Ημερομηνία δημοσίευσης: Jun 29, 2013 10:38:42 PM
Οι ΤΠΕ έχουν πλέον ενσωματωθεί στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές είναι σε μεγάλο βαθμό γνώστες των ΤΠΕ. Οι ΤΠΕ μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως εργαλείο για την μετάδοση της γνώσης σε όλα τα γνωστικά αντικείμενα. Υπάρχουν εφαρμογές των ΤΠΕ που μπορούν να χρησιμοποιηθούν και από τους Καθηγητές Θεολόγους για την διδασκαλία του μαθήματος των Θρησκευτικών στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση της Ελλάδας. Το μάθημα με την χρήση των ΤΠΕ γίνεται περισσότερο ευχάριστο και ελκυστικό, αποκτά μαθητοκεντρικό χαρακτήρα και ευνοεί την αύξηση της συμμετοχής των μαθητών στο μάθημα. Αυτοί οι παράγοντες είναι πολύ σημαντικοί για την επιβίωση του μαθήματος των Θρησκευτικών στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Για μία περισσότερο αποδοτική χρήση των ΤΠΕ στο μάθημα των Θρησκευτικών θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμη μία εκπαιδευτική έρευνα η οποία θα προσπαθήσει να αναζητήσει το πώς χρησιμοποιούνται οι ΤΠΕ στο μάθημα των Θρησκευτικών στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα, τόσο από τους Καθηγητές Θεολόγους, όσο και από τους μαθητές.
Στη σημερινή εποχή οι Τεχνολογίες της Επιστήμης και της Πληροφορίας (στο εξής ΤΠΕ) κυριαρχούν παντού γύρω μας. Η χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών είναι συνυφασμένη όχι μόνο με την εργασία μας, αλλά και με την καθημερινή μας ενημέρωση, την επικοινωνία με τους φίλους μας, τις αγορές προϊόντων, ακόμη και με την ψυχαγωγία μας. Είναι συνεπώς τόσο αναγκαία σήμερα η γνώση της χρήσεως των ΤΠΕ από όλους, όπως ακριβώς η γραφή και η ανάγνωση (Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων 2000). Είναι επόμενο, λοιπόν, να εισέλθει η χρήση των ΤΠΕ και στο σχολείο και να αποτελέσει αναγκαίο εργαλείο τόσο για τους διδάσκοντες όσο και για τους διδασκομένους. Η χρήση των ΤΠΕ επεκτείνεται συνεχώς και στο μέλλον προβλέπεται να γενικευθεί σε όλα τα μαθήματα και σε όλες τις βαθμίδες του εκπαιδευτικού μας συστήματος (Παναγιωτακόπουλος κ.ά., 2007).
Η παρούσα εργασία πραγματεύεται το ζήτημα της χρήσεως των ΤΠΕ στο μάθημα των Θρησκευτικών στην βαθμίδα της μέσης εκπαιδεύσεως στον Ελλαδικό χώρο. Το πώς, δηλαδή, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν οι ΤΠΕ, αφ’ ενός εκ μέρους των Καθηγητών Θεολόγων για την προετοιμασία και την διεξαγωγή του μαθήματος των Θρησκευτικών, αφ’ ετέρου δε εκ μέρους των μαθητών για την καλύτερη αφομοίωση των μαθημάτων.
Στην πρώτη από τις ενότητες που ακολουθούν επιχειρείται η τεκμηρίωση της σημαντικότητας του θέματος το οποίο επελέγη. Στην δεύτερη, εξειδικεύεται το θέμα εστιάζοντας στις παραμέτρους οι οποίες πρόκειται να ερευνηθούν. Η τρίτη ασχολείται με την κριτική θεώρηση της υπάρχουσας βιβλιογραφίας σχετικά με το προς διερεύνηση ζήτημα, συγκρίνοντας τα δεδομένα που υπάρχουν για την χρήση των ΤΠΕ στην διδασκαλία διαφόρων μαθημάτων. Ακολουθεί η σύνοψη των παρατεθέντων στοιχείων και ο εντοπισμός των κενών που υπάρχουν στα δεδομένα για το μάθημα των Θρησκευτικών. Η εργασία ολοκληρώνεται με την συγκεκριμενοποίηση του ερευνητικού μας σκοπού και την διατύπωση των προς διερεύνηση ερωτημάτων.
Πρόσφατα (06-10-2010) το ελληνικό Υπουργείο Παιδείας, Δια Βίου Μαθήσεως και Θρησκευμάτων (στο εξής ΥΠΔΒΜΘ) εγκαινίασε τον ιστότοπο Ψηφιακό Σχολείο (http://digitalschool.ypaideias.gr/) στον οποίο άρχισε να αναρτά την διδακτική ύλη των μαθημάτων κάθε τάξεως υπό την μορφή ηλεκτρονικών βιβλίων. Η αξία των ΤΠΕ στην εκπαίδευση είναι πανθομολογούμενη και η εισαγωγή τους σε όλες τις βαθμίδες της ελληνικής εκπαιδεύσεως έχει προχωρήσει σημαντικά. Άλλωστε η αναγκαιότητα της ενσωματώσεως των Νέων Τεχνολογιών σε ολόκληρο το φάσμα της εκπαιδευτικής διαδικασίας ήταν κάτι που είχε διαπιστωθεί εδώ και αρκετά χρόνια (Κασιμάτη & Γιαλαμάς, 2001). Μάλιστα, σύμφωνα με τα Διαθεματικά Ενιαία Πλαίσια Προγραμμάτων Σπουδών (2002), η εισαγωγή της Πληροφορικής ακόμη από το Νηπιαγωγείο και το Δημοτικό Σχολείο είχε ως σκοπό «ο μαθητής να μαθαίνει με τη χρήση των ΤΠΕ, παρά για την χρήση τους» (Παναγιωτακόπουλος κ.ά. (2007). Δηλαδή, να αποκτήσουν οι μαθητές την ικανότητα, χρησιμοποιώντας τις νέες τεχνολογίες, να προσλαμβάνουν γνώσεις από όλα τα πεδία γνωστικού ενδιαφέροντος.
Αυτό είναι εύκολα κατανοητό όσον αφορά τα μαθήματα λεγομένης «θετικής» κατευθύνσεως, ως συγγενή με τον τομέα των ΤΠΕ. Το μάθημα των Θρησκευτικών όμως, ένα θεωρούμενο κατ’ εξοχήν ως «παραδοσιακό», με θεωρητικό χαρακτήρα, αλλά και με πολλές ιδιαιτερότητες, όπως αναφέρουν οι Παύλου και Τεγούση (2009), πώς θα μπορούσε να επωφεληθεί από τις ΤΠΕ; Η απάντηση είναι ότι μπορεί να ωφεληθεί και μάλιστα ποικιλοτρόπως. Τουλάχιστον αυτό αποδεικνύει η σχετική με το θέμα βιβλιογραφία, όπως θα διαπιστώσουμε. Άλλωστε μεταξύ των ηλεκτρονικών βιβλίων που έχουν αναρτηθεί στον προαναφερθέντα ιστότοπο του ΥΠΔΒΜΘ συμπεριλαμβάνονται και αυτά των Θρησκευτικών. Την ποικιλότροπη ωφέλεια του μαθήματος των Θρησκευτικών από τις ΤΠΕ φανερώνει και το γεγονός ότι –κατά τα τελευταία έτη- γίνονται συνέδρια για την χρήση των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση με αξιόλογες εισηγήσεις εκ μέρους Καθηγητών.
Το μάθημα των Θρησκευτικών, πέραν της θεωρητικής του υφής, έχει και μία ιδιαιτερότητα: το ότι η διδακτέα ύλη του αφορά την ιστορία, τις διδαχές και τις αρχές της Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας, θέματα για τα οποία δεν αφθονούν οι έγκυρες πηγές πληροφορήσεως στο διαδίκτυο (Παύλου και Τεγούση, 2009). Επιπροσθέτως, ο παραδοσιακός τρόπος με τον οποίο γινόταν το μάθημα επί δεκαετίες είναι επιδεκτικός βελτιώσεων ώστε να γίνει περισσότερο ελκυστικός για τους μαθητές (Παύλου, 2010). Αυτό σε συνδυασμό με την συνεχή υποβάθμιση της αξίας του ως σχολικού μαθήματος από διαφόρους παράγοντες οι οποίοι πιθανόν θα επιθυμούσαν την μετατόπιση του βάρους της εκπαιδεύσεως σε πιο πρακτικές γνώσεις. Γι’ αυτό η διερεύνηση των τρόπων με τους οποίους η διδαχή του μαθήματος των Θρησκευτικών θα μπορούσε να γίνει περισσότερο αποτελεσματική και ταυτόχρονα ευχάριστη και ελκυστική για τους μαθητές είναι πολύ σημαντική για αυτήν την ίδια την επιβίωση αυτού του μαθήματος στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Οι ΤΠΕ μπορούν να συμβάλουν τα μέγιστα προς την κατεύθυνση αυτή (Παύλου, 2010).
Αριθμός μελετών για το Βιβλικό Θρησκευτικό μάθημα έχουν αποδείξει ότι με την χρήση συγκεκριμένων εφαρμογών των ΤΠΕ στο μάθημα των Θρησκευτικών είναι δυνατή η επικαιροποίηση του «παραδοσιακού» αυτού μαθήματος και η πρόσκτηση από αυτό μαθητοκεντρικού χαρακτήρα (Παύλου, 2010 και Παύλου & Τεγούση, 2009). Ταυτοχρόνως, οι ίδιες μελέτες αποδεικνύουν ότι το μάθημα γίνεται περισσότερο ευχάριστο και η ανάδειξη, με την χρήση ΤΠΕ, διαφόρων ιστορικών, γεωγραφικών, κοινωνιολογικών, κ.λπ. παραμέτρων του Βιβλικού Θρησκευτικού μαθήματος, το καθιστά κατά πολύ ελκυστικότερο. Είναι χαρακτηριστική η παρατήρηση ότι όποτε χρησιμοποιήθηκαν αυτές οι μέθοδοι μαθήματος το ενδιαφέρον των μαθητών διατηρήθηκε αμείωτο.
Στην Ελλάδα διερευνήθηκε επίδραση των ΤΠΕ στο μάθημα των Θρησκευτικών και τα συμπεράσματα παρουσιάστηκαν σε πρόσφατο Συνέδριο στην Σητεία της Κρήτης (Παγκρήτιος Σύνδεσμος Θεολόγων, 2010). Πιο συγκεκριμένα: η Μητροπούλου – Μούρκα (2010) διερεύνησε την χρήση του διαδραστικού πίνακα, ο Ασημακόπουλος (2010) τις πολυμεσικές εφαρμογές με δημιουργία video για τις ενότητες του σχολικού βιβλίου, οι Μαστοράκης (2010), Σπυρόπουλος (2010), Παναγιωτόπουλου (2010), Βαρδαβάς (2010) και Στριλιγκάς (2010) την χρήση του διαδικτύου καί τις σχετικές εφαρμογές, όπως τα εργαλεία web 2.0 καί μάλιστα το wiki για την δημιουργία συνεργατικών διαδραστικών πληροφοριακών εργαλείων, την εκπαιδευτική δικτύωση καθηγητών - μαθητών με το facebook και την ανάπτυξη διαδικτυακής αξιολογήσεως, την αξιοποίηση των ιστολογίων και την εξ αποστάσεως συνεργασία, την οργάνωση εκπαιδευτικών κοινοτήτων και υποομάδων, εργαστηρίων δημιουργίας και διανομής πολυμεσικών εφαρμογών, την τηλεκπαίδευση, ακόμη και την δυνατότητα δημιουργίας ψηφιακής Wiki εγκυκλοπαίδειας
Άλλες παρόμοιες μελέτες όπως αυτή για το μάθημα περί των διαφόρων θρησκευμάτων της Β΄ Λυκείου, αποδεικνύουν ότι η χρήση εφαρμογών των ΤΠΕ το κατέστησε ευχάριστο στους μαθητές και διατήρησε το ενδιαφέρον τους ζωηρό (Λίτσιος κ.ά., 2010). Πρόταση διερευνητικής δραστηριότητας για τους μαθητές στο Βιβλικό Θρησκευτικό μάθημα με την χρήση δικτυακών αποστολών (WebQuests) των Παύλου & Τεγούση (2009), επαγγέλλεται την ανάπτυξη της πρωτοβουλίας των μαθητών στα πλαίσια της αναπτύξεώς τους και την επίτευξη του στόχου της μαθητοκεντρικής φιλοσοφίας του σχολείου.
Ερευνητικές εργασίες, και μελέτες που αφορούν την χρήση των ΤΠΕ γενικώς στην εκπαίδευση, αλλά και διδακτικές προτάσεις που εστιάζουν σε διάφορα μαθήματα, εκτός των Θρησκευτικών, μπορούν να μας βοηθήσουν στην διαμόρφωση των χαρακτηριστικών μιας εκπαιδευτικής έρευνας που θα μπορέσει να μας δώσει τα στοιχεία μιας περισσότερο αποτελεσματικής χρήσεως των ΤΠΕ στο μάθημα των Θρησκευτικών. Αντιπροσωπευτικό δείγμα τέτοιων μελετών εξετάζεται συγκριτικά στη συνέχεια.
Οι μελέτες που παρουσιάσθηκαν στο Συνέδριο της Σητείας της Κρήτης (Παγκρήτιος Σύνδεσμος Θεολόγων, 2010) καταλήγουν στα συμπεράσματα ότι η χρήση εφαρμογών των ΤΠΕ στο μάθημα των Θρησκευτικών συμβάλουν στην συνεργατική μάθηση, προωθούν τις μαθησιακές αλληλεπιδράσεις μεταξύ των μαθητών, αυξάνουν την ενεργητική συμμετοχή των μαθητών στην διαδικασία της μαθήσεως. Οι εφαρμογές που δοκίμασαν οι εισηγητές του Συνεδρίου, μπορούν να κατανεμηθούν σε τρεις κατηγορίες: Διαδραστικός Πίνακας, Πολυμεσικές Εφαρμογές (video μαθημάτων) και Διαδικτυακές Εφαρμογές. Οι τελευταίες περιλαμβάνουν την χρήση του εργαλείου wiki για την δημιουργία συνεργατικών διαδραστικών ιστοτόπων, χρήση ιστοσελίδων κοινωνικής δικτυώσεως όπως το facebook για την δικτύωση καθηγητών –μαθητών, ιστολογίων, forum, τετραδίων εργασιών και εκπαιδευτικών φακέλων κ.ά. Αυτό που δεν αναφέρεται στις περιλήψεις των εισηγήσεων που δημοσιεύθηκαν (Παγκρήτιος Σύνδεσμος Θεολόγων, 2010) είναι το αν και κατά πόσον μετρήθηκε η βελτίωση της διδασκαλίας των Θρησκευτικών με κάποια ερευνητική μέθοδο.
Την ανάθεση εργασιών στους μαθητές που μπορούν να εκπονήσουν με έρευνα στο διαδίκτυο εισηγούνται οι Ψυχογιού (2009) και Παύλου & Τεγούση (2009) για την διδασκαλία της Ιστορίας και των Θρησκευτικών αντιστοίχως στην Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Και τα δύο μαθήματα είναι θεωρητικά, χαρακτηρίζονται από τους εισηγητές ως «παραδοσιακά» και έχουν άμεση σχέση μεταξύ τους, διότι στα Θρησκευτικά συμπεριλαμβάνονται η Εκκλησιαστική Ιστορία και η Ιστορία των Θρησκευμάτων. Είναι λοιπόν εφικτή η συνεξέταση των δύο μελετών. Αμφότερες συμφωνούν στα πλεονεκτήματα της χρήσεως των ΤΠΕ στην εκπαίδευση, και στην συμβολή τους στην βελτίωση του τρόπου με τον οποίο γίνεται το μάθημα. Η πρώτη είναι περισσότερο γενική. Αναφέρεται στον προσανατολισμό των μαθητών στο διαδίκτυο με σκοπό την άντληση υλικού και την πολυπρισματική προσέγγιση της Ιστορίας.
Η δεύτερη παρουσιάζει μια εξειδικευμένη διερευνητική δραστηριότητα η οποία ονομάζεται «Δικτυακή αποστολή», ή WebQuest. Πρόκειται για «δομημένη διερευνητική δραστηριότητα» που ανατίθεται σε ομάδα μαθητών και περιλαμβάνει τα εξής στάδια: Εισαγωγή (πρόκληση του ενδιαφέροντος του μαθητή για το θέμα), Στόχος (η κατεύθυνση προς την οποία στρέφεται η έρευνα), Διαδικασία (προτείνονται στους μαθητές έγκυροι διαδικτυακοί τόποι στους οποίους μπορούν να ανατρέξουν για να αντλήσουν ασφαλή στοιχεία), Αξιολόγηση (εντοπισμός των δυνατών και αδυνάτων σημείων κάθε εργασίας από ολόκληρη την ομάδα των μαθητών) και το Συμπέρασμα (όπου γίνεται η σύνθεση όλων των πληροφοριών από την ομάδα). Οι εισηγητές (Παύλου & Τεγούση, 2009) παρέχουν συγκεκριμένο παράδειγμα ενός WebQuest σχετικό με την περιοδεία του Αποστόλου Παύλου στην Ελλάδα, ένα θέμα Εκκλησιαστικής Ιστορίας. Ούτε σε αυτές τις δύο μελέτες παρουσιάζονται στοιχεία τα οποία να προκύπτουν από κάποιο τρόπο αξιολογήσεως του αποτελέσματος της χρήσεως του διαδικτύου από τους μαθητές για διδακτικούς λόγους. Στην δεύτερη μελέτη υπάρχει ως μέρος της προτεινομένης εκπαιδευτικής δραστηριότητας η αξιολόγησή της από την ομάδα των μαθητών. Σε αυτήν την φάση θα μπορούσαν οι Καθηγητές να συγκεντρώσουν δεδομένα για τον βαθμό της συμβολής της χρήσεως του διαδικτύου με τον συγκεκριμένο τρόπο στην βελτίωση της διαδικασίας της μαθήσεως. Συνεπώς υπάρχουν περιθώρια διερευνήσεως κατά πόσον οι μαθητές ανταποκρίνονται και πόσο αποδίδουν στις προτάσεις αυτές των εισηγητών.
Την εφαρμογή παρουσιάσεως (power point) για την δημιουργία διαφανειών και την προβολή τους στην αίθουσα διδασκαλίας έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό τους οι μελέτες των Λίτσιου κ.ά (2010), Παύλου (2010) και Συμεωνίδη & Φώλια (2010). Οι δύο πρώτες αφορούν το μάθημα των Θρησκευτικών και η τρίτη τη διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στη Μέση Εκπαίδευση. Ιδιαίτερα τονίζεται εδώ η συμβολή των ΤΠΕ στο να δημιουργηθεί ένα ευχάριστο και ελκυστικό περιβάλλον στην τάξη την ώρα του μαθήματος και στο να διατηρηθεί αμείωτο το ενδιαφέρον των μαθητών με αύξηση της συμμετοχής τους σε αυτό. Οι Λίτσιος, Μιχαϊλίδης κ.ά (2010) προτείνουν τον συνδυασμό και άλλων εφαρμογών των ΤΠΕ για την καλύτερη διδασκαλία του μαθήματος περί των διαφόρων Θρησκευμάτων: την αναζήτηση υλικού από το διαδίκτυο (κυρίως εικόνες, video και πρωτογενείς πηγές) με στοιχεία Θρησκειολογίας, την χρήση διαδραστικού πίνακα για το μάθημα και ενός κειμενογράφου από τους μαθητές για την δημιουργία φύλλων εργασίας ώστε να ελεγχθούν οι γνώσεις των μαθητών. Ο Παύλου (2010) στην δική του εισήγηση για το Βιβλικό Θρησκευτικό μάθημα προτείνει την χρήση του διαδικτύου από τον Καθηγητή για να «κατεβάσει» από το youtube κάποιο σύντομο βίντεο (το παράδειγμα που αναφέρει αφορά βίντεο για την δράση του Αγίου Ιωάννου του Βαπτιστού) το οποίο θα προβάλει στην αίθουσα διδασκαλίας, την χρήση κειμενογράφου για να συντάξει και να εκτυπώσει κάτι που θα μοιράσει στους μαθητές (συνδυάζοντας κατά την σύνταξή του και την χρήση υλικού από πρωτογενείς πηγές που θα αναζητήσει ο Καθηγητής στο διαδίκτυο) και την χρήση του λογισμικού hotpotatoes για να δημιουργήσει κάποιο σταυρόλεξο που θα κινητοποιήσει τους μαθητές σε συμμετοχή και συναγωνισμό για την ομαδική επίλυσή του. Κεντρικό στοιχείο του τρόπου της διδασκαλίας παραμένει η παρουσίαση μέσω ενός προτζέκτορα σειράς διαφανειών με εικόνες, χάρτες και φωτογραφίες που ο Καθηγητής είχε «κατεβάσει» από το διαδίκτυο.
Η πρόταση των Συμεωνίδη & Φώλια (2010) για την διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών είναι εξαιρετικά λιτή και ενδιαφέρουσα. Αρκείται στην παρουσίαση με το power point μιας σειράς διαφανειών για να προβάλει στην αίθουσα αρχαίο κείμενο το οποίο αναλύεται με την διαδοχική απόκρυψη – εμφάνιση των όρων της προτάσεως, εναλλαγή χρώματος γραμματοσειράς και εμφάνιση υπογραμμίσεων στα κατάλληλα σημεία του μαθήματος ώστε να αναλυθεί το κείμενο ζωντανά μπροστά στα μάτια των μαθητών. Στο τέλος οι μαθητές συμπληρώνουν ένα ερωτηματολόγιο και αξιολογείται η αποτελεσματικότητα της μεθόδου. Αυτό είναι και το πλεονέκτημα αυτής της μελέτης, καθώς παρουσιάζει, έπειτα από εφαρμογή συγκεκριμένης μεθόδου αξιολογήσεως, στοιχεία που αποδεικνύουν την μεγάλη επιτυχία που έχει η ενσωμάτωση των ΤΠΕ σε ένα θεωρητικό και θεωρούμενο «παραδοσιακό» μάθημα.
Η έρευνα των Κασιμάτη & Γιαλαμά (2001) όπως και των Αλμπανοπούλου κ.ά (2005) έχουν ως κοινό στοιχείο το ότι παρουσιάζουν απόψεις των εκπαιδευτικών σχετικά με τις νέες τεχνολογίες. Η πρώτη εξετάζει τις απόψεις τους για την συμβολή των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία. Σύμφωνα με τα πορίσματά της, οι Εκπαιδευτικοί στην πλειονότητά τους θεωρούσαν (το 2001) ότι οι ΤΠΕ είναι χρήσιμες για όλα τα μαθήματα του σχολείου, ωφελούνται από αυτές όλοι οι μαθητές, συμβάλουν στην ανάπτυξη κατανοήσεως των εννοιών διαφόρων γνωστικών περιοχών και ότι με την χρήση προσομοιώσεων και πραγματικών προβλημάτων οι μαθητές οδηγούνται σε καταστάσεις προβληματισμού. Ακόμη θεωρούσαν ότι οι Νέες Τεχνολογίες ήταν συμπλήρωμα της παραδοσιακής διδασκαλίας, όχι υποκατάστατο αυτής και ότι ήταν δυνατό να δημιουργήσουν ένα ευνοϊκό και φιλικό προς τους μαθητές μαθησιακό περιβάλλον. Οι εκπαιδευτικοί όμως που έλαβαν μέρος στην έρευνα –στην πλειονότητά τους- δεν είχαν προγενέστερη εμπειρία με τις ΤΠΕ και οι απόψεις τους βασίζονταν περισσότερο στις υποθέσεις και τις σκέψεις τους. Έπειτα από την πάροδο περίπου μιας δεκαετίας η έρευνα αυτή ασφαλώς χρειάζεται επικαιροποίηση.
Την αναγκαιότητα αυτή της επικαιροποιήσεως των δεδομένων της προηγουμένης έρευνας φανερώνει η δεύτερη έρευνα που η οποία έγινε λίγα χρόνια αργότερα (Αλμπανοπούλου κ.ά, 2005) με θέμα την αξιοποίηση των ΤΠΕ στη Εκπαίδευση έπειτα από ένα πρόγραμμα Επιμορφώσεως εκπαιδευτικών στις Νέες Τεχνολογίες με την συμμετοχή στην έρευνα 1449 εκπαιδευτικών. Μόλις –λοιπόν- λίγα χρόνια αργότερα από την πρώτη έρευνα, το ποσοστό των Εκπαιδευτικών που είχαν προϋπάρχουσα (πριν την συμμετοχή τους στο επιμορφωτικό πρόγραμμα) γνώση των ΤΠΕ ήταν 24,5% (μέτρια έως καλή γνώση), ενώ μικρή και καθόλου γνώση δήλωσαν το 31,5% και 43,1% αντιστοίχως. Άρα το ¼ των Εκπαιδευτικών της Ελλάδος είχαν γνώση των ΤΠΕ ήδη πριν την εφαρμογή του προγράμματος. Αν τώρα ληφθεί υπ’ όψη ότι το συγκεκριμένο επιμορφωτικό πρόγραμμα εκπαιδευτικών παρακολούθησαν 39.802 εκπαιδευτικών σε σύνολο (το 2003) 86.684, δηλαδή ποσοστό 45,92% (Αλμπανοπούλου, 2005), γίνεται κατανοητό ότι μετά το 2003 στην πλειονότητά τους οι εκπαιδευτικοί στην Ελλάδα απέκτησαν γνώση των ΤΠΕ. Είναι λογικό να θεωρηθεί ότι πλέον σχεδόν όλοι θα έχουν τουλάχιστον τις βασικές γνώσεις των Νέων Τεχνολογιών.
Η μελέτη των Κεκέ & Μυλωνάκου (2001) αναφερόταν στη σχέση του Διαδικτύου με την μάθηση. Βασίζεται σε ερευνητικά δεδομένα ξένων ερευνητών και παρέχει σημαντικά ζητήματα προς διερεύνηση. Όσοι πλοηγούνται στο διαδίκτυο (άρα και οι μαθητές) μπορούν να καταταγούν σε τρεις κατηγορίες: α) Σε αυτούς που φυλλομετρούν τις ιστοσελίδες τυχαία (Browsers) και αποφασίζουν να διαβάσουν μόνον συγκεκριμένες καταχωρήσεις. Αυτοί δεν ερευνούν με συστηματικό τρόπο. Όποια γνώση προσλαμβάνουν δεν εντάσσεται σε κάποια προκαθορισμένα γνωστικά πλαίσια. β) Σε αυτούς που ανακαλύπτουν τυχαία (Serendip) και περιπλανώνται στο διαδίκτυο ως εξερευνητές. Δεν φυλλομετρούν φευγαλέα, αλλά και πάλι δεν έχουν κατά νου ένα συγκροτημένο σχέδιο ή κάποιον ξεκάθαρο στόχο. γ) Στους συστηματικούς ερευνητές (Searchers) οι οποίοι ερευνούν με συστηματικό τρόπο αξιοποιώντας τις μηχανές αναζητήσεως, προστρέχουν στις πηγές έχοντας από πριν ένα προκαθορισμένο γνωστικό σχήμα. Αυτοί παραμένουν στις ιστοσελίδες αρκετά και μελετούν τα δεδομένα και επιχειρούν να εμβαθύνουν τις γνώσεις τους από έγκυρες πηγές. Ασφαλώς οι ίδιοι χρήστες του διαδικτύου μπορεί να ακολουθούν άλλοτε την μία και άλλοτε την άλλη συμπεριφορά (Κεκέ & Μυλωνάκου, 2001). Μπορεί, λοιπόν, να διερευνηθεί το αν μαθητές κάνουν συστηματική αναζήτηση στο διαδίκτυο, ειδικότερα για το μάθημα των Θρησκευτικών. Ακόμη μπορεί να αναζητηθεί για το πως ξεχωρίζουν τις περισσότερο έγκυρες πηγές πληροφορήσεως.
Στην ίδια μελέτη αναδεικνύεται και η διάσταση της επικοινωνίας μαθητού και διδασκάλου μέσω του διαδικτύου μετά το σχολείο. Κατ’ αυτόν τον τρόπο εξαφανίζονται τα υλικά όρια της σχολικής αίθουσας. Αυτό, είναι πολύ σημαντικό, αν μάλιστα λάβει κανείς υπ’ όψη του ότι η νέα γενεά των μαθητών είναι τόσο εξοικειωμένη με τις ΤΠΕ, ώστε συχνά να θεωρείται «το πληκτρολόγιο του υπολογιστή προέκταση του σώματός του» (Κεκέ & Μυλωνάκου, 2001). Ασφαλώς αυτή η παρατήρηση ισχύει πολύ περισσότερο σήμερα, αν και ίσως θα πρέπει στην θέση του πληκτρολογίου να τεθεί το κινητό τηλέφωνο, το οποίο εξελίσσεται σε εργαλείο επικοινωνίας και μέσω του διαδικτύου. Ένα θέμα προς διερεύνηση είναι σε ποιο βαθμό χρησιμοποιείται το διαδίκτυο για την επικοινωνία διδασκάλου-μαθητή για θέματα του μαθήματος των Θρησκευτικών.
Μια έρευνα που χρησιμοποιήθηκε για να παρουσιάσει τις απόψεις και τις προτάσεις των μαθητών για το μάθημα των Νέων Τεχνολογιών στο Ολοήμερο σχολείο (Παναγιωτακόπουλος κ.ά., 2007) μας παρέχει αξιόλογα στοιχεία. Αφορά μαθητές της Πρωτοβάθμιας Εκπαιδεύσεως (των τριών μεγαλυτέρων τάξεων του Δημοτικού σχολείου), δηλαδή σημερινούς μαθητές της μέσης εκπαιδεύσεως και διεξήχθη επί τυχαίου δείγματος 273 μαθητών από 42 Ολοήμερα σχολεία του νομού Αχαΐας. Τα ευρήματα που μας ενδιαφέρουν είναι: α) Σχεδόν οι μισοί μαθητές (46,52%) διέθεταν ηλεκτρονικό υπολογιστή στο σπίτι. Αυτό το εύρημα είναι ελαφρώς μεγαλύτερο με το προϊόν της τελευταίας μέχρι τότε γνωστής μετρήσεως στην Ελλάδα (VPRC, 2004) κατά την οποία το 45,2% των παιδιών ηλικίας 10-12 ετών είχε υπολογιστή στο σπίτι. β) Η συντριπτική πλειονότητά τους (93,77%) είχε θετική γνώμη για το μάθημα των Νέων Τεχνολογιών στην πρωινή ζώνη των σχολείων. Αυτό φανερώνει την γενικότερη θετική τους άποψη για τις ΤΠΕ. γ) Περισσότεροι από τους μισούς μαθητές (53,11%) γνώριζαν χειρισμό προγράμματος επεξεργασίας κειμένου πριν την εγγραφή τους στο Ολοήμερο. δ) Το 1/5 από αυτούς (20,88%) χρησιμοποιούσαν το διαδίκτυο πριν την εγγραφή τους στο Ολοήμερο (Παναγιωτακόπουλος κ.ά., 2007). Αυτά αποδεικνύουν ότι οι σημερινοί μαθητές της μέσης εκπαιδεύσεως έχουν αρκετή εξοικείωση με τις ΤΠΕ, με τα μεγέθη να αυξάνουν. Συνεπώς θα είναι σε θέση να χρησιμοποιήσουν τις νέες τεχνολογίες και για το μάθημα των Θρησκευτικών.
Από την βιβλιογραφική έρευνα που έγινε στις βάσεις δεδομένων του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου αλλά και από ανακοινώσεις σε σχετικά με το θέμα εκπαιδευτικά συνέδρια προέκυψε ότι δεν υπάρχουν εξειδικευμένες έρευνες για την χρήση των ΤΠΕ στο μάθημα των Θρησκευτικών. Υπάρχουν όμως έρευνες την χρήση των ΤΠΕ γενικότερα στη εκπαίδευση, όπως επίσης και διδακτικές προτάσεις για τους τρόπους με τους οποίους μπορούν να χρησιμοποιηθούν οι ΤΠΕ για την διδασκαλία διαφόρων μαθημάτων, μεταξύ των οποίων και τα Θρησκευτικά. Δεν έχει γίνει όμως έρευνα για να μετρηθεί πώς και σε ποιο βαθμό χρησιμοποιούνται οι ΤΠΕ στο μάθημα των Θρησκευτικών στα σχολεία της Μέσης Εκπαιδεύσεως στην Ελλάδα.
Από την παρατεθείσα βιβλιογραφία προκύπτει ότι γενικώς οι εκπαιδευτικοί στην πλειονότητά τους έχουν τις απαιτούμενες γνώσεις για να κάνουν χρήση των ΤΠΕ. Δεν έχουμε στοιχεία, όμως, ειδικώς για τους Θεολόγους αν και κατά πόσο αυτό ισχύει. Και στις περιπτώσεις που ισχύει δεν γνωρίζουμε σε ποιο βαθμό και με ποιο τρόπο χρησιμοποιούν τις Νέες Τεχνολογίες για την προετοιμασία του μαθήματος. Παρουσιάστηκαν κάποια είδη εφαρμογών ΤΠΕ που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν από τους Θεολόγους, δεν υπάρχουν όμως στοιχεία για το τι από όλα χρησιμοποιείται.
Οι μαθητές του Γυμνασίου και του Λυκείου είναι γνώστες των ΤΠΕ –ίσως- σε μεγαλύτερο βαθμό και από τους Καθηγητές τους. Δεν υπάρχουν, όμως, έρευνες για το αν και με ποιο τρόπο τις χρησιμοποιούν για το μάθημα των Θρησκευτικών. Ούτε αν επικοινωνούν με τους Καθηγητές – Θεολόγους μέσω του διαδικτύου για θέματα σχετικά με το μάθημα των Θρησκευτικών.
Όλα τα προηγούμενα οδηγούν στο συμπέρασμα ότι υπάρχει έδαφος για μία εκπαιδευτική έρευνα η οποία θα προσπαθήσει να καλύψει τα κενά τα οποία διαπιστώθηκαν και να αναζητήσει το πως χρησιμοποιούνται οι ΤΠΕ στο μάθημα των Θρησκευτικών στην Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση στην Ελλάδα, τόσο από τους Καθηγητές Θεολόγους, όσο και από τους μαθητές. Δηλαδή η έρευνα αυτή θα πρέπει να διερευνήσει κατά πόσο:
Οι Καθηγητές Θεολόγοι είναι εξοικειωμένοι με τις νέες τεχνολογίες.
Οι Θεολόγοι χρησιμοποιούν τις ΤΠΕ για να προετοιμάσουν τη διδασκαλία του μαθήματος.
Οι Θεολόγοι μετέρχονται εφαρμογές των ΤΠΕ για την διεξαγωγή του μαθήματος.
Οι Μαθητές ανταποκρίνονται σε αυτό.
Οι Μαθητές χρησιμοποιούν τις ΤΠΕ στο σπίτι για το μάθημα των Θρησκευτικών.
Οι Καθηγητές Θεολόγοι και οι μαθητές επικοινωνούν μεταξύ τους μέσω διαδικτύου και μετά το σχολείο.
1. Αλμπανοπούλου Α. κ.ά. (2005). Η αξιοποίηση των τεχνολογιών της πληροφορίας και των επικοινωνιών στην εκπαίδευση, Μέντορας, 8, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, 41 -64. Ανακτήθηκε Νοέμβριος 29, 2010, από http://www.pi-schools.gr/publications/mentor/
2. Κασιμάτη Κ. – Γιαλαμάς Β. (2001). Απόψεις εκπαιδευτικών για τη συμβολή των Νέων Τεχνολογιών στην εκπαιδευτική διαδικασία. Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών Θεμάτων, 5, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, 114 - 127.
3. Κεκές Ι. – Μυλωνάκου Η. (2001). Διαδίκτυο (Internet) και Μάθηση. Οι Στρατηγικές για την «πλοήγηση» και η διδακτική τους αξία. Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών Θεμάτων, 5, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, 92 – 113.
4. Λίτσιος Ν., Μιχαηλίδης Κ. κ.ά, (2010, Απρίλιος). Θρησκεύματα και ΤΠΕ - Η διδασκαλία τους από το Ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Εισήγηση στο 2ο Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο Ημαθίας με θέμα: «Ψηφιακές και Διαδικτυακές Εφαρμογές στην Εκπαίδευση», Βέροια – Νάουσα. Ανακτήθηκε Νοέμβριος 29, 2010, από http://www.ekped.gr/praktika10/philo/001.pdf
5. Παγκρήτιος Σύνδεσμος Θεολόγων, (2010). Νέες τεχνολογίες στην Ποιμαντική και την Εκπαίδευση. Πρακτικά. Σητεία. Ελλάδα: Παγκρήτιος Σύνδεσμος Θεολόγων. Ανακτήθηκε Νοέμβριος 29, 2010, από http://www.scribd.com/doc/40624884/
6. Παύλου Ν. (2010, Απρίλιος). Οι εφαρμογές των ΤΠΕ στο Βιβλικό Θρησκευτικό μάθημα. Εισήγηση στο 2ο Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο Ημαθίας με θέμα: «Ψηφιακές και Διαδικτυακές Εφαρμογές στην Εκπαίδευση», Βέροια – Νάουσα. Ανακτήθηκε Νοέμβριος 29, 2010, από http://www.ekped.gr/praktika10/philo/013.pdf
7. Παναγιωτακόπουλος Χ., κ.ά. (2007). Το μάθημα των Νέων Τεχνολογιών στο Ολοήμερο: απόψεις και προτάσεις των μαθητών, Μέντορας, 10, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, 19 - 42. Ανακτήθηκε Νοέμβριος 29, 2010, από http://www.pi-schools.gr/publications/mentor/
8. Παύλου Ν. - Τεγούση Ν (2009). Οι δυνατότητες χρήσης των WebQuests από τα «παραδοσιακά» μαθήματα του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος. Η περίπτωση των Θρησκευτικών. Εισήγηση στο 1ο Εκπαιδευτικό Συνέδριο «Ένταξη και χρήση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία», Βόλος. Ανακτήθηκε Νοέμβριος 29, 2010, από http://www.etpe.gr/extras/view_proceedings.php?conf_id=24
9. Συμεωνίδης Β. - Φώλια Στ., Αξιοποίηση των ΤΠΕ για την κριτική προσέγγιση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Ένα παράδειγμα. Εισήγηση στο 2ο Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο Ημαθίας με θέμα: «Ψηφιακές και Διαδικτυακές Εφαρμογές στην Εκπαίδευση», Βέροια – Νάουσα. Ανακτήθηκε Νοέμβριος 29, 2010, από http://www.ekped.gr/praktika10/philo/006.pdf
10. Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (2000, Οκτώβριος 30). Υπόμνημα Σχετικά με την Εκπαίδευση Καθόλη τη Διάρκεια της Ζωής, Βρυξέλες.
11. Ψυχογυιού Ε. (2009). Η συμβολή των ΤΠΕ στη διδακτική της Ιστορίας Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Εισήγηση στο 1ο Εκπαιδευτικό Συνέδριο «Ένταξη και χρήση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία», Βόλος. Ανακτήθηκε Νοέμβριος 29, 2010, από http://www.etpe.gr/extras/view_proceedings.php?conf_id=24