ตุงชัย
ทำด้วยลูกปัด หรือดอกไม้พลาสติก

ตุงชัยทำด้วยลูกปัด บ้านหาดบ้าย ต.ริมโขง อ.เชียงของ จ.เชียงราย

ตุงชัยที่ทำด้วยลูกปัดหรือดอกไม้พลาสติก เป็นตุงชัยที่มีผู้ประดิษฐ์คิดขึ้นมา โดยใช้วัสดุที่มีอยู่ในชุมชน ซึ่งจากการสอบถามชาวบ้านไทลื้อบ้านหาดบ้าย ตำบลริมโขง อำเภอเชียงของ จังหวัดเชียงราย ได้กล่าวว่า ชาวไทลื้อในหมู่บ้านจะมีประเพณีที่เคร่งครัด คือ ทุกๆ ปีในวันสงกรานต์ (ปีใหม่ของชาวล้านนา) คนในหมู่บ้านมีความเชื่อในเรื่องการถวายตุง ถ้าคนในหมู่บ้านออกไปทำงานในต่างจังหวัดเมื่อถึงงานเทศกาลก็จะกลับมายังถิ่นฐานบ้านเกิด เพื่อมาถวายตุงในวันปีใหม่ แต่มีชาวบ้านท่านหนึ่งได้ไปทำงานที่ประเทศสหรัฐอเมริกา และมีความศรัทธาที่จะถวายตุงจึงได้ประดิษฐ์ตุงที่ทำจากลูกปัด แล้วส่งมาถวายที่วัดหาดบ้าย ซึ่งลูกปัดที่ทำตุงชัยนั้นเป็นลูกปัดชนิดพิเศษ มีสีสันสวยงามและมีราคาแพง ซึ่งในประเทศไทยจะต้องสั่งซื้อจากกรุงเทพฯ เพียงแห่งเดียว ตุงชัยที่ทำด้วยลูกปัดนี้มีลักษณะคือ มีรูปร่างคล้ายตุงชัยทั่วไป โดยวิธีทำจะเริ่มต้นด้วยการทำกรอบเป็นช่องๆ จำนวน 11 ช่อง ใช้ไม้ไผ่เหลาคั่นระหว่างช่อง ซึ่งจะเป็นคานรับน้ำหนักของลูกปัดที่ร้อยอยู่ด้านบน โดยกรอบจะเย็บด้วยผ้าแถบเล็กๆ เพื่อยึดไม้ไผ่ที่คั่นไว้แต่ละช่อง การทำตุงชัยจะต้องร้อย ลูกปัดกับด้ายยาว เทคนิคจะคล้ายกับการร้อยตาข่ายหรือการถักแหโดยจะร้อยลงมาเป็นรูปห้าเหลี่ยม ซึ่งส่วนปลายผูกด้วยใบไม้พลาสติก และจะต้องร้อยลูกปัดทีละช่องจนเสร็จ โดยจะใช้ลูกปัด 2 – 3 สี ร้อยตุง เช่น สีส้ม สีเขียว เป็นต้น

นอกจากนี้ยังมีแหล่งอื่นที่ทอตุงชัยจากลูกปัด นั่นก็คือชาวไทใหญ่ ในอำเภอแม่สาย จังหวัดเชียงราย วัตถุดิบคือลูกปัด ซึ่งส่วนใหญ่จะซื้อที่ตลาดอำเภอแม่สาย ซึ่งนำมาจากประเทศจีนอีกทอดหนึ่ง ลูกปัดชนิดนี้มีราคาถูกและมีสีสันสวยงามน้อยกว่าลูกปัดที่ซื้อมาจากกรุงเทพฯ เทคนิคการทำตุงชัยนี้ขั้นตอนแรกจะคล้ายกับที่บ้านหาดบ้าย จะต้องเตรียมกรอบของตุงโดยใช้ไม้ไผ่คั่นเป็นช่องๆ ส่วนใหญ่จะมี 9 ช่อง วิธีการร้อยลูกปัดจะใช้ลูกปัดสีที่ฉูดฉาด ร้อยสลับกันหลายๆ สี เช่น สีแดง สีเขียว สีส้ม สีน้ำเงิน เป็นต้น ซึ่งเป็นเอกลักษณ์ของการทำตุงลูกปัดของชาวไทใหญ่ โดยวิธีการร้อยลูกปัดมี 3 วิธี คือ วิธีแรก ต้องร้อยลูกปัดกับดอกไม้พลาสติกเป็นตุ้งติ้งแล้วผูกติดกับไม้ไผ่ วิธีที่สอง คือ การร้อยลูกปัดเป็นเส้นแล้วนำมาขึงในช่องทั้ง 8 ด้าน ลักษณะคล้ายกับใยแมงมุมวิธีที่สาม จะนำเอากระจกทรงกลมเล็ก ๆ ซึ่งมีกรอบพลาสติก และมีรูตรงขอบของกระจกสำหรับร้อยด้าย สามารถหาซื้อได้ตามตลาดในอำเภอแม่สายแล้วนำมาขึงในช่องให้ตึง โดยทั้ง 3 วิธีนี้จะทำสลับกันจนครบ 9 ช่อง ซึ่งลักษณะเด่นของตุงชัยนี้ คือ ส่วนปลายของตุงจะผูกด้วยอุบะที่ทำเป็นพวงช่อดอกไม้กระดาษ และผูกด้วยพู่สีต่างๆ เพื่อความสวยงาม

บ้านป่ายางใหม่ ต.เวียงพางคำ อ.แม่สาย จ.เชียงราย

การทำตุงลูกปัดนี้ผู้ประดิษฐ์จะต้องมีความมานะ อดทน และจะต้องมีฝีมือ ความชำนาญในการประดิษฐ์งานฝีมือพอสมควร จึงจะทำให้ตุงลูกปัดนี้มีความสวยงาม แต่ตุงชนิดนี้มีราคาแพง และทำยาก จึงทำให้ไม่ค่อยมีคนนิยมทำถวาย