In de 17de eeuw woedden er oorlogen en werden er verwoestingen, plunderingen en gruwelen begaan in gans het land. Van 1631 tot 1648 waren Holland en Frankrijk verbonden tegenover Spanje, dat de Zuidelijke Nederlanden bestuurde. Holland tekende met Spanje het vredesverdrag van Munster maar de oorlog met Frankrijk duurde voort . In 1167 barstte een nieuwe oorlog uit. Deze keer stonden Spanje en Holland tegenover Lodewijk XIV, die beweerde recht te hebben op Brabant. Door het verdrag van Aken bekwam hij het grootste deel van de veroverde steden.  

Van 1672 tot 1678 veroverden de Fransen nog meer gebied en ook van 1689 tot 1697 voerde Lodewijk XIV opnieuw oorlog. 

In 1673 werd Kruikenburg door voorbijtrekkende troepen bezet. De daken werden met projectielen bestookt. Gelukkig kon men “de gaeten in de tichelen daecken met stroyet nog stoppen”. “Om te conserveren alle de weyden ende bempden van Mijnheer den Graeve werd in 1674 kost en inwoon geboden aan een zekere Capiteyn van de Dragonders, synen leutenant, huysvrouwe ende kindt ten tijde van sesse weken”. In 1675 logeerde een hele compagnie Dragonders op het kasteel. 

In 1676 was men verplicht het kasteel door gewapende Hollandse wachters te beschermen, maar Kruikenburg moest plooien tegen de sterke Franse overmacht. De Hollandse verdediging werd gevangen gezet. In de woelige jaren 1683/1684 wilden voorbijtrekkende troepen het kasteel met de grond gelijk maken. Latere herstellingen konden de geleden schade verhelpen. In de periode van 1689/1697 werd Kruikenburg gelukkig minder ernstig toegetakeld. 

In 1676 kwam het ook in Steenvoord tot een treffen. Op het kasteel werden wachters uitgezet, maar niettemin werd de plaatselijke verdediging door de Franse troepen uit elkaar geslagen en werden de Hollandse verdedigers eveneens in de gevangenis geworpen 

Op 25 april 1695 bombardeerden de Fransen het kasteel Steenvoorde dat door het mortiervuur van de Franse legers van Lodewijk XIV totaal werd vernield  Kruikenburg heulde mee met de Franse bezetter en bleef daardoor gespaard van enig onheil, stelt Herman Herpelinck. 

Door de vrede van Rijswijck werd een deel van de veroverde gebieden teruggegeven maar onberekenbare schade, ellende en verwoesting hadden het land uitgeput, stellen Lascabanne en De Bast.

HET EINDE VAN DE 17de EEUW TE TERNAT

Op het einde van de 17de eeuw (1684-1695) werd Ternat en omstreken fel geteisterd door soldatenbenden van de Franse koning Lodewijk XIV en door Spanjaarden. De inwoners moeten werkelijk meermalen in doodsangst geleefd hebben daar brandstichting, plundering en moord niet uit den boze waren. Kastelen werden belegerd, geplunderd, beschoten en verwoest, maar ook de woningen van de gewone lieden moesten er meermaals aan geloven. Op 17 en 18 januari 1684 werden de volgende dorpen door dergelijke benden platgebrand omdat zij niet in staat waren de opgelegde oorlogsbelasting te betalen: Asse, Baardegem, Bekkerzeel, Essene, Hekelgem, Meldert en TERNAT (1). De oudst gekende klok van de Sint-Gertrudiskerk werd eveneens rond 1695 gestolen want in 1696 werd een nieuwe ingewijd die, zoals de vorige, eveneens gewijd was aan Sint-Gertrudis. In dat jaar werden eveneens restauratiewerken aan de kerk uitgevoerd. Een gevolg van de Franse invallen? Het is moeilijk na te gaan wat de juiste bevolking van Ternat was rond dat tijdstip, maar aan de hand van de talrijke meiseniersbrieven, en enkele andere bronnen, hebben we heel wat families uit die periode kunnen weervinden (2). We zeggen wel - weervinden -, niet situeren. Ternat, ressorterende onder de heerlijkheid Kruikenburg, samen met Sint-Katherina-Lombeek en Wambeek, onder de graven de FOURNEAU (3), leverde tot aan het einde van het Ancien Régime heel wat meiseniers. Vandaar dat we deze van het einde van de 17de eeuw en het begin van de 18de eeuw eens hebben doorgenomen. (In het jaar achter hun naam werden ze meisenier).

1. BEELD VAN DE BEVOLKING

1. Jacques AVOORT (1700) Zoon van Jan en Barbara TAELMANS.

2. Joos AVOORT (1715) Z.v. Anthoen en Eleonora DE PAPE, kleinzoon van Jan en Barbare TAELMANS. 3. Jan BEYSMAN (1688) Z.v. Hendrik en Barbara DE MESMAECKER.

4. Gillis BLAYENBERCH 1715) Z.V. Dirick (schepen te Ternat in 1716) en Passchijne STRIJ-VERS, kleinzoon van Gillis en Peeteryne VAN LINTHOUT (Deze laatsten woonden te Asse).

5. Henrick BRIXIUS (1661) Z.v. Jacques en Johanna ROOMS, kleinzoon van Jan en Maria DE HERTOGHE.

6. Franchois BRUGGEMANS (1715) Z.v. Carel en Johanna VAN LA-THEM.

7. Cathelijne DAUMANS (1683) ( = DAMMENS) Dochter van Gillis en Johanna DE BRUYN. Afkomstig van Asse.

8. Anna DE COCK (1700) D.v. Jan en Barbara DE CUYPER.

9. Carel DE COCK (1700) Z.v. Gillis en Johanna DE DEYN, kleinzoon van Jan en Bar-bara DE CUYPER. 10. Jan DE CONINCK (1672) Z.v. Nicolaes en Maria SCHOELLASTER.

11. Anna DE CONINCK (1683) D.v. Carel en Maria DE WITTE.

12. Catharina DE CAUWER (1696) D.v. Philips en Maria CORTVRINDT.

13. Gelaude DE CUYPER (1715) Z.v. Carel en Johanna-Maria HENDRICX (d.v. Carel en Magadalena de MONTERNY).

14. Frans DE CUYPER (1715) Idem.

15. Anna DE CUYPER (1715) D.v. Peeter en Maria DE WEVER.

16. Geertruyde DE CUYPER (1715) D.v. Carel en Marie DE PAPE.

17. Philip-Frans de FOURNEAU Derde graaf van Kruikenburg. Huwde in 1693 Anna An-gelina H.A. de FOURNEAU vanwie hij 4 kinderen had. Overleed te Brussel in 1706 (4).

18. Joos DE GAIGNE (1688) Z.v. Cornelis en Maria VERHEYDEN.

19. Carel DE GEYNDT (1683) Z.v. Adriaen en Johanna ROGGE.

20. Jan-Philip DE GEYNT (1717)

Z.v. Joos en Johanna VAN DEN HAUTE. 21. Renaat DE HEZE Z.v. Renaud en Marie de GHISTELLES. Drossaard van Kruikenburg. Hij huwde Anne-Maria DE CONINCK, doch-ter van Martin (drossaard van Kruikenburg) en van Geer-truyde VERHEYLEWEGHEN (5). Zijn grafsteen bevindt zich in de kerk van Ternat. 22. Peter DE KEGEL Een zekere Peeter DE KEGEL (van Ternat) attesteert (voor notaris VAN DER SLACHMOLEN) dat hij op 24 maart 1685 "heeft uit een schip beer in de Lokerbeke in de Dor-me (Durme) gelost voor Adriaen VAN DOOREN op den aert" (6). 23. Joos DE MESMAECKER (1686) Z.v. Jan en Anna HERINCX, Afkomstig van Hamme. 24. Joos DE MOL (1700) Z.v. Jan en Johanna VAN GINDERACHTER.

25. Jacobus DE MOL ingesetene van Ternath, sone Jans ende van Elisabeth VAN DER BORGHT, met Petronelle VAN DEN DRIESSCHE syne huysvrouwe hebben op den 13 Juni 1715 vercoght... seven vierendeelen lants opt Voorenvelt" (7). R.A.B.,  Cheynsboeck van Bodegem RegF837V

26. Louis DE PAPE (1678) Z.v. Gillis en Maria TRAPPENIERS, kleinzoon van Michiel en Cathelijne DE WEVER. 27. Margriete DE RIDDER (1688) D.v. Gillis en Elisabeth CAMERMANS. Afkomstig van Es-sene. 28. Adriaen DE SMET (1715) Z.v. Peeter en Marie VAN ROSSEM (d.v. Carel en Joanna SCHOONJANS). 29. Johanna DE TROCH (1683) D.v. Joos en Maria DE BONTE. Afkomstig van St. Katheri-na-Lombeek. 30. Anna DE WEVER (1711) Weduwe in 1711 van Marcus VAN OVERSTRAETEN. Dochter van Jan en Anna JACOBS.

223

31. Peeter en Peeternelle DE CUYPER. 32. Wijnant GOOSSENS (1688) Z.v. Zeger en Josina VERHASSELT (zie onder nr. 92). 33. Peeter (1700), Nicolaes en Maria (1706), Frans (1715) GOOSSENS Idem als nr. 32. 34. Charles HENDRICKX (1661) - Magdalena de MON-TERNY Z.v. Christiaen en Barbara GROUAERT. Had als kinde-ren: Mr Theodoor (1715) die uitweek naar Merchtem en Joanna-Maria die huwde met Carel DE CUYPER (zie nr. 13 en 14). 35. Peeter HUYBRECHTS (1683) Z.v. Henrick en Barabara JACOBS. 36. Anthoen HUYBRECHTS (1715) Z.v. Laureys en Maria PLATTEAU (Kosterfamilie te Ter-nat). 37. Menen HUYBRECHTS (1715) Idem. 38. Christiaen HUYS (1683) Z.v. Jan en Anna TASNOY. Afkomstig van St. Ul-riks-Kapelle. 39. Jan KIEKENS (1683) Z.v. Carel en Gilliane TASSENOY (zie onder nr. 59). 40. Peeter KIEKENS (1688) Z.v. Cornelis en Geline TASNOY (dezelfden als voren?). 41. Joos KIEKENS (1683) Z.v. Philips en Anna Coppens. 42. Johanna LAUKENS (1700) Afkomstig van Brussel als dochter van Jan en Johanna DE PAPE. Deze laatste was de dochter van Gillis DE PAPE en Maria TRAPPENIERS, wonende te Ternat, kleindochter van Michiel DE PAPE en Cathelijne DE WEVER (d.v. Antonius en Catharina VAN BOSSUYT), wonende te St. Katheri-na-Lombeek (8). 43. Cornelia LEEMANS (1688) D.v. Seger en Seynken ROGGE. Afkomstig van St.Kath.- Lombeek. 44. Anthoen LEUCKX (1715) - Anna VAN HAGENDOREN Z.v. Jan en Anna SCHOONJANS. Hij had als kinderen o.a.: Anthoen en Cornelis (1734) en Joanna-Maria (1784).

45. Hendrik MAES (1688) Z.v. Claes en Sara BOOSELETTENS. 46. Jan Pinnock (1668) Z.v. Peeter en Maria WILLEMS. Pinnock is een oude ge-slachtsnaam met oorsprong te Asse: 1297 heredes Beatrisis Pinnocs (9). 47. Joannes PLATTEAU Pastoor van de St. Gertrudiskerk van 1677 tot 1691. 48. Joos ROGGE (1683) Z.v. Adriaen en Maria VAN DER METE. 49. Adriaen ROGGE (1700) Z.v. Gillis en Catharina MATTHIJS. 50. Jan en Anna ROGGE (1715) Idem. 51. Hendrick SCHOONJANS (1683) - Catharina TIMMER-MANS Z.v. Joos en Johanna PEPERSACK, kleinzoon van Anthoen (schepen van Kruikenburg, overleden te Ternat in 1652) en van Maria DE CUYPER. 52. Gillis SCHOONJANS (1700) Z.v. Jan en Josine PENNOCX. 53. Guillam (t700) en Joanna (1715) SCHOONJANS Idem. 54. Jacques SCHOONJANS (1715) Z.v. Hendrik en Catharina TIMMERMANS (d.v. Carel en Johanna DE BAILLIU, afkomstig van St.Kath.-Lombeek) (zie ook nr. 51). 55. Bertel SEGHERS (1696) Z.v. Peeter en Anna CORTVRIENDT. 56. Jan STICHELMAN (1688) Z.v. Dirick en Maria VERHASSELT. 57. Jan-Baptist SUYS (1715) Z.v. Christiaen en Kathelijne KEYMOLEN. 58. Jan TASSENOY (1659) Z.v. Pauwels en Louyse MOERNAERT. 59. Geline TASSENOY (1688) D.v. Pauwels en Louyse MOERENHOUT (dezelfden als hiervoor). Huwde Carel KIEKENS (zie nr. 39 en 40). 60. Jacobus TRUYTS Pastoor van de St.Gertudiskerk van 1691 tot 1724. Kocht in 1717 een schilderij aan van de hand van Gaspar DE CRAYER, voorstellende de H. Drievuldigheid.

•

225

61. Guillam VAN BAESTRODE (1683) Z.v. Gilis en Anna TRAPPENIERS. 62. Dierick VAN BLYENBERGHE (1687) Z.v. Gillis en Peteryne VAN LINTHOUT, geboren te Asse. Was schepen te Ternat in 1716 (zie ook nr. 4). 63. Jan VAN CAUWENBERGH (1715) Z.v. Jan en Cathelijne SEGHERS. 64. Marie VAN CAUWENBERGH (1715) Huwde Jan DE HEUS (de Heze) vanwie Jan (1737) die huw-de met Anthonette WUYTENS vanwie Jan, Anne-Marie, Engelbert en Barbe. 65. Jacques VAN DE GUCHT (1683) - Joanna AVART Z.v. Jan en Anna VAN ONCHEM, geboren te Wambeek. 66. Jan VAN DE GUCHT (1688) Z.v. Joos en Marie DE MAIJER. 67. Peeter VAN DE GUCHT (1715) Z.v. Jacques en Johanna AVART (Zie onder nr. 65). 68. Anthoen VAN DE GUCHT (1717) - Joanna-Maria DE REUS Idem. Van hem stammen af: Jan (1767) wonende op het ge-hucht Zempst, Gillis (1767) Joanna-Maria (1784) allen te Ternat geboren (10). 69. Jan VAN DE GUCHT (1717) - Anna VAN DORSELAER Idem. Vanwie o.a. Jacobus (1743) en Jan die naar St.Kath.- Lombeek trok (11). 70. Jan VAN DE GUCHT (1715) Z.v. Jan en Cornelia WILLEMANS. 71. Adriaen VAN DE GUCHT (1715) Idem. 72. Matthijs VAN DEN BOSSCHE (1683) Z.v. Artus en Anna VAN HUYNEGHEM, geboren te Asse. Had o.a. een zoon, Gillis (1683), eveneens te Asse ge-boren maar ook wonende te Ternat in 1683. 73.Anna VAN DEN ROUTE (1683) D.v. Joos en Geertruyd SCHOONJANS. 74. Jan VAN DE PERRE (1700) Z.v. Jan en Catharina Tassenaye. 75. Gillis VAN DER BORGHT (1700) Z.v. Guillam en Cecilia VEREERTBRUGGHEN. Afkomstig van St-Martens-Lennik.

76. Huybrechts VAN DER CRUYS (1683) - Anna BRIXIUS Z.v. Gillis en Anna DAMMENS. Had o.a. een zoon Jan (1683). Zijn grootouders Jan en Anna VAN DEN BOSCH woonden te Asse. 77. Nicolaes VAN DER CRUYS (1717) Z.v. Geeraert en Johanna DE GYNT, kleinzoon van Nicolaes en Anna SCHOEP. 78. Jacques VAN DER CRUYS (1717) Idem. 79. Gillis VAN DER GOTEN (1683) Z.v. Jan en Cathelijne VAN DER GOTEN. 80. Jan VAN DOOREN (1688) Z.v. Hendrick en Barbara DE MESMAECKER, geboren te Wambeek. 81. Hendrik VAN HAGENDOREN (1715) - Catharina LEUCKX Z.v. Cornelis en Joanna LAKENS (zie onder nr. 42). Had o.a. een zoon, Gillis (1739). 82. Peeter VAN HUYNEGHEM (1715) Z.v. Jan en Anna DE CUYPER. 83. Lucas VAN LANGENHOVE (1686) Z.v. Jan en Cathelijne DE MESMAECKER. Afkomstig van Mollem. 84. Peeter VAN NIEUWENHOVE (1715) Z.v. Frans en Anna DE LEENHEER. 85. Jan VAN NIEUWENHOVE (1715) Idem. 86. Lauwereys VAN ROSSEM (1683) Z.v. Carel en Johanna SCHOONJANS, kleinzoon van Jan en Cathelijne AERTS. 87. Marie VAN ROSSEM (1683) Idem. 88. Jan VAN ROSSEM (1715) Z.v. Laureys (12) en Marie PLATTEAU. 89. Peeter en Maria VAN ROSSEM (1715) Idem. 90. Jan VAN SASSENBROECK (1702) Z.v. Joos en Marie JACOBS. 91. Jan VAN STICHEL (1717) - Barbara VERBELEN Z.v. Guillam en Josine TASSENOY. Had o.a. een zoon, Geeraert (1717). 227

92. Josine VERHASSELT (1688) D.v. Nicolaes en Josina DE LATE, kleindochter van Nico-laes en Maria Borremans. (zie ook onder nr 32 en 33). 93. Joos WOUTERS (1682) Z.v. Jan en Anna WELTENS. Afkomstig van St.Kath.-Lom-t beek. 94. Peeter WOUTERS (1700) Z.v. Cornelis. en Anna MAES. 95. Jan en Peeter WOUTERS (1715) Kinderen van Joos en Jacquemijne CROCKAERT.

Een brede schatting laat ons toe te beweren dat er te Ternat rond 1695 ongeveer 1250 inwoners waren. In 1772 waren het er ongeveer 1350 met 269 huizen (13). Tot nog toe hebben we, wat Ternat betreft, nog geen con-crete gegevens kunnen terugvinden van brandstichtingen of ver-woesting van gewone huizen van de inwoners. Het Steenvoorde-kasteel en het Overnellenkasteel daarentegen werden door ge-noemde soldatenbenden verwoest terwijl het kasteeltje "Het Boerenzweet" er zijn oorsprong in vindt.

2. ONSTAAN VAN 'T BOERENZWEET  (later Kaaskasteel genoemd) Op zekere dag viel zo'n krijgsbende Ternat binnen. Ze had-den het op het dorp gemunt want hun aanvoerder ging dadelijk het "gemeentebestuur" op de hoogte brengen van de nieuwe situa-tie. Binnen de 48 uur moest een groot bedrag klaarliggen. De "gemeenteraad" vergaderde hierop onmiddellijk en nog zo vlug mogelijk werden aanslagbrieven naar de inwoners gestuurd waar-op een dringend verzoek stond om vóór 's anderendaags 's mid-dags het gevraagde geld te betalen wat hen was opgelegd. Aldus lag de gevraagde som klaar, maar nu gebeurde er iets heel zonderling: de bendeleider kwam het geld niet afhalen want de bende was spoorloos verdwenen. Wat nu aangevangen met het opgehaalde geld? Men besloot het te gebruiken voor een permanente woning voor de drossaard. Er werd een bouwterrein gekozen maar de bouw van een drossaardwoning viel niet in de smaak van de bevolking, temeer daar het met het geld van hun zweet was. Zij eisten de borgsom terug, maar geen van allen werd verhoord. Het kasteeltje werd gebouwd en dadelijk hadden de boeren er een naam voor: 't Boerenzweet. De laatste drossaard die er woonde was Philip E. ARENTS (14).

3. HET STEENVOORDEKASTEEL Het is geschiedkundig nog niet duidelijk wie de bezitter was van het eigendom van de grafelijke familie de ROBIANO (15). "Acte de reconnaissance pour Balthazar de ROBIANO Secrétaire du Conseil Privé et époux de Dame Thérèse VAN VOLDEN, de la Seigneurie de Steenvoorde (sous Wambeek-Lombeek) le 12.10.1662, acquis pour la somme de 26.000 florins une fois donné, au Sieur Hannibal BOSSELY (moeilijk leesbaar) remis son père Bartholomé et son frère Joseph. Acte passé et scellé devant les échevins de Wambeek-Lombeek (getekend de Coninck)

16

Of deze familie het op het einde van de 17de eeuw nog bezat, dient nog achterhaald te worden; niettemin werd het door de Fransen afgebrand, maar later weer heropgebouwd.

4. OVERNELLENKASTEEL Dit verdwenen slot onderging hetzelfde lot rond 1695. Het lag op een boogscheut van het Steenvoordekasteel. Wie de eige-naars toen waren, dient nog achterhaald te worden. Het werd niet meer opgebouwd. De erbijhorende watermolen dagtekent van 1709 (17).

Freddy VERDOODT

(14) Th. POODT, o.c. en F. VERDOODT, Kastelen en Molens te Ternat, overdruk EIGEN HEEM, nr 2 jg 1970. (15) Familie afkomstig uit Genua (Italië). De eerste telg ervan vestigde zich rond 1500 te Antwerpen en heeft nog talrijke afstammelingen. (16) R.A.B., Fonds Acquistions, 191-12, nr 407. (17) R. MERTENS, o.c.