Ημερομηνία δημοσίευσης: Sep 30, 2009 3:24:7 PM
Παρά την καλήν διάθεσιν της Ιεράς Συνόδου και ιδιαιτέρως του Αρχιεπισκόπου μας, ο πρ. Δωδεκανήσου κ. Καλλίνικος εξακολουθεί να επιδεικνύη αδιαλλαξίαν και εριστικότητα. Ο Μακαριώτατος, προ καιρού, απέστειλε τον γράφοντα εις Καλυμνον δια να προσκαλέση τον προαναφερθέντα εις διάλογον με σκοπόν την εξεύρεσιν λύσεως εν αγάπη και με απώτερον στόχον την αποκατάστασίν του. Δυστυχώς ηρνήθη την συνάντησιν και τον διάλογον. Συνηντήθην όμως με τον π. Διονύσιον Μοναχόν και γενομένης συζητήσεως μεταξύ των άλλων και περί του θεολογουμένου θέματος του απροϋποθέτου της ενανθρωπήσεως, του ανέφερα δια μίαν επιστολήν του Καθηγητού π. Γεωργίου Μεταλληνού προς εμέ σχετική με τον θέμα. Μου εζήτησεν αντίγραφον δια να βοηθήση τον πρώην Δωδεκανήσου να κατανοήση ωρισμένα πράγματα και εγώ καλόπιστα παρέδωσα φωτοτυπίαν της επιστολής. Μετ' εκπλήξεως είδον εις το έντυπον «Αποστολική και Πατερική Φωνή» (αρ. τεύχ. 45) να δημοσιεύηται συμπίλημα συρραφέντων τεμαχίων της επιστολής αυτής, του οποίου το νόημα πόρρω απέχει από το πραγματικόν ολοκλήρου του κειμένου!
Εκ ποίας αφορμής όμως απέστειλεν εις εμέ την επιστολήν ταύτην ο π. Γεώργιος; Προ έτους, απέστειλα προς τον π. Γεώργιον το κείμενον της ΑΠΟΛΟΓΙΑΣ του Αγ. Νικοδήμου του Αγιορείτου (όπου περί του απροϋποθέτου της Ενανθρωπήσεως του Κυρίου υπεραμύνεται σθεναρώς) και 8 σελίδας με τας χειρογράφους ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ μου, με το ερώτημα, εάν ορθώς κατενόησα τον Άγιον Νικόδημον τον Αγιορείτην και τούς προ αυτού Αγίους Πατέρας. Εις απάντησιν, λοιπόν, του ερωτήματός μου εστάλη υπό του π. Γεωργίου η ακόλουθος επιστολή, την οποίαν δημοσιεύομεν ολόκληρον με την συγκατάθεσιν του αποστολέως. Τα σημεία των «ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΩΝ» εις τα οποία ο π. Γεώργιος αναφέρεται παρατίθενται εν υποσημειώσει.
Ληξούρι, 23 – 8 - 1999
Αγαπητέ εν Κυρίω π. Φωτιε,
Χθες μου έφεραν στο Ληξούρι την αλληλογραφία μου από την Αθήνα. Γι' αυτό με μεγάλη καθυστέρηση ασχολούμαι με το αγαπητό γράμμα σας. Ευχαριστώ για τα καλά σας λόγια και την εντύπωση, που έχετε για με. Είναι έκφραση της αγαπώσης καρδίας σας. Ευχαριστώ και για την υπόδειξή σας να γράψω Εκκλησιαστική Ιστορία, όπως την περιγράφετε. Αν ο Θεός θέλει, μπορεί να γίνει και αυτό. Εύχεσθε!
Το θέμα, με το οποίον ασχολείσθε, είναι σημαντικό. Βεβαια, ενυπάρχει πάντα ο κίνδυνος να οδηγήσουν παρόμοιες συζητήσεις σε σχολαστικισμούς. Το γράφετε και σεις, βέβαια, πολύ ορθά[1]. Να θέτουμε δηλαδή υποθετικούς λόγους β' είδους (φως ει μη είχομεν, όμοιοι τυφλοίς αν ήμεν), ενώ η θεολογία και η ιστορική επιστήμη στηρίζονται σε πραγματικούς - αποδεικτικούς συλλογισμούς, κατά τον άγιο Γρηγόριο Παλαμά (ει εισί εφ όσον υπάρχουν βωμοί, εισί και Θεοί (-κατά τούς αρχαίους)... Το κείμενό[2] σας είναι πολύ καλό και κατανοείτε ορθα τον άγιον Νικόδημον και τούς Πατέρας τούς αγίους προ αυτού. Ο άγιος Μαξιμος δίδει όπως και ο αγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς καθοριστική απάντηση. Σχετικαί είναι αι μελέται του Ι. Καρμίρη στην Συνοψιν» του, κεφ. περί σωτηριολογίας και η ειδική για τον αγ. Μαξιμον με λέτη του καθηγ. Ανδρ. Θεοδώρου. Το απροϋπόθετον, η εμπροϋπόθετον κ.λπ. Από τον Ι. Καρμίρη, δάσκαλό μου, ενθυμούμαι την θέσιν του αγίου Ειρηναίου Λουγδούνου, που τον τιμάμε σήμερα, που λέγει: SΙ ΗΟΜΟ ΝΟΝ ΡERRΙSSΕΤ, FILIUS DEI NON VENISSET». Δηλαδή: εάν ο άνθρωπος ουκ απωλόλει, ο Υιός του Θεού ουκ εληλύθει. Η πτώση, δηλαδή, υπήρξε προϋπόθεση της σαρκώσεως. Ο Μαξιμος όμως δέχεται, ότι η σάρκωσις ήτο το μακάριον, δι' ο τα πάντα συνέστηκαν τέλος». Άρα και τα δύο γίνονται δεκτά, Η εμμονή εις το ένα είναι πλάνη και σχολαστικισμός. Ορθα τα γράφετε. Ο άγιος Νικόδημος με τη διάκριση κατά το προηγούμενον» και «κατά το επόμενον» δίδει, νομίζω, την τελική λύση, που οφείλουμε να ακολουθήσουμε και εμείς[3].
Οι ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ σας είναι πολύ καλές. Είναι γεγονός, ότι «το απροϋπόθετον της ενανθρωπήσεως δεν σημαίνει απόρριψη της απόψεως, ότι το μυστήριον τούτο έγινε ΚΑΙ για τη σωτηρία μας»[4]. Το ένα συνδέεται με το άλλο. Σκοπός της δημιουργίας ήτο, πράγματι, η εμφάνιση του Θεανθρώπου στην ιστορία. Η «σαρξ» του Χριστού είναι εγγύηση της μονιμότητας της θεώσεως. Αυτό δεν σημαίνει η «θεω σις», την ένωση με τον Χριστόν εν τη ανθρωποτητί του; Γιατί η θέωση των Προφητών δεν ήτο μόνιμη και κατήρχοντο εις τον Αδην; Διότι έλειπε ο «τόπος» της ενώσεως (κατά την Πεντηκοστήν), που είναι η (επιστρέψασα εις τον κόσμον εν αγίω Πνεύματι) ανθρωπίνη φύσις του Χριστού, κατά την υπέροχη ανάπτυξη του π. Ρωμανίδου. Η σάρκωσις μας δίνει την δυνατότητα θεώσεως. Στην Θ. Ευχαριστία λ.χ. ενούμεθα με την ανθρωπίνη φύση του Χριστού και έτσι μετέχουμε και της ακτίστου ενεργείας της θεότητός του. Καθε διάκριση «σειράς» είναι σχολαστικισμός. Για μοναδικότητες - κατά τον αρθρογράφον[5] δεν επιτρέπεται να γίνεται λόγος.
Η θέση του Αυγουστίνου στηρίζεται στον Αγ. Ειρηναίο, αλλά το λάθος είναι η μονομέρειά του. Ορθα λοιπόν παρατηρείτε, ότι τα δόγματα βασίζονται στα πραγματικά γεγονότα», όπως παραπάνω υπεγράμμισε και η ταπεινότητά μου. Το συμπέρασμά[6] σας, λοιπόν, στη σελ. 7 είναι ορθότατο. Δικαιολογημένο δε, είναι και το κλείσιμο του κειμένου σας[7].
Αυτά έχω να σας πω εν πάση συντομία για να μη πέσω και εγώ στο ολίσθημα των Σχολαστικών. Εμείς γνωρίζουμε και πιστεύουμε, ότι όλη η Θεία οικονομία έγινε «δι' ημάς τούς ανθρώπους και δια την ημετέραν σωτηρίαν». Άρα και το πρωταρχικό σχέδιο της ενσαρκώσεως μας έδωσε την δυνατότητα της σωτηρίας. Αυτό γνωρίζω και αυτό ομολογώ. Τι θα έκανε ο Θεός αν... κ.λπ. σημαίνει, ότι θέλω να κατανοήσω τα μυστήρια και να γνωρίσω «νουν Κυρίου». Πράγμα άτοπον.
Εύχομαι να ασχολούμεθα με τα καυτά προβλήματα των καιρών μας και να μη θέλουμε να διδάξουμε τούς Αγίους μας. Τυφλοίς όμμασιν ακολουθούμεν τούς Αγίους, διότι σ' αυτούς υπάρχει Αλήθεια και δυνατότης σωτηρίας. Το περισσόν εκ του πονηρού...
Ευχαριστώ για την τιμή και την αγάπη σας. Οι καιροί μας φέρουν πιο κοντα μεταξύ μας. Ο Θεός εργάζεται για την ενότητά μας.
Με τιμή και εν Χριστώ αγάπη.
π. Γεώργιος Μεταλληνός
Οπως δύναται να διαπιστώση ο κάθε καλοπροαίρετος αναγνώστης, το πραγματικόν νόημα της επιστολής του π. Γεωργίου Μεταλληνού ουδόλως συνηγορεί υπέρ των απόψεων του πρώην Δωδεκανήσου.
Αποδέχεται ότι και οι δύο απόψεις είναι ορθές, δεν συγκρούεται η μία με την άλλη και ότι ο Αγιος Νικόδημος με την διάκρισιν «κατά το προηγούμενο» και «κατά το επόμενον» θέλη μα του Θεού δίδει την τελικήν λύσιν. Τι σημαίνει αυτό; Θα ασχοληθώμεν μίαν άλλην φοράν, ίσως. Εδώ απλώς επισημαίνομεν το άτοπον της τακτικής του πρώην Δωδεκανήσου: Αντι να σχηματίζη τας απόψεις του εκ των κειμένων, τροποποιεί τα διάφορα κείμενα συμφώνως προς τας απόψεις του κατά την μέθοδον του Προκρούστου!
Και δυστυχώς τούτο πράττει, απ' ότι φαίνεται, εκ συστήματος. Διότι εις το ίδιον έντυπον («Αποστολική και Πατερική Φωνή» τεύχ. 415 σελ. 11) δημοσιεύει απόσπασμα εκ των σελίδων 9-11 (τομ. Β´) της Δογματικής του καθηγητού Τρεμπέλα. Από το συνεχές κείμενο αφήρεσε μόνον 9 σειράς και βεβαίως όχι λόγω ελλείψεως χώρου, αλλά διότι τα εκεί αναφερόμενα δεν εξυπηρέτουν την άποψιν την οποίαν προσπαθεί να θεμελιώση εις την σελίδαν 9 του εντύπου του: ότι δήθεν πρώτος εισηγητής του απροϋποθέτου της ενανθρωπήσεως ήτο κάποιος δυτικός σχολαστικός θεολόγος, ο ᾽Ιωάννης Δούνς Σκώτος (ο οποίος μάλιστα έγινε δια τας ανάγκας του αρθρογράφου και ...Αγγλικανός). Τι ανέφερον αι ψαλλιδισθείσαι σειραί; Οτι η γνώμη αύτη υπεστηρίχθη πρότερον υπό Μαξίμου του Ομολογητού, διο και ελογοκρίθησαν υπό του αρθρογράφου! Ως εκ τούτου του απεστείλαμε ταχυδρομικώς φωτοτυπίαν εκ της σελ. 9 του Β' τόμου της Δογματικής Τρεμπέλα, όπου δια χρώματος επεσημάνθησαν αι κλαδευθείσαι σειραί[8]. Παραλείπω άλλα παρόμοια περιστατικά παραποιήσεως κειμένων ...άτινα εάν γράφηται καθ᾽ εν ουδέ τον χώρον όλον της «Φωνής» χωρήσαι τα γραφόμενα χωρία!
Ο Χριστός μας, εκήρυξεν υπέρ της αγάπης και της ειρήνης. Αγάπην δυνάμεθα να έχωμεν και μονομερώς. Δυναται τις αφ' εαυτού του ν᾽ αγαπά τον μισούντα αυτόν. Δεν συμβαίνει, όμως, το αυτό και με την ειρήνην. Διότι έστω και εάν τις επιθυμεί την ειρήνην αφ' εαυτού του, δεν δύναται να ειρηνεύση και με τον κηρύσσοντα κατ' αυτού πόλεμον, αλλ' υποχρεούται άκων ν᾽ αμυνθή.
Εν αμύνη, λοιπόν, ευρισκόμενοι, εκλήθημεν ν᾽ απαντήσωμεν εις τας συνεχείς κατηγορίας του πατρός Καλλινίκου ο οποίος μέσω του εντύπου του έχει προκαλέσει την δυσαρέσκειαν πολλών μελών της Εκκλησίας μας. Τα μεσα τα οποία χρησιμοποιεί (ύβρεις, συκοφαντίας, παραποιήσεις) δίδουν την χειρίστην εικόνα περί αυτού.
Δεν είναι αύτη η εικών Καλλινίκου όπως εγνωρίσαμεν πάλαι: ενός ειρηνικού, πράου, ηθικού και ακεραίου επισκόπου της Εκκλησίας μας. Λογω της αγάπης, την οποίαν εξακολουθούμε να διαθέτωμεν -παρ' ολα ταύτα- δια το πρόσωπόν του, ας μας επιτρέψη να πιστεύωμε ότι τούτο είναι το πραγματικόν πρόσωπον του πατρός το οποίον νυν ηλλοιώθη, κατά παραχώρησιν Θεού, εκ πνευματικής τινός νόσου. Ευχόμεθα ειλικρινώς να επικρατήση εκ μέρους του νηφαλιότης και δια της υψοποιού ταπεινώσεως να εφελκύση και πάλιν την χάριν του Θεού, την τα ασθενή θεραπεύουσαν. Αμήν.
******************************************************************************
[1] Τωρα αν κάποιος Χριστιανός αγνοεί, η δεν μπορεί να κατανοήση τα βαθύτερα νοήματα των μυστηρίων δεν θα κολασθή· δεν είναι δόγματα. Τα δόγματα βασίζονται στα πραγματικά γεγονότα και όχι σε υποθέσεις. Το πραγματικό γεγονός είναι ότι έπεσαν οι Πρωτόπλαστοι και ήλθε ο Κυριος και μας ελύτρωσε. Αυτό είναι δόγμα και όλοι το πιστεύομε. Το τι θα εγένετο εάν δεν αμάρταναν οι Πρωτόπλαστοι, η αν αμάρτανε... μόνον η Εύα και όχι ο Αδάμ, η ο Αδάμ και όχι η Εύα, η ο Άβελ κ.λπ. είναι ζητήματα μάταια και ανώφελα. Μπορεί κανείς να πει ο,τι θέλει, τίποτα όμως δεν θα είναι δόγμα. (ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ σελ. 6, παρ. 3).
[2] Εννοεί τας ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ» ημών επί του κειμένου της ΑΠΟΛΟΓΙΑΣ» εις το «Συμβ. Εγχειρίδιον» του Αγ. Νικοδήμου. Αι δι' εντόνων στοιχείων επισημάνσεις είναι ημέτεραι.
[3] Το ότι ο Αγ. Νικόδημος τάσσεται υπέρ του απροϋποθέτου της ενανθρωπήσεως, φαίνεται και από το ότι αφιερώνει ένα κεφάλαιο του Συμβ. Εγχειριδίου: « Οτι 4 προσόντα... και ότι δια το μυστήριον τούτο εγένοντο πάντα τα όντα, αυτό δε δια κανέν τέλος (=σκοπόν)» (βλ. σελ. 170 - 171). Αποκαλυπτική είναι η σημείωσις της σελ. 170 όπου φαίνεται ότι η άποψις ότι το μυστήριον της ενανθρωπήσεως ήτο ο προεπινοηθείς σκοπός για τον οποίο επλάσθησαν τα πάντα, ενώ αυτό το ίδιο δεν εγινε για κανέναν σκοπό (=απροϋπόθετον) νοείται κατά το προηγούμενον θέλημα του Θεού και όχι κατά το έπόμενον διότι κατ᾽ αυτό, το επόμενον του Θεού θέλημα, «το μυστήριον της ενσαρκώσεως εγένετο ΚΑΙ δια την ήμετέραν ανάπλασιν και σωτηρίαν» (=εμπροϋπόΘετον διότι προϋποθέτει την πρόγνωση της πτώσεως των πρωτοπλάστων). Εκεί, ακόμη, αποκαλύπτει ότι εσημείωσε «ικανά περί τούτου στα Άπαντα του Αγ. Γρηγορίου του Παλαμά τα οποία είχε υπομνηματίσει και επεξεργασθεί προς εκδοσιν (και δυστυχώς δεν σώζονται) (ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ σελ. 1, παρ. 3).
[4] Πάντως βλέπομε ότι η αποδοχή του απροϋποθέτου της ενανθρωπήσεως δεν σημαινει άπόρριψη της απόψεως ότι το μυστηριο τούτο έγινε ΚΑΙ για τη σωτηρία μας. Η μία άποψις είναι κατά το προηγούμενο θέλημα και η άλλη κατά το έπόμενο. Προηγούμε νο θέλημα (ευδοκία) είναι αυτό που δεν εξαρτάται από μας αλλά μόνον εκ του Θεού και της αγαθότητος Αυτού (βλ. σελ. 214 - 215), σε αντίθεση με το επόμενο θέλημα (παραχώρησις) το οποίο εξαρτάται από τι θα κάνωμε εμείς (ένθ. αν., σελ. 1, παρ. 4).
[5] Για το δεύτερο, ότι ωφελήθησαν οι Άγγελοι, το προαναφερθέν έντυπον («Αποστολική και Πατερική Φωνή», τεύχος 21 σελ. 4) εγείρει αμφιβολίες: «...προκειμένου να στηριχθή η πλάνη (!) αυτή συνδεουν την ενανθρώπηση του Κυρίου και με όλην την κτίσιν. Δηλαδη ισχυρίζονται ότι ακόμη και οι άγγελοι είχον την ανάγκην της ενανθρωπήσεως», για να αναδιπλωθή ελισσόμενος ο ανώνυμος αρθρογράφος: «Φυσικά ωφελήθησαν όλα τα κτίσματα δια της ενανθρωπησεως του Κυρίου αλλά ο μοναδικός σκοπός της ενανθρωπησεως του Κυρίου ήτο η σωτηρία του ανθρώπου» (ενθ. αν., σελ. 4, παρ. 3)».
[6] Αυτό όμως που προσπαθεί να στερεώση ο σεβαστός Πατήρ, δηλαδή το: «Όθεν άβιάστως (!) βγαίνει πλέον το συμπέρασμα οτι μοναδικη αιτία της ενανθρωπήσεως του Κυρίου υπήρξεν η πτώσις των πρωτοπλάστων» (τεύχος «πατρικόν» 17 σελ. 7) δεν ευσταθεί κατ' ουδένα τρόπον. Διότι εάν αιτία της ενανθρωπήσεως ήτο η πτώσις τότε ποια είναι η αιτία της φθοράς και του Θανάτου; Βεβαια, όλοι ξέρουμε ότι αιτία της κατάρας του Αδάμ (του πόνου, της φθοράς και του θανάτου) ήταν η πτώση των πρωτοπλάστων. Ωστε λοιπόν, κατά την εκδοχή του Σεβαστού Πατρός, η κατάρα και η ευεργεσία των ανθρώπων έχουν κοινή αιτία; Κυριε ελέησον! Αλλ' όχι. Η πτώση των πρωτοπλάστων ήτο το μοναδικό αίτιο της φθοράς και του θανάτου, της δε ενανθρωπήσεως η αγάπη και φιλανθρωπία του Θεού. Αυτό λέγει και ο Άγιος ᾽Ιωάννης ο Χρυσόστομος: Δια φιλανθρωπίαν μόνον την σάρκα ανέλαβε· υπέδυ σάρκα ίνα ελεήση ημάς· ουδέ γαρ εστιν άλλη τις αιτία της οικονομίας η μόνη αύτη (προς Εβρ. ομιλ. 5 & Ι). Συμπέρασμα: Μοναδική αιτία της θ. Οικονομίας ήταν η αγάπη του Θεού. Σκοποί (τέλη) δύο, αυτά που αναφερει ο Αγ. Νικόδημος: η εκπλήρωση του προηγουμένου θελήματος του Θεού και η σωτηρία των ανθρώπων (και ωφέλεια όλης της Κτίσεως) (ενθ. αν., σελ. 7, παρ. 2).
[7] Αδελφέ μου, ας σοβαρευθούμε: εάν αποθάνη ένας Χριστιανός Ορθόδοξος κατά πάντα και δίκαιος και φθάση στον θρόνο του Χριστού, δεν θα του υποβάλη ο Κυριος το ερώτημα: Παιδί μου, κατά τα άλλα είσαι εντάξει, αλλά για απάντησέ μου: εάν δεν άμάρτανε ο Αδάμ, τι θα έκανα εγώ;»!! ώστε εάν απαντήση ορθα στο ερώτημα να του επιτρέψη την παραμονή στον Παράδεισο, ει δε μη να τον εξαποστείλη στο αιώνιο πυρ...! Επιτέλους· έχουμε σοβαρότερα ζητήματα ν' άσχοληθούμε (ενθ. αν., σελ. 8, παρ. 3).
[8] Αι παραληφθείσαι σειραί είναι:
«Κατά την παρατηρησιν του Bartmann, η γνώμη αύτη, "υποστηριχΘείσα πρότερον υπό Μαξίμου του Ομολογητού και του Σκώτου Ερίγενα, δεν είναι απηλλαγμένη χροιάς τινος της ασυστάτου εκείνης αισιοδοξίας", κατά την οποίαν ο Θεός αποφασίσας να δημιουργήση τον κόσμον, ουχί απλώς ως καλόν λίαν, αλλ' ως τον άριστον πάντων, δεν ήτο δυνατόν παρά να οικονομήση και την ενανθρώπησιν του Λογου προς επίστεψιν και επιστέγασμα της αρίστης κατά πάντας δημιουργίας αυτού. Η αμέτρως αισιόδοξος αύτη περί του κόσμου εκδοχή υπεστηρίχθη και υπό των φιλοσόφων Μαλεμβράγχη και Λεϊβνιτίου» (Δογματική Τρεμπέλα, σελ. 10).