De lepelaar, nieuwe broedvogel op de Blankaart!

Primeur voor West-Vlaanderen.

Tweede broedplaats in Vlaanderen.

Het ziet er naar uit dat de vogels de inspanningen van Natuurpunt voor natuurherstel in de IJzervallei nabij de Blankaart sterk weten te waarderen. De voorbije winter was de zeearend er gedurende een maand op bezoek; op een bepaald moment waren er maar liefst 37 grote zilverreigers te gast en nu is er een opmerkelijke nieuwe broedvogel: de lepelaar.

De Blankaart is pas de tweede plaats in Vlaanderen waar de lepelaar broedt. Sinds 2003 is de lepelaar een vaste broedvogel in de Verrebroekse Plassen in het Linkeroeverscheldegebied (Beveren). De voorbije jaren broedden daar jaarlijks een vijftiental koppels.

Voor de Blankaart en voor West-Vlaanderen is dat een primeur. Nooit eerder heeft de lepelaar er gebroed. Het was dan ook met enige trots dat we samen met Norbert Roothaert en Jef Vanhoe van het ringstation de Blankaart op 6 juli de eerste kuikens van de lepelaar konden ringen. Daar gingen dagen van geduldige observatie en speurwerk aan vooraf en op de dag van het ringen zwaar ploeterwerk door het Blankaartmoeras. De lepelaars zitten immers heel goed verstopt in de wildernis van de Blankaart.

Het was ons niet ontgaan dat dit voorjaar opvallend veel lepelaars rond de Blankaart konden worden gespot. Tot nu toe was de Blankaart voor de lepelaar een tussenstop om even op adem te komen en wat voedsel mee te pikken tijdens de trek van noord naar zuid (of omgekeerd). Maar dit jaar bleven er duidelijk wat lepelaars “hangen”.

De lepelaar is een grote witte vogel (80 tot 90 cm) met een lange snavel die aan het uiteinde spatel - of lepelvormig is.

Lepelaars zijn zomervogels bij ons, die via Franse en Spaanse moerassen naar de winterkwartieren langs de West-Afrikaanse kust en het gebied ten zuiden van de Sahara trekken. Sommige lepelaars vliegen door naar Senegal om te overwinteren. Anderen zijn een stukje ‘luier’ en blijven in het zuiden van Europa hangen.

Lepelaars broeden in moerassige gebieden, in dichte rietkragen of in moeilijk bereikbare bomen en struiken. Lepelaars vinden hun voedsel in ondiep water. Het voedsel bestaat uit stekelbaarsjes, kleine witvis, garnalen en andere kleine waterdieren, die ze met behulp van de unieke lepelvormige snavel uit het water scheppen door de snavel zijwaarts doorheen het water te bewegen (=lepelen).

Net als de blauwe reiger is de lepelaar een koloniebroeder. Op de Blankaart hebben de lepelaars hun intrek genomen in de broedkolonie van de blauwe reiger in het wilgenbroekbos langs de grote vijver. Net als de nesten van de blauwe reiger zijn de nesten van de lepelaar aan het oog onttrokken. Ze zitten verscholen bovenop wilgenstruiken in het moeras van de Blankaart. Hoog en droog en veilig tegen allerlei predatoren (o.a. de vos).

Het hele voorjaar zagen we wel regelmatig lepelaars naar de blauwe reigerkolonie vliegen. Maar of ze er aan het broeden waren, konden we van aan de zijkant niet zien.

Het was dan ook niet gemakkelijk om het broeden van de lepelaar op de Blankaart te kunnen bevestigen en het broedsucces na te gaan.

Het was een zwaar labeur om op 6 juli met een ladder op de schouder door de moerassige” brousse” van de Blankaart te ploeteren. De ladder hadden we nodig om de nesten te bereiken. Die liggen boven op de kruin van wilgenstruiken. Een huzarenstukje om een uitschuifbare ladder tegen de smalle en buigzame wilgenstammetjes te plaatsen om tot bij de nesten te geraken. De ladderklimmer moest voldoende lenig zijn om mee te deinen met de bewegingen van wilg en ladder. Eens boven op de ladder, dicht bij het nest, wachtte de klimmer een warm en geurig onthaal. In het eerste nest zaten 2 kuikens. Ze werden op de meest deskundige manier geringd. Bovens ons in de lucht cirkelden 10 lepelaars rond. Om de kolonie niet te verstoren werden niet alle kuikens geringd. Op basis van onze waarnemingen en op basis van luchtfoto’s kunnen we met zekerheid stellen dat er minstens 3 nesten zijn met kuikens en dat 2 koppels een eerste poging tot nestvorming hebben ondernomen.

De komst van de lepelaar is het resultaat van de natuurinrichtingswerken rond de Blankaart.

Daar werden de voorbije jaren honderden meters laantjes, watergangen en diverse ondiepe plassen gegraven. Een ideale plaats voor de lepelaar om er voedsel te vinden..

Ter vergelijking: in Nederland broeden honderden koppels. Belangrijke huidige broedplaatsen zijn de Oostvaardersplassen en de Lepelaarsplassen, grote duinmeren en enkele Waddeneilanden. Ook daar zijn de kolonies het resultaat van heel wat natuurinrichtingswerken in het verleden.

Wellicht zijn de eerste lepelaarnesten op de Blankaart de start van een nieuwe broedkolonie in Vlaanderen.

We houden ze goed in de gaten.

Guido Vandenbroucke

Conservator natuurgebeid de Blankaart

Vijfhuizenstraat 3

8600 Woumen

0477854138