LUẬN CÂU-XÁ 

Nguyên tác Phạn ngữ Abhidharmakośa của Thế Thân 

Bản dịch Hán A-tỳ-đạt-ma-câu-xá luận của Huyền Trang - Việt dịch: Đạo Sinh

Chương 7 

Phân biệt trí

天眼耳謂根  即定地淨色  恒同分無缺  取障細遠等. [Thiên nhãn và thiên nhĩ chính là căn, Là tịnh sắc thuộc định địa, Luôn luôn đồng phần, không bị khiếm khuyết, Nắm bắt các cảnh bị che lấp, vi tế, ở xa, v.v.]

Khi được gọi là “thiên” với nghĩa đen thì thiên nhãn và thiên nhĩ là loại tịnh sắc thuộc các địa tĩnh lự.

Chương 8 

Phân biệt định

Vô sắc 無色亦如是  四蘊離下地  并上三近分  總名除色想  無色謂無色  後色起從心  空無邊等三 名從加行立  非想非非想  昧劣故立名.

(Hỏi) Làm thế nào để có thể gọi các định Vô sắc là sự “thoát ra khỏi” (niḥsaraṇa) các sắc pháp? Bởi vì Thế tôn không thừa nhận trường hợp hữu (bhava) lại chính là sự thoát ra khỏi hữu.

(Đáp) Đúng là Thế tôn đã nói như thế bởi vì hành giả không thể ra khỏi một hữu (hoặc một cách hiện hữu) nào đó bằng chính sự hiện hữu này; mặt khác, dù đang hiện hữu với một cách thế nào đi nữa thì người ta vẫn không thể thoát ra khỏi tất cả các loại hiện hữu (asarvaniḥsaraṇa), hoặc một loại hiện hữu riêng biệt nào đó (anatyantaniḥsaraṇa).

Cuối cùng Thế tôn đã nói rằng trong các tĩnh lự có sắc, thọ, tưởng, hành và thức; trong các định Vô sắc có thọ, tưởng, hành và thức. Nếu thật sự vẫn có sắc trong các định Vô sắc, tại sao Thế tôn không nói rằng có sắc như ngài đã nói về tĩnh lự?

Qua hai lập luận được trình bày ở trên cho thấy rằng không có sắc pháp ở Vô sắc giới. Luận sư nào cho rằng vẫn có sự hiện hữu của sắc pháp ở Vô sắc giới thì đó là một chủ trương sai lạc và phi lý.

“tưởng là bệnh hoạn! Tưởng là ung nhọt! Tưởng là tên bắn!. Vô tưởng là sự si ám (saṃmoha)! Không phải có tưởng cũng không phải không có tưởng (naivasaṃjñānāsaṃjñāyatana) mới là tịch tĩnh, mới là thù thắng!”;

(Đáp) Câu trả lời chắc chắn phải là “vì tưởng quá yếu liệt” (mṛdutvāt saṃjñānām). Đó là lời giải thích về tên gọi của nó.