Ημερομηνία δημοσίευσης: Sep 22, 2009 10:38:25 PM
[Πρόλογος εις τον αφιερωματικόν τόμον Ο καθαγιαγιασμός του Αγίου Μύρου, υπό της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας Γ.Ο.Χ. Ελλάδος, έκδόσεως της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας Γ.Ο.Χ. Ελλάδος, Αθήναι, Μ. Πέμπτη, Μάρτιος 2001, σελ. 8-11]
Το Άγιον Μύρον είναι ηγιασμένον έλαιον μετά αρωματικών ουσιών (περί τας 60) δια του οποίου τελείται το μυστήριον του χρίσματος. Τα διάφορα αρωματικά είδη συμβολίζουν την ποικιλίαν των χαρισμάτων του Αγίου Πνεύματος και την ευωδίαν της αγιωσύνης Του, όπως αναφέρει ο Συμεών ο Θεσσαλονίκης. Δια του Αγίου Μύρου χρίεται σταυροειδώς ο βαπτισθείς εις τα διάφορα μέλη του σώματός του υπό του λειτουργού λέγοντος: «Σφραγίς δωρεάς Πνεύματος Αγίου. Αμήν.» Δια τούτο λέγεται και σφραγίς του Χριστού, δια του οποίου δίδονται τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος εις τους Χριστιανούς. Και ο ίδιος ο Χριστός, άλλωστε, έχει τούτο το όνομα, διότι κατά το ανθρώπινον είχεν εις εαυτόν από τον Πατέρα, όλην την δύναμιν και χάριν του Αγίου Πνεύματος, κατά το γεγραμμένον υπό του Ησαΐου: «Πνεύμα Κυρίου επ᾽ εμέ, ου ένεκεν έχρισέ με» (Ησ. ΞΑ’ 1). Και ημείς δια τούτο μάλιστα λεγόμεθα Χριστιανοί, αφού από Αυτόν λαμβάνουμε την χάριν δια του μύρου και είμεθα Χριστοί Κυρίου. Ο κύριος μας αξιώνει και μας τιμά να καλούμεθα και ημείς όπως Εκείνος και τούτο ας μη φάινεται εις ημάς παράδοξον, εφ᾽ όσον ο ίδιος ο κατά φύσιν Υιός του Θεού και ημάς υιούς Θεού θετούς ονομάζει, αλλά και θεούς κατά χάριν αποκαλεί ο φύσει Θεός υπάρχων. Ώστε λοιπόν: «και χριστούς με την χάριν [ημάς ονομάζει] ο φυσικά έχων την χάριν εις τον εαυτόν Του ως ων του Πατρός Θεός Λόγος και από το Πνεύμα το Άγιον αχώριστος» (Συμεών Θεσσαλονίκης, Άπαντα, εκδ. Ρηγοπούλου, σελ. 94).
Αναφέρει σχετικώς και ο Άγιος Κύριλλος ο Ιεροσολύμων:
«Τούτου του αγίου χρίσματος καταξιωθέντες, καλείσθε χριστιανοί, επαληθεύοντες τη αναγεννήσει και το όνομα. Προ γαρ του καταξιωθήναι ημάς ταύτης της χάριτος, ταύτης της προσηγορίας κυρίως ουκ ήτε άξιοι, αλλ᾽ οδεύοντες, προεβαίνετε εις το είναι Χριστιανοί» (Κατηχ. Μυσταγω. Γ’ 5). Ο αυτός Πατήρ ομιλών δια την δύναμν του Αγίου χρίσματος απευθύνεται προς τους νεοφωτίστους λέγων: «Ώσπερ γαρ ο Σωτήρ μετά το βάπτισμα και την του Αγίου Πνευματος επιφοίτησιν, εξελθών κατηγωνίσατο τον αντικείμενον, ούτω και ημείς μετά το ιερόν βάπτισμα και το μυστικόν χρίσμα ενδεδυμένοι την πανοπλίαν του αγίου Πνεύματος- ίστασθε προς την αντικειμένην ενέργειαν και ταύτην καταγωνίζεσθε λέγοντες: "πάντα ισχύω εν τω ενδυναμούντί με Χριστώ" (Φιλιπ. δ’ 1-7)» (Κατηχ. Μυσταγ. Γ’ 4).
Ο δε Κριτόπουλος σημειοί ότι, όπως τούς βασιλικούς θησαυρούς εισαχθέντας εις μαρσύπια ( θυλάκια, πουγγία) συνηθίζουν αμέσως να επισφραγίζουν, ούτω και η Εκκλησία το βάπτισμα, όπερ εστί μέγιστος και βασιλικώτατος θησαυρός, μετά το επενεχθήναι τοις βαπτισθείσιν, ώσπερ μαρσυπίοις ευθύς επιτίθησι το Άγιον Μύρον, ώσπερ τινά βασιλικήν σφραγίδα, φόβον άμα και απειλήν επάγουσαν τοις κοινοίς εχθροίς τοις τον βασιλικόν θησαυρόν λυμάναι πειρωμένοις (Κριτοπούλου, Ομολογία, κεφ. 8)
Το μυστήριον του χρίσματος αρχικώς ετελείτο δια της επιθέσεως των χειρών των Αποστόλων εις τούς βαπτισθέντας, όπως αναφέρουν αι Πράξεις των Αποστόλων: Ακούσαντες δε οι εν Ιεροσολύμοις απόστολοι ότι δέδεκται η Σαμάρεια τον λόγον του θεού, απέστειλαν προς αυτούς τον Πετρον και Ιωάννην· οίτινες καταβάντες προσηύξαντο περί αυτών όπως λάβωσι Πνεύμα Άγιον· ούπω γαρ ην επ᾽ ουδενί αυτών επιπεπτωκός, μόνον δε βεβαπτισμένοι υπήρχον εις το όνομα του Κυρίου Ιησού. Τοτε επετίθουν τας χείρας επ᾽ αυτούς και ελάμβανον Πνεύμα Άγιον (Πραξ. η’ 14 17). Και αλλαχού αναφέρεται, ότι ο Απόστολος Παύλος ευρών μαθητάς τινας εν Εφέσω βαπτισθέντας εις το του Ιωάννου βάπτισμα, εβάπτισε τούτους εις το όνομα του Κυρίου Ιησού και επιθέντος αυτοίς του Παύλου τας χείρας ήλθε το Πνεύμα το Άγιον επ᾽ αυτούς, ελάλουν τε γλώσσαις και προεφήτευον» (Πραξ. ιθ’ 6).
Εκ των προαναφερθέντων φαίνεται ότι αρχικώς ο τύπος του χρίσματος ήτο η επίθεσις των χειρών των Αποστόλων. Του αριθμού όμως των πιστών πληθυνθέντος και των Αποστόλων μη επαρκούντων να παρευρίσκωνται παντού όπου ετελούντο βαπτίσεις, εφηρμόσθη ο τρόπος της χρίσεως των βαπτισθέντων δια μύρου ηυλογημένου δια χειρός των Αποστόλων. Το ότι η τάξις αύτη εφηρμόσθη ήδη από των αποστολικών χρόνων, τεκμαίρεται εμμέσως από τας αναφοράς εις τας Επιστολάς της Καινής Διαθήκης: «Και υμείς χρίσμα έχετε από του αγίου, και οίδατε πάντα» (Α’ Ιωάνν. β’ 20), «το χρίσμα ο ελάβατε απ᾽ αυτού, εν υμίν μένει, και ου χρείαν έχετε ίνα τις διδάσκη υμάς, αλλ᾽ ως το αυτό χρίσμα διδάσκει υμάς περί πάντων, και αληθές εστι και ουκ έστι ψεύδος και καθώς εδίδαξεν υμάς μενείτε εν αυτώ (Α’ Ιωάνν. β’ 27). Και ο Απόστολος Παύλος: ο δε βεβαιών ημάς συν υμίν εις Χριστόν και χρίσας ημάς Θεός, ο και σφραγισάμενος ημάς και δούς τον αρραβώνα του Πνεύματος εν ταις καρδίαις ημών. (Β’ Κορινθ. α’ 21-22). Περί του σφραγίσματος των πιστών δια της σφραγίδος του Θεού αναφέρεται και η Αποκάλυψις εις τα εδάφια ζ’ 2-8, ιδ’ 1,9.
Η δια μύρου χρίσις, άλλωστε, προϋπήρχεν ήδη από την εποχήν της Παλαιάς Διαθήκης, και συνεπώς δεν ήτο άγνωστος εις τούς Αποστόλους. Εις το βιβλίον της Εξόδου (κεφ. λ’ 23-33) αναφέρεται το έλαιον του χρίσματος δια του οποίου καθιερώθη η Σκηνή του μαρτυρίου και πάντα τα εν αυτή σκεύη. Εκ τούτου παρέλαβεν η Χριστιανική Εκκλησία την χρήσιν του αγίου μύρου και κατά την τελετήν των εγκαινίων Ιερού Ναού. Δια του παλαιού εκείνου χρίσματος της νομικής λατρείας εχρίοντο και οι βασιλείς, οι ιερείς και οι προφήται των Ιουδαίων. Παρομοίως, λοιπόν, και ο Χριστιανός δια του αγίου μύρου της Καινής Διαθήκης τριπλόν λαμβάνει το χάρισμα γενόμενος βασιλεύς, ιερεύς και προφήτης. Προφήτης μεν γίνεται διότι βλέπει μυστήρια α οφθαλμός ουκ οίδε και ους ουκ ήκουσεν· ιερεύς καθίσταται ως οφείλων να προσάγη εαυτόν θυσίαν ζώσαν ευάρεστον τω Θεώ· βασιλεύς δε αποκαθίσταται καθ᾽ ο εξουσιαστής των παθών, υιός του Παμβασιλέως Θεού και κληρονόμος της βασιλείας Αυτού (βλ. Κ. Καλλινίκου «Ο Χριστιανικός ναός και τα τελούμενα εν αυτώ» κεφ. ΝΓ’).
Το Άγιον Μυρον ηυλογείτο υπό των Αποστόλων αρχικώς και των Επισκόπων ύστερον, αλλ᾽ η χρίσις των νεοφωτίστων εγίνετο και υπό των Πρεσβυτέρων. Ας σημειωθή ότι οι τα πάντα παραλλάξαντες Λατίνοι δεν ήτο δυνατόν να αφήσουν ανέπαφον το μυστήριον του Χρίσματος, αλλά και τούτο παρέφθειρον, αφ᾽ ενός μεν διαχωρίσαντες το Χρίσμα από το βάπτισμα των νηπίων και μεταθέσαντες αυτό δια το δωδέκατον έτος της ηλικίας των και αφ᾽ ετέρου απαγορεύσαντες εις τούς πρεσβυτέρους να χρίουν τούς πιστούς. Η τα πάντα, όμως, καλώς διαφυλάξασα Ορθόδοξος Εκκλησία αφήκε ανέπαφον την αρχαίαν τάξιν, ευθύς άμα τη βαπτίσει παρέχουσα το Χρίσμα και δια Πρεσβυτέρων. Ο καθαγιασμός όμως του αγίου Μυρου παραμένει εις την αποκλειστικότητα του Επισκοπικού αξιώματος, όπως ορίζει και ο Ζ’ κανών της εν Καρθαγένη Συνόδου: «Χρίσμα... υπό πρεσβυτέρων μη γίνεσθαι», ως χρίσμα εννοούσα την τελεσιουργίαν του μυστηρίου του Χρίσματος και ουχί την μετάδοσιν του Μυρου εις τούς πιστούς.
Όπως και εις την θείαν ευχαριστίαν το μυστήριον τελεσιουργείται δια της επικλήσεως του αγίου Πνεύματος κατά την εκφώνησιν των σχετικών ευχών, οπόταν μεταβάλλωνται τα τίμια δώρα εις Σώμα και Αίμα Χριστού, μεταδίδονται δε αργότερον εις τούς πιστούς, παρομοίως και εις το μυστήριον του Χρίσματος. Τούτο τελεσιουργείται κατά την τελετήν του καθαγιασμού του αγίου υρου δια της επικλήσεως του Παναγίου Πνεύματος κατά την εκφώνησιν της σχετικής ευχής υπό του Πρωθιεράρχου, και της ευλογήσεως αυτού δια των Επισκοπικών χειρών. Η χρίσις των νεοφωτίστων αποτελεί την μετάδοσιν του ήδη τελεσθέντος μυστηρίου εις τούς πιστούς, η οποία (μετάδοσις) γίνεται βεβαίως και από πρεσβυτέρους.
Ο Καθαγιασμός του αγίου Μυρου τελείται από τον Πατριάρχην τι Πρωθιεράρχην αυτοκεφάλου Εκκλησίας, εν συνοδική συλλειτουργία κατά την εορτήν της Μεγάλης Πεμπτης.
Η διαδικασία της εψήσεως (βρασμού) του ελαίου μετά των αρωματικών ουσιών είναι πολύπλοκος και διαρκεί από την Κυριακήν των Βαίων έως την Μεγάλην Τετάρτην. Την Μεγάλην Πεμπτην, εις την θείαν λειτουργίαν μετά τον καθαγίασμόν των τιμίων δώρων, ο Πρωθιεράρχης και οι συλλειτουργοί Αρχιερείς, γονυκλινείς επικαλούνται τον Πατέρα των Φωτων παρά του οποίου πάσα δόσις αγαθή δίδοται, να καταπέμψη το Πανάγιον Αυτού Πνεύμα όπως αγιάση το μύρον τούτο και ποιήση αυτό μύρον αγαλλιάσεως Πνεύματος αγίου, μύρον αναγεννήσεως, αγιασμού χρίσμα, βασιλικόν ένδυμα, θώρακα δυνάμεως, εις αποτροπήν πάσης διαβολικής ενεργείας, σφραγίδα ανεπιβούλευτον, αγαλλίαμα καρδίας, ευφροσύνην αιώνιον...».
Εν συνεχεία παρατίθεται αναλυτικώς η ακολουθία της παρασκευής και του καθαγιασμού του αγίου Μυρου, όπως αύτη ετελέσθη εις τον Καθεδρικόν Ιερόν Ναόν Αγ. Αθανασίου Ν. Φιλαδελφείας Αθηνών.