Κατά τὴν πρόσφατον ἐπίσκεψιν τοῦ γράφοντος εἰς Σερβίαν διὰ τὴν πανήγυριν τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Τιμίου Προδρόμου Νέας Στιένικ, ἐδόθη εἰς ἐμέ ἡ εὐκαιρία νά συζητήσω μετά τῶν Σέρβων Γ.Ο.Χ. κληρικῶν καί λαϊκῶν περί τῶν ζητημάτων τά ὁποῖα τούς ἀπασχολοῦν. Τοῦτο ἐστάθη ἀφορμή προκειμένου νὰ μελετήσῳ ἀναλυτικῶς τὴν Ἱστορίαν τῶν Ἐκκλησιῶν Σερβίας καί Βουλγαρίας καὶ ἐν συνεχείᾳ νὰ εἰσηγηθῷ σχετικῶς εἰς τήν Ἱεράν Σύνοδον διὰ τήν ἐπίλυσιν τοῦ ζητήματος τῆς ἀνασυγκροτήσεως τῆς Ἐκκλησίας τῶν Γ.Ο.Χ. τῆς Σερβίας κατὰ τὸν καλύτερον τρόπον, ἀμέσως μετά τὴν ἕνωσιν τῆς Ἐκκλησίας Γ.Ο.Χ. Ἑλλάδος μετὰ τῆς Ρωσικῆς Γνησίας Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.
Ἡ πρότασίς μου προέβλεπε τὴν ἀπόσπασιν τῆς Σερβίας ἀπό τήν Ἐξαρχίαν Εὐρώπης, τὴν ἀναγνώρησιν αὐτῆς ὡς ἰδιαιτέρας τοπικῆς Ἐκκλησίας, διὰ τὴν διαποίμανσιν τῆς ὁποίας νὰ ἐξετασθῇ ἡ χειροτονία ἑνὸς Ἐπισκόπου μέσω διαδικασίας ἡ ὁποία θὰ καθιστοῦσε τὸν Ἐπίσκοπον τοῦτον ἀποδεκτόν καὶ ἀπό τὰς δύο μερίδας τῶν Σέρβων Γ.Ο.Χ.. Ἡ πρότασις αὕτη εἶχε κατατεθεῖ εἰς τὴν Σύνοδον τὴν 6/19 Ἰουλίου 2011, εἶχε ἀποσταλεῖ καὶ εἰς τούς ἀπόντας καὶ ἐν Ἀμερικῇ διαβιοῦντας Ἀρχιερεῖς προκειμένου νὰ ἐκφέρουν γνώμην καὶ ἐπρόκειτο νὰ ληφθῇ ἀπόφασις κατὰ τὴν συνεδρίαν τῆς 3/16 Αὐγούστου. Συμπληρωματικῶς καὶ πρός διασάφησιν τῶν διαδικασιῶν αἱ ὁποῖαι θὰ ἠδύναντο νὰ διατηρήσουν τούς Σέρβους Γ.Ο.Χ. ἡνωμένους εἶχον ἐκπονήσει συμπληρωματικήν εἰσήγησιν. Κατ’ αὐτήν τοιαῦται διαδικασίαι θὰ ἠμποροῦσαν νὰ εἶναι τριῶν εἰδῶν: α) Σύγκλησις Γενικῆς Συνάξεως τῶν Σέρβων Κληρικῶν καὶ λαϊκῶν Γ.Ο.Χ. πρός ἐπιλογήν (διὰ μυστικῆς ψηφοφορίας) ἑνός εὐρείας ἀποδοχῆς ὑποψηφίου μεταξύ τῶν Σέρβων Ἱερομονάχων (ἀποδοχῆς τουλάχιστον τῶν 2/3 τῶν παρόντων). β) Ἐάν δέν ἦτο δυνατόν νὰ ἐπιτευχθῇ τοιαύτη εὐρείας ἀποδοχῆς ἐκλογή, οἱ δύο ἢ τρεῖς συμπληρώσαντες τήν προτίμησιν τουλάχιστον τοῦ 1/3 τῶν Σέρβων Γ.Ο.Χ. θὰ ἠδύναντο νὰ ὑποβληθοῦν εἰς διαδικασίαν κληρώσεως κατόπιν λειτουργίας. Ὁ οἱοσδήποτε κληρωθείς θὰ ἔπρεπε νὰ γίνῃ ἀποδεκτός ἀπό ὅλους. γ) Νὰ χειροτονηθοῦν δύο Ἐπίσκοποι διὰ τοὺς Σέρβους οἱ ὁποῖοι θὰ ἱκανοποιοῦν καὶ τὰς δύο μερίδας τῶν Σέρβων Γ.Ο.Χ., οἱ ὁποῖοι συνεργαζόμενοι μεταξύ των ἁρμονικῶς θὰ ἠδύναντο νὰ διατηρήσουν καὶ τὰς δύο πλευράς ἡνωμένας καί νὰ ἐπουλώσουν τὴν διάστασιν.
Ἡ τρίτη αὕτη πρότασις –πρὸς τὴν ὁποίαν καὶ ἐξέφρασα τὴν προτίμησιν- ἦτο οὐσιαστικῶς ἰδέα τοῦ εὐλαβεστάτου ἀναγνώστου Οὖρος, τὴν ὁποίαν κατ’ ἀρχάς -ὅτε τὸ πρῶτον ἤκουσα- δὲν ἐδέχθην εὐμενῶς, ἀλλ’ ἀργότερον ἀναλογιζόμενος ταύτην υἱοθέτησα, ὡς δυναμένη νὰ κρατήσῃ καὶ τὰς δύο μερίδας τῶν Σέρβων ἡνωμένας. Κατ’ ἐμέ οἱ ἴδιοι οἱ Σέρβοι Γ.Ο.Χ. θὰ ἠδύναντο νὰ ἐπιλέξουν διὰ πλειοψηφίας τὴν διαδικασίαν τῆς προτιμήσεώς των καὶ ἡ χειροτονία τοῦ πρώτου Ἐπισκόπου ἢ Ἐπισκόπων, θὰ ἦτο δυνατόν νὰ γίνῃ διὰ συμπράξεως Ἑλλήνων καὶ Ρώσων Ἀρχιερέων εἰς μίαν μεγίστου συμβολισμοῦ πρᾶξιν. Ὡς πρότυπον τοῦ αὐτοδιοικήτου τῆς μικρᾶς εἰς μέγεθος αὐτῆς Ἐκκλησίας θὰ ἠδύνατο νὰ χρησιμοποιηθῇ τὸ παράδειγμα τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς τοῦ Σινᾶ διὰ καταλλήλων προσαρμογῶν.
Δυστυχῶς, τὰ πράγματα ἠκολούθησαν ἄλλην τροπήν. Οἱ Ρῶσοι, παρά τάς διαβεβαιώσεις των μέχρι καὶ τόν Μάρτιον τοῦ 2011 ὅτι δὲν ἐπρόκειτο νὰ ἀναμιχθοῦν εἰς τὴν Σερβίαν, παρά μόνον ἐάν προσκληθοῦν ἀπό ἡμᾶς, προέβησαν εἰς τὴν εἰς Ἐπίσκοπον χειροτονίαν τοῦ ἡμετέρου Σέρβου Ἱερομονάχου Ἀκακίου τὴν 2/15 Αὐγούστου, ἤτοι ἀκριβῶς τὴν παραμονήν τῆς λήψεως ἀποφάσεως ἀπό τὴν Ἱερὰν Σύνοδον τῆς Ἐκκλησίας ἡμῶν περί τῆς προτάσεώς μου. Ὀλίγας ἡμέρας πρὸ τῆς χειροτονίας, ἦλθεν ἐν Ἑλλάδι ἀντιπροσωπεία τῆς Ρωσικῆς συνόδου ὑπό τόν Ἀρχιεπίσκοπον Τύχωνα, ὁμοῦ μετά τοῦ Ἱερομονάχου Ἀκακίου. Κατά τάς συζητήσεις ἐγένετο σαφές εἰς τούτους ὅτι ἐπρόκειτο νὰ συζητηθῇ ὑπό τῆς Ἱερᾶς ἡμῶν Συνόδου ἐντός τῶν ἑπομένων ἡμερῶν ἡ εἰσήγησίς μου, παρ’ ὅλα ταῦτα ὅμως προετίμησαν νὰ προχωρήσουν εἰς τὴν χειροτονίαν...
Ἡ πρᾶξις τῶν Ρώσων Ἀρχιερέων κατέστησεν τούτους ἀναξιοπίστους εἰς τούς ὀφθαλμούς τῶν Συνοδικῶν μελῶν καί τοῦτο εἶναι ἐπαρκῆς λόγος διὰ τὴν διακοπήν τῆς διαδικασίας προσεγγίσεως. Ἡ ἀξιοπιστία εἶναι ἀναγκαῖον χαρακτηριστικόν διὰ τὴν ἐπίτευξιν συμφωνίας καί τήν διατήρησιν αὐτῆς. Ὁ δὲ τοιουτοτρόπως χειροτονηθείς ὡς Ἐπίσκοπος, ἀπέτυχε πλήρως νὰ ἐκφράση τὴν πλειονότητα τῶν Σέρβων Γ.Ο.Χ., ἡ ὁποία ἀπέρριψε τήν αὐθαίρετον ἐνέργειαν μιᾶς μικρῆς ὁμάδος φερούσης ἐμφανῶς τὰ χαρακτηριστικά τῆς φατρίας.
Τὸ δυσάρεστον τοῦτο ἀποτέλεσμα προεκλήθη ἐν μέσῳ κλίματος τεχνηέντως καλλιεργουμένου ἀνθελληνισμοῦ, μέσω δημοσιεύσεως ἄρθρων καί σχολίων εἰς τό διαδίκτυον εἰς σερβικήν καί ἀγγλικήν γλῶσσαν, ἐσφαλμένων ἱστορικῶν ἀναφορῶν καὶ ἀτυχοῦς συσχετίσεως περιπτώσεων τοῦ παρελθόντος. Ταῦτα πάντα μέ ἐξωθοῦν εἰς τήν παράθεσιν ὡρισμένων σκέψεων καὶ προβληματισμῶν περί τῆς καταστάσεως τῶν Γ.Ο.Χ. ἐν Σερβίᾳ. Προτάσσονται (εἰς τὸ πρῶτο μέρος) κάποια ἱστορικά στοιχεῖα ἀναγκαῖα διὰ τὴν κατανόησιν τῶν σημερινῶν ζητημάτων καὶ πρὸς ἀποκατάστασιν ἱστορικῶν ἀνακριβειῶν, αἱ ὁποῖαι ἐγένοντο ἀποδεκταί ἀπό μερίδα τῶν Σέρβων Γ.Ο.Χ.. Ἐξαιρετικῶς χρήσιμον διὰ τὸ ἱστορικόν μέρος τῆς παρούσης πραγματείας ἀπετέλεσε τὸ σύγγραμμα τοῦ Καθηγητοῦ κ. Δ. Γόνη «Ἱστορία τῶν Ἐκκλησιῶν Βουλγαρίας καὶ Σερβίας».
Ἔγραφον ἐν Μελβούρνῃ τὴν Τρίτην 24 Αὐγούστου 2011*
Μνήμη τοῦ Ἁγίου Ἱερομάρτυρος Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ
† Ὁ Μαραθῶνος Φώτιος
*******************************************************************
(* Συνεπληρώθη τον Μάϊον τοῦ 2012)