หน่วยที่ 2 การวางแผนดูแลสุขภาพของตนเองและครอบครัว

การดูแลสุขภาพของบุคคลแต่ละวัย

บุคคลแต่ละวัยมีพัฒนาการทางร่างกายและอารมณ์ที่แตกต่างกัน ดังนี้

วัยทารกและวัยเด็ก

เป็นวัยที่พ่อแม่และผู้ใหญ่ในครอบครัวจะให้การดูแล จัดการวางแผน การปลูกฝังให้มีสุขนิสัยในการดูแลสุขภาพของตนเอง เพื่อให้มีภาวะการเจริญเติบโตที่เหมาะสมกับวัยและเติบโตเป็นผู้ใหญ่ที่มีคุณภาพของสังคม

วัยรุ่น

อายุตั้งแต่ 13 ถึง 20 ปี เป็นช่วงของการเปลี่ยนแปลงทางด้านร่างกาย อารมณ์ และพฤติกรรมอย่างรวดเร็ว ควรปลูกฝังแบบแผนการดำเนินชีวิตด้านการดูแลสุขภาพที่เหมาะสมเพื่อที่จะได้เติบโตเป็นผู้ใหญ่อย่างมีคุณภาพ และมีสุขภาพสมบูรณ์แข็งแรง

วัยผู้ใหญ่

แบ่งออก เป็น 2 ช่วง คือ วัยผู้ใหญ่ตอนต้น ตั้งแต่อายุ 20 ถึง 40 ปี และวัยกลางคน คือ ช่วงอายุ 40 - 60 ปี บุคคลในวัยผู้ใหญ่ตอนต้นมีการพัฒนาทางร่างกายอย่างเต็มที่ทั้งเพศหญิงและเพศชาย ร่างกายสมบูรณ์ เป็นวัยทำงานและสร้างครอบครัว

วัยสูงอายุ

มีอายุตั้งแต่ 60 ปีขึ้นไป อวัยวะทุกระบบในร่างกายเสื่อมถอย ปัญหาทางกายที่พบบ่อยประกอบด้วย การเคลื่อนไหวไม่คล่องตัวและการกลั้นปัสสาวะไม่ค่อยได้ ข้อกระดูกเสื่อม ท้องผูก ตาเป็นต้อกระจก หูตึง และนอนไม่หลับ เป็นวัยที่ควรได้รับการดูแลจากคนในครอบครัว

การดูแลสุขภาพของตนเองและครอบครัว

การดูแลสุขภาพของตนเอง

1.การออกกำลังกายอย่างสมํ่าเสมอ ควรออกกำลังกายอย่างถูกต้องตามวิธีการของการออกกำลังกาย

2.การรับประทานอาหารที่ถูกต้อง ทานให้ครบ 5 หมู่

3.การพักผ่อนและกิจกรรมนันทนาการ เป็นการสร้างภูมิคุ้มกันโรค ผ่อนคลายความเครียดจากการทำงาน การพักผ่อนที่ดีที่สุด คือการนอนหลับในเวลากลางคืน วันละ 6-8 ชั่วโมง

4.หลีกเลี่ยงพฤติกรรมเสี่ยง พฤติกรรมเสี่ยงที่บ่อนทำลายสุขภาพ สาเหตุของการที่จะเกิดอุบัติภัยและ ภัยอันตราย เช่น การดื่มสุรา การสูบบุหรี่ การเสพสารเสพติด

5.สร้างทักษะในชีวิตเพื่อการอยู่กันด้วยสันติ การใช้ชีวิตร่วมกันในครอบครัวต้องมีการช่วยเหลือเกื้อกูลกันในทุกด้าน ไม่ว่าจะเป็นด้านการศึกษา สาธารณสุข หรือความเป็นอยู่ทั่วไป

6.มีการพัฒนาทางด้านปัญญา ลดละความเห็นแก่ตัว มุ่งเข้าถึงความดี เช่น การศึกษา การเล่นกีฬาศาสนา การรวมกลุ่ม การเจริญภาวนา การสัมผัสธรรมชาติ เป็นต้น

7.มีการเรียนรู้ที่ดี เป็นกิจกรรมที่ทำให้เกิดความสนุก ทำให้เกิดปัญญา เกิดความคิด มีความสุข สร้างแรงจูงใจ ที่ต้องการจะเรียนรู้ในเรื่องต่างๆ มากขึ้น

8.การจัดสิ่งแวดล้อมให้เกื้อกูลต่อสุขภาพ ทั้งทางกายภาพ ทางชีวภาพ และทางสังคม สามารถทำได้ ดังนี้

สิ่งแวดล้อมทางกายภาพ

• มีสุขาภิบาลที่ดี สะอาดปราศจากมลภาวะ

• มีสถานที่ออกกำลังกาย พักผ่อน

• มีนํ้าสะอาดสำหรับบริโภคอย่างเพียงพอ

• มีสถานที่กำจัดขยะมูลฝอยอย่างถูกสุขลักษณะ

สิ่งแวดล้อมทางชีวภาพ

• ปราศจากแหล่งเพาะพันธุ์พาหะนำโรค เพื่อที่จะทำให้การก่อเกิดโรคต่างๆ ลดน้อยลงไปหรือไม่เกิดขึ้น

สิ่งแวดล้อมทางสังคม

• มีสัมพันธภาพและมิตรไมตรีที่ดี ต่อกัน

• มีความเอื้ออาทรต่อกันทั้งที่บ้าน ที่โรงเรียน ที่ทำงาน เป็นมิตรที่ดีกับเพื่อนบ้านและชุมชน

กระบวนการในการดูแลสุขภาพของตนเองและครอบครัว

การประเมินปัญหา

การวางแผนดูแลสุขภาพของตนเองและครอบครัว

คุณค่าของการวางแผนดูแลสุขภาพของตนเองและครอบครัว

•การวางแผนดูแลสุขภาพของตนเองและครอบครัวเป็นเรื่องที่มีคุณค่า เพราะนอกจากจะกระตุ้นให้ตนเองและบุคคลในครอบครัว ใส่ใจในการดูแลสุขภาพแล้ว ยังส่งผลดีต่อตนเองและครอบครัว ดังนี้

1.สร้างเสริมสุขภาพทั้งกายและจิตใจของตนเองและครอบครัว

2.ทำให้มีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น

3.สร้างสัมพันธภาพอันดีภายในครอบครัว ทำให้เกิดความอบอุ่นในครอบครัวได้

4.กำหนดหรือเลือกรูปแบบการดๆเนินชีวิตของตนเองและบุคคลในครอบครัวได้อย่างเหมาะสม

5.กำหนดช่วงเวลาในการดูแลสุขภาพได้อย่างเหมาะสม

6.เป็นการเฝ้าระวังสุขภาพของตนเองและสมาชิกในครอบครัวไม่ให้เจ็บป่วย

7.ช่วยในการวางแผนค่าใช้จ่ายในการรักษาพยาบาลในกรณีเจ็บป่วย

ขั้นตอนในการวางแผนดูแลสุขภาพของตนเองและครอบครัว

สามารถแยกได้ 3 ขั้นตอน

ขั้นที่ 1 การประเมินสภาวะสุขภาพของตนเองและครอบครัว มี 2 วิธี

สิ่งที่จำเป็นที่สุดในการดูแลสุขภาพ ก็คือ ควรไปพบแพทย์เพื่อตรวจสุขภาพประจำปี ปีละ 1-2 ครั้ง โดยจะได้รับบริการทางการแพทย์ ดังนี้

แนวทางในการดำเนินงานสาธารณสุขมูลฐาน

•การดำเนินงานสาธารณสุขมูลฐานในปัจจุบันใช้วิธีการคัดเลือกบุคคลในชุมชน ที่มีความรัก ความรู้ ความเข้าใจ เกี่ยวกับการปฐมพยาบาล เข้ามาเป็นอาสาสมัครสาธารณสุข ในกรุงเทพมหานคร เรียกว่า อสส. (อาสาสมัครสาธารณสุข) ส่วนในชนบทหรือต่างจังหวัด เรียกว่า อสม. (อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน) บุคคลเหล่านี้ได้รับการอบรม ด้านสาธารณสุขมูลฐานที่ถูกต้อง เพื่อดูแลช่วยเหลือประชาชนในชุมชน มี 2 ลักษณะ คือ

การดูแลผู้ไม่เจ็บป่วย

•คือการทำกิจกรรมร่วมกัน เช่น การให้ความรู้ด้านสุขภาพต่างๆ การร่วมกันทำกิจกรรมในชุมชน การประชาสัมพันธ์ด้านต่างๆ เกี่ยวกับเรื่องสุขภาพออนามัยในชุมชนและทั่วๆ ไป เพื่อเป็นการผสมผสานความรู้ร่วมกันของคนในชุมชนให้ร่วมกันดูแลสุขภาพเพื่อการมีสุขภาพดีถ้วนหน้า ดังนี้

1.เป็นผู้ปฏิบัติตนให้มีสุขภาพดี เช่น การออกกำลังกาย กินอาหารที่มีประโยชน์ มีภาวะโภชนาการที่ดี รักษาความสะอาดของร่างกายและที่อยู่อาศัยอย่างสม่ำเสมอ หลีกเลี่ยงสารเสพติดทุกชนิด

2.เป็นผู้รับบริการ เช่น การพาบุตรหลานไปรับการฉีดวัคซีนป้องกันโรคตามช่วงวัย การเข้าร่วมกิจกรรมหรือโครงการต่างๆ เช่น โครงการกีฬาชุมชนสัมพันธ์ โครงการออกกำลังกาย เป็นต้น