หน่วยที่ 3 พฤติกรรมทางเพศและการดำเนินชีวิต

การเจริญเติบโตและพัฒนาการทางเพศของวัยรุ่น

• วัยรุ่นเป็นช่วงวัยที่สำคัญที่สุด เพราะเป็นวัยเชื่อมต่อระหว่างวัยเด็กกับวัยผู้ใหญ่ เรียกได้ว่า เป็นวัยหัวเลี้ยวหัวต่อของชีวิต และเริ่มมีการเปลี่ยนแปลงทางด้านร่างกาย อารมณ์ สังคม และสติปัญญา

• วัยรุ่น เป็นวัยที่มีอายุระหว่าง 13-20 ปี และมีภาวการณ์เจริญเติบโตเร็ว มีความกระตือรือร้น มีความสามารถเพิ่มขึ้นหลายอย่าง สนใจผู้อื่นและสนใจในเรื่องความแตกต่างทางบุคลิกภาพมากขึ้น

การเปลี่ยนแปลงหรือพัฒนาการทางร่างกาย

•เมื่อเด็กหญิงมีอายุย่างเข้า 13-15 ปี หรือเด็กชายมีอายุย่างเข้า14-17 ปี นับได้ว่าย่างเข้าสู่วัยรุ่นหรือวัยแตกเนื้อ หนุ่มสาว ซึ่งจะมีการเปลี่ยนแปลงทางร่างกายที่สำคัญ ดังนี้

เพศชาย

•เพศชายจะเจริญเติบโตเข้าสู่ระยะวัยรุ่นช้ากว่าเพศหญิง 1-2 ปี

•เมื่อเพศชายย่างเข้าสู่วัยรุ่นร่างกายจะมีการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วในตอนต้นและลดอัตราการเจริญเติบโตให้ช้าลง

•เมื่อเข้าสู่ระยะวัยรุ่นตอนปลาย จะเกิดการเปลี่ยนแปลงทางร่างกายของวัยรุ่นชาย คือ ร่างกายจะขยายใหญ่และสูงขึ้นอย่างเห็นได้ชัด แขนขายาวและใหญ่ขึ้น นํ้าหนักและส่วนสูงจะเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว

•เมื่อมีอายุประมาณ 17-19 ปี หลังจากนี้ส่วนสูงอาจเพิ่มอีกเพียงเล็กน้อยมีกล้ามเนื้อมากขึ้นและแข็งแรงขึ้น ไหล่

กว้างขึ้น ทำให้ดูแกร่งสมเป็นชาย มีขนขึ้นตามบริเวณหัวหน่าว อวัยวะเพศ และรักแร้มีขนตามแขนและหน้าแข้ง หนวดเคราเริ่มหยาบขึ้น เสียงจะห้าวขึ้นอวัยวะเพศมีขนาดใหญ่ขึ้น และสามารถผลิตเซลล์สืบพันธุ์หรืออสุจิ

เพศหญิง

•เพศหญิงจะมีการเจริญเติบโตและพัฒนาการเร็วกว่าเพศชายประมาณ 2 ปีร่างกายมีการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วและค่อยๆ ลดอัตราการเปลี่ยนแปลง

•เมื่อเข้าสู่วัยรุ่นตอนปลายเช่นเดียวกับวัยรุ่นชาย ในระยะนี้ลักษณะและขนาดของอวัยวะต่างๆ จะใกล้เคียงกับผู้ใหญ่ มีการเปลี่ยนแปลงทางร่างกายภายนอกหลายอย่าง คือ แขนขายาวขึ้น มือใหญ่ขึ้น สะโพกขยายออก เต้านมเจริญเติบโตขึ้น มีขนขึ้นตามบริเวณหัวหน่าว อวัยวะเพศ และรักแร้ ร่างกายจะสูงขึ้นอย่างรวดเร็ว

•เมื่ออายุประมาณ 14 ปี และสูงขึ้นอีกเล็กน้อยหลังจากอายุ 15 ปี และจะมีความสูงคงที่เมื่ออายุ17-18 ปี กล้ามเนื้อและกระดูกจะแข็งแรง อวัยวะต่างๆ สามารถทำงานได้ดีและมีประสิทธิภาพ

•ส่วนการเปลี่ยนแปลงทางร่างกายภายในนั้นต่อมเพศจะหลั่งฮอร์โมนออกมากระตุ้นให้รังไข่เจริญเติบโตและสุกเกิดการตกไข่และมีประจำเดือนหรือระดูซึ่งแสดงถึงการย่างเข้าสู่วัยรุ่นของเพศหญิง เพราะการมีประจำเดือนเป็นการแสดงออกถึงวุฒิภาวะทางเพศที่เจริญเต็มที่บ่งบอกถึงความพร้อมต่อการตั้งครรภ์

การเปลี่ยนแปลงหรือพัฒนาการทางอารมณ์และจิตใจ

•การเปลี่ยนแปลงทางด้านร่างกาย ส่งผลให้อารมณ์และจิตใจของวัยรุ่นเกิดการเปลี่ยนแปลงโดยอาจมีสาเหตุมาจากการวิตกกังวลเรื่องรูปร่างไม่สมส่วน การมีสิวบนใบหน้า อาจถูกเพื่อนล้อเลียนจนเป็นปมด้อย ความอยากรู้อยากเห็นในเรื่องเพศ ต้องการความรักความห่วงใย ความอิสระ จากสาเหตุดังกล่าว ทำให้มีผลกระทบต่ออารมณ์และจิตใจของวัยรุ่นได้ ถ้าหากพ่อแม่ และบุคคลในครอบครัวรู้เท่าทันอารมณ์ ไม่เลี้ยงดูลูกเข้มงวดเกินไป และวัยรุ่นรู้จักการจัดการกับอารมณ์และจิตใจของตนเอง ก็จะส่งผลให้วัยรุ่นมีพัฒนาการทางด้านอารมณ์และจิตใจที่ดีเป็นไปตามพัฒนาการของช่วงวัย

การเปลี่ยนแปลงหรือพัฒนาการทางสังคม

•การเปลี่ยนแปลงทางกาย อารมณ์ และความคิดของวัยรุ่นทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางสังคมด้วย วัยรุ่นทั้งหญิงและชายจึงรู้จักเลือกคบเพื่อนโดยใช้เหตุผลอื่นเพิ่มขึ้น คือ เลือกคบ เพราะผู้นั้นแจ่มใส ร่าเริง เรียนเก่ง เป็นต้น ความสนใจคบเพื่อนต่างเพศจะเกิดขึ้นในวัยรุ่นหญิงก่อนวัยรุ่นชาย ซึ่งมักสนใจในเด็กชายที่มีอายุมากกว่าตนเอง ความอยากเป็นที่ยอมรับของเพื่อนและกลุ่ม ทำให้พยายามประพฤติในสิ่งที่เพื่อนๆ เห็นชอบ ถ้าผู้ใหญ่เข้าใจภาวะความเจริญเติบโตของวัยรุ่น โดยเฉพาะความพยายามเป็นอิสระจะช่วยให้วัยรุ่นปรับตัวเข้ากับสังคมและสิ่งแวดล้อมได้โดยง่าย

พฤติกรรมทางเพศของวัยรุ่น

การเกิดอารมณ์ทางเพศของวัยรุ่น

อารมณ์ทางเพศของวัยรุ่นทั้งชายและหญิงที่เห็นได้ชัด คือ อารมณ์รักเพศตรงข้าม มีอารมณ์ทางเพศ อยากรู้อยาเห็น อยากลอง อยากเลียนแบบ หากวัยรุ่นไม่รู้จักครองตนให้ถูกต้อง ขาดความรู้เรื่องเพศที่เหมาะสม ก็อาจก่อให้เกิดปัญหาเรื่องเพศและปัญหาทางสังคม ดังนี้

•การมีเพศสัมพันธ์ก่อนวัยอันควร หรืออาจเรียกพฤติกรรมนี้ว่า “การชิงสุกก่อนห่าม”

•การล่อลวง ข่มขืน กระทำชำเรา ซึ่งส่วนใหญ่เกิดกับวัยรุ่นหญิง อาจเกิดโดยการมีพฤติกรรมเสี่ยง เช่น การเที่ยวตามแหล่งบันเทิง การนัดพบผ่านอินเทอร์เน็ต เป็นต้น

•โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ มักเกิดขึ้นจากความผิดพลาดหลังจากมีเพศสัมพันธ์กัน อาจเกิดจากความรู้เท่าไม่ถึงการณ์ และขาดการป้องกัน

•ปัญหาพฤติกรรมเบี่ยงเบนทางเพศ พบได้ในเพศชายและเพศหญิง อาจเกิดจากหลายสาเหตุ เช่น การเลี้ยงดูในวัยเด็กอย่างผิดๆ สภาพแวดล้อม และสิ่งยั่วยุต่างๆ ที่ส่งผลให้มีสภาพจิตที่ผิดปกติ เป็นต้น

การจัดการอารมณ์ทางเพศอย่างเหมาะสม

การจัดการกับอารมณ์ทางเพศนั้นสามารถแบ่งออกเป็น 3 ระดับ ดังนี้

ระดับที่ 1 การควบคุมอารมณ์ทางเพศ

•การควบคุมจิตใจของตนเอง

•การหลีกเลี่ยงจากสิ่งเร้าหรือสิ่งยั่วยุ

ระดับที่ 2 การเบี่ยงเบนอารมณ์ทางเพศ

•พยายามหมั่นศึกษาเล่าเรียน

•การเข้าร่วมเป็นสมาชิกของสมาคมหรือชมรมต่างๆ

•ช่วยเหลือและบำเพ็ญประโยชน์แก่สาธารณะ

•ใช้เวลาว่างในการออกกำลังกายด้วยการเล่นกีฬาต่างๆ

•มีความสนใจเรื่องศิลปะและดนตรี

•มีเวลาในการพักผ่อนและนันทนาการบ้างตามสมควร

ระดับที่ 3 การปลดปล่อยหรือระบายอารมณ์ทางเพศ

•เมื่อมีความต้องการทางเพศก็ย่อมเกิดอารมณ์ เมื่ออยู่ตามลำพังโดดเดี่ยวก็พยายามหาทางระบายออกเพื่อเป็นการตอบสนอง ความต้องการทางเพศ วัยรุ่นส่วนมากมักปฏิบัติตนโดยการสำเร็จความใคร่ด้วยตนเอง การทำเช่นนี้ ไม่ถือว่าเป็นความผิดปกติทางร่างกายและจิตใจ การระบายอารมณ์ทางเพศจะต้องไม่ส่งผลกระทบต่อผู้อื่น

ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อพฤติกรรมทางเพศของวัยรุ่น

ปัจจัยด้านตนเอง

พัฒนาการทางเพศ

• การเปลี่ยนแปลงทางด้านร่างกาย จิตใจ อารมณ์และสังคมของวัยรุ่น มีผลต่อแรงผลักทางเพศบทบาททางเพศ และพฤติกรรมทางเพศทั้งนี้อาจเนื่องมาจากฮอร์โมนทางเพศ และฮอร์โมนการเจริญเติบโต ทำให้วัยรุ่นแต่ละคนจะมีการเปลี่ยนแปลงที่แตกต่างกันออกไป การมีความรู้เรื่องเพศ ตามพัฒนาการของแต่ละช่วงวัย ทำให้สามารถวางตัวได้อย่างเหมาะสม ความพึงพอใจในเพศขอ ตนเอง การให้เกียรติเพศตรงข้าม ไม่ล่วงเกินซึ่งกันและกัน การมีพฤติกรรมรักษาสุขอนามัยทาง เพศ ของตนเอง เป็นต้น

สภาพจิตใจและอารมณ์

• ด้านจิตใจและอารมณ์ของวัยรุ่น มีการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วทำให้เกิดอารมณ์เปลี่ยนแปลงได้ง่าย บางครั้งดี บางครั้งมีอารมณ์รุนแรง มีความขัดแย้ง ปัญหาจากด้านจิตใจและอารมณ์ มีดังนี้

•การใช้วาจา ใช้กำลังตบตีและทำร้าย เมื่อถูกแย่งชิงคนรัก

•ความเศร้าใจเมื่อผิดหวังต่อความรักด้วยการฆ่าตัวตาย

•การมีเพศสัมพันธ์ก่อนวัยอันควรเนื่องจากรักสนุกหรือปล่อยตัวไปตามอารมณ

•การใช้ยาและสารเสพติดเพราะอยากทดลอง

ผลจากการถูกล่วงละเมิดทางเพศ

• วัยรุ่นที่ถูกล่วงละเมิดทางเพศและถูกกระทำทารุณทางเพศ ย่อมกระทบต่อวัยรุ่นทั้งทาง ร่างกาย จิตใจ และอารมณ์ ถ้าเรารู้จักใช้สติในการป้องกันตนเอง เลือกหาวิธีการต่อสู้ที่ดี เช่น การเลือกใช้เทคนิคการปฏิเสธ เพื่อหลีกหนีการถูกล่วงละเมิดทางเพศอาจจะได้ผลดีกว่า รวมทั้งการ แจ้งตำรวจเพื่อจับกุมผู้กระทำผิดโดยไม่เกรงกลัวเพื่อไม่ให้ผู้กระทำผิดไปก่อเหตุกับบุคคลอื่นต่อไป

ผลจากการใช้สารเสพติด

• สารเสพติดทุกชนิดนอกจากมีผลเสียต่อตนเอง ครอบครัว และสังคมแล้ว สารเสพติดยังส่งผลกระทบโดยตรงทั้งทางร่างกาย จิตใจ และอารมณ์ต่อผู้เสพ การใช้สารเสพติดจะเป็นการกระตุ้นอารมณ์ต่างๆ รวมทั้งอารมณ์ทางเพศ ซึ่งมีผลต่อการแสดงพฤติกรรมทางเพศ ตัวอย่างเช่น

• การดื่มสุรา การใช้สารเสพติดของวัยรุ่น อาจทำให้ถูกล่วงละเมิดทางเพศ หรือเกิด

ปัญหาอาชญากรรม

• การมีเพศสัมพันธ์โดยไม่ใช้ถุงยางอนามัยของวัยรุ่น ทำให้มีอาการเจ็บป่วยจาก

การติดโรคทางเพศสัมพันธ์

การขาดการนับถือตนเอง

• การนับถือตนเองเป็นการพิจารณาตนเอง โดยการยอมรับจุดเด่น จุดด้อยรู้สึกภูมิใจในตนเอง ในขณะที่วัยรุ่นมักจะมีความเชื่อมั่นในตนเองค่อนข้างสูง จนบางครั้งไม่เคยกลับมา พิจารณาตนเอง การนับถือตนเองนั้นมีผลต่อพฤติกรรมทางเพศ เช่น

• การเห็นคุณค่าพรหมจารีในเพศหญิง

• การยอมรับและภูมิใจในเพศของตนและแสดงบทบาททางเพศอย่างเหมาะสม

• ภูมิใจต่อรูปร่าง หน้าตา โดยไม่ถือว่าเป็นปมด้อย

การยึดคุณธรรมจริยธรรม

• วัยรุ่นสามารถพัฒนาคุณธรรมจริยธรรม รู้จักแยกแยะความดี ความชั่วจากมโนธรรมของตนเอง โดยการเรียนรู้จากการปลูกฝังค่านิยม ทัศนคติและความสัมพันธ์ที่ดีภายในครอบครัว บุคคลที่มีคุณธรรม จริยธรรมจะเป็นที่รักใคร่ของบุคคลอื่น สามารถอยู่ในสังคม และดำเนินชีวิตได้อย่างมีความสุข และที่สำคัญ ถ้าวัยรุ่นยึดถือคุณธรรมจริยธรรมโดยการควบคุม ตนเอง ให้เกียรติผู้อื่นจะช่วยแก้ปัญหาความเสี่ยงต่อพฤติกรรมทางเพศได้

ปัจจัยด้านครอบครัว

การศึกษา ครอบครัวที่พ่อแม่มีการศึกษาน้อย ขาดความรู้ อาจจะต้องประกอบอาชีพมากกว่าการดูแลให้ความรัก ความอบอุ่นแก่ครอบครัว จนทำให้ขาดการดูแลอบรมสั่งสอนแก่บุตรหลาน ขาดความสัมพันธ์และการสื่อสารที่ดีในครอบครัว

สถานะทางเศรษฐกิจ รายได้เป็นปัจจัยที่สำคัญต่อครอบครัว ความยากจน อดอยาก ทำให้สมาชิกในครอบครัวต้องดิ้นรนหาเลี้ยงชีพด้วยตนเอง อาจมีความเสี่ยงต่อการประกอบอาชีพที่ผิดกฎหมาย รวมไม่ถึงไม่มีติดตามพฤติกรรมวัยรุ่น

สถานภาพและโครงสร้างของครอบครัว ความแตกร้าวของครอบครัวที่มีพ่อหรือแม่คนเดียว การหย่าร้างการทะเลาะวิวาท ทำให้ขาดความรักความสัมพันธ์ที่ดีต่อสมาชิกในครอบครัว ความแออัด คับแคบของบ้านที่อยู่ร่วมกันก็เป็นโอกาสเสี่ยงต่อพฤติกรรมทางเพศของบุคคลในครอบครัวได้

มาตรฐานในการอบรมเลี้ยงดูของครอบครัว

ความสัมพันธ์ในครอบครัว

ค่านิยมทางเพศของพ่อแม่ ส่งเสริมค่านิยมทางเพศที่ถูกต้องให้แก่บุตรจึงเป็นสิ่งที่สำคัญ เช่น การให้ความรู้ในเรื่องเพศ จะช่วยทำให้เด็กเกิดความเข้าใจที่ถูกต้องและสามารถประพฤติตนได้อย่างเหมาะสม

ศาสนากับการเลี้ยงดู การอบรมเลี้ยงดูบุตรด้วยแนวทางของศาสนา นอกจากจะทำให้เป็นคนดีแล้วยังใช้เป็นแนวทางในการดำรงชีวิตที่ถูกต้องเหมาะสมในอนาคต เช่น ความเชื่อในการทำความดีละเว้นความชั่ว การละเว้นการล่วงละเมิดทางเพศ

แบบแผนการอบรมเลี้ยงดู แต่ละครอบครัวมีแบบแผนการอบรมเลี้ยงดูที่แตกต่างกัน การอบรมสั่งสอนที่เข้มงวดและติดตามดูพฤติกรรมวัยรุ่นจนรู้สึกว่าถูกควบคุมมากจนเกินไป จะทำให้เกิดความคับข้องใจลำบากใจ

ปัจจัยด้านสังคมและวัฒนธรรม

ปัจจัยด้านสังคมและวัฒนธรรมที่ส่งผลต่อพฤติกรรมทางเพศของวัยรุ่น มีดังนี้

1.กลุ่มเพื่อน การคบเพื่อนดีย่อมนำไปสู่สิ่งที่ดี

2.ฐานะทางเศรษฐกิจ

3.บรรทัดฐานสังคมและวัฒนธรรม

4.สถานบันเทิง

5.สื่อมวลชน เช่น สื่อสิ่งพิมพ์ วิทยุ โทรทัศน์ สื่อ IT

ปัจจัยด้านเพื่อน

ความสัมพันธ์ระหว่างเพื่อนเพศเดียวกัน

• วัยรุ่นจะคบเพื่อนอยู่ในรุ่นราวคราวเดียวกัน มีทัศนคติค่านิยมที่เหมือนกัน การต้องการให้เป็นที่ยอมรับ การกลัวเพื่อนทอดทิ้งไม่ให้ร่วมกลุ่ม ทำให้วัยรุ่นต้องยอมรับและปรับตัว

• ความสัมพันธ์ระหว่างเพื่อนมีผลต่อพฤติกรรมทางเพศต่างๆ ได้ เช่น การรวมตัวกันดื่มสุรา การใช้สารเสพติดแล้วก่อปัญหาอาชญากรรมทางเพศ โดยล่วงละเมิดทางเพศ พฤติกรรมเบี่ยงเบนทางเพศ เป็นต้น

ความสัมพันธ์ระหว่างเพื่อนต่างเพศ

• ความสัมพันธ์ระหว่างเพื่อนต่างเพศ มีทั้งคบหาเป็นเพื่อนฝูงชอบพอกันในฐานะเพื่อน และการคบหา ชอบพอกันในฐานะคนรักซึ่งเป็นความสัมพันธ์ที่สำคัญมากที่สุดในวัยรุ่น การวางตัว การเห็นคุณค่าใน ตนเอง

• การสร้างสัมพันธภาพที่ดี จะสามารถช่วยในการแก้ไขปัญหา และป้องกันตนเองในเรื่องพฤติกรรมทางเพศได้ เช่น การไม่คิดล่วงละเมิดทางเพศด้วยวาจาการจับเนื้อต้องตัว เป็นต้น

แนวทางการป้องกันความเสี่ยงต่อการมีพฤติกรรมทางเพศที่ไม่เหมาะสม

1. วัฒนธรรมและค่านิยมทางเพศของสังคมไทย

เป็นกลไกสำคัญที่สามารถป้องกันความเสี่ยงต่อการมีพฤติกรรมทางเพศที่ไม่เหมาะสมได้ เช่น การรักษาความเป็นกุลสตรี รู้จักรักนวล สงวนตัว ไม่แสดงออกเรื่องเพศจนเกินงาม การเป็นสุภาพบุรุษด้วย

การให้เกียรติต่อสุภาพสตรี ไม่ล่วงเกินเพศหญิง เป็นต้น

2.ตนเอง

มีความสำคัญต่อการป้องกันความเสี่ยงต่อการมีพฤติกรรมทางเพศที่ไม่เหมาะสม โดยมีแนวทางปฏิบัติในการป้องกัน ดังนี้

• การฝึกทักษะควบคุม และการจัดการอารมณ์รวมถึงความคิดของตนเอง ไม่หมกหมุ่นอยู่กับ

เรื่องเพศมากจนเกินไป

• แต่งกายให้รัดกุม เรียบร้อยถูกกาลเทศะ ไม่ล่อแหลม หรือรัดรูปจนเกินไป

• ควรยึดถือปฏิบัติว่า “ไม่รับ ไม่ทดลอง ไม่ใช้” สารเคมีกระตุ้นอารมณ์ทางเพศทุกชนิด

• หลีกเลี่ยงการเที่ยวสถานบันเทิงที่เป็นแหล่งบริการอบายมุขต่างๆ

• เห็นคุณค่าในตนเองต่อพฤติกรรมทางเพศ เช่น การยอมรับสถานะทางเพศของตนและผู้อื่น

โดยการแสดงพฤติกรรมที่เหมาะสม เป็นต้น

• ศึกษาหาความรู้เกี่ยวกับเรื่องเพศ เพราะความรู้เรื่องเพศ จะเป็นแนวทางในการป้องกัน

พฤติกรรมทางเพศที่ไม่เหมาะสมได้

3.สิ่งแวดล้อม

นับเป็นอีกปัจจัยหนึ่งที่อาจก่อให้เกิดพฤติกรรมทางเพศที่ไม่เหมาะสม ซึ่งแนวทางการป้องกันความ

เสี่ยงต่อการมีพฤติกรรมทางเพศที่ไม่เหมาะสมมี ดังนี้

• สร้างสัมพันธภาพที่ดีระหว่างสมาชิกในครอบครัว ด้วยการทำกิจกรรมร่วมกัน โดยจะทำให้

เกิดความรัก ความไว้วางใจซึ่งกันและกัน

• เลือกคบเพื่อนที่ดี ไม่นำพาไปในทางอบายมุข

• หลีกเลี่ยงสถานที่ที่อาจก่อให้เกิดอันตรายทางเพศ เช่น การอยู่ในที่ลับตาคน การไปค้าง

คืนกับเพื่อนโดยที่ไม่ได้บอกพ่อแม่ ครูอาจารย์ หรือไม่มีผู้ใหญ่คอยดูแล เป็นต้น

• ฝึกการใช้ทักษะต่างๆ เช่น ทักษะปฏิเสธ ทักษะการต่อรอง ทักษะการป้องกันตัว เป็นต้น

• เลือกบริโภคสื่อที่เหมาะสมกับตนเอง โดยการศึกษาข้อดี ข้อเสียของการใช้สื่อแต่ละ

ประเภท และควรคำนึงถึงความปลอดภัยในการใช้สื่อ

• ระมัดระวังและหลีกเลี่ยงการดูสื่อลามกทุกประเภท เพราะเป็นการกระตุ้นอารมณ์ทางเพศได้

Page updated

Report abuse