พิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นวัดคุ้งตะเภา

- กรรมการพิพิธภัณฑ์

- แผนพัฒนาพิพิธภัณฑ์

- รางวัลที่ได้รับ

พิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นวัดคุ้งตะเภา (พิพิธภัณฑ์ประเภทวัดและชุมชน ๑ ใน ๔ แห่งของประเทศ ที่ได้รับรางวัลประกาศเกียรติคุณ "พิพิธภัณฑ์ต้นแบบการเรียนรู้" จาก สถาบันพิพิธภัณฑ์การเรียนรู้แห่งชาติ (NDMI) ประจำปี ๒๕๕๖ ) ตั้งอยู่ที่ อาคารพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นวัดคุ้งตะเภา (อาคารอสีติวัสสายุมงคล) วัดคุ้งตะเภา ตำบลคุ้งตะเภา อำเภอเมือง จังหวัดอุตรดิตถ์ ไม่ไกลจากตัวจังหวัดอุตรดิตถ์ ใกล้จุดศูนย์รวมต้นทางเส้นทางสายท่องเที่ยวของจังหวัดอุตรดิตถ์ เช่น ทางไปวัดพระฝางสวางคบุรีมุนีนาถ โบราณสถานสำคัญของจังหวัดอุตรดิตถ์ เขื่อนสิริกิติ์ บ่อเหล็กน้ำพี้ วนอุทยานถ้ำจัน และวนอุทยานสักใหญ่ที่สุดในโลก ทางเข้าวัดคุ้งตะเภาสามารถสังเกตได้ง่าย เนื่องจากมีซุ้มประตูวัดที่ใหญ่ที่สุดในจังหวัดอุตรดิตถ์ตั้งอยู่ให้เห็น เด่นสะดุดตา บนสี่แยกคุ้งตะเภาริมถนนสายเอเชีย (ก่อนข้ามสะพานแม่น้ำน่าน) สามารถเดินทางมาได้โดยสะดวก

พิพิธภัณฑ์แห่งนี้ เป็นพิพิธภัณฑ์ชุมชนขนาดเล็ก โดยชุมชน เพื่อชุมชน จัดตั้งขึ้นเมื่อ พ.ศ. ๒๕๔๙ โดยดำริของพระมหาเทวประภาส ที่ได้เก็บรวบรวมโบราณวัตถุและศิลปวัตถุของวัด โดยได้รับความอนุเคราะห์จากอดีตเจ้าอาวาสวัดคุ้งตะเภาในสมัยนั้น ให้ใช้บางส่วนของอาคารกุฎิปั้นหยาจัดเป็นสถานที่สำหรับรวบรวมเอกสารโบราณและวัตถุโบราณของวัดและที่ทางวัดได้รับบริจาคจากชาวบ้าน เช่น พระพุทธรูปโบราณ สมุดไทย สมุดข่อย ใบลาน นำมาจัดแสดงให้คนในท้องถิ่นได้ศึกษาขนบวัฒนธรรมวิถีชีวิตความเป็นอยู่ในอดีตของบรรพบุรุษ และเพื่อให้คนในท้องถิ่นได้รับรู้และเกิดความภาคภูมิใจในมรดกและความเป็นมาของชุมชนบ้านคุ้งตะเภาที่มีอายุความเป็นมายาวนานมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยาตอนปลาย นอกจากนี้ วัดคุ้งตะเภายังเป็นวัดที่ประดิษฐานพระพุทธรูปสำคัญแห่งจังหวัดอุตรดิตถ์อีก ด้วยคือ หลวงพ่อสุวรรณเภตรา และหลวงพ่อสุโขสัมฤทธิ์ พระพุทธรูปโบราณ อายุกว่า ๘๐๐ ปี ๑ ใน ๙ พระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์สำคัญแห่งเมืองอุตรดิตถ์

ในปี พ.ศ. ๒๕๕๕ วัดคุ้งตะเภา โดยดำริของพระสมุห์สมชาย จีรปุญฺโญ เจ้าอาวาสวัดคุ้งตะเภารูปปัจจุบัน มีโครงการสร้างห้องพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นวัดคุ้งตะเภาโดยเฉพาะ บนอาคารศาลาการเปรียญวัดคุ้งตะเภาหลังใหม่ ทำให้สามารถนำเอกสารโบราณและวัตถุโบราณของวัดออกมาจัดแสดงได้เป็นการถาวร โดยมีโครงการแบ่งพื้นที่หอจัดแสดงออกเป็นสามส่วนคือ ส่วนจัดแสดงประวัติความเป็นมาของชุมชนและวัด ส่วนจัดแสดงเอกสารโบราณ และส่วนจัดแสดงโบราณวัตถุ โดยมีการรับบริจาคสิ่งของจัดแสดงจากประชาชน และใช้งบประมาณเพื่อการจัดสร้างส่วนจัดแสดงจากคณะสงฆ์และศรัทธาของคนในชุมชน

ในปี พ.ศ. ๒๕๖๒ พิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นวัดคุ้งตะเภา สร้างส่วนจัดแสดงมิวเซียมเล่าเรื่องในพื้นที่อาคาร ๒ ชั้น ภายใต้หัวข้อ "ร้อยเรียงเรื่องราวแห่งคุ้งตะเภา วัดที่เก่ากว่าอุตรดิตถ์" เพื่อเป็นส่วนหนึ่งสมโภชสถาปนาวัดคุ้งตะเภาครบ ๒๔๙ ปี โดยได้แบ่งส่วนจัดแสดงเป็นห้องนิทรรศการจำนวน ๕ ห้อง ตามลำดับช่วงเวลาพัฒนาการทางประวัติศาสตร์ของวัดคุ้งตะเภา ตั้งแต่ พ.ศ. ๒๓๑๓ จนถึงยุค พ.ศ. ๒๕๐๐ ดังนี้