Muralla de Lugo

Descrición

A muralla romana de Lugo rodea o casco histórico da cidade.

A antiga cidade, Lucus Augusti, foi dotada cun muro de defensa que chegou ata nós con escasas reformas. Ten unha lonxitude de 2266 metros, dispón de 85 torres, delimita o casco histórico e pasou de ser un obstáculo para a súa evolución e crecemento a ser un monumento integrado na estructura urbana e unha fonte turística. A muralla foi construída coa finalidade de separar e defender. As súas dez portas unen a antiga Lucus e a que se desenvolveu ao seu arredor. O seu paseo de ronda, adarve, converteuse nunha das rúas máis recorridas.

A muralla romana de Lugo foi declarada Patrimonio da Humanidade pola Unesco no ano 2000 e está hermanada desde o día 6 de outubro de 2007 coa Gran Muralla Chinesa de Qinhuangdao.

O conxunto defensivo ten unha lonxitude de máis de 2 km, exactamente 2.117 m, aínda que hai diverxencias na medida, e abarca unha extensión de 34,4 Ha. A anchura dos muros é de 4,20 m alcanzando os 7 m nalgúns tramos. O trazado das construción defensiva esta envolto no misterio, aínda ninguén acerta a entender por que deixou fóra importantes núcleos residenciais da antiga cidade á vez que protexía zonas deshabitadas.

A muralla dispuña de cinco portas de acceso que correspondían ás vías principais do trazado urbano. Entre 1853 e 1921 abríronse outras cinco por necesidades da expansión da cidade, das dez portas existentes, seis son peonís e catro permiten o tráfico rodado. Na época romana había cinco portas que coinciden coas actuais de Porta Miñá, Porta Falsa, Porta de San Pedro, Porta Nova e Porta de Santiago. Delas Pórta Miñá e, posiblemente, a Falsa son de factura orixinal, as outras tres son posteriores. A porta principal estaba onde se construíu o Reduto de Cristina e era coñecida polo nome de Porta Castelli. As portas abertas a partir de 1853 son as de San Fernando (1853), a Estación (1875), Bispo Esquerdo (1888), Bispo Aguirre (1894) e Bispo Odoario (1921).

Pola porta de San Pedro entraban as calzadas XIX e XX procedentes de Asturica Augusta, actual Astorga e Braccara Augusta, actual cidade de Braga en Portugal. Pola Porta Nova enlazábase con Brigantium, Betanzos e pola Porta Miñá íase a Iria Flavia, Padrón mentres que pola Porta Falsa íase cara á costa e ao porto de Lucus Asturum, Lugo de Llanera.

A muralla non só era un elemento defensivo. Tamén servía para delimitar o foro e con el os impostos da cidade. Nelas de cobraba o imposto de portargo e realizábase o control das persoas que entraban e saída do recinto.

As portas de madeira que permitían pechar o acceso permaneceron, con máis ou menos intensidade ata o século XIX. A partir de 1877 desapareceron definitivamente. O control do tránsito mantívose ata ben entrado o século XX permanecendo como testemuña do mesmo os fielatos en varias das portas.

Porta de San Fernando

Inaugurada en 1858 pola raíña Isabel II de España comezouse a construír en 1853 e finalizouse o ano seguinte. Chamoulla porta do príncipe en honra ao fillo de Isabel II. En 1962 reformouse aumentando a anchura da mesma e dándolle o seu aspecto actual. As súas medidas son, ancho 12,5 m, alto 7,50m. Ten unha bóveda de corno de vaca, ou de paso oblicuo.

É un dos principais accesos á cidade vella e permite o paso de vehículos e peóns á vez. Comunica as zonas máis poboadas da urbe.

Porta falsa

Porta dá Estación

A chegada do ferrocarril á cidade e a localización da estación do mesmo forzou á apertura desta porta que foi proxecto de Nemesio Cobreros Cuevillas e abriuse en 1875. Un ano máis tarde ampliouse tirando as dúas torres situadas aos seus lados. En 1921 demoleuse e construír a actual. Ten 10 m de anchura e 8 de altura. É de arco carpanel e ten encostados dous recintos que serviron como fielatos.

Porta de San Pedro

Situada no lugar dunha porta romana era denominada na Idade Media como Porta de Sancti Petri e tamén como Porta Toletana ou Porta Toledana ao ser a que dá acceso ao camiño de Castela. É por onde entra o Camiño de Santiago no seu variante Camiño Primitivo.

Mide 3,70 m de ancho e 4,85 m de alto e está constituída por unha bóveda de medio canón e un arco fajón. Está flanqueada por 2 torreóns e ten un recinto de corpo de garda. Salvouse da modificación en 1865 por motivos económicos. No exterior ostenta o escudo da o cidade e a data da remodelación data de 1781.

*Imaxe: Galipedia.

Porta do Bispo Esquerdo

Coñecida como Porta do cárcere xa que se abriu por necesidades de acceso ao novo recinto carcelario, foi a terceira nova porta que se abriu no século XIX. Realizada en 1888 bautizoulla en honra do Bispo Esquerdo que está considerado como un dos benefactores da cidade.

Ten unha anchura de 4,32m e unha altura de 7,15. Con arco de medio punto e bóveda de canón, ten recinto que servía como fielato. O arquitecto foi Nemesio Cobreros Cuevillas.

Porta do Bispo Aguirre

En 1894 abriuse esta porta co obxecto de facilitar a comunicación co Seminario que se construíu nas proximidades en 1885 por orde do Bispo Aguirre e co cemiterio que se inaugurou en 1858.

Ten unha anchura de 10 m e unha altura de 8,15. É de arco carpanel e está dotada de recintos para o uso de fielatos. Do mesmo xeito que o seminario, realizouna o arquitecto Nemesio Cobreros Cuevillas. Na súa construción derrubáronse dúas torres da muralla que contiñan lápidas romanas.

Porta de Santiago

A antiga porta do Postigo (Posticu ou Porticu) e en galego de do Pexigo ou Pexigu que parece derivar dun portillo existente dentro dunha porta de maiores dimensións. Existía xa en época romana. As súas dimensións son, 4,15 m de ancho, 5,50 m de alto e ata o adarve 6,90m.

En 1759 reformouse para deixar pasar carruajes e decoroulla pola súa banda interior pondo unha hornacina coa imaxe de Santiago Matamoros e o escudo de armas do Bispo Esquerdo. Foi porta particular para uso exclusivo dos cóengos para acceder ás súas hortas ata 1589. En tempos de pestes era a porta que permanecía aberta e tiña unha ponte levadizo.

*Imaxe: Galipedia.

Porta Miñá

De indubidable orixe romana, é a que menos modificacións tivo. Está situada nunha vaguada e ten 3,65 m de ancho. É coñecida como Porta do Carmen e foi chamada Minei ou Mineana. A súa actual denominación débese a que por ela se accede ao río Miño.

A súa obra é en bóveda de canón e arco de medio punto. Está gorecida por dous torreóns e ten un recinto destinado a corpo de garda (que se usou como capela durante algún tempo). Grazas á crise económica do municipio en 1870, librouse de ser derrubada.

Porta do Bispo Odoario

A construción desta porta, realizada ilegalmente, deu lugar a que a muralla fose declarada Monumento Nacional. Abriuse o oco en 1921 como parte das obras do novo Hospital de Santa María e construír en 1928 polo arquitecto Ramiro Sainz Martínez, arquitecto oficial do monumento.

Mide 12 m de ancho e 9,10 de alto. Ten un arco de tipo carpanel e unha bóveda de corno de vaca.

*Imaxe: Galipedia.

Porta Nova

A porta medieval foi derrubada en 1899, construíndose no seu lugar outra máis moderna e de maior tamaño. Ten 4,60 m de ancho e 8 de alto con arco carpanel e aparello de sillería. Perdura o habitáculo destinado a fielato.

A actual construción débese ao arquitecto Juan Álvarez de Mendoza e foi inaugurada en abril de 1900. Constaba dun recinto para o corpo de garda de orixe romana que se utilizou como capela.-Porta Falsa:Nos séculos XVII e XVIII era coñecida como Porta da Fenda e é, polas súas dimensións, unha das orixinais romanas. Responde ao tipo de portas romanas chamadas de posterulae de uso militar, aínda que foi moi modificada.

Mide 3,45 m de ancho e 5,65 de alto. En 1798 foi modificada e está formada por un arco de medio punto. Durante a Idade Media foi condenada e reaberta en 1602, ata 20 anos despois non se estabilizaría esa apertura.

Escaleiras

O acceso ao adarve, o paseo de rolda, realizábase mediante escaleiras embutidas nos muros das torres. Estas escaleiras eran dobres, de patrón imperial. Hai rastro de 16 destas construcións.

En 1962 acháronse os primeiros vestixios da existencia destas escaleiras de acceso ao adarve, pero estaban totalmente cegadas por desperdicios e terra. Coa posta en marcha do Plan Integral da Muralla rehabilitáronse. Estímase que había unha escaleira por cada torre.

As escaleiras non chegaban á altura do chan. Para acceder ao primeiro chanzo había que utilizar escaleiras móbiles. Isto permitía, en caso de necesidade, illar a muralla retirándoas.

Na actualidade accédese mediante seis escaleiras exteriores aos muros (Campo Castelo, Praza do Cantiño, Porta dá Estación, Porta Falsa, Porta Nova e Porta Miñá) e unha rampla (Porta de Santiago) construídas a partir do século XVIII.

Estrutura defensiva

A estrutura defensiva que conformaba a muralla estaba formada polo foso, a propia muralla e o intervallum.

O foso está situado a uns 5 m das torres e tiña unha anchura de 20 metros e unha profundidade de 4. Na actualidade só quedan vestixios do mesmo e puido ser documentado en 1987 mediante diferentes estudos arqueolóxicos. Comprobouse que non é un foso continuo, senón que está formado por diversos tramos independentes con encontros axustados. Teñen no fondo unha serie de canles cuxa finalidade está sen definir.

O intervallum era un espazo entre a muralla e as edificacións urbanas. Percorría toda a lonxitude da mesma, como un paseo de rolde inferior, e servía para a intendencia da defensa. Co paso do tempo este espazo foi sendo ocupado por edificacións. A mediados do século XX había máis de 30 edificios encostados á muralla, invadindo o intervallum.