Het Duitse keizerlijke leger viel België binnen op 4 augustus 1914, De gemeenteraad van Wambeek nam al op 7 augustus 1914 akte van de ‘staat van beleg’. De jaarlijkse Wambeekse kermis van augustus werd daarom uitgesteld.  

In de kranten leest men dat er een Duitse ‘spioen’ van de trein werd gehaald in de statie van Ternat (Vooruit van 8 augustus 1914; De Volksstem van 9 augustus 1914).  

Op 24 augustus 2014 vluchtten vele Ternattenaren, volgens de ene bron vooral naar Opwijk , en volgens een andere vooral naar Aalst (De Denderbode, 20 september 1914, p. 4: ‘’En zoo kwamen er uit al de dorpen ordelooze benden afgestormd, uit Ternath, Denderleeuw,…”). Maar Aalst krijgt kort daarop ook ‘bezoek” van de Duitsers, die van daar uit Dendermonde zouden willen innemen. Volgens Dirk Meert waren de Duitsers (de Uhlanen)  al op 21 augustus in Aalst (D. Meert, Aalst 1914-1918 Het leven in een stad onder Duitse bezetting, Aalst, Dirk Meert, 2012, p. 13). Maar ook hij bevestigt dat er op maandag 24 augustus paniek heerste in Aalst, die was ontstaan te Denderleeuw. 

Mijn grootvader was een soldaat in de Grote Oorlog

Het Duitse keizerlijke leger viel België binnen op 4 augustus 1914, De dag van de invasie, werden de klokken van de Ternatse kerken al geluid om dit te herdenken.

Honderd jaar later bezocht de derde kleuterklas van De Brug het ereperk van de oudstrijders van 14-18 en 40-45 op de begraafplaats van Ternat. De kleutertjes plaatsten in plaats van klaprozen plastieken bekertjes met zwart hart, vredesstokjes, en gekleurde keien. Kleuter Niels bracht hulde aan zijn voorouder Henri Van Lierde (foto Francis Coppin). Kleinzoon Hubert Van Humbeeck vertelt het verhaal van grootvader Henri.

"Mijn grootvader was een soldaat in de Grote Oorlog, Zijn verhaal eindigde niet heldhaftig .in de loopgraven aan de IJzer, maar al snel na de Duitse inval in de buurt van Namen. Daar werd hij tijdens de terugtocht, krijgsgevangen gemaakt en naar Duitsland afge­voerd, Hij zou er de volgende vijf jaar dwangarbeid verrichten op een grote boerderij in de buurt van Hannover. Dat het zo liep was wellicht een geluk bij een ongeluk. De loopgraven had hij misschien niet overleefd en de levensomstandigheden op zo'n boerderij waren hoe dan óok beter dan in een normaal gevangenenkamp. Maar het bleef werk in gevangenschap onder de strenge bewaking van soldaten met de bajonet óp het geweer.

Mijn grootvader was in 1914 al een prille dertiger. Hij was zelfs nog een loteling. Hij liet bij de mobilisatie thuis een hoogzwangere vrouw achter en hij was al de vader van een kleuter. Hij zou zijn tweede zoontje pas zien toen bet kind al vijf jaar was, De gevangenen konden na 11 november 1918 niet meteen naar huis. Niemand vertelde hen dat er een wapen­stilstand was getekend en de Duitse boeren wilden hun goedkope werkkracht ook niet meteen kwijt. Toen de bewaking geleidelijk slapper werd, stapte mijn grootvader gewoon op en ging naar huis.

Krijgsgevangenen op het einde van de Eerste Wereldoorlog

Op het einde van de eerste wereldoorlog hielden de Duitsers Engelse krijgsgevangenen, die eerder in Schepdaal waren opgesloten, gevangen in de school van Wambeek. Dirk Lindemans vond een brief van de secretaris van het Nederlandse diplomatieke gezantschap daarover in Britse archieven. De gezant werd vergezeld door Dilbekenaar Adelin Moeremans, sergeant in het Belgische leger en als tolk verbonden aan het Engelse leger, die wat later overleed aan Spaanse griep, net als private Brown, die in Overdorp verzorgd werd door weduwe De Meuter, op het Wambeekse kerkhof begraven ligt en in het overlijdensregister als krijgsgevangene betiteld wordt maar die volgens de Britse oorlogscommissie eigenlijk niet bestaat.    

De Frontbeweging ziet het licht in de studiekringen die de Vlaamse intellectuelen aan het front oprichten om het morele en sociale welzijn van hun landgenoten boeren en arbeiders te verbeteren: er worden politieke eisen geformuleerd om de taalsituatie binnen het leger aan te pakken.

De beweging infiltreert de volledige strijdmacht en wordt geleid door Adiel Debeuckelaere, Frans Daels, Hendrik Borginon en Filip De Pillecijn. Ze geeft kranten uit die echte verbindingsbulletins tussen soldaten uit eenzelfde streek zijn, stuurt open brieven met eisen naar de koning (de eerste op 11/7/1917) en hangt slogans uit die het niet-naleven van de taalwetten in het leger aanklagen.

De militaire overheden veroordelen de Frontbeweging op 11 februari 1917; deze gaat daarop ondergronds. Het gaat om een belangrijke drukkingsgroep, zelfs al zijn de effectieve leden weinig talrijk.

De Duitsers buiten deze ontevredenheid uit door soldaten tot desertie aan te zetten. Sommigen deserteren daadwerkelijk om contact met de activisten te kunnen opnemen (de collaborateurs in bezet België). Jules Charpentier, Karel de Scaepdrijver, Leo van Cleemput en Carlos Van Sante deserteren in de nacht van 30 april op 1 mei 1918. Ze worden door de activisten als “sublieme deserteurs” gezien. Tijdens activistische bijeenkomsten getuigen ze over de desastreuze situatie van de Vlamingen aan het front. De activisten hopen met hen de bewerkstelligers van een toekomstige revolutie tegen de Belgische Staat te hebben gevonden.

Ook Wambekenaar Berten Willems was actief in de frontbeweging

In de jaren voor de Eerste Wereldoorlog hadden sommige Vlamingen een afkeer ontwikkeld van de Franstaligen in België, door wie ze zich al jarenlang onderdrukt voelden. In hogere kringen en het bestuur werd vooral Frans gebruikt en ook in het Belgische leger probeerden sommige Franstalige officieren via de Legertaalwet (1913) Vlaamse soldaten disciplinair te vervolgen en te straffen, wat zorgde voor taalkundige spanningen aan het front en het. Zo waren er Waalse artsen die niet voldoende begrepen wat gewonde Vlaamse soldaten zeiden. Men haalde aan dat 80% van de soldaten Vlamingen was, en zij vooral in de frontlinie streden en zo als kanonnenvlees dienden, al bleek die 80% sterk overschat en uiteindelijk een mythe.[1]

Sublieme Deserteurs[bewerken]

Hieruit ontstond aan het front de Frontbeweging, mede georganiseerd door Hilaire Gravez. De organisatie wou de Vlaamse idealen en identiteit behouden. Gravez belegde geheime vergaderingen en bijeenkomsten voor Vlaamse soldaten, liet vlugschriften drukken en verspreiden en promootte hun ideologie in de rest van het land. Ook deden zij mislukte pogingen om hun grieven ook bij koning Albert I aan te klagen, evenals bij internationale instanties. In de ogen van de organisatie handelde de Belgische regering in ballingschap te Le Havre enkel in het belang van de Franstaligen in België. Gezien deze pogingen weinig hadden opgeleverd, besloten enkele Vlaamse activistische soldaten contact te leggen met betrouwbare Vlaamse voormannen. Aan het front werd het lijden van de Vlaamse soldaten door de legerleiding gecensureerd en dus vonden zij het belangrijk dat anderen op de hoogte werden gebracht van de situatie.

In de schrijfkamer aan het front van de flamingantische kapelaan Cyriel Verschaeve stelden een tiental leiders van de Frontbeweging hun ideeën en eisen op. Ze wilden Vlaams zelfbestuur, splitsing van openbare diensten in Vlaamse en Waalse afdelingen en zelfbeschikkingsrecht voor kleine volkeren. Deze teksten moesten door de linies naar mensen als Lodewijk Dosfel en Alfons Depla worden gebracht. Deze moeilijke en gevaarlijke opdracht zou door de Sublieme Deserteurs worden uitgevoerd. Hun aanvoerder was Jules Charpentier, die vanwege zijn Vlaamsgezindheid gestraft en gedegradeerd was. Hij werd begeleid door Karel de Schaepdrijver. Op aanraden van Berten Willems, de hulpafgevaardigde voor de tweede legerafdeling, stelde Gravez voor contact op te nemen met Vital Haesaert, de Vlaamse afgevaardigde van de Genie der 2e L.A., die meestal in de loopgraven verbleef en vertrouwd was met de voorposten. De soldaten Bernard Coolen, Marcel Torreele en Vital Haesaert zouden volgens plan beide deserteurs enkel door de linies gidsen en vervolgens terugkeren.[2] Toen zij langs de Duitse troepen probeerden te raken, gaven ze hun wapens af en legden de reden van hun komst uit. Ze werden gearresteerd en moesten hun documenten afgeven. Omdat niemand terugkeerde, besloot men aan het Vlaamse front na enkele dagen de brancardier Carlos Van Sante en Lode De Pryck, een persoonlijk gezant van Cyriel Verschaeve, op pad te sturen.

De Sublieme Deserteurs werden krijgsgevangen gemaakt, maar werden niet naar een krijgsgevangenenkamp gestuurd.[3]. In de plaats daarvan werden zo volop ingezet door de Duitse bezetter voor Duitse, anti-Belgische propaganda. Ze zochten contact met de activisten en lichtten hen in over de toestand achter het IJzerfront. Ze publiceerden enkele brochures, hielden toespraken op Activistische bijeenkomsten en hielpen de Duitsers met het opstallen van propagandistische vlugschriften die de Vlaamse frontsoldaten moesten aanzetten om de wapens neer te leggen.

Na de wapenstilstand weken de Sublieme Deserteurs uit naar Nederland om aan gerechtelijke vervolging te ontsnappen. Ze werden in België bij verstek ter dood veroordeeld.