Ημερομηνία δημοσίευσης: Mar 10, 2014 1:44:37 PM
[Ὁμιλία κατά τήν ἐκδήλωση ἑορτασμού τῆς Κυριακῆς τῆς Ὀρθοδοξίας 2014, στήν αἴθουσα ἐκδηλώσεων τοῦ Ὀργανισμοῦ Λιμένος Πειραιῶς]
Μακαριώτατε Ἀρχιεπίσκοπε Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος κ. Καλλίνικε,
Ἅγιοι Ἀρχιερεῖς,
Τίμιον Πρεσβυτέριον,
Ἀγαπητοί ἐν Χριστῶ ἀδελφοί,
«Ἡ Ἐκκλησία πολεμουμένη νικᾶ», εἶναι ἡ περίφημη φράση τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου. Πράγματι, πόση ἀλήθεια περικλείεται μέσα σ’ αὐτό τὸ τόσο σύντομο ρητό! Ἤδη ἀπὸ τὴν πρὸ Χριστοῦ ἐποχὴ ἡ Ἐκκλησία τῶν Δικαίων τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἐπολεμήθη. Δὲν εἶναι καθόλου τυχαῖο τὸ ἀποστολικὸ ἀνάγνωσμα τῆς σημερινῆς ἡμέρας. Λέγει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος γιὰ τοὺς Δικαίους: «Ἐπιλείψει γὰρ μὲ διηγούμενον ὁ χρόνος, περὶ Γεδεῶν, Βαράκ τε, καὶ Σαμψῶν, καὶ Ἰεφθάε, Δαυΐδ τε καὶ Σαμουήλ, καὶ τῶν Προφητῶν, Οἳ [οἱ ὁποῖοι] διὰ πίστεως κατηγωνίσαντο βασιλείας, εἰργάσαντο δικαιοσύνην, ἐπέτυχον ἐπαγγελιῶν, ἔφραξαν στόματα λεόντων, ἔσβεσαν δύναμιν πυρός, ἔφυγον στόματα μαχαίρας, ἐνεδυναμώθησαν ἀπὸ ἀσθενείας, ἐγενήθησαν ἰσχυροὶ ἐν πολέμῳ, παρεμβολὰς ἔκλιναν ἀλλοτρίων, Ἔλαβον γυναῖκες ἐξ ἀναστάσεως τοὺς νεκροὺς αὐτῶν, ἄλλοι δὲ ἐτυμπανίσθησαν, οὐ προσδεξάμενοι τὴν ἀπολύτρωσιν, ἵνα κρείττονος ἀναστάσεως τύχωσιν, ἕτεροι δὲ ἐμπαιγμῶν καὶ μαστίγων πείραν ἔλαβον, ἔτι δὲ δεσμῶν καὶ φυλακῆς, ἐλιθάσθησαν, ἐπρίσθησαν [δηλαδὴ πριονίσθηκαν, ὅπως ὁ Προφήτης Ἡσαΐας], ἐπειράσθησαν, ἐν φόνῳ μαχαίρας ἀπέθανον, περιῆλθον ἐν μηλωταῖς, ἐν αἰγείοις δέρμασιν [δηλαδή, περιπλανήθηκαν φορῶντας προβιές καί δέρματα ζώων, ὅπως οἰ Προφῆτες Ἠλίας καὶ Ἐλισαῖος], ὑστερούμενοι, θλιβόμενοι, κακουχούμενοι, (ὧν οὐκ ἣν ἄξιος ὁ κόσμος) [τῶν ὁποίων δὲν ῆταν ἄξιος ὁ κόσμος] ἐν ἐρημίαις πλανώμενοι, καὶ ὄρεσι, καὶ σπηλαίοις, καὶ ταῖς ὀπαῖς τῆς γῆς» (Ἑβρ. ΙΑ’ 32-38). Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος μᾶς διηγεῖται τόν πόλεμο καὶ τοὺς διωγμοὺς πού δέχθηκαν οἱ ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ, αὐτοὶ ποὺ ἔλεγαν τὴν ἀλήθεια. Ἀνέφερε δειγματολειπτικῶς ὁρισμένα παραδείγματα Δικαίων τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ποὺ πολεμήθηκαν. Γι’ αὐτὸ καὶ λέγει στὴν ἀρχή «Ἐπιλείψει γὰρ μὲ διηγούμενον ὁ χρόνος». Οἱ Προφῆτες ὅσο καὶ ἄν πολεμήθηκαν ἀπὸ τοὺς ἰσχυροὺς τῆς ἐποχῆς τους δὲν ἔπαυσαν νὰ προφητεύουν –μὲ κίνδυνο τῆς ζωῆς τους- περὶ τοῦ ἐπερχομένου Χριστοῦ καὶ πράγματι, ὁ Υἱός καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ ἦλθε καὶ ἔγινε ἄνθρωπος. Οἱ Προφῆτες βγῆκαν ἀληθινοί καί ἡ ἀλήθεια ἐνίκησε.
Ἀλλὰ καὶ ὅταν ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς, ἡ ἐνυπόστατος Ἀλήθεια, ἐγεννήθη ὡς ἄνθρωπος, ἀπὸ τὴν πρώτη στιγμὴ ἐπολεμήθη. Ὁ Ἡρώδης τὸν ἀναζητοῦσε ὡς νεογέννητο βρέφος γιὰ νὰ τὸν θανατώσει καὶ συνέβησαν ἡ φυγὴ εἰς Αἴγυπτον τοῦ Χριστοῦ καὶ ἡ θανάτωσις τῶν βρεφῶν. Ἀλλὰ ὁ μὲν Ἡρώδης εἶχε φρικτὸ τέλος, ὁ δὲ διωκώμενος ἀπὸ τὴν παιδικὴ ἡλικία Χριστὸς, ἐπέστρεψε καὶ ὁλοκλήρωσε τὸ ἔργο τῆς σωτηρίας ἡμῶν.
Τὸ ἔργο τοῦ Χριστοῦ ἐπολεμήθη ἐξ ἀρχῆς ἀπὸ τοὺς ἡγέτες τῶν Ἰουδαίων. Ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς ἐσυκοφαντήθη, ὡς πλάνος, ἐπαναστάτης, δαιμονισμένος καὶ βλάσφημος καὶ ὁδηγήθηκε ἀπὸ αὐτοὺς στὸν Σταυρό. Ἀκολούθησε ὅμως ἡ νίκη ἐπὶ τοῦ θανάτου καὶ ἡ Ἀνάσταση.
Σ’ αὐτὴν τὴν πνευματικὴ νομοτέλεια ἀναφερόμεθα σήμερα, ἀγαπητοὶ μου αδελφοί, ἐκφωνοῦντες τὸν πανηγυρικὸν τῆς ἡμέρας κατὰ τὴν ἑορτὴ τοῦ θριάμβου τῆς Ὀρθοδοξίας ἐπὶ τῶν αἱρέσεων, ἐνθυμούμενοι παραδείγματα ἀπὸ τὸ παρελθόν, λαμβάνοντες δύναμη γιὰ τὸ παρόν καὶ ἀποκτοῦντες ἐλπίδα γιὰ τὸ μέλλον.
Σ’ αὐτὴν τὴν πνευματικὴ νομοτέλεια ἀναφέρθηκε ὁ Χρυσορρήμων Ἱερὸς πατὴρ, λέγοντας περὶ τῆς Ἐκκλησίας αὐτὰ τὰ μελίρρυτα ρήματα, τὰ ὁποῖα ἐπιτρέψτε μου νὰ ἐπαναλάβω αὐτούσια μέ ταυτόχρονη ἑρμηνεία:
«Ἐκκλησίας οὐδέν ἴσον. Μή μοι λέγε τείχη καὶ ὅπλα· τείχη μὲν γὰρ τῷ χρόνῳ παλαιοῦνται, ἡ Ἐκκλησία δὲ οὐδέποτε γηρᾷ. Τείχη βάρβαροι καταλύουσιν, Ἐκκλησίας δὲ οὐδὲ δαίμονες περιγίνονται [νικοῦν]. Καὶ ὅτι οὐ κόμπος [καύχηση] τὰ ῥήματα, μαρτυρεῖ τὰ πράγματα. Πόσοι ἐπολέμησαν τὴν Ἐκκλησίαν, καὶ οἱ πολεμήσαντες ἀπώλοντο; αὕτη δὲ ὑπὲρ τῶν οὐρανῶν ἀναβέβηκε. Τοιοῦτον ἔχει μέγεθος ἡ Ἐκκλησία· πολεμουμένη νικᾷ· ἐπιβουλευομένη περιγίνεται [θριαμβεύει]· ὑβριζομένη, λαμπροτέρα καθίσταται· δέχεται τραύματα, καὶ οὐ καταπίπτει ὑπὸ τῶν ἑλκῶν [πληγές]· κλυδωνίζεται, ἀλλ' οὐ
καταποντίζεται· χειμάζεται, ἀλλὰ ναυάγιον οὐχ ὑπομένει· παλαίει, ἀλλ' οὐχ ἡττᾶται· πυκτεύει, ἀλλ' οὐ νικᾶται. Διὰ τί οὖν συνεχώρησε τὸν πόλεμον; Ἵνα δείξῃ λαμπρότερον τὸ τρόπαιον.» (Ὁμιλία Εἰς Εὐτρόπιον, ΕΠΕ 33, 110). Ἀξίζει νά ἀναφέρουμε καί την περίσταση ἐξ ἀφορμῆς τῆς ὁποίας εἶπε τὰ προηγούμενα. Ὀ Εὐτρόπιος ἦταν Πατρίκιος καὶ Ὕπατος καὶ εἶχε ἀξίωμα, ὅπως σήμερα τοῦ Πρωθυπουργοῦ. Κάποτε εἶχε θεσπίσει νόμο περί καταργήσεως του ἀσύλου τῶν ναῶν. Ὅταν ὅμως περιέπεσε στὴ δυσμένεια τοῦ Αὐτοκράτορα κατέφυγε στὸ ναό γιὰ να σωθεῖ καὶ σώθηκε τότε –παρά τό ὅτι εἶχε καταργηθεῖ τὸ ἄσυλο-μέ παρέμβαση τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου. Ὅταν ἀργότερα μὲ δική του πρωτοβουλία ἀπομακρύνθηκε ἀπὸ τὸ ναό, συνελήφθη. Τὸ γεγονός αὐτό ἔδοσε τὴν ἀφορμή στὸν Ἅγιο νὰ ἐκφωνήσει τὴν ὁμιλία ἐξαίροντας τὴ δύναμη τῆς Ἐκκλησίας, ὅπου εἶπε καὶ αὐτὰ ποὺ ἀναφέραμε.
Ἀργότερα, ὅταν ὁ ἴδιος Ἅγιος πολεμήθηκε καὶ ἐπρόκειτο νὰ μεταβεῖ στὴν ἐξορία εἶπε στὴν ὁμιλία του ἀναφερόμενος πάλι στὴ δύναμη τῆς Ἐκκλησίας:
«Πολλὰ τὰ κύματα καὶ χαλεπόν τὸ κλυδώνιον [τρικυμία]∙ ἀλλ' οὐ δεδοίκαμεν, μὴ καταποντισθῶμεν∙ ἐπὶ γὰρ τῆς πέτρας ἐστήκαμεν. Μαινέσθω ἡ θάλασσα, πέτραν διαλύσαι οὐ δύναται∙ ἐγειρέσθω τὰ κύματα, τοῦ Ἰησοῦ τὸ πλοῖον καταποντίσαι οὐκ ἰσχύει. Τί δεδοίκαμεν, εἰπέ μοι; Τὸν θάνατον; Ἐμοὶ τὸ ζῇν Χριστὸς, καὶ τὸ ἀποθανεῖν κέρδος. Ἀλλ' ἐξορίαν, εἰπέ μοι; Τοῦ Κυρίου ἡ γῆ, καὶ τὸ πλήρωμα αὐτῆς. Ἀλλὰ χρημάτων δήμευσιν; Οὐδὲν εἰσηνέγκαμεν εἰς τὸν κόσμον, δῆλον ὅτι οὐδὲν ἐξενεγκεῖν δυνάμεθα· καὶ τὰ φοβερὰ τοῦ κόσμου ἐμοὶ εὐκαταφρόνητα, καὶ τὰ χρηστὰ καταγέλαστα. Οὐ πενίαν δέδοικα, οὐ πλοῦτον ἐπιθυμῶ· οὐ θάνατον φοβοῦμαι, οὐ ζῆσαι εὔχομαι, εἰ μὴ διὰ τὴν ὑμετέραν προκοπήν» (Πρὸ τῆς Ἐξορίας, ΕΠΕ 33, 384).
Ἀγαπητοί μου ἀδελφοί,
Πολλοί νομίζουν ὅτι ὄντες «κοντά στὴν Ἐκκλησία», θὰ ἐξασφαλίσουν ἀσφάλεια καί ἄνεση καὶ ὅτι δὲν πρέπει νὰ τοὺς συμβεῖ καμία δυστυχία. Ὅταν, λοιπόν, συμβεῖ κάτι δεινό, ἀγανακτοῦν κατά τοῦ Θεοῦ λέγοντες «Γιατὶ Θεέ μου, τὶ ἔκανα; Ἐγώ δὲν ἔρχομαι στὴν Ἐκκλησία; Δὲν νηστεύω; Δέν ἐξομολογοῦμαι; Δέν κοινωνῶ; Γιατί νὰ μοῦ συμβεῖ αὐτό»; Πλανῶνται ὅσοι ἔχουν αὐτὴν τὴν πεποίθηση. Ὁ Χριστὸς δὲν μᾶς ἔταξε ἄνεση σ’ αὐτή τὴ ζωή, ἀλλὰ θλίψεις καὶ δοκιμασίες τὶς ὁποῖες ὅμως ὀφείλουμε νὰ ἀντιμετωπίζουμε μὲ θάρρος, ἐλπίδα καὶ ὑπομονή: «ἐν τῷ κόσμῳ θλῖψιν ἕξετε· ἀλλὰ θαρσεῖτε, ἐγὼ νενίκηκα τὸν κόσμον» λέγει ὁ Κύριος (Ἰωάνν. ΙΣΤ’ 33). Ἂς ἐνθυμηθοῦμε ἐδῶ καὶ ἐκεῖνο τὸ ρητὸ ἀπὸ τὴν Παλαιά Διαθήκη: «Τέκνον, εἰ προσέρχῃ δουλεύειν Κυρίῳ Θεῷ, ἑτοίμασον τὴν ψυχήν σου εἰς πειρασμόν» (Σοφ. Σειράχ Β΄1).
Εἴδαμε προηγουμένως τὰ λόγια τοῦ Σοφοῦ Διδασκάλου τῆς Ἐκκλησίας περὶ τοῦ τί ἦταν ἔτοιμος νὰ ὑπομείνει χάριν τῆς Ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ. Ὅσο καὶ ἄν πολεμᾶ κανεὶς τοὺς ἀνθρώπους τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν Ἐκκλησία, ἡ βλάβη εἶναι πρόσκαιρη, οἱ χριστιανοί βγαίνουν κερδισμένοι καὶ ἡ Ἐκκλησία θριαμβεύει. Καὶ ἐκεῖνος, ὁ τότε Σαούλ καὶ μετέπειτα Παῦλος πολέμησε τὴν Ἐκκλησία. Λέγει ὁ ἴδιος περὶ ἑαυτοῦ: «Ἠκούσατε γὰρ τὴν ἐμὴν ἀναστροφήν [συμπεριφορά] ποτὲ ἐν τῷ Ἰουδαϊσμῷ, ὅτι καθ’ ὑπερβολὴν ἐδίωκον τὴν ἐκκλησίαν τοῦ Θεοῦ καὶ ἐπόρθουν αὐτήν [ἐπεδίωκα νὰ τὴν καταστρέψω], καὶ προέκοπτον ἐν τῷ Ἰουδαϊσμῷ ὑπὲρ πολλοὺς συνηλικιώτας ἐν τῷ γένει μου, περισσοτέρως ζηλωτὴς ὑπάρχων τῶν πατρικῶν μου παραδόσεων» (Γαλ. Α΄13-14). Τότε εἶχε ζῆλο, ἀλλ’ «οὖ κατ’ ἐπίγνωσιν» καί πολεμοῦσε τὴν Ἐκκλησία. Ὅταν εὐδόκησε ὁ Θεός ποὺ γνώριζε τὴν ἀγαθή του προαίρεση, τότε στόν δρόμο πρός τήν Δαμασκό ποὺ πήγαινε γιὰ νὰ καταδιώξει καὶ ἐκεῖ τοὺς Χριστιανούς καὶ τὴν Ἐκκλησία, εἶδε τὸ ἐκτυφλωτικό ἐκεῖνο φῶς ὅπως ὁ ἴδιος διηγεῖται ἀπολογούμενος στὸν Βασιλέα Ἀγρίππα: «Ἐν οἷς καὶ πορευόμενος εἰς τὴν Δαμασκὸν μετ᾿ ἐξουσίας καὶ ἐπιτροπῆς τῆς παρὰ τῶν ἀρχιερέων, ἡμέρας μέσης κατὰ τὴν ὁδὸν εἶδον, βασιλεῦ, οὐρανόθεν ὑπὲρ τὴν λαμπρότητα τοῦ ἡλίου περιλάμψαν με φῶς καὶ τοὺς σὺν ἐμοὶ πορευομένους· πάντων δὲ καταπεσόντων ἡμῶν εἰς τὴν γῆν ἤκουσα φωνὴν λαλοῦσαν πρός με καὶ λέγουσαν τῇ ῾Εβραΐδι διαλέκτῳ· Σαοὺλ Σαούλ, τί με διώκεις; σκληρόν σοι πρὸς κέντρα λακτίζειν. ἐγὼ δὲ εἶπον· τίς εἶ, Κύριε; ὁ δὲ εἶπεν· ἐγώ εἰμι Ἰησοῦς ὃν σὺ διώκεις» (Πράξ. ΚΣΤ’12-15).
Αὐτὸ γεγονὸς ἐνθυμεῖται καὶ ὁ Ἱερὸς καὶ ὄντως Χρυσόστομος καὶ συνεχίζοντας τὴν ὁμιλία του λέγει ἀπευθυνόμενος σὲ ὅποιον πολεμᾶ τὴν Ἐκκλησία καὶ τοὺς Χριστιανούς: «ἀλλὰ πολεμεῖς αὐτὴν, οὐ δυνάμενος βλάψαι τὸν πολεμούμενον. Ἀλλ' ἐμὲ μὲν ἐργάζῃ λαμπρότερον, ἑαυτοῦ δὲ τὴν ἰσχὺν καταλύεις [διαλύεις τὴ δύναμή σου μέ] τῆς πρὸς ἐμὲ μάχης· Σκληρὸν γάρ σοι πρὸς κέντρα ὀξέα λακτίζειν. Οὐκ ἀμβλύνεις τὰ κέντρα [παραμορφώσεις τά καρφιά], ἀλλὰ τοὺς πόδας αἱμάσσεις· ἐπεὶ καὶ τὰ κύματα τὴν πέτραν οὐ διαλύει, ἀλλ' αὐτὰ εἰς ἀφρὸν διαλύονται. Οὐδὲν Ἐκκλησίας δυνατώτερον, ἄνθρωπε. Λῦσον τὸν πόλεμον, ἵνα μὴ καταλύσῃ σου τὴν δύναμιν· μὴ εἴσαγε πόλεμον εἰς οὐρανόν. Ἄνθρωπον ἐὰν πολεμῇς, ἢ ἐνίκησας, ἢ ἐνικήθης. Ἐκκλησίαν δὲ ἐὰν πολεμῇς, νικῆσαί σε ἀμήχανον· ὁ Θεὸς γάρ ἐστιν ὁ πάντων ἰσχυρότερος. Μὴ παραζηλοῦμεν [προκαλοῦμε] τὸν Κύριον. μὴ ἰσχυρότεροι αὐτοῦ ἐσμεν; (...) Ἡ Ἐκκλησία οὐρανοῦ ἰσχυροτέρα· Ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ παρελεύσονται, οἱ δὲ λόγοι μου οὐ μὴ παρέλθωσι. Ποῖοι λόγοι; Σὺ εἶ Πέτρος, καὶ ἐπὶ ταύτῃ μου τῇ πέτρᾳ οἰκοδομήσω μου τὴν Ἐκκλησίαν, καὶ πύλαι ᾅδου οὐ κατισχύσουσιν αὐτῆς» (Πρὸ τῆς Ἐξορίας, ΕΠΕ 33, 384-386).
Τὴν Ἐκκλησία ἐπολέμησαν Βασιλεῖς καὶ Αὐτοκράτορες. Ἡ Ρωμαϊκή ἐξουσία ἔστειλε στοὺς Οὐρανοὺς ἐκατομμύρια μάρτυρες τῆς πίστεως. Ποιὸ ἦταν τὸ ἀποτέλεσμα; Ὄχι μόνον δὲν ἐξαφανίσθηκε ἡ Ἐκκλησία, ἀλλά ἀπεναντίας, οἱ διῶκτες λησμονήθηκαν καὶ ἡ Ρωμαϊκή Αὐτοκρατορία ἐκχριστιανίσθηκε ὁλόκληρη καὶ ἔζησε περισσότερα ἀπό 1000 ἔτη. «Εἰ ἀπιστεῖς τῷ λόγῳ, πίστευε τοῖς πράγμασι. Πόσοι τύραννοι ἠθέλησαν περιγενέσθαι [νὰ νικήσουν] τῆς Ἐκκλησίας; πόσα τήγανα; πόσοι κάμινοι, θηρίων ὀδόντες, ξίφη ἠκονημένα; καὶ οὐ περιεγένοντο. Ποῦ οἱ πολεμήσαντες; Σεσίγηνται καὶ λήθῃ παραδέδονται. Ποῦ δὲ ἡ Ἐκκλησία; Ὑπὲρ τὸν ἥλιον λάμπει. Τὰ ἐκείνων ἔσβεσται, τὰ ταύτης ἀθάνατα.» (Πρὸ τῆς Ἐξορίας, ΕΠΕ 33, 386).
Κατά τὴ διάρκεια αὐτῆς τῆς χιλιόχρονης πορείας, κατὰ τὴν ὁποία ἡ Ὀρθοδοξία κυριαρχοῦσε στὴν ἐκχριστιανισμένη Ρωμαϊκὴ Αὐτοκρατορία (αὐτὴ ποὺ σήμερα συνήθως ἀποκαλεῖται «βυζαντινή») ὑπῆρξε μία θλιβερή παρένθεση. Ἡ περίοδος τῆς Εἰκονομαχίας. Ἄρχισαν πάλι οἱ διωγμοὶ κατὰ τῆς Ἀληθινῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ ἀπό τὴν εἰκονομαχικὴ ἐξουσία. Συνολικῶς ὑπῆρξαν 90 ἔτη περίπου διωγμῶν καὶ στὶς δύο φάσεις τῆς εἰκονομαχίας (~60 κατὰ τὴν Α’ καὶ ~30 κατὰ τὴν Β’[1]) μέχρι τὴν ὁριστική κατάπαυση τῶν εἰκονομαχικῶν ἐρίδων τὸ 842 ἀπὸ τὴν Αὐτοκράτειρα Θεοδώρα.
Ἡ Αὐτοκράτειρα Θεοδώρα, ἡ Ἁγία Θεοδώρα ἡ Αὐγούστα, ἡ ὁποία ἔζησε τὰ τελευταῖα χρόνια τῆς ζωῆς της ὡς Μοναχή καὶ τὸ ἄφθαρτό της λείψανο εἶναι θησαυρισμένο στὴν Κέρκυρα, ὑπῆρξε σύζυγος τοῦ τελευταίου εἰκονομάχου Αὐτοκράτορα Θεοφίλου. Ἦταν ὅμως Ὀρθόδοξη. Μετὰ τὸν θάνατό τοῦ Αὐτοκράτορα, ἡ Ἁγία Θεοδώρα ἀναστήλωσε τὴν Ὀρθοδοξία στὴν Αὐτοκρατορία: Ἐπανῆλθαν Ὀρθόδοξοι Ἀρχιερεῖς στοὺς Ἐπισκοπικοὺς θρόνους, ἀναστηλώθηκαν οἱ εἰκόνες στοὺς ναούς, ἔγινε Σύνοδος στὴν Κωνσταντινούπολη πού ἐπανέφερε σὲ ἰσχὺ τὶς ἀποφάσεις της 7ης Οἰκουμενικῆς Συνόδου, ἐνῷ οἱ Εἰκονομάχοι ἀναθεματίσθηκαν. Ἡ Ἁγία Θεοδώρα ζήτησε μόνον νὰ ἐξαιρεθῇ ὁ κεκοιμημένος σύζυγός της Αὐτοκράτορας Θεόφιλος ἀπό τὸν ἀναθεματισμὸ τῶν Εἰκονομάχων ἐκ μέρους τῶν Όρθοδόξων, διότι ὀλίγο πρὸ τῆς ἐκδημίας του, ἡ Ἁγία Θεοδώρα τοῦ εἶχε προσφέρει μία εἰκόνα καὶ ἐκεῖνος τὴν ἀσπάσθηκε. Τὸ γεγονός τῆς ὁριστικῆς παύσης τῆς εἰκονομαχίας, ἄρχισε νὰ ἑορτάζεται ἀργότερα ὡς ἡ ἑορτὴ τοῦ Θριάμβου τῆς Ὀρθοδοξίας.
Μακαριώτατε, Ἅγιοι Ἀρχιερεῖς, Σεβαστοὶ Πατέρες καὶ ἐν Χριστῶ ἀδελφοί, ἀξίζει ἐδῶ νὰ ἀναφέρουμε κάτι ποὺ δὲν εἶναι καὶ τόσο γνωστό. Ὁ θρίαμβος τὴς Ὀρθοδοξίας ἑορτάσθηκε γιὰ πρώτη φορά 25 ἔτη μετὰ τὴν ἀναστήλωση τῶν εἰκόνων, τὸ Μ. Σάββατο 19 Μαρτίου τοῦ 867. [Ὁ ἑορτασμός τῆς Ὀρθοδοξίας κατὰ τὴν πρώτη Κυριακή τῶν Νηστειῶν καθιερώθηκε ἀργότερα[2]]. Τὴν ἡμέρα ἐκείνη ἔγιναν τὰ ἀποκαλυπτήρια μίας ἀριστουργηματικῆς ψηφιδωτῆς εἰκόνας τῆς Θεοτόκου στὸν περίλαμπρο ναό τῆς τοῦ Θεοῦ Σοφίας, ἡ ὁποία διασώζεται μέχρι σήμερα. Δυστυχῶς ἡ εἰκονομαχία εἶχε ἀπογυμνώσει τοὺς ναοὺς ἀπὸ τὸν στολισμό τους, τὶς ἱερές εἰκόνες καὶ ἔπρεπε τὰ ψηφιδωτά καὶ οἱ εἰκόνες νὰ γίνουν ἐξ ὑπαρχῆς.
Ὁ ὄντως Ἁγιώτατος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Φώτιος ὁ Μέγας ἀπὸ τὸν ἄμβωνα τῆς Ἀγίας Σοφίας ἦταν ὁ πρῶτος ὁ ὁποῖος εἶχε τὴν τιμὴ νὰ ἐκφωνήσει ὁμιλία στὴν ἑορτὴ τῆς Ὀρθοδοξίας.
Ἡ ὁμιλία του ἔχει τίτλο: «Ὁμιλία λεχθεῖσα ἐν τῷ ἄμβωνι τῆς μεγάλης Ἐκκλησίας τῷ Μεγάλῳ Σαββάτω, ἐπὶ παρουσίᾳ τῶν φιλοχρίστων Βασιλέων, ὅτε τῆς Θεοτόκου ἐξεικονίσθη καὶ ἀνεκαλύφθη μορφή». Ἐπιστρέψτε μου νὰ ἀναφέρω ὀλίγα ἀποσπάσματα ἀπό τὴν πρώτη ὁμιλία πού ἔγινε ποτέ γιὰ τὴν ἑορτή τῆς ἀναστηλώσεως τῶν εἰκόνων[3]:
«...Αὐτὰ ὅμως ποὺ κάνουν τὴν πανήγυρη καὶ μὲ τὰ ὁποῖα λάμπει ξεχωριστὰ ἡ σημερινὴ ἑορτή, ὅπως εἴπαμε καὶ πρὶν ἀπὸ λίγο εἶναι αὐτά. Εὐσέβια λαμπρὴ ποὺ στήνει τρόπαια ἐναντίον τῆς ἐχθρικῆς πρὸς τὸν Χριστὸ αἵρεσης∙ δυσσέβεια ἐπίσης πεσμένη κάτω στὸ ἔδαφος, τῆς ὁποίας ἔχουν λαφυραγωγηθεῖ ἀκόμα καὶ αὐτὲς σχεδὸν οἱ τελευταῖες ἐλπίδες της∙ καὶ τῶν μιξοβαρβάρων καὶ νόθων λαῶν, οἱ ὁποῖοι λαθραῖα γλίστρησαν στὸ κράτος τῶν Ρωμαίων καὶ ἀποτελοῦσαν προσβολὴ καὶ ὄνειδος τῶν βασιλέων, αὐτῶν στηλευομένη ἡ ἐχθρόθεη γνώμη, κείτεται μπροστά σε ὅλους μισητὴ καὶ βδελυρή». (Μ. Φωτίου,Ἔργα, ΕΠΕ, 12, 445).
«Βλέπεις ἀπὸ ποιὰ ὀμορφιὰ χήρευε τὸ πρόσωπο τῆς Ἐκκλησίας, πόση λάμψη στερήθηκε, πόσες χάριτες στερήθηκε, ἐπικρατώντας σκυθρωπότητα καὶ κατήφεια; Ἐκεῖνο ἦταν τόλμημα ἐγκληματικοῦ ἰουδαϊκοῦ χεριοῦ, ποὺ δὲν τοῦ λείπει καθόλου ἡ θρασύτητα, ἐνῶ αὐτὸ εἶναι περιφανέστατο γνώρισμα διάνοιας θεολήπτης καὶ ἀγάπης δεσποτικῆς, μὲ τὴν ὁποία διδασκόταν καὶ τελειοποιοῦνταν ἡ ὁμάδα τῶν ἀποστόλων, ἀπὸ τὴν ὁποία ἀναπτερωνόταν καὶ ὁ δρόμος τῶν ἀθλοφόρων πρὸς τὴ νίκη μέχρι τὸ στεφάνωμα, καὶ οἱ προφῆτες, τὰ στόματα τοῦ Θεοῦ, μὲ τὴ γνώση τῶν μελλοντικῶν καὶ τὴν παναληθῆ πρόρρηση στοὺς ἀνθρώπους, ἔφθασαν σὲ ἀδιαφιλονείκητη δόξα. (...) Ἐκεῖνοι τὴ νύμφη τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησία, ἀφοῦ τὴν ξέντυσαν ἀπὸ τὸν οἰκεῖο στολισμό της κι ἀφοῦ τὴν ἀτίμασαν μὲ ὀδυνηρὰ τραύματα, μὲ τὰ ὁποῖα κατέστρεψαν τὰ γνωρίσματα τῆς μορφῆς της, κυριεύθηκαν ἀπὸ τὴ μανία τους νὰ τὴν παραπέμπψουν στὸ βυθὸ τῆς λήθης γυμνὴ καὶ κατὰ κάποιο τρόπο ἄμορφο χωρὶς μορφὴ καὶ ἀποτρόπαια ἀπὸ ἐκεῖνα τὰ πολλὰ τραύματα ζηλεύοντας κι ἐδῶ τὴν Ἰουδαϊκὴ ἀνοησία∙ ἐνῶ αὐτὴ φέροντας τώρα ἐπάνω στὸ σῶμα της τὶς οὐλὲς ἐκείνων τῶν πληγῶν πρὸς ἀπόδειξη τῆς χριστομάχου γνώμης τῶν Ἰσαύρων καὶ ἀπαλείφοντας αὐτές, καὶ ἀντὶ αὐτῶν προβάλλοντας τὴν λαμπρότητα τῆς δόξας της, ἀναμορφώνεται ἡ παλαιὰ τιμὴ της ὡραιότητάς της, καταχύνοντας πλατὺ χλευασμὸ σ’ἐκείνους ποὺ κυριεύθηκαν ἀπὸ μανία ἐναντίον τῆς ἀποδεικνύοντας ἐλεεινὴ τὴν ἀληθινὰ ἄνομη φρενοβλάβειά τους. Αὐτὴ τὴν ἡμέρα ἂν τὴν καλοῦσε κανεὶς ἀρχὴ καὶ ἡμέρα τῆς Ὀρθοδοξίας, γιὰ νὰ μὴν πῶ κάτι ὑπερβολικό, δὲν θὰ ἔκανε λάθος στὸ πρέπον. Γιατί ἂν καὶ ὁ χρόνος εἶναι λίγος, ἀπὸ τότε ποὺ ἔγινε στάχτη τὸ φρόνημα τῆς εἰκονομαχικῆς αἱρέσεως καὶ τὰ ὀρθὰ δόγματα φώτισαν ὅλα τὰ πέρατα τῆς οἰκουμένης, γινόμενα πύργοι τῆς βασιλικῆς καὶ θείας προσταγῆς, εἶναι κι αὐτὸ δικό μου καλλώπισμα∙ γιατί εἶναι ἄθλος τῆς ἴδιας τὴς θεοφιλοῦς βασιλείας.
Ἀλλὰ ὅμως ἐπειδὴ ὁ ὀφθαλμὸς τῆς οἰκουμένης αὐτὸς ὁ περίφημος καὶ θεῖος ναός, σκυθρώπαζε. Ἐκκολαπτόμενος τὰ μυστήρια τῆς ὁράσεως (γιατί δὲν εἶχε ἀκόμα λάβει τὸ δικαίωμα τῆς εἰκονόφιλης ἀναστήλωσης) ἔριχνε ἀμυδρὲς τὶς ἀκτίνες τῆς ὄψης σ’αὐτοὺς ποὺ προσέρχονταν καὶ ἔδειχνε λυπημένο ἐξαιτίας αὐτοῦ, τὸ πρόσωπο τῆς Ὀρθοδοξίας. Τώρα ὅμως ἀποβάλλοντας κι αὐτὴ τὴ σκυθρωπότητα καὶ ἐξωραϊσμένη καὶ διαπρέποντας μὲ ὅλον τὸν δικό της στολισμὸ καὶ ἔχοντας προίκα τὸν πλοῦτο καὶ χαίροντας γεμάτη ἀπὸ ἀκτινβολία, μὲ μεγάλη χαρὰ ὑπακούει στὴ φωνὴ τοῦ νυμφίου ποὺ φωνάζει καὶ λέγει∙ «Εἶναι ὅλη ὡραία αὐτὴ ποὺ εἶναι πλησίον μου καὶ ἐλάττωμα ἐπάνω της δὲν ὑπάρχει». «Εἶναι ὡραία αὐτὴ ποῦ εἶναι πλησίον μου» ἀναμειγνύοντας τὰ ἄνθη τῶν χρωμάτων μὲ τὴν ὀρθότητα τῶν δογμάτων καὶ μορφώνοντας μὲ ἱεροπρέπεια μὲ τὰ δύο ἱερὸ κάλλος γιὰ τὸν ἑαυτό τους καὶ κατά κάποιο τρόπο καὶ προβάλλοντας σὰν τέλειο ἄγαλμα ὁλόκληρη τὴν εὐσέβεια, δὲν ἀναγνωρίζεται ὡραία ὡς πρὸς τὸ κάλλος περισσότερο ἀπὸ ὅλους τους ἀνθρώπους ἀλλὰ καὶ ἀπὸ κάποιους ἄλλους ὑψώθηκε σὲ ἄφραστη ὡραιότητα καὶ ὀμορφιά...» (Μ. Φωτίου,Ἔργα, ΕΠΕ, 12, 447-9).
«...Μισεῖ κάποιος τὴν διδασκαλία μέσω τῶν εἰκόνων; Πῶς αὐτὸς δὲν ἀπέρριψε τὸ κήρυγμα τῶν Εὐαγγελίων μὲ μῖσος; Γιατί, ὅπως ὁ λόγος γίνεται δεκτὸς μέσω τῆς ἀκοῆς, ἔτσι μέσω τῆς θέας ἡ μορφὴ χαράσσεται στοὺς πίνακες τῆς ψυχῆς, καταγράφοντας τὴ μάθηση σ΄αὐτούς, στοὺς ὁποίους δὲν ἔχει ἐγχαραχθεῖ προηγουμένως ἡ πρόσληψη τῶν πονηρῶν δογμάτων. Οἱ μάρτυρες πραγματοποίησαν τὰ ὑπεραθλήματα γιὰ χάρη τῆς δεσποτικῆς ἀγάπης, παρουσιάζοντας τὸ φίλτρο τοῦ πόθου μὲ τὰ αἵματά τους καὶ τὴ μνήμη αὐτῶν τὴν περιέχουν τὰ βιβλία. Αὐτὰ βλέπουμε νὰ διαπράττουν καὶ στὶς εἰκόνες, ἀφοῦ ἡ ζωγραφικὴ δίνει τὴ δυνατότητα νὰ πληροφορηθοῦμε πιὸ ζωντανὰ τὴν ἄθληση ἐκείνων τῶν μακαρίων... (Μ. Φωτίου,Ἔργα, ΕΠΕ, 12, 451).
... Ἀθετεῖ κάποιος αὐτοὺς τοὺς ἱεροὺς λόγους καὶ μὲ τοὺς ὁποίους ἀποδιώκεται κάθε ψέυδος καὶ δὲν τοὺς θεωρεῖ ἀνώτερος ἀπὸ κάθε ἀμφισβήτηση; Αὐτὸς πολὺ πιὸ πρὶν ἔχει πέσει στὴν πλάνη νὰ περιφρονήσει τὸν σεβασμὸ τῶν σεπτῶν εἰκονισμάτων. Ἀντίθετα, τὰ τιμᾶ αὐτὰ καὶ ἀποδίδει σ’αὐτὰ τὸν πρέποντα σεβασμό; Θὰ ἔχει τὴν ἴδια διάθεση καὶ μὲ τοὺς λόγους∙ γιατί σὲ ὅποιο ἀπὸ τὰ δύο αὐτὰ προσφέρει κανεὶς τὴν τιμὴ ἢ τὴν περιφρόνηση εἶναι ὑποχρεωτικὸ νὰ τὴν ἀποδώσει καὶ στὸ ἄλλο, ἂν κάποιος δὲν ἔχει παρασυρθεῖ τελείως ἐκτὸς ἀπὸ τὴν ἀσέβεια καὶ ἀπὸ τὴν φρόνηση, καὶ δὲν ἀσεβεῖ μόνο, ἀλλὰ πρεσβεύει καὶ πράγματα ποὺ ἀντιμάχονται τὸν ἑαυτό του. Ἔτσι ὅσοι ὀλίσθησαν στὴν ἀντίθεση πρὸς τὶς ἱερὲς εἰκόνες, ἀποδεικνύεται ὅτι δὲν φυλάγουν οὔτε τὴν ὀρθότητα τῶν δογμάτων, ἀλλὰ μὲ τὸ ἕνα ἀρνοῦνται τὸ ἄλλο καὶ δὲν ἔχουν τὸ θάρρος νὰ ὁμολογοῦν αὐτὸ ποὺ πιστεύουν, γιατί φυλάγονται ὄχι ἀπὸ τὴν ἀσέβεια, ἀλλὰ ἀπὸ τὸ νὰ μὴ νομίζονται ἀσεβεῖς καὶ ἀποφεύγουν τὴν ὀνομασία, τῆς ὁποίας μὲ προθυμία ἐπιδιώκουν τὴν πραγμάτωση...
...Στὰ μάτια μας ἡ Παρθένος κρατατώντας ὡς βρέφος τὸν Κτίστη στὴν ἀγκαλιά της, ἔστω κι ἂν στὶς γραφές, ὅπως καὶ στοὺς λόγους καὶ στὶς θεωρίες στέκεται ἀκλόνητη, εἶναι ἀπὸ τὴ μιὰ πρεσβεύτρια γιὰ τὴ σωτηρία μας καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη διδάσκαλος τῆς θεοσέβειας καὶ χάρη βέβαια τῶν ματιῶν, χάρη ὅμως καὶ τῆς διάνοιας μὲ τις οποῖες φέρεται ὁ μέσα μας θεῖος ἔρωτας καὶ προχωρεῖ στὸ νοητὸ κάλλος τῆς ἀλήθειας» (Μ. Φωτίου,Ἔργα, ΕΠΕ, 12, 453).
Μακαριώτατε, Ἅγιοι Ἀρχιερεῖς, Σεβαστοί Πατέρες καὶ ἐν Χριστῶ ἀδελφοί,
Σήμερα ὁμιλήσαμε μὲ τὸ στόμα κυρίως δύο Ἁγίων Πατριαρχῶν Κωνσταντινουπόλεως, τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου καὶ τοῦ Μ. Φωτίου γιὰ νὰ τονίσουμε ὅτι κάτω ἀπό ὅλες τὶς ἀντίξοες συνθῆκες ποῦ μπορεῖ νὰ ἀντιμετωπίζει, ἡ ἀληθινή Ἐκκλησία ἐξέρχεται νικήτρια. Καὶ σήμερα ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ διέρχεται μία μεγάλη δοκιμασία. Καὶ πάλι γιὰ ἐνενήντα ἔτη κυριαρχεῖ στὴν πατρίδα μας ἡ αἵρεση τοῦ Οἰκουμενισμοῦ ποὺ τὸ πρῶτο βῆμα γιὰ τὴν διείσδυσή της ἦταν ἡ ἑορτολογική μεταρρύθμιση τοῦ 1924. Ἔκτοτε, κατὰ παραχώρησιν Θεοῦ, οἱ γνήσιοι Ὀρθόδοξοι διώκονται μὲ τὸν ἕνα ἢ τὸν ἄλλο τρόπο.
Ἀκόμη καὶ τώρα, ἄν καὶ ὁ διωγμός δὲν ἔχει τὴν ἔνταση καὶ τὴ μορφὴ ποὺ εἶχε ἄλλες δεκαετίες, μὲ νομικά τερτίπια οἱ Οἰκουμενιστὲς «Ὀρθόδοξοι» προσπαθοῦν νὰ ἀποσπάσουν λατρευτικούς χώρους τῶν γνησίων Ὀρθοδόξων. Ἐπί παραδείγματι, στὸ Ἅγιο Ὄρος, ὁ οἰκουμενιστής καὶ λατινόφρων Πατριάρχης ἐχαρακτήρισε τοὺς πραγματικούς Μοναχούς τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἐσφιγμένου ὡς σχισματικούς καὶ καταληψίες, ἐνῶ κάποιους ἄλλους ἐπήλυδες ρασοφόρους τοὺς βάπτισε «Ἐσφιγμενίτες», οἱ ὁποῖοι μὲ νομιμοφανεῖς διαδικασίες νὰ ἁρπάξουν τὰ κτίρια τῆς Μονῆς Ἐσφιγμένου, ἐκδιώκοντας ἀπὸ ἐκεῖ τοὺς νόμιμους ἰδιοκτῆτες. Πραγματοποιοῦν αὐτὸ ποὺ λέγει ὁ λαός, «φωνάζει ὁ κλέφτης νὰ φύγει ὁ νοικοκύρης»∙ καὶ ἐνῶ αὐτό πράττουν, χρησιμοποιοῦν τὴν ἴδια παροιμία ἀντιστρέφοντάς την καὶ ἀποκαλοῦν τοὺς ὄντως νοικοκύρηδες κλέπτες καὶ τοὺς ἑαυτούς τους ὡς νοικοκύρηδες!
Ἐπιπλέον, αὐτή ἡ ψευδο-Εσφιγμενιτική ἀδελφότης, ἔχει ἐπιδοθεῖ καὶ σὲ ἕναν πολυδαίδαλο δικαστικό ἀγῶνα γιὰ νὰ ἀποσπάσει ἀπό τὴν Ὀρθόδοξη λατρεία Ναούς καὶ Μοναστήρια τὰ ὁποῖα κάποτε ἦσαν μετόχια τῆς γνησίας Ἱερᾶς Μονῆς Ἐσφιγμένου, γιὰ νὰ τὰ ἀποδώσει κάποτε στὴ λατρεία τῆς δικῆς τους Οἰκουμενιστικῆς πλάνης. Τὸ ἴδιο ἐπιχειροῦν νὰ πράξουν καὶ ἄλλα ἁγιορείτικα μοναστήρια. Ἤδη τὸ ἔχουν κατορθώσει μὲ τὴν Ἱερὰ Μονὴ Ἄξιον Ἐστίν τῆς Βαρυμπόμπης. Καὶ, ἐκεῖ ποὺ κάποτε λειτουργοῦσαν οἱ Ὀρθόδοξοι, σήμερα λειτουργοῦν οἱ Λατινόφρονες Οἰκουμενιστές.
Σήμερα, ἐνῷ ἐμεῖς εἴμαστε ἐδῶ, στὸ ἐσβεσμένο δυστυχῶς πλέον Φανάριον, εἶναι συνηγμένοι οἱ προκαθήμενοι τῶν ἐπισήμων «Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν» προκειμένου νὰ ἐπισπεύσουν τὶς διαδικασίες γιὰ τὴν σύγκληση μιᾶς Συνόδου, ἡ ὁποία, ἐπιτρέψτε μου νὰ πῶ, θὰ μποροῦσε νὰ ὀνομασθεῖ ὡς ἡ «Α’ Οἰκουμενιστική Σύνοδος». Μάλιστα ἤθελαν νὰ τὴν συγκαλέσουν στὴ Νίκαια τῆς Βιθυνίας γιὰ νὰ βεβηλώσουν τὸν χῶρο ὅπου συνεκλήθη ἡ Ἁγία Α’ Οἰκουμενικὴ Σύνοδο, ἀλλὰ τελικῶς θὰ τὴν κάνουν στὴν Κπολη.
Πρόκειται γιὰ τὴ σύνοδο αὐτή ποὺ ὁ ἀοίδιμος Κοσμᾶς ὁ Φλαμιάτος εἶχε πεῖ, ὅταν ἔβλεπε τὶ εἴδους καθηγητές θὰ δίδασκαν Θεολογία στὴν τότε νεοΐδρυτη Θεολογικὴ Σχολὴ τῆς Χάλκης: «Τούτου τοῦ νεωστὶ δι’ ἐνεργείας τῆς ἐπιβουλῆς [δηλ. τῆς Μασονίας] καθιδρυθέντος Σεμιναρίου, εἰς τὴν Χάλκην τῆς Κωνσταντινουπόλεως, σκοπὸς πρὸς τοῖς ἄλλοις πολλοῖς, ὑπάρχει, ἴνα νοθεύση κατὰ τὸ πνεῦμα τῆς διαφθορᾶς καὶ τῆς πλάνης καὶ κατὰ τὸν προσηλυτισμὸ τῆς Ἀγγλίας, ὅλους τους ἐσομένους Πατριάρχας, καὶ ὅλην ἐν γένει τὴν Ἱεραρχίαν τῆς Ἀνατολῆς, ὅπως μίαν ἡμέραν νομοθετηθῆ δι’ Οἰκουμενικῆς Συνόδου ἡ κατάργησις τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ ἡ ἀντεισαγωγὴ τῆς Λουθηρο-Καλβινικῆς αἱρέσεως, ἐν ᾧ συγχρόνως ὅλα τα ἄλλα σχολεῖα, προπαρασκευάζουσιν ἐκ τῆς Ὀρθοδόξου νεολαίας, τόσα χιλιάδας, καὶ μυριάδας ὁμόφρονας καὶ συναγωνιστὰς, κληρικούς, διδασκάλους τὲ καὶ λαικούς» (Κοσμᾶ Φλαμιάτου ''Φωνή Ὀρθόδοξος καὶ σπουδαία'' ἔκδ. 1911 σελίς 99).
Ἐμεῖς ὅμως, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, ἂς μείνουμε σταθεροί καὶ ἑδραῖοι στὴν παρακταθήκη τῆς πίστεως. Ἀντιστεκόμενοι στὴν σύγχρονη παναίρεση τοῦ συκρητιστικοῦ Οἰκουμενισμοῦ. Ἂς προσπαθήσουμε νὰ συνδυάσουμε μαζί μὲ τὴν Ὀρθοδοξία καὶ τὴν Ὀρθοπραξία. Ἂς μετανοήσουμε εἰλικρινῶς ὡς οἱ Νινευΐτες. Μόνον ἔτσι θὰ μπορέσουμε νὰ σωθοῦμε καὶ ἐμεῖς, ἀλλὰ καὶ νὰ βοηθήσουμε καὶ τοὺς συναθρώπους μας καὶ μάλιστα τήν φίλτατή μας Πατρίδα στὴ δύσκολη περίσταση ποὺ βρίσκεται. Νὰ ἔχουμε δὲ σταθερή τὴν πεποίθηση, πὼς ὅσες δοκιμασίες καὶ ἂν ὑποστοῦμε, στὸ τέλος πάντοτε
«ἡ Ὀρθοδοξία πολεμουμένη νικᾶ!»
Σᾶς εὐχαριστῶ.
[1] 726-787 & 814-842
[2] Μερετάκης Ε., Φωτίου Πατριάρχου Κπόλεως, Ἔργα, τ. 12, σ. 16
[3] Ἀνεγνώσθησαν ἐπιλεκτικῶς ὀλίγα ἐδάφια. Ἐδῶ παρατίθενται εὑρύτερα ἀπισπάσματα ἐκ τῆς ὁμιλίας τοῦ Μ. Φωτίου.