วัฒนธรรมประเพณีบ้านคุ้งตะเภา

เดือน ๓ ประเพณีบำเพ็ญกุศลวันมาฆบูชา

ประเพณีกุศลวันมาฆบูชาประจำปีของหมู่บ้านคุ้งตะเภาจัดตรงกับ วันขึ้น ๑๕ ค่ำเดือน ๓ ของทุกปี ถ้าปีใดมีเดือน ๘ สอง

หน หรือปีอธิกมาส จะเลื่อนไปจัดในเดือน ๓ หลัง เป็นประเพณีบำเพ็ญกุศลทางพระพุทธศาสนาที่รำลึกถึงวันคล้ายวันที่องค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าประกาศโอวาทปาติโมกข์ แก่พระอรหันต์ ๑๒๕๐ รูป ที่มาประชุมกันโดยมิได้นัดหมาย ณ วัดเวฬุวันมหาวิหาร ซึ่งชาวหมู่บ้านคุ้งตะเภาถือบำเพ็ญปฏิบัติสืบมาตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ ๔

๕ ค่ำเดือน ๓ ของทุกปี โดยชาวบ้านจะแบ่งข้าวเปลือกที่ตนเองทำการเพาะปลูกได้ในปีก่อนนำมาถวายวัด โดยในวัน ขึ้น ๑๔ ค่ำ จะมีการเจริญพระพุทธมนต์ฉลององค์พระเจดีย์ข้าวเปลือก และอาจมีการละเล่นบ้างตามความเหมาะสม และวันรุ่งขึ้น มีการถวายภัตตาหารเช้าแด่พระสงฆ์ในวัด พร้อมกับทำพิธีถวายองค์เจดีย์ (ข้าวเปลือก) จึงเสร็จพิธี

พิธีนี้คล้ายพิธีสู่ขวัญข้าว ตามความเชื่อโบราณของคนในแถบลุ่มอารยธรรมอุษาคเนย์ ที่เชื่อกันว่าทุกสิ่งมี "ขวัญ" สถิตย์อยู่ เมื่อชาวบ้านทำนาเพาะปลูกข้าวและเ็ก็บเกี่ยวได้แล้ว ก่อนนำข้าวมาบริโภคหรือจำหน่าย จะมีการทำพิธี "สู่ขวัญข้าว" ทำนองเป็นการบูชาผีที่สถิตย์อยู่ในข้าว เป็นการแสดงความเคารพต่อสรรพสิ่งและนบน้อมต่อธรรมชาติ ซึ่งต่อมาเมื่อรับวัฒนธรรมแบบชาวพุทธเถรวาทซึ่งปฏิเสธการบูชาเซ่นทรวงเข้ามา จึงได้ "ปรับ" ประเพณีนี้ให้เข้ากับวัฒนธรรมความเชื่อดั้งเดิมของตน คือการนำข้าวแรกเกี่ยวไปถวายพระเพื่อเป็นการทำบุญเป็นสิริมงคลแทน ซึ่งชาวบ้านคุ้งตะเภาก็ได้ถือปฏิบัติเช่นนี้เรื่อยมา แต่ด้วยสภาพสังคมและการดำรงชีวิตในปัจจุับัน ทำให้การจัดพิธีก่อเจดีย์ข้าวเปลือกในวัด มีผู้มาร่วมงานบางตา แต่โดยส่วนใหญ่ของผู้ีที่ไม่มาร่วมงาน ก็ยังคงแบ่งข้าวเปลือกฝากมาถวายวัดตามประเพณีนี้ตลอดมา

ตามจารีตประเพณีแต่ดั้งเดิมของไทยถือเอาวันแรม ๑ ค่ำเดือนอ้าย เป็นวันขึ้นปีใหม่ เป็นการสอดคล้องกับคติแห่งพุทธศาสนาซึ่งถีอเอาฤดูหนาวเป็นการเริ่มต้นปี แต่ต่อมาได้ถือว่าวันขึ้น ๑ ค่ำ เดือนห้าเป็นวันขึ้นปีใหม่ (ตรุษไทย) ซึ่งถึอตามปฏิทินทางจันทรคติและยึดถือมา จนกระทั่งในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวฯ ทรงเห็นว่าไทยได้ติดต่อกับประเทศต่างๆ มากขึ้น การใช้ปฏิทินทางจันทรคติไม่เหมาะสมและไม่สะดวกเพราะไม่ลงรอยกับปฏิทินสากล จึงประกาศให้ใช้วันทางสุริยคติตามแบบสากลแทน ตั้งแต่วันที่ ๑ เมษายน พ.ศ. ๒๔๓๒ เป็นต้นมา และถือเอาวันที่ ๑ เมษายน เป็นวันขึ้นปีใหม่ด้วย แต่ชาวคุ้งตะเภายังคงรักษาธรรมเนียมตรุษไทยไว้โดยจัดทำบุญติดต่อกัน ๒ วัน คือ วันแรม ๑๕ ค่ำ เดือน ๔ ถึง วันขึ้น ๑ ค่ำเดืือน ๕ ในสมัยโบราณจะมีการ "กวนข้าวแดง" ซึ่งส่วนประกอบหลัก ๆ ของข้าวแดงก็มี ข้าว อ้อย น้ำตาล ฯลฯ โดยมีการรวมตัวคนในหมู่บ้านมาช่วยกวนข้าวแดงด้วยกันเพื่อนำไปแจกจ่ายคนใน หมู่บ้านและถวายพระสงฆ์ ซึ่งนอกจากข้าวแดงแล้วยังมี ขนมต้ม และขนมจีนซึ่งแต่ละบ้านจะทำกันเองและนำมาแจกจ่ายกันในวันทำบุญ

ในปัจจุบันไม่ปรากฏว่ามีการรวมตัวเพื่อกวนข้าวแดงกันอีกต่อไปแล้ว คงเหลือแต่การทำบุญเลี้ยงพระสงฆ์ตามปรกติเท่านั้น จะมีพิเศษบ้างก็แต่ชาวบ้านจะนำอ้อย ขนมจีน ขนมต้ม มาถวายพระมาก แต่ก็เป็นเพียงสิ่งที่ซื้อหากันมา มิได้เป็นสิ่งที่เกิดจากความสามัคคีของคนในชุมชนอย่างที่ควรจะเป็นอีกแล้ว

ประเพณีเดือนห้า

บ้านคุ้งตะเภา

เดือน ๕ ประเพณีสงกรานต์

การจัดประเพณีสงกรานต์ของ ชาวบ้านคุ้งตะเภาคล้ายคลึงกับพื้นที่อื่น คือมีการทำบุญ ๓ วัน (๑๓-๑๕ เมษายน) ในวันสุดท้ายจะมีพิธีสรงน้ำพระตามประเพณี และในบางปีจะมีการรวมตัวจัดอุปสมบทหมู่อีกด้วยเพื่อบวชลูกหลานซึ่งกลับมาจากต่างถิ่น โดยทุกเช้าของทั้งสามวันจะมีการทำบุญตักบาตรพระสงฆ์ในวัดคุ้งตะเภา โดยในวันแรกจะมีการทอดผ้าป่าสามัคคีของคณะชาวบ้านคุ้งตะเภาและลูกหลานของ ชาวหมู่บ้านที่ไปทำงานต่างถิ่น ในวันที่สองมีการบวชนาคสามัคคี โดยเวลาเที่ยง มีการทำพิธีปลงผมนาค เวลาบ่ายทำการแห่นาค เมื่อถึงช่วงเย็นมีการเทศน์สอนนาค และอุปัชฌาย์พร้อมทั้งกรรมวาจา-อนุสาวนาจารย์ พระอันดับจะลงอุโบสถเพื่อประกอบการอุปสมบทนาคในเวลาตี ๕ ของวันรุ่งขึ้น คือวันที่ ๑๕ เมษายน อันเป็นวันมหาสงกรานต์ เมื่อบวชนาคเสร็จ เวลาเช้ามีการเจริญพระพุทธมนต์ฉลองพระบวชใหม่ และในเวลาบ่ายของวันนั้นมีการจัดพิธีษมากรรมและสรงน้ำพระสงฆ์ในวัดพร้อมกับ ผู้สูงอายุ และเมื่อสรงน้ำพระเสร็จ ชาวบ้านก็จะนำน้ำธูปเทียนดอกไม้ไปสักการะเจดีย์บรรจุอัฐิบรรพบุรุษที่ตั้งอยู่ในวัดหรือบ้านของตน ๆ เป็นอันเสร็จสิ้นพิธีสงกรานต์ที่จัดในวัดประจำหมู่บ้าน

โดยในช่วงเช้า ชาวบ้านจะจัดดอกไม้ ธูป เทียน ไปบูชาพระ และเตรียมสำรับกับข้าวมาถวายภัตตาหารแด่พระภิกษุสามเณร ที่ศาลาการเปรียญวัดคุ้งตะเภา เป็นการบำเพ็ญกุศลในช่วงเช้า โดยมีการเจริญชัยมงคลกถา ถวายภัตตาหารเช้า มีการแสดงพระธรรมเทศนาวิสาขบูชากถา เสร็จแล้ว พระสงฆ์ทั้งนั้นให้พร หลังจากพระสงฆ์ให้พรเสร็จ พนักงานเปิดพระบุษบกบรมคันธกุฎีประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุ กลางอาคารอสีติวัสสายุมลคลมหาศาลาการเปรียญ เพื่อให้เจ้าอาวาสวัดคุ้งตะเภาอัญเชิญพระบรมสารีริกธาตุไปประดิษฐานชั่วคราวในอุโบสถวัดคุ้งตะเภา

โดยการอัญเชิญพระบรมสารีริกธาตุในช่วงเช้านั้น อัญเชิญนำประกอบเครื่องสูง มีพนักงานกั้น

เครื่องสูงบูชาพระบรมสารีริกธาตุอย่างโบราณประเพณี เดินทักษิณาวัตรรอบอุโบสถ และคณะพุทธศาสนิกชนชาวหมู่บ้านคุ้งตะเภาที่มาบำเพ็ญกุศลในช่วงเช้าทั้งหมด เดินเวียนเทียนตามพระบรมสารีริกธาตุ รอบอุโบสถ ๓ รอบ เสร็จแล้ว อัญเชิญพระบรมสารีริกธาตุขึ้นอุโบสถเพื่อประดิษฐานเป็นการชั่วคราวเปิดให้ประชาชนสักการะเนื่องในวันวิสาขบูชา โดยในช่วงเวลากลางวันตลอดทั้งวัน มีกิจกรรมส่งเสริมพระพุทธศาสนา เช่น การแสดงนิทรรศการทางพระพุทธศาสนา การสมาทานอุโบสถศีล และมีพุทธศาสนิกชนอยู่ปฏิบัติธรรมตลอดทั้งวัน โดยในช่วงเย็น เวลาประมาณ ๑ ทุ่ม จะเป็นกิจกรรมบำเพ็ญกุศลเวียนเทียนเนื่องในวันวิสาขบูชา มีการทำวัตรสวดมนต์ เจริญจิตภาวนา และสวดมนต์บทพิเศษ และมีการเดินเวียนเทียนโดยพร้อมเพรียงกันทั้งคณะสงฆ์และพุทธศาสนิกชนชาวหมู่บ้านคุ้งตะเภา หากในปีใด เวลาที่กำหนดเวียนเทียนมีฝนตก ก็จะอัญเชิญพระบรมสารีริกธาตุจากอุโบสถขึ้นประดิษฐานในบุษบก และประกอบพิธีเวียนเทียนรอบองค์พระบุษบกบรมคันธกุฎีประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุ บนอาคารอสีติวัสสายุมลคลมหาศาลาการเปรียญวัดคุ้งตะเภาแทน

ประเพณีกุศลวันเข้าพรรษาประจำปีของหมู่บ้านคุ้งตะเภาจัดตรงกับ วันแรม ๑ ค่ำ ค่ำเดือน ๘ ของทุกปี ถ้าปีใดมีเดือน ๘ สองหน หรือปีอธิกมาส จะเลื่อนไปจัดในเดือน ๘ หลัง เป็นประเพณีบำเพ็ญกุศลทางพระพุทธศาสนาที่ชาวหมู่บ้านคุ้งตะเภาถือปฏิบัติสืบต่อมาตั้งแต่โบราณตั้งแต่แรกตั้งวัด กว่า ๒๕๐ ปี โดยมีความพิเศษคือชาวบ้านคุ้งตะเภาจะเตรียมข้าวต้มมาถวายแด่พระสงฆ์เป็นพิเศษ เพื่ออุทิศกุศลให้แก่บุพการีชนด้วย

โดยในช่วงเช้า ชาวบ้านจะจัดดอกไม้ ธูป เทียน ไปบูชาพระ และเตรียมสำรับกับข้าวมาถวายภัตตาหารแด่พระภิกษุสามเณร ที่ศาลาการเปรียญวัดคุ้งตะเภา เป็นการบำเพ็ญกุศลในช่วงเช้า โดยมีการเจริญชัยมงคลกถา ถวายภัตตาหารเช้า มีการแสดงพระธรรมเทศนา ถวายเทียนพรรษา และผ้าจำพรรษาแด่พระภิกษุสงฆ์ เสร็จแล้ว พระสงฆ์ทั้งนั้นให้พร เป็นเสร็จพิธี

ในช่วงเย็น เป็นพิธีของพระสงฆ์ มีการลงอุโบสถ ทำวัตรสวดมนต์ ประกาศกำหนดเขตอาราม และอธิษฐานพรรษา ว่าจะจำพรรษาอยู่ ณ วัดคุ้งตะเภาตลอดไตรมาสพรรษากาล

สารทไทย เป็นวันเปลี่ยนกลางปีนักษัตรตามหลักโหราศาสตร์ไทย วันสารทจึงถือเป็นวันกลางปีของคนไทยมาแต่โบราณ โดยประเพณีนี้ชาวหมู่บ้านคุ้งตะเภาสืบทอดมาตั้งแต่สมัยสุโขทัยคู่กับประเพณีตรุษไทย โดยมีการรวมตัวคนในหมู่บ้านมาร่วมกันกวนข้าวกระยาสารทเพื่อถวายพระสงฆ์และ แจกจ่ายคนในหมู่บ้าน และมีการละเล่นต่าง ๆ แต่ในปัจจุบันคงเหลือแต่การทำบุญเลี้ยงพระสงฆ์ตามปรกติ การรวมตัวเพื่อกวนข้าวกระยาสารทไม่มีอีกแล้ว มีแต่ข้าวกระยาสารทซึ่งซื้อหามาถวายพระสงฆ์แทน โดยประเพณีสารทไทยหมู่บ้านคุ้งตะเภา เป็นประเพณีประจำเดือน ๑๐ ในรอบปีปฏิทินประเพณีบุญ ๙ เดือน ของบ้านคุ้งตะเภา ดังมีคำกล่าวสืบมาแต่โบราณว่า "วันตรุษอย่าให้ขาด วัดสารทอย่าให้เว้น" ดังนั้น ประเพณีสารทไทยจึงถือเป็นประเพณีที่สำคัญที่สุดประเพณีหนึ่งในรอบปีของชาวหมู่บ้านคุ้งตะเภา

ประเพณีกุศลวันออกพรรษาประจำปีของหมู่บ้านคุ้งตะเภาจัดตรงกับ วันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๑ ของทุกปี เป็นประเพณีบำเพ็ญกุศลทางพระพุทธศาสนาที่ชาวหมู่บ้านคุ้งตะเภาถือปฏิบัติสืบต่อมาตั้งแต่โบราณตั้งแต่แรกตั้งวัด กว่า ๒๕๐ ปี

โดยในช่วงเช้า ชาวบ้านจะจัดดอกไม้ ธูป เทียน ไปบูชาพระ และเตรียมสำรับกับข้าวมาถวายภัตตาหารแด่พระภิกษุสามเณร ที่ศาลาการเปรียญวัดคุ้งตะเภา เป็นการบำเพ็ญกุศลในช่วงเช้า โดยมีความพิเศษคือชาวบ้านคุ้งตะเภาจะเตรียมข้าวต้มมาถวายแด่พระสงฆ์เป็นพิเศษ เพื่ออุทิศกุศลให้แก่บุพการีชนด้วย โดยมีการเจริญชัยมงคลกถา ถวายภัตตาหารเช้า มีการแสดงพระธรรมเทศนา เสร็จแล้ว พระสงฆ์ทั้งนั้นให้พร เป็นเสร็จพิธี

ในช่วงเย็น เป็นพิธีของพระสงฆ์ มีการลงอุโบสถ ทำวัตรสวดมนต์ และกระทำปวารณาออกพรรษาตามพระวินัยบรมพุทธานุญาต

ประเพณีกุศลตักบาตรเทโวโรหณะประจำปีของหมู่บ้านคุ้งตะเภาจัดตรงกับ วันแรม ๑ ค่ำ เดือน ๑๑ ของทุกปี ชาวบ้านจะจัดดอกไม้ ธูป เทียน ไปบูชาพระ และเตรียมสำรับกับข้าวมาถวายภัตตาหารแด่พระภิกษุสามเณร โดยในช่วงเช้าก่อนถวายภัตตาหารเช้า ชาวบ้านจะเตรียมข้าวสารอาหารแห้งมานั่งรอที่บริเวณรอบอุโบสถ และหน้าศาลาการเปรียญ พระภิกษุสงฆ์สามเณรนำไหว้พระในอุโบสถเสร็จแล้วออกจากอุโบสถ อัญเชิญพระพุทธตรีโลกนาถมุนี ประดิษฐานบนรถบุษบกน้อย ประกอบเครื่องสูง นำขบวนพระภิกษุสงฆ์ เพื่อให้ชาวบ้านตักบาตรแด่พระภิกษุสงฆ์สามเณรเนื่องในวันเทโวโรหณะ เพื่อรำลึกถึงเหตุการณ์ในประวัติศาสตร์พระพุทธศาสนา ที่องค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ได้เสด็จลงจากสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ หลังจากเสด็จขึ้นไปเทศน์โปรดพระพุทธมารดาตลอดไตรมาสพรรษากาลในช่วงต้นพุทธกาล

หลังจากตักบาตรข้าวสารอาหารแห้งเสร็จแล้ว จะมีการประกอบพิธีถวายภัตตาหารแด่พระภิกษุสงฆ์สามเณร ที่ศาลาการเปรียญวัดคุ้งตะเภา เป็นการบำเพ็ญกุศล โดยมีการเจริญชัยมงคลกถา ถวายภัตตาหารเช้า เสร็จแล้ว พระสงฆ์ทั้งนั้นให้พร เป็นเสร็จพิธี

ซึ่งในวันแรกจะมีการเทศน์ พระมาลัยสูตร ๓ ธรรมาสน์ ตามประเพณี เพื่อเป็นการชี้แจงอานิสงส์การฟังมหาชาติเวสสันดรชาดกในวันถัดไป ตามกัณฑ์เทศน์พระมาลัยนั้น องค์แสดงเป็นพระศรีอาริยเมตไตย จะชี้แจงผลานิสงส์ที่จะให้มาเกิดในยุคพระศรีอาริย์ โดยบอกเหตุว่า ผู้ใดฟังเวสสันดรชาดกครบ ๑๓ กัณฑ์ พันพระคาถา ตั้งใจมุ่งมาบังเกิดในยุคของพระศรีอาริย์ก็จะสำเร็จผลดังปรารถนา ซึ่งพระมาลัยสูตรนั้น เป็นเรื่องที่พระภิกษุชาวสิงหล (ศรีลังกา) แต่งขึ้น เมื่อประมาณ พ.ศ. ๙๐๐ กล่าวถึงพระอรหันต์องค์หนึ่ง ซึ่งลงไปเยี่ยมเมืองนรกและสวรรค์และได้พบกับพระศรีอาริยเมตไตยบนสวรรค์นั้น

ในวันที่สองเวลาเช้า พระสงฆ์ในวัดจะขึ้นธรรมมาสน์อ่านเวสสันดรชาดกเป็นภาษาบาลี และเจ้าภาพผู้รับขันกัณฑ์เทศน์ทั้ง ๑๓ กัณฑ์ จะจุดเทียนธูปบูชาตามคาถาของกัณฑ์ที่ตนรับเป็นเจ้าภาพไว้ (เช่นทานกัณฑ์ มีคาถาบาลี ๒๐๙ คาถา (ประโยค) เจ้าภาพจะนำเทียนและธูปเท่ากับจำนวน ๒๐๙ คาถา มาจุดบูชา) ต่อมาในเวลาบ่าย พระสงฆ์จะขึ้นเทศน์เวสสันดรชาดกเป็นทำนองเหล่ ครบ ๑๓ กัณฑ์ ทั้งหมดเสร็จสิ้นในเวลาเย็นของวันนั้น

ในวันที่สามเวลาเช้ามีการถวายภัตตาหารแก่พระสงฆ์และมีเทศน์อานิสงส์ฟังเวสสันดรชาดก เป็นอันเสร็จสิ้น

คติของประเพณีนี้สืบเนื่องมาจากช่วงเดือน ๑๑ ข้าวกำลังออกรวง ชาวบ้านว่างงานรอเก็บเกี่ยว จึงจัดพิธีเทศน์มหาชาติขึ้นโดยมีการรวมตัวคนในหมู่บ้านมาจัดประดับศาลา (โดยเฉพาะหนุ่มสาว ที่หวังจะมาพบปะและหยอกเอินหวังจีบกันในงานนี้) และมีการละเล่นต่าง ๆ รวมทั้งจัดประดับตกแต่งศาลาให้เป็นป่าหิมพานต์ มีต้นอ้อย กล้วย ธงกบิล ฉัตรบูชา ซึ่งเมื่อเลิกพิธีชาวบ้านจะแย่งกันนำต้นกล้วยอ้อยนำไปฝานเป็นแว่นเล็ก ๆ ใส่ชะลอมนำไปปักไว้ท้องนา เพราะเวลานั้นข้าวกำลังออกรวง เหมือนแม่โพสพตั้งท้อง จึงนำสิ่งเหล่านี้ไปถวายแม่โพสพ เพราะคิดว่าคนตั้งท้องน่าจะชอบของเหล่านี้ ตามความเชื่อในเรื่องผีของคนโบราณ

แต่ในปัจจุบันสภาพสังคมเปลี่ยนไป การจัดเทศน์มหาชาติไม่ค่อยมีคนหนุ่มสาวในหมู่บ้านสนใจ ส่วนใหญ่จะมีแต่พระสงฆ์และผู้เฒ่าผู้แก่ในหมู่บ้านที่ยังพอมีแรง มาช่วยกันประดับตกแต่งศาลาการเปรียญ ผู้มาฟังเทศน์ก็เป็นคนรุ่นเก่า และค่อนข้างน้อย เมื่องานเสร็จก็ไม่ปรากฏว่ามีการแย่งฉัตรธงอ้อยกล้วยกันอีกต่อไปฯ

โดยการจัดเทศน์มหาชาติวัดคุ้งตะเภา ในปัจุจบัน ได้นิยมจัดให้มีการแสดงพระธรรมเทศนาทั้งนั้น เสร็จสิ้นจบลงในวันเดียวกัน เพื่อให้เป็นไปตามอานิสงส์ซึ่งเชื่อกันว่า ผู้ใดได้ฟังเทศน์มหาชาติครบ ๑๓ กัณฑ์ จบภายในวันเดียว ผู้นั้นก็จะได้รับอานิสงส์ ๕ ประการ คือทันยุคพระศรีอริยเมตไตรย จะได้ไปเกิดในสุคติโลกสวรรค์ จะไม่ไปเกิดในอบาย จะเป็นผู้มีสุข และจะได้บรรลุมรรคผลนิพพาน ตามตำราโบราณ

ประเพณีบุญกฐินทานของวัดคุ้งตะเภา กำหนดจัดในช่วงวันแรม ๑ ค่ำ เดือน ๑๑ จนถึงก่อนสิ้นวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๒ โดยกำหนดเวลาไม่ตรงกันในแต่ละปี เพื่อถวายผ้ากฐินและบริวาร แด่พระสงฆ์วัดคุ้งตะเภาที่อยู่ประจำครบไตรมาสพรรษากาล ได้ประกอบกฐินัตถารกิจตามพระวินัย เพื่อให้ได้อานิสงส์แห่งการจำพรรษาบริบูรณ์

โดยในช่วงเช้า ชาวบ้านจะจัดดอกไม้ ธูป เทียน ไปบูชาพระ และเตรียมสำรับกับข้าวมาถวายภัตตาหารแด่พระภิกษุสามเณร ที่ศาลาการเปรียญวัดคุ้งตะเภา เป็นการบำเพ็ญกุศลในช่วงเช้า โดยมีการเจริญชัยมงคลกถา ถวายภัตตาหารเช้า มีการแสดงพระธรรมเทศนา เสร็จแล้ว พระสงฆ์ทั้งนั้นให้พร หลังจากนั้นเวลาประมาณ ๙ นาฬิกา จะเป็นการประกอบพิธีถวายผ้ากฐิน มีการสวดสมมุติและประกอบพิธีตามพระวินัย บนศาลาการเปรียญวัดคุ้งตะเภา เสร็จแล้ว พระสงฆ์ทั้งนั้นอนุโมทนา หลังจากประกอบพิธีบนศาลาการเปรียญเสร็จ พระสงฆ์จะเข้าสู่อุโบสถ เพื่อประกอบพิธีกฐินัตถารกิจให้สมบูรณ์ตามพระวินัย ทั้งนี้ในช่วงบ่ายหรือเย็นวันทอดกฐิน หรือก่อนวันทอดกฐิน ๑ วัน อาจมีการจัดงานละเล่นสมโภชองค์กฐินตามแต่เจ้าภาพจะนำมาในแต่ละปี