Vader&zoon

Over de identificatie

Vader & zoon

Tijdens het Spui 25 debat op 31 maart 2025 ging het er best scherp aan toe. De beste en mooiste vraag kwam, vond ik, uit de zaal en was afkomstig van een oude vriend, geen historicus maar medicus en mede daarom met een volstrekt ander perspectief dan de collegae. De persoon in kwestie, Jan C., had het boek gelezen en daarin een teneur gevonden die hij op de avond van het debat opnieuw beluisterde: dat ik me met mijn vader identificeerde en verdedigde wat zijn, niet mijn verantwoordelijkheid was. Jans geliefde zei na het debat iets vergelijkbaars: dat er eigenlijk een psycholoog in het forum had moeten zitten. Een en ander gonsde na tijdens de een kleine week later opgenomen uitzending van OVT, gepresenteerd door dezelfde persoon die de Spui 25-sessie voorzat, Laura Stek. Een thema dus. 

Klopt, is ook een thema. Ik kan en zal dat niet ontkennen. Maar er is wel wat meer over te zeggen. Laat ik het kort houden en e.e.a. opschrijven in een paar punten: 

1. vermoedelijk vanwege de rol die mij na het vertrek van Henk uit ons gezin toeviel, heb ik blijkbaar de neiging tot vaderlijk gedrag. Helaas.

2. het klopt dat ik me regelmatig schuldig heb gevoeld over wat uiteindelijk mijn vaders schuld is, niet de mijne. Daarvan hebben overigens alle 'kinderen van' last. Zie onder meer mijn boek Kinderen van foute ouders, p. 173-175 en elders. Ik weet dat dit gevoel onterecht is maar toch.

3. Onterecht of niet, de omgeving wrijft het je ook in. Als ik daarover ga vertellen, ben ik in 50 pagina's nog niet uitgesproken. Zie bijv. mijn debatten rond 2010 met een handvol NIOD-figuren en hun medestanders en vooral het gedoe met Evelien Gans waarover ik onder meer uitvoerig geschreven heb in de 2020-editie van Grijs verleden ("Grijs verleden revisited'). Zo vader, zo zoon werd steeds weer gesuggereerd. Zie ook bovenstaande uitspraak, uit geheel andere hoek overigens. 

4. Ik heb lang geleden ook wel geschreven over deze, zeg, 'afstand van appel tot boom'. Een verhaal met precies die titel staat hier.

5. Kortom, ja dus, Jan heeft gelijk. De identificatie mag onterecht zijn, zij is sterker dan ik.

6. Tegelijkertijd is er ook een nee. Ik ben langzamerhand gepokt en gemazeld door bovenstaand gedoe. De spanning tussen historicus en zoon blijft en zal, kan ook niet verdwijnen. Maar sinds geruime tijd is het voor mijn gevoel toch de historicus die de overhand heeft. Als ik mijn vader verdedig gaat het me in verreweg de meeste gevallen niet langer om zijn persoon maar om zijn levensverhaal: de historische waarheid dus. Daarom is het me te doen. 

7. Een goed voorbeeld hiervan is het geweten hebben. Iedereen denkt dat ik dit tegenspreek omdat ik het pijnlijk vind. Dat is niet zo. Zie p. 23-24 van Over de rand laait vuur en bijv ook deze plek. Ik spreek het tegen omdat ik echt denk dat velen het niet geweten hebben. Hoe dat komt en wat dat inhoudt, is weer een ander verhaal.