หน่วยที่ 5 วัยรุ่นกับโภชนาการเพื่อสงเสริมสุขภาพ

ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับอาหาร และโภชนาการ

ความหมายของอาหารและโภชนาการ

อาหาร : สิ่งที่รับประทานแล้วมีประโยชน์ต่อร่างกาย อาจอยู่ในรูปของเหลวหรือของแข็งก็ได้ หากสิ่งใดที่ได้รับประทานเข้าไปแล้วไม่ก่อให้เกิดประโยชน์และอาจก่อให้เกิดโทษแก่ร่างกายได้นั้น ไม่จัดเป็นอาหาร

โภชนาการ : ความสัมพันธ์ระหว่างอาหารกับกระบวนการที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพและการเจริญเติบโต เช่น การจัดแบ่งประเภทและประโยชน์ของสารอาหาร การเปลี่ยนแปลงของอาหารที่รับประทานเข้าไป รวมทั้งการปรุงแต่งอาหารให้เหมาะสมกับสภาพร่างกายในแต่ละวัยของบุคคล

คุณค่าของอาหารต่อสุขภาพ

1.ช่วยให้ร่างกายเจริญเติบโต

2.ช่วยซ่อมแซมส่วนที่สึกหรอของร่างกาย

3.ให้พลังงานและความอบอุ่นแก่ร่างกาย

4.ช่วยให้อวัยวะต่างๆ ภายในร่างกายทำงานได้ตามปกติ

5.ช่วยเสริมสร้างภูมิต้านทานโรคให้แก่ร่างกาย

ภาวะโภชนาการ

ประเภทของภาวะโภชนาการ

ภาวะโภชนาการที่ดี

การที่ร่างกายนั้นได้บริโภคอาหารในปริมาณที่เพียงพอ ถูกสัดส่วน หลากหลาย เหมาะสม และครบถ้วนตามความต้องการของร่างกาย โดยสามารถนำสารอาหารที่ได้รับไปใช้ให้เกิดประโยชน์แก่ร่างกายและจิตใจ เพื่อสร้างเสริมสมรรถภาพที่ดีให้แก่ร่างกาย

ภาวะโภชนาการที่ไม่ดี

หรือภาวะทุพโภชนาการ หมายถึง การที่ร่างกายบริโภคอาหารในลักษณะที่ไม่เหมาะสมกับความต้องการของร่างกาย ทั้งในด้านปริมาณ และสัดส่วน แบ่งออกเป็น 2 ประเภท

•ภาวะโภชนาการต่ำ หรือภาวะขาดสารอาหาร ภาวะที่เกิดจากการบริโภคอาหารไม่เพียงพอ ซึ่งมีผลทำให้มีสุขภาพไม่แข็งแรง อาจก่อให้เกิดโรคต่างๆ ได้ง่าย

•ภาวะโภชนาการเกิน ภาวะที่เกิดจากการบริโภคอาหารหรือสารอาหารที่เกินต่อความต้องการของร่างกาย ร่างกายจึงเกิดการสะสมพลังงานเหล่านั้นไว้ในรูปของไขมัน ซึ่งทำให้เกิดโรคอ้วน

ปัญหาการเกิดโรคจากภาวะทุพโภชนาการ

โรคอ้วน

เกิดจากการมีภาวะโภชนาการเกิน ส่งผลให้เกิดโรคต่างๆตามมา เช่น โรคความดันโลหิตสูง โรคเบาหวาน โรคหัวใจ โรคไขข้ออักเสบ โรคเกี่ยวกับระบบ ทางเดินหายใจ เป็นต้น

สาเหตุ

•รับประทานอาหารมากเกินกว่าที่ร่างกายต้องการ

•พันธุกรรม จากการศึกษาวิจัยพบว่า หากบิดาหรือมารดาอ้วน หรืออ้วนทั้งคู่ บุตรจะมีโอกาสอ้วนสูง

•ความผิดปกติของต่อมภายในร่างกาย ได้แก่ ต่อมไทรอยด์ ที่ผลิตฮอร์โมน “ไทรอกซิน” เพื่อควบคุมการเจริญเติบโตของร่างกาย ซึ่งถ้ามีการผลิตฮอร์โมนน้อยกว่าปกติจะทำให้ร่างกายสะสมไขมัน ไว้มากทำให้อ้วนได้

•การขาดการออกกำลังกาย ซึ่งเมื่อไม่ได้ใช้พลังงานจึงเกิดการสะสมไขมันส่วนเกินไว้ตามส่วนต่างๆ ของร่างกาย

โรคขาดสารอาหาร

โรคที่เกิดจากภาวะโภชนาการต่ำ ซึ่งมีสาเหตุมาจากการขาดสารอาหาร

ตัวอย่าง โรคขาดสารอาหารที่พบได้บ่อย

หลักการเลือกอาหารที่เหมาะสมกับวัย

ประเภทของสารอาหารที่เหมาะสมกับวัย

วัยรุ่นควรได้รับสารอาหารอย่างครบถ้วนทั้ง 6 ประเภท และเพียงพอต่อความต้องการของร่างกายในแต่ละวัน ซึ่งสารอาหารในแต่ละวันที่ควรได้รับ มีดังนี้

อาหารที่เหมาะสมสำหรับวัยรุ่น

ปัญหาสุขภาพจากการรับประทานอาหารของวัยรุ่น

•การรับประทานอาหารไม่เป็นเวลาและงดอาหารบางมื้อ

•การรับประทานอาหารรสจัด ได้แก่ เค็มจัด เผ็ดจัด หรือเปรี้ยวจัด

•การรับประทานอาหารสุกๆ ดิบๆ

•การดื่มน้ำอัดลมเป็นประจำ

•รับประทานอาหารจานด่วน

•การรับประทานอาหารจุบจิบ รับประทานจุ ความผิดปกติเกี่ยวกับพฤติกรรมการรับประทานอาหาร (Eating Disorders)

ฉลากบนผลิตภัณฑ์อาหาร

ผลิตภัณฑ์อาหารที่ต้องมีฉลากตามประกาศกระทรวงสาธารณสุข

อาหารที่ต้องมีฉลาก

ข้อมูลบนฉลากผลิตภัณฑ์อาหาร

ข้อมูลโภชนาการ หมายถึง รายละเอียดต่างๆ ของผลิตภัณฑ์อาหารที่ผู้ผลิตและผู้นำเข้าหรือสั่งเข้าจะต้องแจ้งรายละเอียดนั้นต่อสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ซึ่งข้อมูลดังกล่าวจะปรากฏอยู่บนฉลาก

การแสดงข้อมูลที่ต้องแสดงบนฉลากอาหารนั้น จะแตกต่างกันตามกลุ่มอาหาร ดังนี้

2.กลุ่มอาหารที่ต้องมีเครื่องหมาย อย. แต่ไม่ต้องส่งตัวอย่างอาหารไปตรวจวิเคราะห์

2.1 อาหารที่ต้องมีฉลาก (ยกเว้นไส้กรอก แหนม หมูยอ กุนเชียง ลูกชิ้น) ได้แก่ อาหารที่รัฐมนตรีประกาศให้ต้องมีฉลาก