พยับหมอก

ชื่อวิทยาศาสตร์ Plumbago auriculata Lam.

ชื่อวงศ์ Plumbaginaceae

ชื่อสามัญ cape leadwort, white plumbago, Sky Flower

ชื่ออื่น เจตมูลเพลิงฝรั่ง

ชื่อผมขัดแย้งกับลีลาพฤติกรรมแกว่งไกวของพวงดอก เพราะเคยมีครั้งหนึ่งที่ม้าแข่งชื่อดังคือ “พยับหมอก” เจ้าสนามแห่งนางเลิ้ง ยากที่ฝีเท้าม้าตัวไหนจะวัดรอยแซงหน้า แต่ลีลาพฤกษาผมเองอ่อนช้อยเป็นพวงห้อยดอกสีคราม งามเด่นในม่านหมอก จนหลายคนบอกว่า หมอกก็หมดความหมาย เพราะเสน่ห์แสนโรแมนติก ที่แม้จะไม่มีกลิ่นหอม แต่ใบสีเขียวเข้มตัดกับดอกสีฟ้าสว่างตา เปรียบเหมือนหมอกจางหาย จนหลายคนบอกว่าน่าจะเป็น “พยับเมฆ”

ผมมีญาติในสกุลเจตมูลเพลิงฝรั่งอยู่หลายชนิด กระจายพันธุ์ทั้งเขตร้อนและเขตกึ่งร้อน สำหรับประเทศไทยที่กระจายในธรรมชาติ มีทั้งเจตมูลเพลิงขาว ทางภาคเหนืองเขาเรียกว่า ปิดปิวขาว ตอชูวา ตั้งชู้ฮ้วย (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน) แปะฮวยตัง (แต้จิ๊ว) ป๋ายฮัวตาน (จีน)

สำหรับเจตมูลเพลิงแดง มีชื่อเรียกอื่นๆ คือ ปิดปิวแดง (เหนือ) คุยวู่ (กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี) ตั้งชู้โว้ (กะเหรี่ยง-แม่ฮองสอน) ไฟใต้ดิน (ใต้) สอดคล้องกับชื่ออังกฤษ คือ Fire plant และ Indian leadwort.

ชื่อพยับหมอกม้าแข่งไม่ทราบว่ายังมีชีวิตอยู่หรือไม่ หรือมีทายาทสืบสกุลหรือเปล่า เคยมีคนบันทึกประวัติถิ่นกำเนิดผมว่ามาจากแอฟริกาใต้ แต่ชื่อสกุล Plumbago มาจากภาษาละติน แปลว่า ตะกั่ว (lead) เห็นไหมละครับ ผมนี่ก็พอตัวเชียวนะ เนื่องจากพืชสกุลนี้ผมนี่สามารถใช้รักษาโรคที่เกิดจากสารพิษตะกั่วได้

ผมมีรูปร่างเตี้ย ทรงพุ่มไม่เกินหนึ่งเมตร ส่วนใหญ่เป็นพุ่มห้อยลงด้วยลำต้น สีน้ำตาลเข้ม แต่สีใบเขียวสด มีขนสากระคายมือ เมื่อออกดอกจะเป็นช่อกระจุกแน่นที่ปลายกิ่ง ปลายดอกแยกเป็น 5 แฉก บานออกประมาณ 3 เซนติเมตร สีฟ้าอ่อนอมม่วง หรือฟ้าอมขาวปนเทา กลีบบอบบางแต่ออกดอกตลอดปี ส่วนใหญ่นิยมขยายพันธุ์ ด้วยการปักชำและตอนกิ่ง

“พยับหมอก” มาจากต่างชาติจึงไม่ค่อยมีบันทึกข้อมูลทางสมุนไพรมากนัก แต่ถ้าเอ่ยถึงเจตมูลเพลิงแดง และเจตมูลเพลิงขาว มีสรรพคุณสมุนไพรมากมาย มีสารที่กลิ่นฉุน ระคายเคืองผิวหนัง ในฝรั่งเศสใช้เคี้ยวระงับการปวดฟัน เมืองไทยใช้เป็นยาช่วยย่อย และรักษาโรคผิวหนัง กลาก เกลื้อน

มีคนนำผมไว้บนกำแพง ให้ดอกเป็นพวงห้อยลงมาแล้วเขียนข้อความไว้ว่า “งามพวงดอก จนม่านหมอกหมดความหมาย”