ئایین

پەرستن: عیبادەت: عبادة: worship

جهێت پەرستنێ : أماكن العبادة: religious buildings  

ناوسک: صومعة: صوامع المجوس: hermitage

دێر: بيعة: بيع النصارى: church

پەرسگەهـ: الصلوات : معابد الصابئين: temple

ناورتە: صلوتا: كنيس: كنائس اليهود بالعبرية وهي كنائسهم: synagogue 

مزگەڤت: مسجد: المساجد فهي للمسلمين: mosque

نڤێژگەهـ: جهێ نڤێژا: صلوتا: الصلوات: أماكن الصلاة لأهل الكتاب: place of prayer

"وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لَّهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِيَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ يُذْكَرُ فِيهَا اسْمُ اللَّهِ" (الحج:40)

کنیشتە: كنيسة: كنائس النصارى:  monastery

دێر: الدَّيْرُ أو صومعة: دَارُ الرُّهْبانِ والرَّاهِبات: cloister

پەرسگەهـ: معبد: دير: للبوذية يستخدم للعبادة والتأمل: temple

پەرسگەهـ: معبد: للهندوس يستخدم للعبادة والتأمل: temple

مزگەڤت: مسجد: المساجد فهي للمسلمين: mosque

جامع: جوامع المسلمين: large mosque

نڤێژگەهـ: مصلى: موضع الصلاة لدى المسلمين:  place of prayer

﴿ وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثَابَةً لِّلنَّاسِ وَأَمْنًا وَاتَّخِذُوا مِن مَّقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى﴾ (البقرة: 125)

ناوسک: مَنْسَك :مكان التنسّك للمتعبد: النَّاسِكُ: العابد:المتعبِّدُ: المتزهِّد: silo, hermitage

{رَبَّنَا وَاجْعَلْنَا مُسْلِمَيْنِ لَكَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِنَا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَكَ وَأَرِنَا مَنَاسِكَنَا وَتُبْ عَلَيْنَا} (البقرة : 128)

تەکیا: التكية: مكان للعبادة للمسلمين وهي مأخوذة من الفعل اتَّكأ أي استند: hospice 

خانیگەهـ: الخانقاء: الخانكاه: البيت: للعبادة لأتباع الصوفية: house

مەزار: مەرقەد: الأضرحة: الضريح أو المقام: shrine  

هەمی جۆرێت پەرستنێت کەڤن دهاتن کرن ل پەرسگەها وکنیشتا ول وان خڕان ناڤێ خودێ دهاتە گوتن.

رامانا پەرستنێ (عیبادەتێ) وبەشێت وێ

پەرستن ئەو مەبەستە یا کو ئەم ژبەر وێ هاتینە ئافراندن

قال تعالى: (وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ (الزاريات :56)

چیە پەرستن؟

کومە ناڤە بو وان خڕ تشتان یێ کو خودێ پێ رازی ژ: ئاخڤتنان، کاران یێت دیار ونهین

ئەڤەژی دو جوینن: ئاخڤتن وگوتن ئو کار وکریار

عیبادەت گەلەک جۆرن:

کارێت دلی: وەک: ترس، داخاز، هاواری، سەرژێکرن، نەدر، خو چەماندن، سوجدە، روژی گرتن، حەج، جیهاد، دبێژنە ڤان کارێت نەپەنی، ئەڤە هەمی بو خودێ نە.

بەلگە بو ڤێ چەندێ:{وَأَنَّ الْمَسَاجِدَ لِلَّهِ فَلَا تَدْعُوا مَعَ اللَّهِ أَحَدًا} (الجن:18)

ژبلی خودێ چێنابیت کەس ب هێتە پەرستن دگەل وی، دبێژنێ: نەهێلان، لاڤ ودوعا عیبادەتە.

پسپۆر وزانایێت ئایینی لاڤ یێت کرینە دو جوین:

١- لاڤا پرسینێ: داخازەکا ئاشکرایە دەما مروڤ دبێژیت: خودایێ من ب غەفرینە، رەحمێ ب من بە، من راستە سەرکە وەک:{اهدنا الصراط المستقيم}(الفاتحة: 6)

٢- لاڤا عیبادەتی: یێت دی خڕن وەک: نڤێژ، روژی، حەج، زکر، زەکات، ژبەر ڤێ چەندێ دبێژن عیبادەت لاڤن چنکی دڤاندا بەنی داخازا خەلاتی(ثواب) دکەت ژخودێ.

پەرستنا دکەڤیت دبن کارێت دلی وەک:

داخاز وهیڤی ورجا: هیڤیا مروڤی ژخودێ ئەوە  لێبورینە و رەحما وییە

{أُولَـئِكَ الَّذِينَ يَدْعُونَ يَبْتَغُونَ إِلَى رَبِّهِمُ الْوَسِيلَةَ أَيُّهُمْ أَقْرَبُ وَيَرْجُونَ رَحْمَتَهُ وَيَخَافُونَ عَذَابَهُ}(الأسراء: 57)

دگەل هیڤی ورجایێ دڤێت خوشکاندن ونزمین وچەماندن هەبیت.

داخاز دو جورن:

١- رجا چاک وقەنج: یێ وی کەسێ چاکە کو خو بەرهەڤکری درێکا خودێ دا ل هیڤیا خەلاتێ وی یە، یان یێ وی کەسێ گونەهکارە یێ پەشیمانبوی ودڤێت توبەبکەت وداخازێ دکەت دا کو لێ بهێتە بورین وعەفیکرن ب کەرەم قەنجیا خودێ.

٢- رجا پیس وچەپەل: یێ وی کەسی یە یێ زێدە گونەهبار وداخازا رەحما خودێ دکەت بێ کارێت قەنج وباش کو دبێژنە ڤێ چەندێ بەترانی ودفنبلندی، رجا درەو وسەختان.

باوەری: راستیا دلی دگەل خودێ یا گرێدای ب ئەگەران

دڤێت مروڤێ باوەرکەر خو ب هەلپەسرینتە خودێ بتنێ وکەسێ دی نە، لەورا خودێ ئەڤ توڤە کەس یێت هەلبژارتن ل دەف خو، ئو دڤێت ناڤێ خودێ ب هێتە گوتن ب ئاخڤتنێ وب باوەری، ناچێبیت مروڤ بێژیت من خو هەلپسارتە فلانکەسی، ئو دڤێت دل یێ ئاکنجی بیت ل سەر خودێ بتنێ.

{الَّذِينَ إِذَا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَإِذَا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ آيَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِيمَانًا وَعَلَىٰ رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ}(الأنفال:2)

{وَعَلَى اللّهِ فَتَوَكَّلُواْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ}(المائدة: 23)

حەز وترس و خوشکاندن:

هندی حەزە: پرسە وهیڤی ولاڤە دا ب گەهتە وی تشتێ دلڤیای، ڤێجا ئەڤ حەز راستیا لاڤێ یە یا ژهەمیا بلنتر.

لەرزوک: ئەو خەوفەکا رەڤوکە  یا ب  نرخ وبها ژترسکەری یا گرێدای ب کاری ڤە ب جورەکێ لەرزین ڤە. ترس: خەوفە یا کو خودان پێ دحەسیێت ب زانینا بەرز وبلند

ڤەگەریان: زڤرین بو خودێ ل هەمی دەلیڤان وبەرف چونا ب نک ویڤە ب عیبادەتی

پەرستنا لەشی (بەدەنی): ئەڤەژی دکەڤن دبن دو بەشە:

بەدەنی: وەک: نڤێژ، چەماندن، سوجدەبرن، رۆژیگرتن، حەج، عومرە، تەواف، ئو جیهاد

دراڤدان ئانکو دادوەری: زەکات(ژێکەتن)، سەدەقە(دراڤدان)، سەرژێکرن ونەدر(سەرژێکرنا ئاژەل وگیانەورانە دراستا خودێدا، ئەڤەژێ چەند تەرزن): دانا سەرەکێ، دیاریا حەجێ وعومرێ، عەقیقە. ئەڤێت ژۆری هەمی قوربانن وسەرن.{يُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَيَخَافُونَ يَوْماً كَانَ شَرُّهُ مُسْتَطِيرا}

   نەدر: مروڤ ڤێ چەندێ ب خوڤە گرێدەت کو ڤی تشتێ بکەت وەک: سەدەقە، روژی، نڤێژ، ئو شپتی وان، ئەڤە یا گرێدایە ب وێ چەندێ ڤە کو ئەڤێ بکەت ئەگەر ئەڤا دی چێبو یان بێژیت ئەز دێ ڤێ کەم وپێش کێشکەم وهندەک ڤێ مەکروهـ دکەن یان ناهێلن ئەڤە چێبیت چنکی پێغەمەری ئەڤە یا نەهیکری"إنه لا يأتي بخير وإنما يستخرج به من البخيل"((لا تَنذِر؛ فإن النَّذر لا يُقدِّم شيئًا ولا يؤخِّر؛ وإنما يُستخرج به من البخيل))، ئانکو چ خێرێ نا ئینیت بەلێ ژقەلسی دەردکەڤیت. ڤێجا ئەگەر چێبو دڤێت ئەو کەس یێ وەفاداربیت بو ئەوا وی پێگوتی ب درستی.

مەرجێت وەرگرتنا عیبادەتی:

دا عیبادەت ب هێتە قەبیلکرن ل دەف خودێ، ئو مروڤێ موسلمان ب گەهتە ماڤ وخەلاتێ خو ژبەر ئەوا وی کری وپێ رابوی دڤێت ڤێ چەندێ دو مەرجێت سەرەکی هەبن:

ئێکەم: موخلسی بو خودێ دبابەتێت پەرستنێ دا:

(إِنَّا أَنزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ فَاعْبُدِ اللَّهَ مُخْلِصًا لَّهُ الدِّينَ (سورة الزمر: 2-3)

(وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاءَ وَيُقِيمُوا الصَّلَاةَ وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ ۚ وَذَٰلِكَ دِينُ الْقَيِّمَةِ﴿البينة: ٥﴾

 دووەم: دڤێت ئەو عیبادەت بچن دگەل ئاسا وشەرعێ خودێ یا هاتی دقورئان وسوننەتێ دا:

( وَأَنَّ هَٰذَا صِرَاطِي مُسْتَقِيمًا فَاتَّبِعُوهُ ۖ وَلَا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَنْ سَبِيلِهِ ۚ ذَٰلِكُمْ وَصَّاكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ ﴿الأنعام : ١٥٣﴾، ئو وەک پێغەمبەری فەرمی وگوتی:(مَنْ عَمِلَ عملاً ليسَ عليهِ أمرُنا فَهُوَ ردٌّ).

 ٥-٨-٢٠١٩ – دهوک – ئەحمەد عەلی حەسەن

نیشانێت قورئانێ

کا چەوا زانیار دئیشارەتێت قورئانێ دگەهن؟

هندی زانیار لێکولینێ دکەن دزانینێت سروشتی وچەرخێ وفەلەکا وکیمیایێ وچەندەکێت دی ودیڤچونا کویر دئافراندنا گرنگا مروڤی دا پتر دەرڤەبون بو وان دیاردبیت دئەوان نیشانێت رەبانی دقورئانێدا یێت کو ب سەر راستی ویاسایێت زانستی ڤە دچن حەتا رادە وئاستەکا زۆرا بەرز وبلند. ئەڤە چەندەکێت سەرەکی نە:

ئێکەم: زانینا بێ ئایین وئایینا بێ زانین هەردوک پێگڤە دهێنە پاش هاڤێتن چنکی دڤێت مروڤێ موسلمان هەردووان ب گەهینتە ئێک وبەرئێکڤە بینیت ویێ بەردەوامێ لێ گەرینێ بیت دا کو ب گەهیتە بەرزیا خودێ مازن دەما دبێژیت:

"وليعلم الذين أوتو العلم أنه الحق من ربك" (الحج- -54)

" بل هو آيات بينات في صدور الذين أوتو العلم" ( العنكبوت- 49)

"شهد الله أنه لا إله إلا هو الملائكة وأولو العلم قائما بالقسط " ( آل عمران- 18)

دووەم: ئیسلام پلێت زانیاران بلند وبەرز دکەت:

"قل هل يستوى الذين يعملون والذين لا يعلمون" ( الزمر- 9)

"يرفع الله الذين آمنوا منكم والذين أوتو العلم درجات" ( المجادلة –11)

سێیەم: ئەو زانینا قورئان پێ ئامەژەدکەت و دەستنیشان دکەت ئەوە یا کو ئاکنجی بیت سەر بەلگان ودەلیل موکم کەت نە کو یا کەڤتیبیت سەر خشێ یان گومانێ یان سەر مەرەقێ یان سەر تێبینیت سەرڤە سەرڤە.

"قل هاتوا برهانكم إن كنتم صادقين»( البقرة - 111)

"قل هل عندكم من علم فتخرجوه لنا إن تتبعون إلا الظن" (الأنعام - 148)

" إن الظن لا يغنى من الحق شيئا"( يونس – 36 )

چارەم: خودێ مازن دخازیت ژموسلمانا خۆ پالدەن ل سەر فوکرا مەشکێ و نەهجا زانستی یا راوستیای ل سەر سەح وسییێ وراهاڤێژتنێ وسەربۆریی.

"ولا تقف ما ليس لك به علم إن السمع والبصر والفؤاد كل أولئك كان عنه مسؤولا "( الإسراء –36)

پێنجەم: خودێ بەرێ خەلکی ددەتە دیتنێ ودیڤچونێ دڤێ کەونی دا دا ب گەهنە زانینێ وباوەریێ پێگڤە دا کو ئەو باوەری یا گرێدای بیت سەر بەلگێت مادی وئەقلی ومێشکەکێ پڕ باوەر وئێقین.

"قل انظروا ماذا في السماوات والأرض" ( يونس -101)

شەشەم: خودێ بەرێ خەلکی ددەتە رییا زانیار ولێکولینەر نهو ل دیف دچن ئەو ژی ئەوە هەلویستا شروڤەکرنی یە وکا چەوا تشت پیکهاتینە.

"أفلا ينظرون إلى الإبل كيف خلقت، وإلى السماء كيف رفعت، وإلى الجبال كيف نصبت، وإلى الأرض كيف سطحت» ( الغاشية - 17-20)

حەفتەم: قورئانا پیروز نەرێ دئیختە چاڤکرنا کورە دکارێت زانینێ وباوەریێ وخۆ نە ئێخنە دبن گوتن وبێژێت بۆریان بی کو سەحنەکەنی وان دیفچونا ب چاڤێت ڤەکری.

"وإذا قيل لهم تعالوا إلى ما أنزل الله وإلى الرسول قالوا حسبنا ما وجدنا عليه آباءنا أولو كان آباؤهم لا يعلمون شيئا ولا يهتدون" ( المائدة -104)

هەشتەم: خودت دبێژتە مروڤی مەشکێ خۆ ب دەتە کاری کو ئەو رکنەکە وستونەکە ژعیبادەتی دا ب گەهتە پشت دیاروکێت سروستی ومروڤایەتی دا ب زانیت ئەگەران وکی بویە ئەگەر بو وان.

"إن في خلق السماوات والأرض واختلاف الليل والنهار والفلك التي تجرى في البحر ما ينفع الناس وما أنزل الله من السماء من ماء فأحيا به الأرض بعد موتها وبث فيها من كل دابة وتصريف الرياح والسحاب المسخر بين السماء والأرض لآيات لقون يعقلون" ( البقرة-164)

نەهەم: ج سنۆر وتوخیب نینن بو زانینی وکەس نە شێت هزرکەت یی گەهشتیە قویناغا داوی وهەمی تشتان دزانیت چنکی چ دویماهی نینن بو ڤێ چەندا خودێ ئافراندی.

"وما أوتيتم من العلم إلى قليلا" ( الإسراء -85)

"وفوق كل ذى علم عليم" ( يوسف-76)

"وقل رب زدنى علما" ( طه -114)

دەهەم: ئارمانجا لێکولینێ ل دیف دیاروکێت سروستی ومروڤانی ومەراما شروڤەکرنا زانستی بو قورئانێ موکمکرنا باوەریێ یە بو ئیمانداران دا کو ب شێن بەلگان بەر چاڤکەن بو وان کەسێت کێم باوەر یان نە ئیماندار کو پێغەمبەر یێ راستە یێ هارتی ژلایێ خودێ ڤە.

"سنريهم آياتنا في الآفاق وفي أنفسهم حتى يتبين لهم أنه الحق"( فصلت -53)

هەر وەسا وب ڤێ رەوشێ دبینن کو زانین پالپشتە وپالدەرە بەرەف باوەریێ وبەر وڤاژی باوەریێ زاخازکەرە بو زانینێ.

٢٩-٥-٢٠٢٠ – دهوک – ئەحمەد عەلی

ناڤ ونیشانێت روژا قیامەتێ دقورئانێدا دیاردبیت نهینیا ڤێ روژێ

ئاگەهداری بو وان مروڤێت ئیماندار وگونەهکار

هژمارەکا مەزنا ئولان یێ دهەین  یێ کو قنێتێ مروڤان دپەرێسن، بەلێ راستیەک یا هەی زۆرا موکمە وەک راوستیانا چیان ل سەر ئەردی، هەمی دین وئول دئاکنجینە ل سەر ڤێ راستیێ ئەوژی ئەوە کو خودێیەک یێ هەی کو دبێژنێ (ئافراندەر) - خولقاندن، چیکرن، پەیداکرن، سازکرن - ژیان یا هەی وهەلسین ورابین دێ هەبیت پشتێ مرنێ. روژا حسێبێ  یا هەی ل پێش خودێ مازن: دوو رێک دهەین ل بەر مروڤێ رێیا سیێ تێدا نینە ئەوژی ئەڤەنە: یان عەزابدایێ مری دناڤ دوزەخێ  یان زیندیێ وپرخوشی دبەحشتێدا.

جێوازیا ناڤێ قیامەتێ دهندەک ئولاندا: روژا(دەینونێ) ئانکو روژا دەین وحسابێ ل نک مەسیحیا، جوهی دبێژنێ روژا (هەدین) ئانکو روژا خودێ یان رەبێ مەزن.

ئەڤ ناڤێت ژێری خر دهێنە دانان بو روژکا قیامەتێ وهەر ئێک ژوان یێ گرێدایە ب رەنگەکێ دیمەنی ژوان وێنێت وێ روژا هندا گرنگ ل نک خالقی وخولیەقەتی.

پرسیارەکا دجهدا بو خویندەڤانێ هێژا: بوچێ زۆر ناڤ هاتینە دانان بو روژا قیامەتێ؟ بو چی خودێ ئێک ناڤێ بتنێ بو تەرخان نەکر ل هەمی جهان دەما بەحسێ وێ دکر؟ ئەڤە دێ بو تە دیاربیت دەما تو دخوینی و وئەگەر وە نەبیت، بەرسڤ یا ل دویماهیێ دهێت.

ناڤێت قیامەتێ ودگەل شلوڤەکرنا وان ب کورتی:

١- القيامة: قیامەت:(رابوون) مری رادبن ژگورێت خۆ وزێندی دبنەڤە وتشتێت گرنگ تێدا چێدبن دبێژنێ ئافرەندەرا دووەم، روژا حەشرێ یە وحسێبێ تیە ول دیفدا خەلاتە یان سزا یە.

(وَنَضَعُ الْمَوَازِينَ الْقِسْطَ لِيَوْمِ الْقِيَامَةِ).

٢- الصاخة: دەنگێ دژوار: پفا سێیێ یە (پفا رابونێ) گوهـ دهێنە گرتن و کەردبن ژبەر دەنگێ وێ پفا دژوارا ب ترس.

(فَإِذَا جَاءَتِ الصَّاخَّةُ).

٣- الحاقة: حەقی دڤیت ب جهبیت ودیاربیت دا کو سوز وپەیمان ئانکو عەهد ووەعدێت خودێ دیاربن دا کو ب گەهنە بەحشتێ و ب مینن تێدا یان ددوزەخێدا ب هیلاکەتێ بچن.

 (الْحَاقَّةُ*مَا الْحَاقَّةُ*وَمَا أَدْرَاكَ مَا الْحَاقَّةُ).

٤- الغاشية: ب سەردا گرتنە وبنڤەکرنا مەخلوقاتی ژبەر ترس وخەوفا وێ و کو دکەڤیتە هەمی رەخێت  وان ژسەری حەتا دگەهیت بنێت پێیان.

(هَلْ أَتَاكَ حَدِيثُ الْغَاشِيَةِ).

٥- القارعة: دهێت ب لەز هەر وەکی دەرگەهەک ب هێتە قوتان ب دژواری، دل دهێنە لێدان ژبەر مەترسیا وی دەنگی، هەر وەسا ئەو دەنگ ئەرد وئەسمانا دگەهینتە ئێک.

 (الْقَارِعَةُ*مَا الْقَارِعَةُ*وَمَا أَدْرَاكَ مَا الْقَارِعَةُ).

٦- التغابن: ژێخارن: ژێ کێمکرن: ماڤ لێبرن، ڤێجا چەوا ئەڤە چێدبیت ل روژا قیامەتێ؟ چنکی مروڤ خێرێت بەرانبەرێ زێدە دکەت ب رێکا غەیبەتێ ونەمامیێ، ب ڤێ چەندێ چاکیێت وی ژێ دهێنە وەرگرتن ب زۆری ودەتە یێ دی ئەوێ پێدڤی وان خێران. ڤێجا ئەڤ غوبنە خوسارەتیە بو خەلکێ جەهنەمێ وقازانجە بو خەلکێ بەحشتێ چنکی جهێت وان دهێنە لێک گوهارتن.

(يَوْمَ يَجْمَعُكُمْ لِيَوْمِ الْجَمْعِ ۖ ذَٰلِكَ يَوْمُ التَّغَابُنِ ۗ وَمَن يُؤْمِن بِاللَّهِ وَيَعْمَلْ صَالِحًا يُكَفِّرْ عَنْهُ سَيِّئَاتِهِ وَيُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا ۚ ذَٰلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ).

٧- الطامة الكبرى: تارێتا مەزن: بەلا وموسیبەت دەما حیساب دەست پێدکەت. ژبەر دژواریا وێ گاڤێ سەرێ بچیکان سپی دبیت. ئەو گاڤە دەما خودان دزانیت کا ژکێشک جوینێ یە: بەحشتی یە یان ژی جەهنەمی یە.

(فَإِذَا جَاءَتِ الطَّامَّةُ الْكُبْرَىٰ).

٨- الآزفة: نێزیکبون: چ دهێت یا بەرەف کورتە، ئەو دەمهژمێر یا نێزیکە، دێ پتر نێزیک بیت پشتی نیشان دیاردبن پشتی غەفلەتێ.

(وَأَنذِرْهُمْ يَوْمَ الْآزِفَةِ)

٩- يوم التلاق: روژا ڤێکەڤتنێ دەما خەلک هەمی پێش چاڤدبنە ئێک، خەلکێ ئەسمانا دگەل ئەردی وپێغەمبەر دگەل قەومێ خۆ، ئینس دگەل ژمەپتران، مروڤ دگەل کار وعەملێ خۆ چ چاک یان خراب، ئو ژهەمیا گرنگتر مروڤێ چاک روی ب روی دگەل خودێ خۆ، کو دبێژنە ڤێ روژێ (ڤێکەڤتنا گرنگترین).

(رَفِيعُ الدَّرَجَاتِ ذُو الْعَرْشِ يُلْقِي الرُّوحَ مِنْ أَمْرِهِ عَلَىٰ مَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ لِيُنذِرَ يَوْمَ التَّلَاقِ).

١٠- يوم التناد: روژا گازیێ، ژێک دویربونێ، ژهەمی لایان دەنگ دهێت مروڤ دگەل ئێک، یێت دوزەخێ دکەل یێت بەحشتێ پشتی پەشیمانیێ ودبێژن:"(وَنَادَىٰ أَصْحَابُ النَّارِ أَصْحَابَ الْجَنَّةِ أَنْ أَفِيضُوا عَلَيْنَا مِنَ الْمَاءِ أَوْ مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ ۚ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ حَرَّمَهُمَا عَلَى الْكَافِرِينَ". هەر وەسا خەلکێ جەهنەمێ دگەل دەرگەهڤانێ دوزەخێ:"(وَنَادَوْا يَا مَالِكُ لِيَقْضِ عَلَيْنَا رَبُّكَ ۖ قَالَ إِنَّكُم مَّاكِثُونَ) ئو دگەل خودێ مەزن ژی:(رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْهَا فَإِنْ عُدْنَا فَإِنَّا ظَالِمُونَ). (وَيَا قَوْمِ إِنِّي أَخَافُ عَلَيْكُمْ يَوْمَ التَّنَادِ).

١١- الساعة: پارچەکە ژدەمی، بەلێ دشەرعیدا ئەو کاتە یێ کو ئەرد وێران دبیت ئانکو سوز وپەیمانە.

(وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يُقْسِمُ الْمُجْرِمُونَ مَا لَبِثُوا غَيْرَ سَاعَةٍ ۚ كَذَٰلِكَ كَانُوا يُؤْفَكُونَ).

(إِنَّ السَّاعَةَ آتِيَةٌ أَكَادُ أُخْفِيهَا لِتُجْزَىٰ كُلُّ نَفْسٍ بِمَا تَسْعَىٰ).

(إِنَّ السَّاعة لآتِيَةٌ لا رَيْبَ فِيهَا)

١٢- الواقعة: کەتنا تشتەکی ژبلنداهی کو کەس نەشێت راکەتە ڤە، نزمی یە بو دەروزەنێ بێ باوەر و بلندکرنە بو باوەر پێ ئینای.

 (إِذَا وَقَعَتِ الْوَاقِعَةُ*لَيْسَ لِوَقْعَتِهَا كَاذِبَةٌ).

١٣- يوم الحسرة: روژا ئاخینکان، نە بەس بو گاوەری بەلێ بو هەمیان، باوەردار ئاخینکا دراهێلیت کو بخو پتر نەکر، یێ گاوەر ئاخینکێت وی دهێن چنکی باوەری نە ئینابو ب خودێ مەزن.

 (وَأَنذِرْهُمْ يَوْمَ الْحَسْرَةِ إِذْ قُضِيَ الْأَمْرُ وَهُمْ فِي غَفْلَةٍ وَهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ).

١٤- يوم الحساب: روژا حیسابێ، دەما خودێ دهەژمێریت کارێت مە چ باش یان خراب وهەر وەسا نعمەتێت خۆ ژی پێش چاڤدکەت دهەژمێریت بو عیبادێ خۆ، هەمیا بەرانبەردکەت داکو حیسابێ دگەل ئێک بکەن.

(رَبَّنَا اغْفِرْ لِي وَلِوَالِدَيَّ وَلِلْمُؤْمِنِينَ يَوْمَ يَقُومُ الْحِسَابُ).

١٥- يوم مستطيرا: روژا بژاندنێ وبژیانێ و بەر فرەهیێ. خرابی بەرەف ئەسمان ڤە دچن وژۆردا دکەڤن، ستێر دبژیێن، روژ وهەیڤ ب ناڤئێکڤە دچن، مەترسی دکەڤیتە خەلکێ ئەسمانی، ئەرد کومباخ ووێران دبیت، چیا پێچ دبن، ئاڤ غەوارە دبن، گیانەور دجەمن، ئەرد دهێتە گوهورین ب ئێکا دی.

(يُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَيَخَافُونَ يَوْمًا كَانَ شَرُّهُ مُسْتَطِيرًا).

١٦- يوم عبوس قمطرير: روژا مریت شینیێ، ل ڤێ روژێ روی مریت وشین دبن وکەرب وکینی خۆ گرێدەت دناڤ چاڤانرا، وقەتران ئەو ئاڤەکا رەش وتیر دهێتە خارێ ژرەخێت رویان.

 (إِنَّا نَخَافُ مِن رَّبِّنَا يَوْمًا عَبُوسًا قَمْطَرِيرًا).

١٧- الراجفة والرادفة: لڤین وڤەهژیان، ئو ئەوا ل دیف دهێت پشتی پفا ئێکێ یا کو پفا مرنێ یە، ئو یا دووێ پفا دووێ یە  ئانکو پفا رابونێ یە، ڤێجا ئەوێت ل ئەرد وئەسمانا دلڤن وڤەهژیان دکەڤیتێ.

{يَوْمَ تَرْجُفُ الرَّاجِفَةُ . تَتْبَعُهَا الرَّادِفَةُ. قُلُوبٌ يَوْمَئِذٍ وَاجِفَةٌ. أَبْصَارُهَا خَاشِعَةٌ}.

 ١٨- اليوم الموعود: روژا ب ژڤان یا کو خودێ عیبادێ خۆ پێ ب ژڤانکری ودەست نیشانکری ئەو روژا ب تایبەت.

{ واليوم الموعود وشاهد ومشهود}

١٩- اليوم الآخر: روژا داوی یا دویماهیێ، یا چ روژ پشتی وێ نینن.

 (إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ هَادُوا وَالصَّابِئُونَ وَالنَّصَارَى مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ).

٢٠- يوم البَعث: مری ل ڤێ روژێ رادبن ژگوران.

 (ثُمَّ إِنَّكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ تُبْعَثُونَ).

٢١- يوم الخروج: مری ژقەبرا دەردکەڤن.

 (يَوْمَ يَسْمَعُونَ الصَّيْحَةَ بِالْحَقِّ ۚ ذَٰلِكَ يَوْمُ الْخُرُوجِ).

٢٢- يوم الفَصل: ل ڤێ روژێ خودێ ڤاڤێریێ دئێختە مەخلوقاتی.

 (إِنَّ يَوْمَ الْفَصْلِ مِيقَاتُهُمْ أَجْمَعِينَ).

٢٣- يوم الفَتح:عیبادێت خودێ ژێک جودادبن ژئێک ودوو.

(قُلْ يَوْمَ الْفَتْحِ لا يَنفَعُ الَّذِينَ كَفَرُوا إِيمَانُهُمْ وَلا هُمْ يُنظَرُونَ).

٢٤- يوم الدِّين: روژا جزایێ وسزادانێ سەر چاکی وخرابیان.

 (مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ).

٢٥- يوم الوعيد: روژا ب جهئینانا وەعدان ئانکو سوز وپەیمانان ل سەر عەمەلێت چاک وخراب.

(وَنُفِخَ فِي الصُّورِ ذَلِكَ يَوْمُ الْوَعِيدِ). 

٢٦- يوم الجَمع: روژا جەماندنا مەخلوقاتی بو سزادانێ.

 (وَكَذَٰلِكَ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ قُرْآنًا عَرَبِيًّا لِّتُنذِرَ أُمَّ الْقُرَىٰ وَمَنْ حَوْلَهَا وَتُنذِرَ يَوْمَ الْجَمْعِ لَا رَيْبَ فِيهِ ۚ فَرِيقٌ فِي الْجَنَّةِ وَفَرِيقٌ فِي السَّعِيرِ).

٢٧- اليوم العسير: روژا کەودانێت مەزن، دژواریا عەزابان.

 (فَذَٰلِكَ يَوْمَئِذٍ يَوْمٌ عَسِيرٌ)

٢٨- يوم الحشر: راژا حەشرێ، جەماندنا خەلکی بوحیسابێ وجزای.

 (وَيَوْمَ نَحْشُرُهُمْ جَمِيعًا).

٢٩- اليوم المشهود: مەخلوقات لێ دجەمیێن دا کو ئەرد وئەسمان ببن شاهد ل سەر کریاران.

(إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لِّمَنْ خَافَ عَذَابَ الْآخِرَةِ ۚ ذَٰلِكَ يَوْمٌ مَّجْمُوعٌ لَّهُ النَّاسُ وَذَٰلِكَ يَوْمٌ مَّشْهُودٌ).

٣٠- النبأ العظيم: روژا دەنگدانا خەبەرێ مەزن سەبارەتێ خەلکی.

(عَمَّ يَتَساءَلُونَ عَنِ النَّبَإِ الْعَظِيمِ).

٣١- الجاثية: روژا کەتنێ ل سەر چوک وپێیان.

 (وَتَرَى كُلَّ أُمَّةٍ جَاثِيَةً كُلُّ أُمَّةٍ تُدْعَى إِلَى كِتَابِهَا الْيَوْمَ تُجْزَوْنَ مَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ).

٣٢- يوم الخلود: راژا ئەبەدی حەتا حەتایێ وهەر وهەر یا بێ دویماهیک.

(ادْخُلُوهَا بِسَلَامٍ ۖ ذَٰلِكَ يَوْمُ الْخُلُودِ).

٣٣- دار القرار: روژا ئاکنجیبونێ ونێشتەبوونێ ل وێری.

(وَإِنَّ الآخِرَةَ هِيَ دَارُ الْقَرَارِ).

پاشگوتن

پشتی ئەڤ ناڤ ونیشان هاتینە شروڤەکرن وئاشکراکرن بو چی ناڤەک نەبو وگەلەک ناڤنبون؟ چنکی ناڤەک بتنێ نەشیت ڤان خر سالوخەتان بدەت، ئەگەر ئێک بهێت بێژیت ما خودێ نەشێت بینیت؟ بەلێ خودێ دکاریت بەس من وەرە مەژیێ بەشەری ومروڤان نە شێت ڤان هەمی تارێتان وەرگریت چنکی وی ئەو جهە نە دیتی یە و ئەڤ رەوشە ل سەر وی نەبۆری یە ب چ جاران، ب ڤان ناڤ ونیشانا هات وب ڤێ بەرفرەهیێ دا کو مەژیێ مە داکەت و وەرگریت. ڤێجا سەبارەتێ رەنگینا وێنان دقورئانێدا  بو وێ روژا گرنگ پێدڤی دا ئینانا گەلەک ناڤ ونیشانا بو روژکا قیامەتێ بەر چاڤکەت.

سەروکانی: ژگەلەک ژێدەرێت ئایینێ

ئەحمەد عەلی – دهوک – ٢-٩-٢٠٢٠