Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στο Μάθημα των Θρησκευτικών (Β. Σχεδιασμός Εκπαιδευτικής Έρευνας)

Ημερομηνία δημοσίευσης: Aug 24, 2013 9:16:13 PM

Περίληψη

Οι ΤΠΕ έχουν πλέον διεισδύσει σε όλους του τομείς της εκπαιδεύσεως. Είναι ιδιαίτερα σημαντικές για την διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών στο σχολείο. Καθιστούν το μάθημα πιο ενδιαφέρον, ελκυστικό και μαθητοκεντρικό. Η έρευνα αυτή έχει σκοπό να διερευνήσει το βαθμό εξοικείωσης και χρήσης των ΤΠΕ από Καθηγητές Θεολόγους. Θα χρησιμοποιηθεί η ποιοτική μέθοδος έρευνας που ονομάζεται μελέτη περίπτωσης, με μικρό αριθμό συμμετεχόντων. Στην έρευνα κρίθηκε χρήσιμο να συμμετάσχουν εκτός από Καθηγητές Θεολόγοι και καθηγητές της Πληροφορικής και μαθητές. Ως εργαλείο για τη συλλογή των δεδομένων σχεδιάστηκε η μορφή ημιδομημένης συνεντεύξεως. Μέρος των συνεντεύξεων θα μπορούν να είναι και τηλεφωνικές. Για τον έλεγχο της πιστότητας θα γίνει χρήση της μεθόδου του ελέγχου των μελών. Ακόμη υιοθετείται η σαφής διατύπωση και πανομοιότυπη επανάληψη των ερωτημάτων για την όσο το δυνατόν εξασφάλιση της αξιοπιστίας. Ακόμη προβλέφθηκαν τρόποι για να ξεπεραστούν τα όποια ηθικά διλήμματα και έγινε αναφορά στους περιορισμούς.

1. Πρόλογος

Η παρούσα εργασία είναι συνέχεια της προηγουμένης γι’ αυτό και φέρει τον ίδιο τίτλο. Εκείνη ήταν το μέρος που αφορούσε την βιβλιογραφική επισκόπηση. Αυτή αποτελεί το δεύτερο μέρος, δηλαδή τον σχεδιασμό της εκπαιδευτικής έρευνας. Στο πρώτο μέρος, διαπιστώσαμε την έλλειψη ερευνών σχετικών με το θέμα που πραγματευόμαστε. Έτσι αποπειραθήκαμε να αντλήσουμε συμπεράσματα από παραπλήσιες έρευνες και εισηγήσεις σε συνέδρια. Κατ’ αυτόν τον τρόπο διαμορφώσαμε τον σκοπό και τα ερωτήματα που θα μπορούσε να έχει η έρευνά μας.

Στην εργασία αυτή ξεκινούμε από εκεί που τελείωσε η πρώτη, δηλαδή με την αναδιατύπωση των σκοπών και των ερευνητικών ερωτημάτων. Για την αναδιατύπωση αυτή ελήφθησαν υπ’ όψιν οι παρατηρήσεις του διδάσκοντος –συμβούλου. Ουσιαστικώς, πρόκειται για την εισήγηση να μην επεκταθεί η έρευνα και στους μαθητές, αλλά να επικεντρωθεί μόνον στους καθηγητές θεολόγους.

Πράγματι, ύστερα από περισσότερη μελέτη της σχετικής με το θέμα βιβλιογραφίας, διεπιστώθη ότι ήδη το ζήτημα της χρήσεως των νέων τεχνολογιών από τους καθηγητές θεολόγους για το μάθημα των θρησκευτικών είναι ήδη αρκετά μεγάλο ερευνητικό θέμα. Η χρήση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας (στο εξής ΤΠΕ) από τους μαθητές για το μάθημα των θρησκευτικών θα μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο ιδιαίτερης εκπαιδευτικής έρευνας. Γι’ αυτό και η παρούσα εργασία θα εστιάσει το ενδιαφέρον στο πρώτο θέμα.

1. Εισαγωγή

Από την βιβλιογραφική επισκόπηση προέκυψε ότι το ζήτημα της χρήσεως των ΤΠΕ για το μάθημα των θρησκευτικών είναι ουσιώδες. Όπως ανεφέρθη σε εισηγήσεις σε συνέδρια, όποτε οι νέες τεχνολογίες εντάχθηκαν στην διδασκαλία τα παιδιά παρακολουθούσαν το μάθημα με μεγαλύτερο ενδιαφέρον και προσοχή (Παύλου, 2010 και Λίτσιος, Μιχαϊλίδης κ.ά, 2010). Τα παιδιά είχαν ενεργητικότερη συμμετοχή απ’ ότι όταν το μάθημα γινόταν με τον παραδοσιακό τρόπο (Παγκρήτιος Σύνδεσμος Θεολόγων, 2010) και το μάθημα αποκτούσε μαθητοκεντρικό χαρακτήρα (Παύλου, 2010 και Παύλου & Τεγούση, 2009). Αυτό παρατηρήθηκε και σε άλλα μαθήματα θεωρητικού χαρακτήρα, όπως αναφέρουν οι σχετικές εισηγήσεις των Συμεωνίδη & Φώλια (2010) για την χρήση των ΤΠΕ κατά την διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών και της Ψυχογιού (2009) για το μάθημα της Ιστορίας.

Ειδικότερα όμως για το μάθημα των θρησκευτικών αποτελεί ζωτικής σημασίας η αύξηση του ενδιαφέροντος των μαθητών, διότι είναι πολύ πιθανόν το μάθημα αυτό να γίνει προαιρετικό (Γιαγκάζογλου, 2009), συνεπώς αν οι μαθητές δεν ενδιαφέρονται να το παρακολουθήσουν, δεν θα διδάσκεται πλέον.

Όπως διαπιστώθηκε στην προηγούμενη εργασία της οποίας την συνέχεια αποτελεί η παρούσα, από την βιβλιογραφική έρευνα που έγινε στις βάσεις δεδομένων του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου αλλά και από ανακοινώσεις σε σχετικά με το θέμα εκπαιδευτικά συνέδρια προέκυψε ότι δεν υπάρχουν εξειδικευμένες έρευνες για την χρήση των ΤΠΕ στο μάθημα των Θρησκευτικών, σε αντίθεση με άλλα μαθήματα. Υπάρχουν ακόμη έρευνες την χρήση των ΤΠΕ γενικότερα στη εκπαίδευση. Επιπλέον, ενώ υπάρχουν αξιόλογες διδακτικές προτάσεις για τους τρόπους με τους οποίους μπορούν να χρησιμοποιηθούν οι ΤΠΕ για την διδασκαλία διαφόρων μαθημάτων, μεταξύ των οποίων και τα Θρησκευτικά (Παγκρήτιος Σύνδεσμος Θεολόγων, 2010). Δεν έχει γίνει όμως κάποια έρευνα για να μετρηθεί πώς και σε ποιο βαθμό χρησιμοποιούνται οι ΤΠΕ στο μάθημα των Θρησκευτικών στα σχολεία της Μέσης Εκπαιδεύσεως στην Ελλάδα και αυτό συνιστά ένα κενό.

2. Σκοπός και ερευνητικά ερωτήματα

Η βιβλιογραφική επισκόπηση μας οδήγησε στο συμπέρασμα ότι υπάρχει έδαφος για μία εκπαιδευτική έρευνα η οποία θα προσπαθήσει να καλύψει το ερευνητικό κενό που περιγράφηκε προηγουμένως με σκοπό να διερευνήσει το βαθμό εξοικείωσης και χρήσης των ΤΠΕ από Καθηγητές Θεολόγους.

Δηλαδή η έρευνα αυτή θα πρέπει να διερευνήσει κατά αν και κατά πόσο οι Καθηγητές Θεολόγοι:

• 1. Είναι εξοικειωμένοι με τις νέες τεχνολογίες.

  2. Χρησιμοποιούν τις ΤΠΕ για να προετοιμάσουν τη διδασκαλία του μαθήματος.

  3. Μετέρχονται εφαρμογές των ΤΠΕ για την διεξαγωγή του μαθήματος.

  4. Διαπιστώνουν θετική ανταπόκριση από τους μαθητές όταν χρησιμοποιούν τις ΤΠΕ για το μάθημα.

  5. Οι Καθηγητές Θεολόγοι και οι μαθητές επικοινωνούν μεταξύ τους μέσω διαδικτύου και μετά το σχολείο.

3. Μεθοδολογία

Η Μεθοδολογία που θα ακολουθηθεί για την σχεδιαζόμενη έρευνα είναι η στρατηγική της μελέτης περίπτωσης. Ο Robson (2010) αναφέρει ότι «περίπτωση» μπορεί να είναι οτιδήποτε. Δηλαδή, όλα τα αντικείμενα έρευνας μπορούν να θεωρηθούν ως περιπτώσεις προς μελέτην. Η περίπτωση που θα εξετασθεί εν προκειμένω θα είναι: πώς κάποιοι θεολόγοι μπορούν να μεταχειριστούν –αν τις μεταχειρίζονται- τις ΤΠΕ για την διδασκαλία. Δηλαδή ουσιαστικώς πρόκειται για ένα σύνολο μεμονωμένων μελετών περίπτωσης κατά το οποίο θα μελετηθεί ένας μικρός αριθμός ατόμων με κοινά χαρακτηριστικά (Robson, 2010).

Η επιλογή αυτού του ποιοτικού είδους της μεθοδολογίας έγινε για λόγους πρωτίστως πρακτικούς. Το μάθημα των θρησκευτικών διδάσκεται μόνον μία ώρα την εβδομάδα στα ελληνικά σχολεία. Σε κάθε σχολείο υπάρχουν ένας, ή δύο θεολόγοι. Για να αντλήσουμε ποσοτικά δεδομένα θα χρειαζόταν έρευνα εκτεταμένου επιπέδου σε Πανελλήνια κλίμακα, που ίσως μόνον το Υπουργείο Παιδείας θα μπορούσε να διεξάγει, εάν ήθελε.

Έπειτα ο προσανατολισμός στην ποιοτική έρευνα θα μας έδινε την δυνατότητα να εμβαθύνουμε περισσότερο στις λεπτομέρειες των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η χρήση των ΤΠΕ από τους Καθηγητές Θεολόγους. Αυτή η έρευνα θα μπορούσε ίσως να καθοδηγήσει στο μέλλον και μία ποσοτική, όπως συχνά συμβαίνει (Robson, 2010). Επί του παρόντος, θα εστιάσουμε το ενδιαφέρον στον σχεδιασμό μιας ποιοτικής έρευνας, η οποία πρόκειται να διεξαχθεί τον Μάρτιο-Απρίλιο του 2011, στην Αθήνα, αλλά με τη συμμετοχή εκπαιδευτικών και μαθητών από διάφορα μέρη της Ελλάδος.

4.1 Συμμετέχοντες

Ένα δείγμα 6-7 Καθηγητών Θεολόγων από διαφορετικά σχολεία και διαφορετικές πόλεις της Ελλάδος πιθανότατα θα μας έδινε μία ενδεικτική εικόνα περί του τι συμβαίνει. Αυτό που δεν μπορεί να μας πει η ποιοτική έρευνα είναι το σε πόσο βαθμό, ή σε τι ποσοστό συμβαίνει αυτό. Τα κριτήρια της επιλογής των Καθηγητών που θα συμμετάσχουν στην έρευνα, κατ’ ανάγκην περιορίζονται από τον κύκλο των γνωστών στον γράφοντα Θεολόγων, οι οποίοι και είναι διατεθειμένοι να συνεργασθούν για μία τέτοια έρευνα. Σε αυτούς μπορούν να προστεθούν και 1-2 Καθηγητές της πληροφορικής για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης των δεδομένων με Καθηγητές που εξ αντικειμένου είναι κάτοχοι της γνώσεως των ΤΠΕ και των εκπαιδευτικών τους εφαρμογών. Οι Καθηγητές Θεολόγοι του δείγματός μας είναι απόφοιτοι των δύο Θεολογικών Σχολών της Ελλάδος, ηλικίας από 35-55 ετών. Δύο από αυτούς είναι κληρικοί, μία είναι γυναίκα και όλοι από διαφορετικά σχολεία διαφορετικών πόλεων της Ελλάδος. Διδάσκουν όλοι τους σε σχολεία Γυμνάσια του δημοσίου συστήματος παιδείας. Οι καθηγητές της πληροφορικής είναι κάτοχοι μεταπτυχιακού τίτλου και διδάσκουν ο ένας σε ιδιωτικό και ο άλλος σε δημόσιο σχολείο. Τέλος, η λήψη συνεντεύξεων και από μαθητές κρίθηκε αναγκαία για την επαλήθευση των στοιχείων της έρευνας.

4.2 Διαδικασία έρευνας και Εργαλεία

Η διαδικασία είναι, ο σχεδιασμός μιας συνέντευξης πλήρους ημιδομημένης μορφής (παράρτημα Α) με προκαθορισμένες ερωτήσεις τις οποίες ο παρέχων τη συνέντευξη καλείται να αναπτύξει ελεύθερα (Robson, 2010). Στη συνέχεια θα προχωρήσουμε σε δοκιμαστική έρευνα με δύο συνεντεύξεις, μία από Καθηγητή Θεολόγο και μία από Καθηγητή της Πληροφορικής. Τα ερωτήματα στην πρώτη περίπτωση, ήταν 9, κατανεμημένα σε θέματα τα οποία περιεστρέφοντο γύρω από τέσσερις άξονες (α. Γνώση των ΤΠΕ από τον Καθηγητή Θεολόγο, β. Χρήση των ΤΠΕ από αυτόν κατά την προετοιμασία του για το μάθημα, γ. Χρήση των ΤΠΕ από αυτόν κατά το μάθημα, δ. Χρήση αυτών για την επικοινωνία του με τους μαθητές μετά το μάθημα) ενώ στην δεύτερη 7 κατανεμημένα σε τρεις άξονες (ο καθηγητής της πληροφορικής δεν ρωτήθηκε για τις γνώσεις του σχετικά με τις ΤΠΕ, διότι είναι δεδομένες).

Ειδικά η δεύτερη συνέντευξη αποδείχθηκε εξαιρετικά χρήσιμη, διότι ο Καθηγητής της Πληροφορικής ήταν σε θέση να γνωρίζει ακριβώς ποια προγράμματα μπορεί να χρησιμοποιήσει ένας Θεολόγος για το μάθημα των Θρησκευτικών καθώς και τις δυνατότητες τις οποίες παρέχει το Υπουργείο Παιδείας μέσω ειδικών λογισμικών από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Με αυτόν τον τρόπο στάθηκε δυνατό να γίνει η αναπροσαρμογή του ερωτηματολογίου στο οποίο προστέθηκαν άλλες 4 ερωτήσεις (παράρτημα Γ) στο ερωτηματολόγιο των Θεολόγων. Οι δύο συνεντεύξεις ηχογραφήθηκαν και η πρώτη έγινε στην Αθήνα ενώ η δεύτερη έγινε στη Ρόδο.

Οι υπόλοιπες συνεντεύξεις προβλέπεται να ληφθούν και κυρίως με τηλεφωνικό τρόπο λόγω της μεγάλης γεωγραφικής διασποράς των συμμετεχόντων. Γι’ αυτό, στις περιπτώσεις αυτές οι απαντήσεις θα καταγραφούν υπό την μορφήν γραπτών σημειώσεις από τον ερευνητή.

Εάν υπήρχε η δυνατότητα θα ήταν καλό να χρησιμοποιηθεί και η μέθοδος συλλογής δεδομένων μέσω παρατηρήσεως κατά την διεξαγωγή του μαθήματος των θρησκευτικών. Αυτή η δυνατότητα δεν υπήρχε εκ μέρους μας και γι’ αυτό θα χρησιμοποιήσουμε ως υποκατάστατο την λήψη συνεντεύξεων από κάποιους μαθητές. Έτσι ενδεχομένως να μπορεί να καλυφθεί ως ένα βαθμό η πολλαπλότητα των πηγών, αναγκαίο χαρακτηριστικό της μελέτης περιπτώσεως (Robson, 2010).

Η διεξαγωγή της έρευνας και η ανάλυση των δεδομένων, σε συνάρτηση με τα αντίστοιχα από την βιβλιογραφία, αποτελούν ζητήματα που θα εξετασθούν στο τρίτο μέρος.

4.3. Αξιοπιστία και εγκυρότητα

Όπως αναφέρει η Mertens (2010), το αντίστοιχο της εγκυρότητας στην ποιοτική έρευνα είναι η πιστότητα. Ο έλεγχος της πιστότητας των δεδομένων μπορεί να γίνει και με την μέθοδο του ελέγχου των μελών. Στο τέλος της συνεντεύξεως συνοψίζονται τι έχει ειπωθεί και ζητείται από αυτόν που έδωσε την συνέντευξη να επαληθεύσει εάν αντικατοπτρίζουν ορθώς τις απόψεις του.

Δεδομένου του ότι οι περισσότερες συνεντεύξεις προβλέπεται να είναι τηλεφωνικές, αυτό έχει το πλεονέκτημα κατά τους ότι αυτοί πού θα δίδουν την συνέντευξη μπορεί να αποκαλύπτουν πληροφορίες που ενδεχομένως να μην αποκάλυπταν σε μία πρόσωπο προς πρόσωπο συζήτηση πράγμα που ενισχύει –κατά κάποιον τρόπο- την αξιοπιστία τους (Cohen L., Manion L., Morrison K., 2008). Βεβαίως, στην κατηγορία αυτή των τηλεφωνικών συνεντεύξεων υπάρχει το μειονέκτημα ότι απουσιάζει η μη λεκτική επικοινωνία η οποία διευκολύνει την ορθή κατανόηση των λεγομένων (στο ίδιο). Επιπρόσθετα, η δυσκολία στην ηχογράφηση των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων –δεδομένου ότι δεν διαθέτουμε τον σχετικό τεχνικό εξοπλισμό- και η χρήση της μεθόδου της καταγραφής σημειώσεων μπορεί να έχει επιπτώσεις στην πιστότητα της συλλογής των δεδομένων. Γι’ αυτό οι καταγεγραμμένες σημειώσεις από την τηλεφωνική συνέντευξη πρέπει θα αναγινώσκονται στο τέλος της, κατά την μέθοδο του ελέγχου των μελών που προαναφέρθηκε.

Η εγκυρότητα της έρευνας θα επιχειρηθεί να ενισχυθεί με την άντληση δεδομένων για το ίδιο θέμα μέσω ημιδομημένων συνεντεύξεων από μαθητές. Τα ερωτήματα εδώ κατασκευάσθηκαν σε αναλογία με αυτά των καθηγητών ώστε να παρέχουν κάλυψη του θέματος από μια άλλη πλευρά.

4.4 Ηθικά διλήμματα και περιορισμοί

Τονίζεται στον παρέχοντα τη συνέντευξη η αρχή της τήρησης της ανωνυμίας, η εχεμύθεια, ζητείται η άδειά του προκειμένου να μαγνητοφωνηθεί η συνέντευξη, ή να καταγραφεί υπό μορφήν σημειώσεων. Ακόμη εξασφαλίζεται σε αυτόν η δυνατότητα να αποσυρθεί οποτεδήποτε και η πρόσβαση στα συμπεράσματα της έρευνας.

Ένας μεγάλος περιορισμός στην παρούσα έρευνα είναι ή έλλειψη προσβάσεως σε μεγαλύτερο αριθμό Καθηγητών Θεολόγων και μαθητών. Εάν δεν υπήρχε αυτός ο περιορισμός (πράγμα που θα απαιτούσε τη συνεργασία του ερευνητή με το Υπουργείο Παιδείας ή κάποιον από τους Συνδέσμους των Θεολόγων) θα μπορούσε να γίνει μία πιο εκτεταμένη έρευνα, η οποία θα καταδείκνυε όχι μόνο τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του φαινομένου, αλλά και τα ποσοτικά.

Ένας άλλος περιορισμός ήταν η μεγάλη γεωγραφική διασπορά των Καθηγητών Θεολόγων στους οποίους ο ερευνών είχε πρόσβαση. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να υιοθετηθεί η μέθοδος των τηλεφωνικών συνεντεύξεων με τα όποια πλεονεκτήματα ή μειονεκτήματα αναφέρθηκαν προηγουμένως.

Γενικότερα, η υιοθέτηση της στρατηγικής της μελέτης περιπτώσεως μας παρέχει μία σαφή εικόνα για το τι συμβαίνει στις συγκεκριμένες περιπτώσεις. Όπως αναφέρουν οι Cohen L., κ.ά., (2008) τα αποτελέσματα δε μπορούν εύκολα να γενικευθούν και μας παρέχουν ενδεικτική εικόνα του εξεταζομένου φαινομένου. Έτσι αυτή η έρευνα μας παρέχει πληροφορίες για το πως οι συγκεκριμένοι Καθηγητές Θεολόγοι μεταχειρίζονται τις ΤΠΕ για το μάθημα των Θρησκευτικών. Σε πόσο βαθμό συμβαίνει αυτό, είναι ζήτημα εκτεταμένης ποσοτικής έρευνας.

Παράρτημα Α: Αρχικό σχέδιο συνεντεύξεως

[Σημειώνονται αρχικώς το φύλο, η ηλικία, τα έτη στην 2βάθμια εκπαίδευση και ο τόπος που βρίσκεται το σχολείο του παρέχοντος τη συνέντευξη].

Εισαγωγικό κείμενο: Συστάσεις, αναφορά στην έρευνα που διεξάγουμε. Ότι αφορά την χρήση των ΤΠΕ από τους Καθηγητές Θεολόγους για το μάθημα των Θρησκευτικών στα σχολεία της Μέσης Εκπαιδεύσεως στην Ελλάδα. Εξηγούμε ότι θα τηρηθεί ανωνυμία και απόλυτη εχεμύθεια. Ότι έχει το δικαίωμα να αποσυρθεί ανά πάσα στιγμή από την έρευνα, ή να μην απαντήσει κάποιο ερώτημα και ότι εάν το επιθυμεί θα έχει πρόσβαση στα συμπεράσματα της έρευνας. Τέλος ενημερώνουμε τον παρέχοντα τη συνέντευξη ότι ηχογραφείται ή καταγράφεται υπό την μορφήν σημειώσεων [στις τηλεφωνικές συνεντεύξεις].

Ερωτήματα:

α) Η Γνώση των ΤΠΕ από τον Καθηγητή

• 1. Έχετε γνώση των νέων τεχνολογιών;

  2. Αν ναι πώς μάθατε;

  3. Τι ακριβώς προγράμματα γνωρίζετε;

β) Η χρήση των ΤΠΕ από τον Καθηγητή Θεολόγο κατά την προετοιμασία του για το μάθημα

• 1. Χρησιμοποιείτε τις ΤΠΕ για την προετοιμασία σας για το μάθημα από το σπίτι;

  2. Ποιες εφαρμογές ειδικότερα;

γ) Η χρήση των ΤΠΕ από τον Καθηγητή Θεολόγο κατά τη διάρκεια του μαθήματος

• 1. Χρησιμοποιείτε τις ΤΠΕ στην διδασκαλία σας στο μάθημα;

  2. Ποιες εφαρμογές;

  3. Πώς ανταποκρίνονται τα παιδιά όταν το μάθημα γίνεται με την χρήση ΤΠΕ;

δ) Η χρήση των ΤΠΕ από τον Καθηγητή για επικοινωνία με τους μαθητές μετά το μάθημα

• 1. Επικοινωνείτε με τους μαθητές με την χρήση ΤΠΕ για τα θέματα του μαθήματος, μετά από το μάθημα στο σχολείο;

Παράρτημα Β: Δοκιμαστικές συνεντεύξεις

Ι. Καθηγητής Θεολόγος,

Φύλο: άρρεν

Ηλικία: 49

Έτη στην 2βάθμια εκπαίδευση: 3

Είδος σχολείου: Γενικό

ΙΙ. Καθηγητής Πληροφορικής

Φύλο: άρρεν

Ηλικία: 57

Έτη στην 2βάθμια εκπαίδευση: 14

Είδος σχολείου: Τεχνικό

α) Η Γνώση των ΤΠΕ από τον Καθηγητή

Τα ερωτήματα αυτού του άξονα απευθύνονταν μόνον στον πρώτο από τους παρέχοντας τις συνεντεύξεις καί είπε ότι γνωρίζει πολύ καλά τις ΤΠΕ μέσω των προγραμμάτων του Υπουργείου Παιδείας και διαθέτει σχετική πιστοποίηση. Γνωρίζει τα προγράμματα Word, Excel, Power Point και χρήση διαδικτύου.

β) Η χρήση των ΤΠΕ από τον Καθηγητή Θεολόγο κατά την προετοιμασία του για το μάθημα.

Στα ερωτήματα αυτού του άξονα ο Θεολόγος απήντησε ότι δεν χρησιμοποιεί πολύ συχνά τις ΤΠΕ κατά την προετοιμασία του για το μάθημα. Σε κάποιες περιπτώσεις χρησιμοποίησε το διαδίκτυο για συμπληρωματικές πληροφορίες από κάποιες ιστοσελίδες και είχε φτιάξει μία παρουσίαση Power Point για ένα μάθημα. Χρησιμοποίησε και τον κειμενογράφο για να συντάξει περιλήψεις μαθημάτων που διένειμε στους μαθητές.

Ο Πληροφορικός μας πληροφόρησε ότι ένας Θεολόγος έχει την δυνατότητα να προετοιμαστεί για το μάθημα κάνοντας χρήση των ΤΠΕ με δύο τρόπους.

Ο ένας είναι χρησιμοποιώντας το έτοιμο ψηφιακό υλικό που υπάρχει, δηλαδή τα ηλεκτρονικά βιβλία που είναι αναρτημένα στις ιστοσελίδες του Υπουργείου Παιδείας και το ψηφιακό υλικό που έχει καταρτίσει το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο για κάθε μάθημα, και για τα θρησκευτικά. Αυτό περιλαμβάνει και ασκήσεις πολλαπλών επιλογών σε κάθε ενότητα.

Ο άλλος είναι να αναζητήσει πιστοποιημένο υλικό από το διαδίκτυο, να το αναλύσει και να το προσαρμόσει σε παρουσίαση (όπως Power Point) ή σε μορφή pdf ώστε να μπορεί να προβληθεί από προτζέκτορα ή διαδραστικό πίνακα.

γ) Η χρήση των ΤΠΕ από τον Καθηγητή Θεολόγο κατά τη διάρκεια του μαθήματος

Ο Θεολόγος είχε χρησιμοποιήσει περιστασιακά τις ΤΠΕ κατά το μάθημα των θρησκευτικών.

Κάποτε προέβαλε στην τάξη με προτζέκτορα μία παρουσίαση για την εξαήμερο δημιουργία, και άλλοτε μια βιντεοταινία. Στην πρώτη περίπτωση δεν υπήρξε πολύ ενδιαφέρον από τα παιδιά. Στην δεύτερη όμως υπήρξε. Ίσως να έπαιξε σημαντικό ρόλο το ότι μετέφερε τον προτζέκτορα στην αίθουσα διδασκαλίας.

Ο Πληροφορικός είπε ότι ο Θεολόγος θα μπορούσε να παρουσιάσει στα παιδιά την ώρα του μαθήματος ψηφιακό υλικό με προτζέκτορα ή διαδραστικό πίνακα, αλλά θα πρέπει να αλλάξει το τρόπο του μαθήματος. Η κατά μέτωπον διδασκαλία, να αντικατασταθεί από την συνεργασιακή. Να χωρίσει τα παιδιά σε μικρές ομάδες εργασίας αναθέτοντας συγκεκριμένο θέμα στην κάθε μία, για το οποίο θα κάνουν μόνα τους έρευνα στο διαδίκτυο και θα κάνουν δικές τους παρουσιάσεις που θα προβάλουν στην τάξη. Έτσι μαθαίνει ο μαθητής να μεταχειρίζεται τον Η/Υ ως εργαλείο γνώσεως. Ο Καθηγητής θα συντονίζει την διαδικασία και στο τέλος θα παρουσιάσει το δικό του υλικό. Η πιο αποτελεσματική εφαρμογή που μπορεί να χρησιμοποιηθεί είναι αυτή των παρουσιάσεων με διαδραστικό τρόπο. Δηλαδή να διακόπτεται η παρουσίαση και να ζητείτε η γνώμη των παιδιών, να γίνεται μία συζήτηση και μετά να προχωρεί παρακάτω.

δ) Η χρήση των ΤΠΕ από τον Καθηγητή για επικοινωνία με τους μαθητές μετά το μάθημα

Ο Θεολόγος ανέφερε ότι κάποιες φορές είχε στείλει e-mail σε μαθητές με θέματα που τους προέτρεπε να ψάξουν στο διαδίκτυο. Άλλοτε τους έστελνε με e-mail τα link για να δουν σε κάποιες ιστοσελίδες κάποια συμπληρωματικά στοιχεία.

Ο Πληροφορικός ανεφέρθη στην δυνατότητα που παρέχει το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο για την υποβολή ερωτημάτων και την επίλυση αποριών των μαθητών αναφορικά με κάθε μάθημα.

Στο τέλος ο Πληροφορικός –ο οποίος τύγχανε και γυμνασιάρχης- έκανε και μια γενική παρατήρηση, ότι κατά την γνώμη του οι Θεολόγοι δεν αξιοποιούν τις νέες τεχνολογίες στον βαθμό που θα μπορούσαν.

Παράρτημα Γ: Τροποποιημένη συνέντευξη

[Σημειώνονται αρχικώς το φύλο, η ηλικία, τα έτη στην 2βάθμια εκπαίδευση και ο τόπος που βρίσκεται το σχολείο του παρέχοντος τη συνέντευξη. Γίνεται μία κατάλληλη εισαγωγή].

Εισαγωγικό κείμενο:

[Όπως ακριβώς στο αρχικό σχέδιο συνεντεύξεως].

Ερωτήματα:

α) Η Γνώση των ΤΠΕ από τον Καθηγητή

• 1. Έχετε γνώση των νέων τεχνολογιών;

  2. Αν ναι πώς μάθατε;

  3. Τι ακριβώς προγράμματα γνωρίζετε;

β) Η χρήση των ΤΠΕ από τον Καθηγητή Θεολόγο κατά την προετοιμασία του για το μάθημα

• 1. Χρησιμοποιείτε τις ΤΠΕ για την προετοιμασία σας για το μάθημα από το σπίτι;

  2. Ποιες εφαρμογές ειδικότερα;

γ) Η χρήση των ΤΠΕ από τον Καθηγητή Θεολόγο κατά τη διάρκεια του μαθήματος

• 1. Χρησιμοποιείτε τις ΤΠΕ στην διδασκαλία σας στο μάθημα;

  2. Ποιες εφαρμογές;

  3. Μεταχειρίζεστε κάποιο υπάρχον ψηφιακό υλικό του Υπουργείου Παιδείας;

  4. Χρησιμοποιείτε διαδραστικό πίνακα και προβολέα παρουσιάσεων (προτζέκτορα) στην αίθουσα διδασκαλίας;

  5. Πώς ανταποκρίνονται τα παιδιά όταν το μάθημα γίνεται με την χρήση ΤΠΕ;

  6. Κάνετε κάποιες φορές συνεργασιακό μάθημα, με χωρισμό των παιδιών σε ομάδες εργασίας και ανάθεση έρευνας για συγκεκριμένο θέμα;

δ) Η χρήση των ΤΠΕ από τον Καθηγητή για επικοινωνία με τους μαθητές μετά το μάθημα

• 1. Επικοινωνείτε με τους μαθητές με την χρήση ΤΠΕ για τα θέματα του μαθήματος, μετά από το μάθημα στο σχολείο;

ε) Γενικό ερώτημα.

• 1. Θεωρείτε ότι γίνεται επαρκής χρήση των ΤΠΕ κατά την διδασκαλία των θρησκευτικών στα σχολεία;

4. Κατάλογος Βιβλιογραφικών Ανaφορών

• 1. Γιαγκάζογλου Σ. (2009).Τα θρησκευτικά και το ζήτημα της απαλλαγής. Δυνατότητες και προϋποθέσεις για μία εναλλακτική προσέγγιση του θρησκευτικού μαθήματος. Εκπαιδευτική Κιβωτός, 1 (4), 5-9.

  2. Λίτσιος Ν., Μιχαηλίδης Κ. κ.ά, (2010, Απρίλιος). Θρησκεύματα και ΤΠΕ - Η διδασκαλία τους από το Ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Εισήγηση στο 2ο Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο Ημαθίας με θέμα: «Ψηφιακές και Διαδικτυακές Εφαρμογές στην Εκπαίδευση», Βέροια – Νάουσα. Ανακτήθηκε Νοέμβριος 29, 2010, από http://www.ekped.gr/praktika10/philo/001.pdf

  3. Παγκρήτιος Σύνδεσμος Θεολόγων, (2010). Νέες τεχνολογίες στην Ποιμαντική και την Εκπαίδευση. Πρακτικά. Σητεία. Ελλάδα: Παγκρήτιος Σύνδεσμος Θεολόγων. Ανακτήθηκε Νοέμβριος 29, 2010, από http://www.scribd.com/doc/40624884/

  4. Παύλου Ν. (2010, Απρίλιος). Οι εφαρμογές των ΤΠΕ στο Βιβλικό Θρησκευτικό μάθημα. Εισήγηση στο 2ο Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο Ημαθίας με θέμα: «Ψηφιακές και Διαδικτυακές Εφαρμογές στην Εκπαίδευση», Βέροια – Νάουσα. Ανακτήθηκε Νοέμβριος 29, 2010, από http://www.ekped.gr/praktika10/philo/013.pdf

  5. Παύλου Ν. - Τεγούση Ν (2009). Οι δυνατότητες χρήσης των WebQuests από τα «παραδοσιακά» μαθήματα του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος. Η περίπτωση των Θρησκευτικών. Εισήγηση στο 1^ο Εκπαιδευτικό Συνέδριο «Ένταξη και χρήση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία», Βόλος. Ανακτήθηκε Νοέμβριος 29, 2010, από http://www.etpe.gr/extras/view_proceedings.php?conf_id=24

  6. Συμεωνίδης Β. - Φώλια Στ., Αξιοποίηση των ΤΠΕ για την κριτική προσέγγιση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Ένα παράδειγμα. Εισήγηση στο 2ο Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο Ημαθίας με θέμα: «Ψηφιακές και Διαδικτυακές Εφαρμογές στην Εκπαίδευση», Βέροια – Νάουσα. Ανακτήθηκε Νοέμβριος 29, 2010, από http://www.ekped.gr/praktika10/philo/006.pdf

  7. Ψυχογυιού Ε. (2009). Η συμβολή των ΤΠΕ στη διδακτική της Ιστορίας Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Εισήγηση στο 1^ο Εκπαιδευτικό Συνέδριο «Ένταξη και χρήση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία», Βόλος. Ανακτήθηκε Νοέμβριος 29, 2010, από http://www.etpe.gr/extras/view_proceedings.php?conf_id=24

  8. Cohen L., Manion L., Morrison K. (2008), Μεθοδολογία εκπαιδευτικής έρευνας, Νέα συμπληρωμένη και αναθεωρημένη έκδοση. (Σ. Κυρανάκης, Μ. Μαυράκη, Χ. Μητσοπούλου, Π. Μπιθάρα, Μ. Φιλοπούλου, Μετάφρ.). Αθήνα: Μεταίχμιο. (Πρωτότυπη έκδοση 2000).

  9. Mertens DM. (2010). Έρευνα και Αξιολόγηση στην Εκπαίδευση και την Ψυχολογία., Αθήνα. (Σ. Κυρανάκης, Π. Μπιθαρά, Μ. Μαυράκη, μετάφρ.). Αθήνα: Μεταίχμιο.

1. Robson C. (2010). Η Έρευνα του Πραγματικού Κόσμου, (Β. Νταλάκου, Κ. Βασιλικού, μετάφρ.). Αθήνα: Gutenberg (Πρωτότυπη έκδοση 1993).