασμένος για κάποιον άλλο. Ένας άνθρωπος επιμένει να πεθάνει για κάποιον άλλο. Να προστατεύσει. Να εγγυηθεί.

Χωρίς να υπολογίζει τις συνέπειες. Μια μυστική ανάμιξη. Ένα τελευταίο κομμάτι του ψωμιού. Και πρόθυμα. Πρέπει να καταλάβετε τι σημαίνει πρόθυμα. Όλοι οι στρατοί σε όλη την ιστορία προσπαθούσαν

να δημιουργήσουν αυτόν το δεσμό ανάμεσα στους άνδρες τους. Λίγοι το πέτυχαν τόσο καλά όσο οι Αλεξιπτωτιστές του Πεζικού του Αμερικανικού Στρατού,

506^η Ομάδα Τυφεκιοφόρων.

Ο Φάσελ: Δεν μπορεί να συμβεί σε μένα. Μπορεί να συμβεί σε μένα. Πρόκειται να συμβεί σε μένα. Τίποτε

δεν πρόκειται να το αποτρέψει.

Ο Ουέμπστερ (στους γονείς του): Ζω σε δανεισμένο χρόνο –

δεν πιστεύω ότι θα ζήσω στην επόμενη έφοδο.

Αν δεν επιστρέψω, προσπαθήστε να μην το πάρετε πολύ βαριά.

Θα ήθελα να μπορούσα να σας πείσω να βλέπετε τον θάνατο

τόσο άνετα όσο εμείς εδώ. Μέσα στο βράσιμο των πραγμάτων

τον περιμένετε, τον περιμένετε, δεν σας κάνει έκπληξη

τίποτε άλλο πια, δεν σας κάνει έκπληξη όταν ο φίλος σας

έχει πυροβοληθεί με αυτόματο στο πρόσωπο. Δεν είναι όπως στη ζωή σας, στο σπίτι, όπου ο θάνατος είναι τόσο απροσδόκητος. (Και για την

μητέρα): Θα προτιμούσες να πεθάνει ο γιος κάποιου άλλου μες στη λάσπη; Και δεν υπάρχει καμία έξοδος εκτός απ’ το τέλος του πολέμου ή την απώλειας κάποιου μέλους. Οποιαδήποτε άλλη πληγή θεραπεύεται

και σε στέλνουν πάλι στο μέτωπο. Αυτή η πληγή που σχεδόν τον σκότωσε θεραπεύτηκε το ίδιο εύκολα και γύρισε πίσω.

Δεν προσφέρθηκε εθελοντικά ποτέ. Κανένας δεν μπορεί να προσφερθεί

εθελοντικά. Αν ο θάνατος έρθει, φίλε, άφησέ τον να έρθει γρήγορα.

Και μην παριστάνεις τον ήρωα, δεν υπάρχει καθόλου παρελθόν ή μέλλον. Μην παριστάνεις τον ήρωα. Εντάξει. Πήγαινε. Πετάξου έξω. Πες αντίο.

(1) Vierville: Χωριό 84 κατοίκων στην κεντρική ενδοχώρα της Γαλλίας.

248. DANA GIOIA 1950 -

Ντάνα Τζιόια

ΛΕΞΕΙΣ

Words

Ο κόσμος δεν χρειάζεται λέξεις. Αρθρώνει τον εαυτό του με φως του ήλιου, φύλλα, σκιές. Οι πέτρες στο μονοπάτι δεν είναι λιγότερο

πραγματικές για να κείτονται αναρίθμητες κι ακαταμέτρητες.

Τα φύλλα που πέφτουν μιλούν μόνο τη διάλεκτο της καθαρής ύπαρξης.

Το φιλί είναι ακόμα εντελώς το ίδιο μολονότι καμία λέξη δεν ειπώθηκε.

Και μια λέξη το μετασχηματίζει σε κάτι λιγότερο ή άλλο -- παράνομο, αδιάφθορο, επιπόλαιο, συζυγικό, συγκαλυμμένο. Ακόμη κι αν το ονομάζει κανείς φιλί προδίδει τη σύγχυση των χεριών που αγγίζουν το δέρμα ή που πιάνουν έναν ώμο, την απαλή καμπύλη του λαιμού

ή του γόνατου, τη σιωπηλή επαφή των γλωσσών.

Ακόμα οι πέτρες παραμένουν λιγότερο πραγματικές για εκείνους που δεν μπορούν να τις ονομάσουν, ή να διαβάσουν τις βουβές συλλαβές χαραγμένες στο πυρίτιο. Το να βλέπεις μια κόκκινη πέτρα είναι λιγότερο απ’ το να τη βλέπεις σαν ιάσπιδα -- μεταμορφικό χαλαζία, ξάδελφο της τσακμακόπετρας που οι Κιόβα χάραζαν φτιάχνοντας αιχμές για τα βέλη τους. Το να ονομάζεις σημαίνει να ξέρεις και να θυμάσαι. (1)

Το φως του ήλιου δεν χρειάζεται κανέναν έπαινο που να διαπερνά τα σύννεφα της βροχής, χρωματίζοντας τους βράχους και τα φύλλα με φως κι έπειτα διαλύοντας κάθε λαμπρό σταγονίδιο κι επιστρέφοντάς το στα σύννεφα που το προκάλεσαν. Το φως της ημέρας δεν χρειάζεται κανέναν έπαινο και έτσι το εγκωμιάζουμε πάντα -- μεγαλύτερο από εμάς τους

ίδιους και όλες τις αέρινες λέξεις που αρθρώνουμε.

(1) Kiowa: Φυλή Αμερινδών που έζησε στις νότιες πεδιάδες. Σήμερα αριθμεί 12.000 μέλη.

255. BRIGIT PEGEEN KELLY 1951 -

Μπριζίτ Πετζήν Κέλυ

Η ΑΝΑΧΩΡΗΣΗ

The Leaving

Ο πατέρας μου έλεγε ότι δεν θα μπορούσα να το κάνω,

αλλά όλη τη νύχτα διάλεγα τα ροδάκινα.

Ο οπωρώνας ήταν ήσυχος, τα κανάλια έτρεχαν σταθερά.

Ήμουν κορίτσι τότε, το στήθος μου είχε τον δικό του περιτοιχισμένο κήπο. Πόσες σκάλες χρειάζονται για το μάζεμα των φρούτων;

Είχα μόνο μία αλλά και μεγάλη υπομονή με ξαναμμένα χέρια

και κοίταζα τ’ αστέρια που κινιόνταν ακριβώς από πάνω μου

με τον τρόπο που το νερό κυλούσε στα κανάλια με μια φωνή

που έμοιαζε να μιλάει γι’ αυτήν την αφέγγαρη συγκομιδή

και για εκείνους που είχαν μαζέψει φρούτα πριν από μένα.

Έβαλα τα ροδάκινα στο κρύο νερό της λίμνης,

και όλη τη νύχτα ανεβοκατέβαινα στη σκάλα, όλη τη νύχτα τα χέρια μου έκοβαν φρούτα σαν να έμπαινα σε χίλιες πόρτες,

όλη τη νύχτα η πλάτη μου ήταν ένας ίσιος δρόμος προς τον ουρανό.

Και έπειτα απ’ την καλοσύνη του, έξω

στους μακρινούς αγρούς των αστεριών, ήρθε το πρωί,

και μέσα μου ήταν η γαλήνη που έχει ένα κουδούνι

αμέσως ύστερα απ’ το κουδούνισμα, προτού το μέταλλο

αρχίσει πάλι να ζητάει το χτύπημα απ’ το γλωσσίδι.

Το φως πέρασε πάνω απ’ τον οπωρώνα.

Τα κανάλια ήταν ασημένια και μετά δεν ήταν

κι η λίμνη ήταν – μπορούσα να δω καθώς έβαλα

το τελευταίο ροδάκινο στο νερό – γεμάτη από ψάρια και μάτια.

268. JIMMY SANDIAGO BACA 1952 -

Τζίμυ Σαντιάγκο Μπάκα

ΑΚΟΥΓΟΝΤΑΣ ΤΖΑΖ ΤΩΡΑ

Listening to jazz now

1.

Ακούγοντας τώρα τζαζ, είμαι ευτυχισμένος

που ο ήλιος λάμπει έξω σαν βραβείο για τα επιτεύγματα

ολόκληρης της ζωής μου.

Είμαι ευχαριστημένος,

απ’ τη φίλη μου και το σκυλί της στο Ντουράνγκο και για (1)

το ηλεκτρονικό μήνυμα που μου έστειλε σήμερα το πρωί

καθώς κανένα μαύρο αρρωστιάρικο κυνηγόσκυλο

δεν ουρλιάζει ηχηρά σ’ αγαπώ.

Είμαι ευτυχισμένος, το χαμόγελό μου μοιάζει με μια μεγάλη μοναρχική πεταλούδα αφού ήπια λίγο ζουμί από καρότα, σκόρδο, φύκια, περπάτησα στην όχθη του ποταμιού, τεμπέλικα σαν μπάσο βιολοντσέλο σ’ ένα υπόγειο μπαρ –

καπνός, προστάτες τύπου Τζέημς Κάγκνεϋ (2)

καραμέλα και σοκολάτα, γυναίκες με μαύρα σατινένια φορέματα

κρεμασμένα με λουριά απ’ τους ώμους,

και κόκκινα ψηλά τακούνια.

(1) Durango: Πόλη του Μεξικού χτισμένη σε υψόμετρο 1890 μέτρα, με πληθυσμό 463.000 κατοίκους.

(2) James Cagney (1899 – 1986): Αμερικανός ηθοποιός του κινηματογράφου, γνωστός για ρόλους σκληρών αντρών όπως στην ταινία «Δημόσιος Εχθρός» (1931).

269. RITA DOVE 1952 -

Ρίτα Ντόουβ

ΕΦΗΒΕΙΑ ΙΙ

Adolescence II

Αν κι είναι νύχτα, κάθομαι στο μπάνιο, περιμένοντας.

Ο ιδρώτας με τσιμπάει πίσω απ’ τα γόνατα, τα μωρουδίστικα στήθη είναι άγρυπνα. Οι γρίλιες του παράθυρου κόβουν φέτες το φεγγάρι. Τα κεραμίδια τρεμουλιάζουν σε χλωμές λουρίδες.

Τότε έρχονται, οι τρεις άνθρωποι φώκιες με τα μάτια στρογγυλά

σαν πιάτα φαγητού και βλεφαρίδες σαν ακονισμένα δόντια.

Έχουν τη μυρωδιά της γλυκόρριζας. Ένας κάθεται στο νιπτήρα,

ένας στην άκρη της μπανιέρας, ένας ακουμπάει πάνω στην πόρτα. "Μπορείς να το αισθανθείς ακόμα;" ψιθυρίζουν.

Δεν ξέρω τι να πω, πάλι. Καγχάζουν,

χτυπώντας ελαφρά τα λεία σώματά τους με τα χέρια τους.

"Καλά, ίσως την επόμενη φορά". Και υψώνονται,

ακτινοβολώντας σαν λίμνες από μελάνι κάτω απ’ το σεληνόφωτο,

κι εξαφανίζονται. Πιάνομαι απ’ τις ακανόνιστες τρύπες

που αφήνουν πίσω τους, εδώ στην άκρη του σκοταδιού.

Η νύχτα στέκεται σαν γούνινη σφαίρα πάνω στη γλώσσα μου.

ΔΙΑΚΟΠΕΣ

Vacation

Μου αρέσει η ώρα πριν απ’ την απογείωση,

αυτό το διάστημα χωρίς καθόλου χρόνο, καθόλου σπίτι,

εκτός απ’ τα γκρίζα καθίσματα από βινύλιο δεμένα μεταξύ τους

σαν ανοιγμένες χάρτινες κούκλες. Σύντομα θα μας

καλέσουν στην πύλη, σύντομα θα αρχίσει

η αδέξια διαδικασία των αριθμών σειράς και των τρυπημένων εισιτήριων - αλλά για την ώρα μπορώ να κοιτάζω αυτές τις τυπικές παρακατιανές οικογένειες με τα κουκουρίσματα και τους μικροκαβγάδες τους

ή τις ανύπαντρες γυναίκες με τα ψηλά τακούνια

που προσπαθούν να αγνοήσουν τα κλάματα ενός μωρού

και την εξαντλημένη μητέρα του μωρού που περιμένει να την φωνάξουν πρώτη, ενώ ο αθλητής, με ένα τεράστιο χέρι

ακουμπισμένο πάνω στην ταξιδιωτική τσάντα του, ακούει, κουρνιασμένος σαν φώκια εκπαιδευμένη για κατάδυση.

Ακόμη κι ο μοναχικός ανώτερος υπάλληλος

που περιπλανήθηκε τόσο μακριά το καλοκαίρι

με το δικό του ακτινοσκοπημένο δρομολόγιο,

μ’ ένα χαρτοφύλακα που χτυπάει στα γόνατά του – ακόμη κι αυτός

εργάστηκε για την απόλαυση να μην έχει

τίποτε περισσότερο από ένα σκουπίδι του εαυτού του

σ’ αυτή την αίθουσα. Θα δειπνήσει έξω, εκείνη θα κοιμηθεί αργά,

θα αφήσουν τον ήλιο να τους κάψει ευτυχισμένους όλο το πρωί –

λίγη ελπίδα, λίγο καλαμπούρι

πριν το μεγάφωνο να αναγγείλει την αναχώρηση

και τιναζόμαστε για να γίνουμε

η πτήση 828, που τώρα επιβιβάζεται στην πύλη 17.

276. ERICA FUNKHOUSER 1953 -

Έρικα Φανκχάουζερ

ΤΡΥΦΕΡΟΤΗΤΑ

Tenderness

Χτες τη νύχτα τα ζώα

κάτω απ’ το παράθυρό της

σύρθηκαν απ’ την κρυψώνα τους

για να χτενίσουν τη βρωμιά

το ένα απ’ τη γούνα του άλλου.

Καθώς σηκώθηκε για να κοιτάξει

ανακάλυψε τις πασχαλιές

φωτισμένες από κάτω από μια φιλντισένια αγριελιά.

Ο δρόμος στην άλλη πλευρά

των δέντρων συνέχιζε

να περιέχει τα αυτοκίνητά που περνούσαν.

Τα δόντια της αφήνουν τρυφερά

τη γλώσσα της να ακουμπάει

πάνω στις καμπύλες πλάτες τους.

Απόψε καθώς ξαπλώνει

πάλι στο κρεβάτι,

θα θυμηθεί

το μοναδικό καλό πράγμα

που είπε σήμερα η κόρη της που είναι πια μεγάλη

μετά από εβδομάδες μελέτης,

και, μόλις τώρα, τη στιγμή εκείνη στη δουλειά της,

όταν ένας σωρός

από φωσφορίζοντες φακέλους Day- Glo (2)

έπεσε απότομα πάνω στο γραφείο της,

τραντάζοντας το άσπρο τραπεζάκι

με την πτώση του.

(2) Day-Glo: Τύπος βαφής με φωσφορίζουσες ιδιότητες.

285. KIM ADDONIZIO 1954 -

Κιμ Αντονίτζιο

"ΤΙ ΘΕΛΟΥΝ ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ"

"What Do Women Want?"

Θέλω ένα κόκκινο φόρεμα.

Το θέλω ελαφρό και φτηνό,

το θέλω πάρα πολύ σφιχτό,

θέλω να το φοράω

μέχρις ότου κάποιος το σχίσει από πάνω μου.

Το θέλω χωρίς μανίκια και χωρίς πλάτη,

αυτό το φόρεμα, έτσι ώστε κανένας να μην χρειάζεται να μαντεύει

τι υπάρχει από κάτω. Θέλω να περπατάω κάτω

στο δρόμο πέρα απ’ τον Οικονόμο και το κατάστημα σιδερικών

με όλα εκείνα τα κλειδιά να λάμπουν στο παράθυρο,

πέρα απ’ τον κ. και την κα Wong που πουλάνε

λουκουμάδες φτιαγμένους απ’ το πρωί στο καφενείο τους,

πέρα απ’ τους αδελφούς Guerra

που εκσφενδονίζουν γουρουνόπουλα απ’ το φορτηγό και πάνω στο καρότσι και σηκώνουν τις λείες μουσούδες τους στους ώμους τους.

Θέλω να περπατάω σαν να είμαι η μόνη

γυναίκα στη γη και μπορώ να κάνω τις επιλογές μου.

Θέλω εκείνο το κόκκινο άσχημο φόρεμα.

Το θέλω για να επιβεβαιώσω

τους χειρότερους φόβους σας για μένα,

για να σας δείξω πόσο λίγο νοιάζομαι για σας

ή οτιδήποτε άλλο εκτός από αυτό

που θέλω. Όταν το βρω, θα τραβήξω εκείνο το ρούχο

απ’ την κρεμάστρα του όπως διαλέγω ένα σώμα

για να μεταφέρω τον εαυτό μου σ’ αυτόν τον κόσμο, μέσα

απ’ τα κλάματα της γέννησης αλλά και τις κραυγές του έρωτα,

και θα το φοράω σαν κόκαλα, σαν δέρμα,

θα είναι το καταραμένο

φόρεμα που μέσα σ’ αυτό θα με θάψουν.

293. DEAN YOUNG 1955 -

Ντην Γιανγκ

ΑΠΟ "ΑΥΤΟ ΤΟ ΖΩΝΤΑΝΟ ΧΕΡΙ"

From "This Living Hand"

Δεν είναι μόνο τα τριαντάφυλλα των λέξεων

που κρύβονται μέσα στη νεύρωση ή το γεγονός

ότι το μεγαλύτερο μέρος της βασικής εκπαίδευσής μου

πραγματοποιήθηκε στις κεντροδυτικές περιοχές,

αλλά πρέπει να ληφθεί υπόψη κι η καλοκαιρινή εργασία μου

που με αναγκάζει να εισπνέω βιομηχανικά αντιδραστήρια.

Είναι ένας ασταθής κόσμος, μωρό μου.

Πάντα μια εσωτερική χιονοστιβάδα

όπως λένε στην υποδοχή.

Είμαι βέβαιος ότι αν έπαιρνα μια φωτογραφία

του Καρλ και όχι του Ζέπο Μαρξ (1) (2)

μέσα στη μήτρα της μητέρας του, τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά.

Αντί γι’ αυτό, η μητέρα μου

τα πήγε καλά τρώγοντας αστακό.

Αλλά πού ήμαστε; ..

(1) Karl Marx (1818 – 1883): Γερμανός φιλόσοφος και οικονομολόγος, ιδρυτής του Κομμουνιστικού Κόμματος.