Ημερομηνία δημοσίευσης: Sep 20, 2009 9:43:12 AM
«Εις μνημόσυνον αιώνιον έσται δίκαιος»
(Ψαλμ. ΡΙΑ 6)
Η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας των Γνησίων Ορθοδόξων Χριστιανών Ελλάδος αποφάσισε να αφιερώσει τον ημεροδείκτη του έτους 2009 στον Άγιο Νικόδικοδημο τον Αγιορείτη, επ’ ευκαιρία της συμπληρώσεως 200 ετών από της οσιακής κοιμήσεώς του. Είναι αυτό οφειλόμενο χρέος στον πατέρα και διδάσκαλο της Ορθοδοξίας που ως τηλαυγής φάρος από την χερσόνησο του Άθω εφώτισε με τις σοφές του διδαχές το υπόδουλο γένος των Ελλήνων. Το έθνος μας τότε, πελαγοδρομούσε στα ύδατα της ιστορίας μέσα στην ασέληνη νύκτα της οθωμανικής σκλαβιάς. Αιμοραγούσε συνεχώς από την αρπαγή των παιδιών του, τα οποία οι βάρβαροι δυνάστες μετέτρεπαν σε αδίστακτους δολοφόνους των ομοεθνών τους, σε γενίτσαρους. Αλλά και η εθελούσια εξωμωσία όσων Ελλήνων είχαν ασθενές το φρόνημα και την πίστη αστήρικτη, τροφοδοτούσε τις τάξεις του κατακτητή εξασθενώντας παράλληλα και ταπεινώνωντας το γένος των υπόδουλων ρωμιών. Όποιος εξισλαμιζόταν έλεγαν ότι «τούρκευε». Μαζί με την πίστη του έχανε και την εθνική του συνείδηση και γινόταν Τούρκος, χειρότερος και από τους γνησίους Τούρκους, διότι είχε τον ζήλο του νεοφωτίστου. Γιαυτό η λαϊκή σοφία έλεγε: «χειρότερος Τούρκος ο γενίτσαρος».
Μέσα λοιπόν σε εκείνην την αβάσταχτη καταδυνάστευση των 400 χρόνων, όποιος στήριζε την Ορθόδοξη πίστη των Ελλήνων, κατωχύρωνε και την εθνική τους συνείδηση ως Ελλήνων. Γι’ αυτό το παρόν αφιέρωμα είναι ένα ελάχιστο δείγμα οφειλομένης τιμής σε έναν διδάσκαλο του γένους, τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη.
Ο σοφός διδάσκαλος γεννήθηκε στον χώρο που θεωρείται η κοιτίδα του σύγχρονου πολιτισμού, εκεί που εμφανίσθηκαν οι πρώτοι φιλόσοφοι, στο Αιγαίο. Στη νήσο Νάξο των Κυκλάδων, λοιπόν, είδε το φως για πρώτη φορά το έτος 1749 ο μικρός Νικόλαος Καλλιβούρτσης, υιός του Αντωνίου και της Αναστασίας. Οι γονείς του ήταν ευσεβέστατοι, και μάλιστα η μητέρα του αργότερα έγινε Μοναχή μετονομασθείσα σε Αγάθη. Η οικογένειά του ήταν εύπορη και πολλά μέλη της διεκρίθησαν στα γράμματα, το εμπόριο αλλά και τα της τοπικής αυτοδιοικήσεως. Το όνομα του πατέρα του το συναντά κανείς πολύ συχνά σε καταλόγους συνδρομητών για την έκδοση βιβλίων [* Εκείνη την εποχή η έκδοση ενός βιβλίου ήταν πολυδάπανη υπόθεση, γι’ αυτό προκειμένου να εκτυπωθή ένα σύγγραμμα, έπρεπε να καταρτισθεί κατάλογος από όσους είχαν ενδιαφέρον για το συγκεκριμένο βιβλίο, οι οποίοι προκατέβαλον το αντίτιμο του βιβλίου και με τα συλλεγέντα χρήματα προχωρούσαν στην έκδοση.], όπως και ο αδελφός του Αγίου Νικοδήμου Πέρος λεγόμενος. Αργότερα, ο ανηψιός του Αγίου Πέτρος Καλλιβούρτσης διακρίνεται ως αρχαιολόγος, ιστορικός και ποιητής.
Ο Νικόλαος, τότε, Καλλιβούρτσης έμαθε τα πρώτα του γράμματα πιθανώτατα από κάποιον από τους ιερείς του νησιού, εφόσον δεν υπήρχε τότε οργανωμένο σχολείο εκεί. Το 1765 μετέβη στην Σμύρνη και μαθητεύει κοντά στον Ιερόθεο Βουλισμά για περίπου πέντε έτη. Λόγω, όμως διωγμού των Ελλήνων από τους Τούρκους στην περιοχή αυτή, ως αντίποινα για τα γεγονότα του ρωσοτουρκικού πολέμου, ο Νικόλαος αναγκάζεται να επιστρέψει πίσω στη Νάξο. Βρέθηκε πλησίον του λογίου Μητροπολίτου Παροναξίας Ανθίμου Βαρδή και επιδόθηκε περισσότερο στην μελέτη θεολογικών συγγραμμάτων. Εκείνη την περίοδο ήλθε σε γνωριμία με τους αγιορείτες Μοναχούς Γρηγόριο, Νήφωνα και Αρσένιο που ευρίσκοντο στο νησί της Νάξου, και άρχισε να διδάσκεται από αυτούς τα ιδεώδη του Ορθοδόξου μοναχισμού. Το ενδιαφέρον του για τα πνευματικά τον οδηγεί στην Ύδρα για να συναντηθεί με τον Επίσκοπο Κορίνθου Μακάριο και τον Σίλβεστρο τον Καισαρέα. Από τον δεύτερο έλαβε συστατικές επιστολές και επέστραψε πάλι στη Νάξο για μικρό χρονικό διάστημα.
Το 1775 μετέβη στο Άγιον Όρος. Εκάρη Μοναχός στην Ιερά Μονή Αγίου Διονυσίου μετωνομαζόμενος σε Νικόδημο. Όμως ο πόθος του στον ησυχαστικό τρόπο ζωής τον ώθησε στο Κελλί των Σκουρταίων στις Καρυές επιδιώκοντας την τέλεια απομόνωση. Εκεί ο Άγιος Νικόδημος παρέμεινε επί μακρό χρονικό διάστημα, απασχολούμενος με την αντιγραφή κωδίκων. Με αυτόν τον τρόπο εξασφάλιζε αφ' ενός τα αναγαία προς το ζειν, ταυτοχρόνως, όμως, αντλούσε την σοφία του περιεχομένου των συγγραμμάτων. Διότι, όπως λέγει η παροιμία: «ο γράφων, δις αναγινώσκει». Όταν κάποιος αντιγράφει με το χέρι του ένα πατερικό βιβλίο και μάλιστα όχι μία φορά, άλλά κατ' επανάληψιν, και όταν την ίδια στιγμή ζει στην ησυχία και επιδίδεται στην νηστεία και την προσευχή, πως είναι δυνατόν να μην κατανοήσει το βάθος των πατερικών νοημάτων. Η αντιγραφή και η μελέτη, σε συνδυασμό με την ασκητική του ζωή εφέλκυσαν την χάρη του Θεού και κατέστησαν τον Άγιο Νικόδημο σοφό ερμηνευτή της πατερικής σοφίας. Έτσι λοιπόν επιδόθηκε και στην συγγραφή, μη γράφοντας δικά του λόγια, αλλά ερμηνεύοντας τα λόγια των Αγίων Πατέρων σε απλή γλώσσα, για την οφέλεια των Ελλήνων.
Είναι αξιοσημείωτο, ότι ενώ γνώριζε και αττική διάλεκτο της αρχαίας Ελληνικής, ενώ χειριζόταν με άνεση ακόμη και την ομηρική, προτίμησε να συγγράψει το πλήθος των συγγραμμάτων του σε απλή γλώσσα, στη δημοτική της εποχής του. Και αυτό διότι γνώριζε ότι ο απλός λαός κινδύνευε περισότερο από τους λογίους. Διότι ο κίνδυνος των αγραμμάτων να οδηγηθούν στον εξισλαμισμό ήταν κατά πολύ μεγαλύτερος. Οι λόγιοι συνήθως εγνώριζαν και εθαύμαζαν το μεγαλείο του Ελληνισμού και την αξία της Ορθοδοξίας, την πνευματική υπεροχή του Χριστιανισμού έναντι της βαρβαρότητας του Μωαμεθανισμού, γι’ αυτό ο τελευταίος δεν ήταν ελκυστική επιλογή γι’ αυτούς. Γράφει, λοιπόν ο σοφός διδάσκαλος, σε απλή γλώσσα και συνιστά στους χριστιανούς αντί αργόσυρτης ψαλμωδίας την ώρα του κοινωνικού της λειρουργίας, να βάζουν ανάγνωσμα. Τότε οι ιεροκήρυκες ήταν ελάχιστοι και οι ιερείς, ως επί το πλείστον, ολιγογράμματοι. Γι’ αυτό, το ανάγνωσμα –σε απλή γλώσσα- την ώρα του κοινωνικού ήταν η μόνη τους ευκαιρία για να οικοδομηθούν πνευματικά και να στερεωθούν στην πίστη.
Ο Άγιος Νικόδημος, διέμεινε και σε άλλα Κελλία του Αγίου Όρους, όπως στο Κελλί του Αγίου Αντωνίου στις Καρυές, στο Κυριακό της Σκήτης της Ιεράς Μονής Παντοκράτορος, στην «έρημο» της Καψάλας. Ακόμη έμεινε επί ένα έτος και στο ερημονήσι Σκυροπούλα.
Διατηρούσε αλληλογραφία με λογίους της εποχής του όπως με τον Αθανάσιο τον Πάριο, τον Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε κ.α.. Στις 14 Ιουλίου του 1809 περέδοσε την αγία του ψυχή στα χέρια του Χριστού τον οποίο τόσο είχε αγαπήσει και τόσο πιστά υπηρετήσει. Από πολύ νωρίς σχηματίσθηκε μεταξύ των αγιορειτών αλλά και της πλειονότητος των Ελλήνων Ορθοδόξων η κοινή συνείδηση περί της αγιότητος του σοφού διδασκάλου και καθιερώθηκε ο ετήσιος εορτασμός της μνήμης του κατά την ημερομηνία της οσιακής του κοιμήσεως.
Το συγγραφικό έργο του Αγίου Νικοδήμου είναι η πολύτιμη παρακαταθήκη που μας άφησε και είχε εκτιμηθεί από πολύ νωρίς. Ο Ονούφριος ο Ιβηρίτης στον «Βίον εν Συνόψει» του Αγίου Νικοδήμου αναφέρει (κατά το έτος 1819): «Ήταν δε κατά τον τρόπο απλός και ανεξίκακος, κατά την συμπεριφορά γλυκύς και χαριτωμένος, ακτήμων και αρκετά απερίσπαστος. Είχε δε τόση δυνατότητα μνήμης ώστε μπορούσε να απαγγείλει ολόκληρα κεφάλαια της Γραφής, μνημονεύοντας εδάφια ρητών και σελίδες, φέρνοντας μαρτυρίες και γνώμες πατέρων, αναφέροντας τους τόπους των λόγων και των τόμων απ’ όπου ελήφθησαν, γνωρίζοντας όλα αυτά από μνήμης χωρίς να αστοχεί».
Ταις του Οσίου πατρός ημών Νικοδήμου αγίαις πρεσβείαις Χριστέ ο Θεός ελέησον και σώσον ημάς.
ΤΟ ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΟ ΤΟΥ ΕΡΓΟ
Εν συνεχεία παρουσιάζουμε το πολυπληθές συγγραφικό του έργο σε ομάδες ανα κατηγορίας.
Α ΑΓΙΟΛΟΓΙΚΑ
Νεόν εκλόγιον
Νέον Μαρτυρολόγιον
Συναξαριστής
Β ΑΠΟΛΟΓΗΤΙΚΑ
Απολογία
Ομολογία Πίστεως
Γ ΑΣΚΗΤΙΚΑ
Φιλοκαλία
Ευεργετινός
Βίβλος Βαρσανουφίου και Ιωάννου
Δ ΕΠΟΙΚΟΔΟΜΗΤΙΚΑ
Περί Συνεχούς Θείας Μεταλήψεως
Αόρατος Πόλεμος
Πνευματικά Γυμνάσματα
Επιτομή Εκ των Προφητανακτοδαυϊτιών Ψαλμών
Χρηστοήθεια
Ε ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ
Αι Δεκατέσσαρες Επιστολαί του Αποστόλου Παύλου
Επτά Καθολικαί Επιστολαί
Ψαλτήριον Ευθυμίου Ζυγαδηνού
Κήπος Χαρίτων
Νέα Κλίμαξ
Εορτοδρόμιον
ΣΤ ΘΕΟΛΟΓΙΚΑ
Αλφαβηταλφάβητος
Συμεών του Νέου Θεολόγου Άπαντα
Άπαντα Γρηγορίου του Παλαμά [* Δυστυχώς τα χειρόγραφα του έργου τούτου κατεστράφησαν από πυρκαϊά στο τυπογραφείο πριν την έκδοσί τους.]
Ζ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΑ-ΚΑΝΟΝΙΚΑ
Συμβουλευτικόν Εγχειρίδιον
Εξομολογητάριον
Πηδάλιον
Η ΠΟΙΗΤΙΚΑ
Επιγράμματα –Ποιήματα
Λειτουργικοί Υμνοι και Εγκώμια
Θεοτοκάριον
[Τα στοιχεία για τον βίο του Αγίου ελήφθησαν από το λήμμα του Βασ. Σφυρόερα, Νικόδημος ο Αγιορείτης, Θ.Η.Ε. τ.9, Αθήναι 1966, στ. 498-500.]