Ημερομηνία δημοσίευσης: Sep 10, 2009 7:29:42 PM
Πριν προχωρήσουμε στην πραγμάτευση του ζητήματος των οικονομικών και πολιτισμικών σχέσεων Διασποράς και Μητροπόλεως, πρέπει να καθορίσουμε τι ακριβώς εννοούμε ως Διασπορά και τι ως Μητρόπολη. Μητρόπολη θεωρούμε τις κρατικές οντότητες της Ελλάδος και της Κύπρου, τα «εθνικά κέντρα» του Ελληνισμού. Ως Διασπορά θεωρούμε όλους τους Έλληνες που είναι διεσπαρμένοι εκτός των εθνικών κέντρων.
Ακόμη θα πρέπει να οριοθετήσουμε χρονικώς την εργασία μας. Θα αναφερθούμε κατ’ ανάγκην στην περίοδο μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο διότι πριν από αυτήν δεν έχουμε επαρκή στοιχεία για το θέμα μας. Στις δύο ενότητες που ακολουθούν θα αναφερθούμε πρώτα στις οικονομικές σχέσεις Διασποράς και Μητροπόλεως και έπειτα στις πολιτισμικές.
Ας σημειωθεί ότι για την τεκμηρίωση κάποιων θέσεων της Β΄ -κυρίως- ενότητας εκτός από την συνιστώμενη βιβλιογραφία προστρέξαμε και έγκυρες ηλεκτρονικές πηγές: την επίσημη ιστοσελίδα του Συμβουλίου Αποδήμου Ελληνισμού και κάποιες με ειδήσεις και σχόλια σχετικά με την ομογένεια.
Τα κίνητρα τα οποία ώθησαν το μεταναστευτικό ρεύμα εκτός των ελληνικών συνόρων και το οποίο δημιούργησε τον κύριο όγκο της ελληνικής Διασποράς (εκτός της ιστορικής) ήταν κυρίως οικονομικά: αναζήτηση καλύτερης τύχης σε ξένες χώρες. Γι’ αυτό η κακή οικονομική κατάσταση των Ελλήνων στην Μητρόπολη (Ελλάδα και Κύπρο) η οποία τους εξώθησε προς την μετανάστευση (Δαμανάκης Μ., 2007, σελ. 52), θα πρέπει να θεωρηθεί ως η πρώτη οικονομική σχέση Διασποράς – Μητροπόλεως, κατά την μεταπολεμική χρονική περίοδο. Το μεταναστευτικό κύμα αποφόρτισε τον Μητροπολιτικό χώρο από άνεργο ή υποαπασχολούμενο εργατικό δυναμικό με αποτέλεσμα την μείωση της ανεργίας και του κινδύνου πιθανών εσωτερικών εντάσεων (Κόντης Α. - Φακιολάς Ρ., 2002β, σελ. 319).
Οι Έλληνες της Διασποράς, εργάζονταν σκληρά και έστελναν χρήματα στις οικογένειές τους στην Ελλάδα. Τα μεταναστευτικά εμβάσματα υπήρξαν ανέκαθεν σημαντικός παράγοντας ενισχύσεως της οικονομία της Μητροπόλεως, και το μέγεθός τους φαίνεται ότι προσδιορίζεται από τον χαρακτήρα της μεταναστεύσεως. Οι Έλληνες της Ευρώπης, έχουν περισσότερο την αίσθηση της προσωρινότητας της παραμονής τους εκτός των συνόρων, και λόγω της εγγύτητας με την πατρίδα την επισκέπτονται συχνά διατηρώντας ισχυρούς δεσμούς με αυτήν. Γι’ αυτό τα εμβάσματά τους είναι κατά κανόνα υψηλότερα από τα αντίστοιχα των Ελλήνων που ζουν στις υπερπόντιες χώρες. Αυτοί έχουν αποδεχθεί την ιδέα της μακροχρόνιας ή και μόνιμης εγκαταστάσεως τους εκεί και έχει παρατηρηθεί ότι τα μεταναστευτικά εμβάσματα ανά μετανάστη είναι συνήθως μικρότερα όσο περισσότερο παραμένουν στο εξωτερικό (Στο ίδιο, σελ. 326).
Οι συντάξεις των Ελλήνων της Διασποράς, που εγκαταστάθηκαν μετά την συνταξιοδότησή τους στην Ελλάδα ή την Κύπρο, συνιστούν μία ακόμη σχέση οικονομικής φύσεως Διασποράς –Μητροπόλεως. Πρόκειται για χρήματα που αποκτήθηκαν από την εργασία τους στην Διασπορά και απολαμβάνουν, μετά την συνταξιοδότησή τους, στο εθνικό κέντρο. Τα χρήματα αυτά ξοδεύονται στο εθνικό κέντρο και ενισχύουν την οικονομία της Μητροπόλεως. Το ίδιο και οι αποταμιεύσεις των Ελλήνων της Διασποράς που παλιννοστούν. Πολύ συχνά φροντίζουν να επενδύουν ένα μέρος των αποταμιεύσεών τους στην αγορά ακινήτων και μάλιστα πρώτης κατοικίας πριν ακόμη εγκατασταθούν στην πατρίδα. Μία άλλη επιλογή που επίσης προτιμούν οι Έλληνες της Διασποράς είναι η συμμετοχή τους σε οργανωμένα σχέδια οικοδομήσεως «ομογενειακών χωριών» λόγω πολλών πλεονεκτημάτων που του παρέχει αυτή η διέξοδος (Στο ίδιο).
Έλληνες της Διασποράς που απέκτησαν πλούτο στο εξωτερικό, πολύ συχνά κάνουν σημαντικές δωρεές στην πατρίδα και μάλιστα στις ιδιαίτερες πατρίδες τους χρηματοδοτώντας κοινωφελή έργα, οικοδομή σχολείων, μνημείων, ιδρυμάτων κ.λπ. όπως και σε παλαιότερες περιόδους οι εθνικοί ευεργέτες που χρηματοδότησαν την οικοδομή των κτιρίων μεγάλων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, και νοσοκομείων των Αθηνών. Η Ελληνική πολιτεία αναγνωρίζοντας τη συμβολή των μεγάλων Εθνικών Ευεργετών στην εθνική οικονομία με Προεδρικό Διάταγμα τον Ιανουάριο του 2007, ανεκύρηξε την 30 Σεπτεμβρίου κάθε έτους ημέρα των μεγάλων εθνικών ευεργετών (Apodimos.com).
Μία άλλη μορφή οικονομικής σχέσεως Διασποράς – εθνικού κέντρου είναι η χρηματοδότηση από εύπορους ομογενείς εμπορικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων στην Ελλάδα και την Κύπρο. Δηλαδή οι λεγόμενες επενδύσεις. Οι Έλληνες της Διασποράς φιλοτιμούνται πολλές φορές να προχωρούν σε τέτοιου είδους δραστηριότητες, αν και πολλοί αποθαρρύνονται από την γραφειοκρατία και την θεσμική αβεβαιότητα που επικρατεί κυρίως στο Ελληνικό κράτος, λόγω των ποικίλων διακυμάνσεων στα νομικά και φορολογικά πλαίσια της επιχειρηματικότητας. Το κράτος μπορεί να παρεμβαίνει σε αυτή τη σχέση άμεσα, αυξάνοντας τα κίνητρα για την προσέλκυση επενδύσεων από τους ομογενείς (Κόντης Α. - Φακιολάς Ρ., 2002β, σελ. 326).
Η εισροή χρημάτων από τους Έλληνες της Διασποράς προς τα Μητροπολιτικά κέντρα με τους τρόπους που προαναφέραμε είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση των αποθεμάτων συναλλάγματος σε αυτά και την αύξηση των θέσεων εργασίας (Στο ίδιο, σελ. 319).
Οι Έλληνες του εξωτερικού έχουν την τάση να καταναλώνουν ελληνικά προϊόντα. Αυτό είναι ένα κίνητρο για την ανάπτυξη μίας ακόμη οικονομικής δραστηριότητας στον χώρο της Διασποράς αυτή τη φορά. Έλληνες έμποροι εισαγάγουν ελληνικά και κυπριακά καταναλωτικά αγαθά –κυρίως προϊόντα διατροφής- στις χώρες της Διασποράς όπου και τα εμπορεύονται μεταξύ των ομογενών (Παπαδοπούλου Ρ.). Έτσι αποκομίζουν κέρδη τόσο οι ίδιοι, όσο και η οικονομία του Μητροπολιτικού κέντρου.
Τέλος, θα πρέπει να αναφερθούμε και σε μία ακόμη πτυχή της οικονομικής σχέσεως της ελληνική Διασποράς με το Μητροπολιτικό κέντρο: την μεταφορά τεχνογνωσίας από τις χώρες του εξωτερικού στην Ελλάδα και την Κύπρο. Στελέχη επιχειρήσεων, καθηγητές πανεπιστημίων, υψηλόβαθμα στελέχη στην δημόσια διοίκηση και σε ερευνητικά ιδρύματα, ακόμη και διακεκριμένοι καλλιτέχνες, σε πολύ μεγάλο ποσοστό (περίπου οι οκτώ στους δέκα) έχουν σπουδάσει, ή μετεκπαιδευτεί ή έχουν διαπρέψει επαγγελματικά στην Διασπορά πριν επιστρέψουν για να συνεχίσουν την δραστηριότητά τους στο εθνικό κέντρο. (Κόντης Α. - Φακιολάς Ρ., 2002β, σελ. 327).
Το Ελληνικό Κράτος επιθυμεί να παρεμβαίνει ρυθμιστικά στις σχέσεις αυτές, γι’ αυτό και με την θεσμοθέτηση της Γενικής Γραμματείας Αποδήμου Ελληνισμού το 1983 προβλέπει την μεταξύ των άλλων την ενημέρωση των αποδήμων με την «έκδοση έντυπου υλικού για θέματα κοινωνικής ασφαλίσεως, οικονομικά και δασμοφορολογικά (....) οργάνωση ενίσχυση συνεδρίων, συναντήσεων επαφών με ομογενειακούς φορείς για την κατανόηση, την καταγραφή και την αντιμετώπιση των προβλημάτων των αποδήμων.» (Κονδύλη Ι., 2002, σελ. 234).
Με την θεσμοθέτηση του Εθνικού Ιδρύματος Υποδοχής και Αποκατάστασης Αποδήμων και Παλιννοστούντων Ομογενών Ελλήνων, που ιδρύθηκε το 1990, η Ελλάδα επεχείρησε αφ’ ενός να διευκολύνει την παλιννόστηση ομογενών κυρίως από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ενώσεως, αλλά αφ’ ετέρου να βελτιώσει τις συνθήκες ζωής όσων Ελλήνων ήθελαν να παραμείνουν σε αυτές καθώς και στην Βόρειο Ήπειρο. Προς την κατεύθυνση της διευκολύνσεως της παλιννοστήσεως των ομογενών της Διασποράς συνεστήθη το 1994 και η Γενική Γραμματεία Παλιννοστούντων Ομογενών του Υπουργείου Μακεδονίας Θράκης (Στο ίδιο, σελ. 235).
Το Συμβούλιο Αποδήμου Ελληνισμού που ιδρύθηκε με νόμο το 1989 και τροποποιήθηκε με το Προεδρικό Διάταγμα 196/1995 επιδιώκει –μεταξύ των άλλων- «την ενίσχυση των οικονομικών, εμπορικών (...) σχέσεων μεταξύ των χωρών διαμονής και την Ελλάδα» καθώς και «την επανένταξη των παλιννοστούντων στην ελληνική κοινωνία» (Στο ίδιο, σελ. 247-248).
Είναι, συνεπώς, οφθαλμοφανής η οικονομική ωφέλεια των κρατών της Ελλάδος και της Κύπρου από τους Έλληνες της Διασποράς, τόσο αυτών που παλιννοστούν, όσο και αυτών που παραμένουν στις χώρες υποδοχής, αλλά διατηρούν τους δεσμούς τους με την πατρίδα. Η οικονομική σχέση Διασποράς Μητροπόλεως αποβαίνει προς όφελος της Μητροπόλεως και γι’ αυτό η τελευταία φροντίζει να επεμβαίνει ρυθμιστικά, μέσω των φορέων που προαναφέραμε για να μεγιστοποιεί αυτό το οικονομικό όφελος.
Μια και η έννοια του πολιτισμού είναι ευρύτατη και μπορεί να συμπεριλάβει όλες τις πτυχές της πνευματικής και τεχνικής δημιουργίας, πριν προχωρήσουμε στην ανάπτυξη του θέματος της πολιτισμικής διαστάσεως των σχέσεων Ελληνισμού της Διασποράς και Μητροπολιτικού κέντρου, πρέπει να διευκρινίσουμε τι ακριβώς θεωρούμε εδώ ως «πολιτισμικό».
Στην περίπτωσή μας ασχολούμαστε με τις σχέσεις εκείνες που τροφοδοτούν την «πολιτισμική ταυτότητα» των Ελλήνων της Διασποράς, αυτές που σχετίζονται με το παρόν, την σύγχρονη κατάσταση και τις πραγματικές συνθήκες της καθημερινής ζωής του Ελληνισμού της Διασποράς από πλευράς γλώσσας, θρησκευτικών εκδηλώσεων εθίμων και καθημερινών πρακτικών. Δεν ασχολούμαστε με τα στοιχεία εκείνα που σχετίζονται με την διαμόρφωση της «εθνικής ταυτότητας» και έχουν περισσότερο το χαρακτηριστικό της διαχρονικότητας. Βέβαια οι δύο έννοιες έχουν κοινά χαρακτηριστικά και αλληλεπικαλύπτονται, αλλά το αντικείμενό μας είναι οι σχέσεις εκείνες Ελληνισμού της Διασποράς και κέντρου που αφορούν τα συγχρονικά στοιχεία προσδιορισμού της ταυτότητας, στο λεγόμενο «συγχρονικό επίπεδο», δηλαδή αυτά που έχουν βιωματικό χαρακτήρα (Δαμανάκης Μ., 2007, σελ. 123).
Η πολιτισμική ταυτότητα των Ελλήνων της Διασποράς διαμορφώνεται κυρίως μέσα από την ενεργή ενασχόλησή τους με το κοινωνικό-πολιτισμικό τους περιβάλλον. Η αντίστοιχη εθνική μπορεί να διαμορφωθεί και μέσα στα πλαίσια μιας εικονικής πραγματικότητας με την καλλιέργεια συμβολικών στοιχείων (μύθων, θρύλων, παραδόσεων) που μπορεί να γίνει σε μεγάλο βαθμό μέσω της εκπαιδεύσεως (στο ίδιο). Οι Έλληνες της Διασποράς βρίσκονται σε ποικίλα κοινωνικο-πολιτισμικά περιβάλλοντα, και συνεπώς η πολιτισμική τους ταυτότητα ποικίλλει αναλόγως της επιδράσεως τους από αυτά καθώς και από το τοπικό Ελλαδικό ή Κυπριακό περιβάλλον με το οποίο διατηρούν δεσμούς. Έτσι, λοιπόν εμφανίζονται πολλαπλές πολιτισμικές ταυτότητες και πολιτισμική διαφορετικότητα τόσο σε σχέση με τον ελλαδικό Ελληνισμό όσο και σε ενδο-ομογενειακό επίπεδο (Κόντης Α. - Φακιολάς Ρ., 2002α, σελ. 25).
Το κυριότερο χαρακτηριστικό μιας εθνικής πολιτισμικής ταυτότητας είναι η γλώσσα με την οποία συνεννοούνται, σκέπτονται και εκφράζονται τα μέλη μιας εθνικής ομάδας. Η διατήρηση ενός ικανοποιητικού ποσοστού κατανοήσεως και ευχέρειας στην χρήση της ελληνικής γλώσσας από τους Έλληνες της Διασποράς και μάλιστα των επομένων -μετά την πρώτη- γενεών, αποτελεί πρωταρχική επιδίωξη, τόσο των ιδίων, όσο και του Μητροπολιτικού κέντρου. Οι Έλληνες της Διασποράς μόλις οργανώθηκαν στις χώρες υποδοχής με την σύσταση ελληνικών κοινοτήτων μερίμνησαν ευθύς για την ίδρυση σχολείων, όπως άλλωστε και ορθοδόξων εκκλησιών. Το Ελληνικό κράτος μεριμνά για την αποστολή διδασκάλων από την Ελλάδα για τα σχολεία αυτά (περίπου 2.000 εκπαιδευτικοί είναι αποσπασμένοι σε σχολεία του εξωτερικού), και έχει υιοθετήσει κατά τα τελευταία χρόνια πιο ευέλικτη εκπαιδευτική πολιτική ξεφεύγοντας από την ελλαδοκεντρικά προσανατολισμένη και συγκεντρωτικά οργανωμένη παλαιότερη τακτική (Κόντης Α. - Φακιολάς Ρ., 2002β, σελ. 327-328). Σε πανεπιστημιακό επίπεδο, οι έδρες νεοελληνικών, βυζαντινών και κλασικών σπουδών συντελούν στην διάχυση του ελληνικού πολιτισμού ακόμη και εκτός των πλαισίων της ομογένειας, σε μη ελληνικής καταγωγής φοιτητές. Στην Ευρώπη μόνον υπάρχουν έδρες νεοελληνικών σπουδών σε 105 πανεπιστήμια. Όμως δεν υποστηρίζονται όπως θα έπρεπε με κατάλληλο διδακτικό προσωπικό και υλικό (Στο ίδιο).
Το Ελληνικό κράτος επιχειρεί να παρέμβει στην διατήρηση των στοιχείων της ελληνικής πολιτισμικής ταυτότητας των Ελλήνων της Διασποράς και μάλιστα της ελληνικής γλώσσας, μέσω ιδρύσεως θεσμικών φορέων όπως η Γενική Γραμματεία Αποδήμου Ελληνισμού (αρχικώς εντεταγμένη στο Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων και από το 1993 στο Υπουργείο Εξωτερικών) η οποία έχει ως έργο της –μεταξύ των άλλων- την «αποστολή βιβλίων (λογοτεχνικών, παιδαγωγικών, λαογραφικών) και περιοδικών», την «παρακολούθηση των εκπαιδευτικών θεμάτων των αποδήμων και εισηγήσεις προς όλους τους αρμόδιους φορείς, χορήγηση υποτροφιών και κάθε είδους βοήθειας για την διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας, εκπόνηση προγραμμάτων επιμόρφωσης των ομογενών εκπαιδευτικών» αλλά και την «οργάνωση εκδηλώσεων για την διατήρηση της ελληνικής πολιτιστικής ταυτότητας ("Πολιτιστικοί μήνες" ή "Πολιτιστικές εβδομάδες"), επιχορήγηση ομογενειακών φορέων για την ενίσχυση και την ανάπτυξη των πολιτιστικών τους δραστηριοτήτων, καθώς και διοργάνωση προγραμμάτων φιλοξενίας αποδήμων κάθε ηλικίας». (Κονδύλη Ι., 2002, σελ. 234).
Το 1993 θεσμοθετήθηκε το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού υπό την αιγίδα του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας και την εποπτεία του Υπουργείου των Εξωτερικών, με σκοπό «την προβολή του ελληνικού πολιτισμού στο εξωτερικό την διάδοση της ελληνικής γλώσσας, κυρίως μεταξύ των αποδήμων και την ενίσχυση της πολιτιστικής συνεργασίας με άλλες χώρες». Προς τον σκοπό αυτό «διοργανώνει εκθέσεις συναυλίες, διαλέξεις, προβολές ταινιών, εκδίδει βιβλία και συνεργάζεται με διεθνείς οργανισμούς και φορείς» (Στο ίδιο, σελ. 238). Το Συμβούλιο Αποδήμου Ελληνισμού που αναφέρθηκε και στην προηγούμενη ενότητα, έχει μεταξύ των άλλων γνωμοδοτική και εισηγητική αρμοδιότητα για θέματα εκπαίδευσης και πολιτιστικής ταυτότητας των Ελλήνων της Διασποράς (Στο ίδιο, σελ. 248).
Ακόμη, το ελληνικό κράτος με τον νόμο 2413/96 περί της «ελληνικής παιδείας στο εξωτερικό, την διαπολιτισμική εκπαίδευση και άλλες διατάξεις» θεσμοθέτησε την ειδική Γραμματεία Παιδείας Ομογενών και Διαπολιτισμικής Εκπαιδεύσεως και το Ινστιτούτο Παιδείας Ομογενών και Διαπολιτισμικής Εκπαιδεύσεως. Το δεύτερο έχει ως κύριο έργο του την συγγραφή διδακτικών βιβλίων και την κατάρτιση καταλλήλου εκπαιδευτικού υλικού για τα σχολεία του εξωτερικού, για εξ αποστάσεως μεθόδους εκπαιδεύσεως, καθώς και την επιμόρφωση των συντονιστών εκπαιδεύσεως του Εξωτερικού όπως και των εκπαιδευτικών των σχολείων του εξωτερικού (Στο ίδιο, 244).
Πέραν της θεσμοθετήσεως των οργανισμών που προαναφέραμε, το ελληνικό κράτος επιχειρεί να επιδράσει στην πολιτισμική σχέση Ελληνισμού της Διασποράς και Μητροπολιτικού κέντρου με την εκμετάλλευση των δυνατοτήτων που της παρέχει η ανάπτυξη των συγχρόνων τεχνολογιών στους τομείς των τηλεπικοινωνιών. Η Γενική Γραμματεία Αποδήμου Ελληνισμού δεν αρκέσθηκε στη σύσταση διαδικτυακού κόμβου για την ενημέρωση των Ελλήνων της Διασποράς, αλλά επιχορήγησε και είκοσι ομοσπονδίες από φτωχές χώρες για να αγοράσουν ηλεκτρονικούς υπολογιστές και να συνδεθούν στο διαδίκτυο (Στο ίδιο, σελ. 234).
Το διαδίκτυο προσφέρει εξαιρετικά μεγάλες δυνατότητες για την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας από τους Έλληνες της Διασποράς δεύτερης και τρίτης γενεάς με εξ’ αποστάσεως μεθόδους. Προσφέρει αμφίδρομη πληροφόρηση μεταξύ αυτών και των Ελλήνων του Μητροπολιτικού κέντρου. Οι φορείς που προαναφέραμε διαθέτουν διαδικτυακούς κόμβους και αναπτύσσουν ήδη προγράμματα και πληροφοριακό υλικό σχετικό με τον Ελληνικό Πολιτισμό για να τροφοδοτούν τους Έλληνες της Διασποράς, οι οποίοι και προτρέπουν προς αυτήν την κατεύθυνση, (Φαφούτης Ξ., 2004).
Είναι γεγονός ότι η παγκοσμιοποίηση των μέσων επικοινωνίας έχει δώσει την δυνατότητα για άμεση αποστολή και λήψη πληροφοριών, ειδήσεων, ήχου και εικόνας από και προς κάθε σημείο του πλανήτη. Αυτό αποβαίνει υπέρ της διατηρήσεως των ελληνικών πολιτισμικών στοιχείων καθώς ο κάθε ομογενής έχει άμεση πρόσβαση σε ελληνικά κείμενα, τραγούδια, βίντεο κ.λπ. (Δαμανάκης Μ., 2007, σελ. 51).
Εκτός από την γλώσσα άλλα συγχρονικά στοιχεία που συνιστούν την ελληνική πολιτισμική ταυτότητα είναι η συμμετοχή σε Ορθόδοξες[1] θρησκευτικές τελετές και εκδηλώσεις, καθημερινές πρακτικές, έθιμα, η διατήρηση ελληνικών διατροφικών συνηθειών και η συμμετοχή στην ελληνική καλλιτεχνική δημιουργία. Γι’ αυτό οι Έλληνες της Διασποράς φρόντισαν για την ίδρυση Ορθοδόξων Εκκλησιών και πολιτιστικών και εθνοτοπικών συλλόγων για την καλλιέργεια της παραδοσιακής ελληνικής μουσικής και χορών των ιδιαιτέρων τους πατρίδων. Το Σ.Α.Ε. στην ετήσια έκθεσή του για το 2007 αναφέρεται στην αναγκαιότητα καταρτίσεως των υποψηφίων καθηγητών της Ελληνικής γλώσσης έτσι ώστε να γνωρίζουν οι υποψήφιοι –μεταξύ των άλλων- εκφάνσεις της ελληνικότητας όπως αυτές προσδιορίζονται με βάση την παράδοση και τη θρησκεία, δηλαδή τις σημαντικές εορτές της Ορθοδοξίας, τα ήθη και έθιμα διαφόρων περιοχών, την ελληνική κουζίνα και διατροφικές συνήθειες ακόμη και παραδοσιακή μουσική και χορό (ΣΑΕ, Ετήσια Έκθεση 2007, σελ. 82).
Όπως και το διαδίκτυο έτσι και η δορυφορική τηλεόραση μπορεί να βοηθήσει σε μεγάλο βαθμό τόσο την διατήρηση της ελληνική γλώσσας όσο και την συνεχή τροφοδοσία των Ελλήνων της Διασποράς με ελληνικό πολιτισμικό υλικό. Βλέποντας ελληνικές εκπομπές, και ακούγοντας την ελληνική γλώσσα και νεοελληνικά τραγούδια αυξάνουν των ελληνικά ακούσματα μέσα στο σπίτι του Έλληνα της Διασποράς, ο οποίος απαραιτήτως διαθέτει πλέον δορυφορική ή καλωδιακή τηλεόραση με ελληνικές εκπομπές. Το Ελληνικό και το Κυπριακό Κράτος φρόντισαν να μεριμνήσουν για την ανάπτυξη δορυφορικών καναλιών και την παραγωγή ειδικών για τους ομογενείς εκπομπών (Πανίκος Π.). Οι ομογενείς έχουν αντιληφθεί εγκαίρως τη σημασία της ηλεκτρονικών Μ.Μ.Ε. για τον Ελληνισμό της Διασποράς και εκτός από τα ελληνικά κανάλια και ραδιοσταθμούς τα οποία συνέστησαν στις χώρες του εξωτερικού, θεωρούν πολύ σημαντική την ανάπτυξη της ελληνικής δορυφορικής τηλεοράσεως (ΣΑΕ Ευρώπης).
Ένας άλλος παράγοντας που επιδρά στην ενίσχυση των πολιτισμικών δεσμών Ελλήνων της Διασποράς και Μητροπολιτικού Κέντρου είναι η ελαχιστοποίηση των γεωγραφικών αποστάσεων με την ανάπτυξη όλο και ταχύτερων μέσων μεταφοράς και την ευκολία των μετακινήσεων. Πολλοί Έλληνες της Διασποράς μπορούν να επισκέπτονται συχνότερα, ή ακόμη και να διαβιούν εκ περιτροπής στην χώρα διαμονής τους και την Ελλάδα ή την Κύπρο (Δαμανάκης Μ., 2007, σελ. 51).
Οικονομικά ήταν τα κυρίως κίνητρα που εξώθησαν του2 Έλληνες να μεταναστεύσουν μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και να δημιουργήσουν τον κύριο όγκο της Ελληνικής Διασποράς. Αυτό βελτίωσε την οικονομική κατάσταση των ιδίων, αλλά και των εθνικών κέντρων της Ελλάδας και της Κύπρου. Τα μεταναστευτικά εμβάσματα τροφοδοτούσαν τις Μητροπολιτικές οικονομίες με συνάλλαγμα. Το ίδιο και οι συντάξεις και οι αποταμιεύσεις των παλιννοστούντων Ελλήνων της Διασποράς. Δωρεές αποδήμων Ελλήνων χρηματοδότησαν σημαντικά κοινωφελή έργα στις ιδιαίτερες πατρίδες τους και επενδύσεις ομογενών επιχειρηματιών βοήθησαν τις τοπικές κοινωνίες. Επιστήμονες που σπούδασαν στην Διασπορά μετέφεραν τεχνογνωσία στις επιχειρήσεις, και τους οργανισμούς της Ελλάδος και της Κύπρου. Με θεσμοθέτηση ειδικών φορέων και λήψη μέτρων η Ελληνική Κυβέρνηση επιχείρησε να μεγιστοποιήσει τα οφέλη από τις οικονομικές σχέσεις Ελλήνων της Διασποράς και Μητροπόλεως.
Με τον ίδιο τρόπο το Ελληνικό κράτος επιχείρησε να επιδράσει στην διατήρηση των ελληνικών πολιτισμικών στοιχείων των Ελλήνων της Διασποράς. Ιδιαίτερο βάρος δόθηκε στην εκπαιδευτική πολιτική για την διδασκαλία της Ελληνικής γλώσσας. Τα σύγχρονα μέσα επικοινωνιών και ιδίως το διαδίκτυο και η δορυφορική τηλεόραση επιδρούν θετικά στην διατήρηση των στοιχείων που συνιστούν την ελληνική πολιτισμική ταυτότητα των Ελλήνων της Διασποράς. Η Ελλάδα και η Κύπρος επιχειρούν να εκμεταλλευθούν τις δυνατότητες αυτές όσο καλύτερα μπορούν.
1. Κόντης Α. - Φακιολάς Ρ. (2002α): «Εννοιολογικές αποσαφηνίσεις», στο Βογαζιανός- Ρόυ Στ. κ.ά., Ελληνισμός της Διασποράς, τμ. Α΄, εκδ ΕΑΠ, Πάτρα, σελ. 19-39.
2. Κονδύλη Ι. (2002): «Ελληνισμός της διασποράς και ελληνικό κράτος» στο Βογαζιανός- Ρόυ Στ. κ.ά., Ελληνισμός της Διασποράς, τμ Α΄, εκδ ΕΑΠ, Πάτρα, σελ. 223-257
3. Κόντης Α. - Φακιολάς Ρ. (2002β): «Συμπεράσματα και τελικές παρατηρήσεις» στο Γκ. Ελ Ταχίρ κ..ά, Ελληνισμός της Διασποράς, τμ Γ΄, εκδ ΕΑΠ, Πάτρα, σελ. 313-332.
4. Δαμανάκης Μιχάλης (2007): Ταυτότητες και εκπαίδευση στη Διασπορά, Gutenberg, Αθήνα.
5. Apodimos.com: «Πρέπει να μνημονεύουμε και να τιμούμε τους εθνικούς ευεργέτες» στό http://www.apodimos.com/arthra/07/Jun/ELLHNES_ETHINIKOI_EYERGETES _MNHMH_KAI_TIMH/index.htm, (ημ/νία προσβάσεως 26-12-2008, ώρα 16:41).
6. Πανίκος Παναγιώτου: «H EΡΤ ΣΑΤ αλλάζει όνομα και πρόσωπο», στο http:// www.greeknewsonline.com/modules.php?name=News&file=article&sid4717 (ημ/νία προσβάσεως 26-12-2008, ώρα 17:27).
7. Παπαδοπούλου Ρεβέκκα: «Πασχαλινή αγορά οι Έλληνες Επιμένουν Ελληνικά» στό http://www.greeknewsonline.com/modules.php?name=News&file=article&sid=8466 (ημ/νία προσβ. 26-12-2008, ώρα 16:50).
8. ΣΑΕ, Ετήσια Έκθεση 2007: στο http://www.sae.gr/?id=14138&type=file (ημ/νία προσβάσεως 26-12-2008, ώρα 17:50).
9. ΣΑΕ Ευρώπης: «Η Σημασία της Ελληνικής Τηλεόρασης για τον Απόδημο Ελλησμό» στο http://www.sae.gr/?id=14125 (ημ/νία προσβάσεως 26-12-2008, ώρα 17:14).
10. Φαφούτης Ξενοφών, 2004: «Το ίντερνετ είναι το καλύτερο μέσο ενημέρωσης για τους αποδήμους» στο http://www.apodimos.com/arthra/Iounios_2004/TO_INTERNET_ EINAI_TO_KALLITERO_MESO_ENHMEROSHS_GIA_TOYS_APODHMOYS/ index.htm (ημ/νία προσβάσεως 26-12-2008, ώρα 17:39).
[1] Δεδομένου του ότι η Ορθόδοξη Χριστιανική πίστη έχει διαχρονικό και υπερεθνικό χαρακτήρα, εδώ περιορίζουμε την αναφορά μας στην συμμετοχή σε τελετές, εκδηλωσεις και έθιμα που θεωρούνται ελληνικά πολιτισμικά χαρακτηριστικά, και γι’ αυτό πολλοί Έλληνες συμμετέχουν σε αυτά, έστω και αν έχουν πολύ χαλαρή ή και καθόλου σχέση με την Εκκλησία, την ορθόδοξη πίστη και το βίωμα.