VĂN HỌC NGHỆ THUẬT Liên Mạng

vhnt, số 250

27 November 1996

HÀ NỘI - PHỐ

Gửi những người Hà Nội đi xa ...

Chương một

1.

Em ơi!  Hà Nội - phố!
Ta còn em mùi hoàng lan
Còn em hoa sữa.
Tiếng giày gọi đường khuya
Thang gác cọt kẹt thời gian
Thân gỗ...
Ta còn em màu xanh thật đêm
Ngôi sao lẻ
Xào xạc chùm cây gió
Chiếc lá lạc vào căn xép nhỏ
Lá thư quên địa chỉ.
Quay về ...

2.

Ta còn em một gốc cây
Một cột đèn
Ai đó chờ ai?
Tóc cắt ngang
Xõa xõa bờ vai...

Ta còn em ngã ba nào?
Chiếc khăn quàng tím đỏ,
Khuôn mặt chưa quen
Bỗng xôn xao nỗi khổ!
Góc phố ấy mở đầu
Trang tình sử!...

3.

Ta còn em con đường vắng
Rì rào cơn lốc nhỏ
Gót chân ai qua mùa lá đổ?
Nhà thờ Cửa Bắc,
Chiều tan lễ,
Chuông nguyện còn mãi ngân nga...

Chương hai

6.

Ta còn em khúc tự tình ca
Ðôi chim khuyên gọi nhau
Trong bụi cỏ
Ðôi guốc bỏ quên bên ghế đá,
Tiếng ve ra rả mùa hè...

Còn em đường cũ Cổ Ngư
La đà,
Cành phượng vĩ.
Hoàng hôn xa đến tự bao giờ,
Nắng chiều phai trên sóng Tây Hồ.
Những bước chân tìm nhau
Rất vội,
Tiếng thì thầm sớm hôm buổi tối,
Cuộc tình hờ
Bỗng chốc
Nghiêm trang...

Chương ba

9.

Ta còn em đường lượn mái cong
Ngôi chùa cũ,
Tháng năm buồn lệch xô ngói âm dương
Ai đó ngồi bên gốc đại,
Chợt quên ai kia
Ðứng đợi bên đường.

Chương bốn

10.

Em ơi!  Hà Nội - phố!
Ta còn em đám mây in bóng rồng bay
Cổng đền Quan Thánh
Cờ đuôi nheo ngũ sắc
Còn em dãy bia đá
Nhân hình hội tụ
Rêu phong gìn giữ nét tài hoa...

Ta còn em tiếng trống tan trường
Áo thanh thiên điệp màu liễu rủ.
Ðôi guốc cao mài mòn đại lộ,
Một ngả nào lưu dấu gót tài hoạ
Còn em mãi mãi dáng kiêu sa
Lặng lẽ theo em về phố...

11.

Ta còn em những ánh sao sa,
Tia hồi quang
Chớp chớp trên đường
Toa xe điện cuối ngày,
Áo bành tô cũ nát...

Lanh canh!  Lanh canh!
Tiếng hàng ngày hay hồi âm
Thuở chiềng khua?...

Ta còn em ngọn đèn khuya
Vùng sáng nhỏ
Bà quán mải mê câu chuyện
Nàng Kiều
Rượu làng Vân lung linh men ngọt
Mắt cô nàng lúng liếng, đong đưa
Những chàng trai say suốt mùa...

Chương năm

13.

Ta còn em cánh cửa sắt
Lâu ngày không mở
Nhà ai?
Qua  đó.
Bâng khuâng nhớ tuổi học trò
Còn em giàn thiên lý chết khô,
Cỏ mọc hoang trong vườn nắng,
Còn em tiếng ghi-ta
Bập bùng
Tự sự
Châm lửa điếu thuốc cuối cùng
Xập xòa
Kỷ niệm.
Ðêm Kinh Kỳ thuở ấy,
Xanh lơ ...

17.

Ta còn em chiếc lá bàng đầu tiên
Nhuộm đỏ
Cô gái gặp nắng hanh.
Chợt hồng đôi má
Cơn mưa nào đi nhanh qua phố
Một chút xanh hơn
Trời Hà nội hôm qua...

Ta còn em cô hàng hoa
Gánh mùa thu
Qua cổng chợ
Những chùm hoa tím
Ngát
Mùa thu ...

Chương sáu

18.

Em ơi!  Hà Nội - phố!
Ta còn em một màu xanh thời gian
Chợt nhòe,
Chợt hiện
Chợt lung linh ngọn nến,
Chợt mong manh
Một dáng
Một hình

20.

Ta còn em một phút mê cuồng
Người nghệ sĩ lang thang hè phố
Bơ vơ
Không nhớ nổi con đường.
Ngay trước cổng nhà mẹ cha
Còn em một bóng chiều sa
Những câu thơ, những bức tranh
Ðời đời
Lỡ dở...

Chương bảy

21.

Em ơi!  Hà Nội - phố!
Ta còn em những giọt sương
Nhòa nhòa bóng điện
Mặt nước Hồ Gươm
Một đêm trở lạnh.
Cánh nhạn chao nghiêng
Chiều cuối,
Giã từ.

23.

Em ơi!  Hà Nội - phố!
Ta còn em cánh tay trần
Mở cửa
Mùa Xuân trong khung:
Giò phong lan
Ðiệp vàng rực rỡ
Từng cây khô óng ả sợi tơ hồng
Ðường phố dài
Chi chít chồi sinh
Màu ước vọng in hình
Xanh nõn lá...

Ta còn em,
Hà Nội - phố, em ơi!
Ta còn em,
Em ơi!  Hà Nội, phố...

Phan Vũ

Tháng Chạp, 1972

100 Chữ cho Xanh

Dưới chân rừng nghẽn nắng
Mưa đem lệ về đời
Lá xanh xanh giữa hạ
Cỏ xanh xanh lưng đồi
Cỏ xanh xanh nấm mộ
Tiếng khóc xanh vành nôi
Tuổi xanh xanh hờn tủi
Khói xanh nám chân trời
Rêu xanh xanh kỷ niệm
Thương nhớ xanh chia phôi
Ðất vàng xanh xương máu
Lau xanh xanh nương khoai
Cỏ xanh xanh đồng lúa
Sóng xanh xanh trùng khơi
Thiên khung xanh xanh biếc
Lệ xanh xanh mắt ai
Ðá xanh mòn nguyên kỷ
Tình xanh đọng hồn tôi
Hư vô xanh cực lý
Cô liêu lệch môi cười

Nguyễn Phước Tường

a-bê-cê...  khoanh

Những câu hỏi có nhiều lựa chọn
a, bê, cê, dê, e
Trong bài thi cuộc đời
Người soạn lười biếng
Vài thế kỷ, vài chục năm
Gần hơn, đời cha đến đời con
Cũng câu hỏi tương tự
Nhàm chán
Lãng đãng mây trời thơ không là a:  đúng, bê:  sai
Anh nhìn tóc em sợi dài sợi ngắn
Gom buộc đuôi gà bên chiều hiên nắng
Ðưa chân phiêu bồng hôm qua ngày mai

Những câu hỏi đời ai
Như câu phỏng vấn
Cụt
Phụt
Nghèo nàn
Ðôi khi tàm tạm
Những câu hỏi có nhiều lựa chọn
Khung vẽ của một bài trần thuyết
Lớp tám
Sáng mai vào sở anh ngồi với mùa sang
Ðọc một bài viết
a, bê, cê, dê, e
Câu hỏi rất quen
Tên người lạ
Tôi quẹt vào năm chỗ trong câu trả lời
Bài thi tú tài thập niên bảy mươi
Ðứng ngoài cuộc chơi!

An Phú Vang

4 tháng 10, 96

Mùa Ðông 

Tôi co ro
đứng một mình
Mùa đông rét lạnh
rùng mình
cùng tôi
Thở ra
mấy nhịp
bồi hồi
Uống sâu tiếng gió
Thèm môi
hồng đào
Mặt trời mọc
ở phố nào
Tôi khô thốc
Tôi lao đao
Một ngày
Châm điếu thuốc
cho khói cay
Khi tôi khóc
có ai hay
mà buồn.

Chinh

23/11/96

Em Tôi

hạt tuyết đầu mùa
em tôi đứng đợi
người sắp về chưa?
tình yêu tù tội

tuyết phơi đầy ngõ
em khóc sang mùa
tình chưa dám ngỏ
chạnh lòng mây, mưa

mùa đông vây kín
ấp áo che lòng
em còn câm nín
dõi mòn mắt trông

rồi cây đơm lá
rừng rộn tiếng chim
vẫn còn nguyên quá
của những ngoan, hiền

nhưng không còn nữa
mầm sống ngây ngô
chồi xuân trước cửa
mà hồn héo khô

em đi hái lá
về ướp cho mình
có hai con quạ
ghé vào trước hiên

em tôi nằm đó
tình đã mang theo
đôi con quạ nhỏ
buồn cất tiếng kêu ...

Trương-Nguyễn Thi Thanh

Trăng Tàn

Ðẹp ở nơi đâu hỡi chị Hằng
Ðêm này vàng võ bóng tiêu sơ
Xác xơ hương sắc trên ngọn trúc
Lệ rũ đôi dòng ủ sương sa

Sương nhỏ hồ thu khan tiếng lạc
Sóng bằng nhăn nhúm gợn hình ma
Thanh tao bao nét chừ đã khép
U uẩn tàn hoa một kiếp phù

Chạnh lòng tự cổ, thi nhân gẫm
Mấy thuở yêu trăng lúc xế chiều?
Trầm kha bao giấc thiên thai ấy
Ai đoái trăng già giữa cơn say?

Lưu lạc đường xa giữa đêm nay
Trăng tàn soi bóng cũng lạnh thay
Xót xa nghe đã tê vai mỏi
Nửa giấc mộng đời cũng buồn lây.

Thụy Phong

(11/1996)

MỘT BUỔI SÁNG THỨ BẢY

Trời bên ngoài còn tờ m  Chuông điện thoại reo.  Tôi nhìn đồng hồ.  Mới sáu giờ rưỡi sáng.  Một anh bạn trẻ rủ tôi lại nhà anh Năm uống cà phê.  Không hẹn trước, nhưng không có gì trở ngại.  Nói là bạn trẻ, nhưng thật ra anh chỉ trẻ so với tôi và anh Năm, vì anh, năm nay cũng đã trên bốn mươi tuổi rồi.  Anh là bạn học của thi sĩ Nguyễn-Tất-Nhiên từ hồi còn là học sinh của trường Ngô-Quyền, Biên hòa. 

Ðược rủ đi uống cà phê sáng sớm làm tôi nhớ những ngày về quê làm ruộng.  Chuông chùa vừa mới công phu hiệp nhứt.  Gà trên cây xoài, cây mận còn đang gáy vang.  Mấy người bạn nông dân mến tấm lòng của vợ chồng tôi, nên không ngại kêu cửa nấu nước pha trà, cà phê.  Vì xa chợ quận, nhà tôi thường mua sẵn trà, cà phê để sáng sớm uống chút trà nóng rồi ra đồng thăm lúa còn lã ngọn vì những giọt sương đêm đọng lại.  Bên tách trà nóng, các bạn nông dân kể cho nhau nghe đủ thứ chuyện.  Từ chuyện mùa màng cho đến chuyện bắt cá, bắt lươn.  Nghe mà thích thú vô cùng.  Có thể nói, tôi đã học được những kinh nghiệm đồng ruộng nhờ những người bạn nông dân chơn chất này.

Anh bạn trẻ, dù thua thiệt nhiều trong cuộc sống đời thường, nhưng anh không trách móc cuộc đời.  Anh rất vui tính, và thông tường mọi việc.  Nhất là về kiến thức tổng quát trên các lãnh vực văn chương, học thuật phương Ðông.

Anh Năm thì tuổi cũng ngoài sáu mươi.  Nhưng tâm hồn rất trẻ, yêu đời, yêu cuộc sống.  Kiến thức lại uyên thâm.  Nhưng điểm đặc biệt mà tôi muốn nói ở đây là anh Năm tâm rất hiền, cương trực.  Anh có phương pháp đọc sách báo rất đặc biệt và có những nhận xét rất xác đáng, trung thực.

Mặc dù lớn tuổi nhất, nhưng trong cung cách, lúc nào anh Năm cũng để tay lên trái tim như thủ lễ, khiêm cung khi nói chuyện.  Thuở thiếu thời, anh Năm là đứa trẻ nhà quê nghèo đi cắm câu, bắt cua, băt ốc, bắt chuột.  Bản chất đồng ruộng đó càng làm anh Năm vốn hiền càng hiền hơn.  Riêng chị và các cháu còn kẹt quê nhà, nên anh Năm chỉ sống một mình, đơn độc.

Còn tôi, tuổi đời cũng ngoài năm mươi.  Cuộc đời tôi chẳng có gì phải dong dài.  Tôi đã có dịp minh định vị trí của mình rồi.  Mãi hoài là một người nông dân tay lắm, chân bùn, khét sình, khét nắng.  Tôi vui với cuộc đời nhà quê đô Tôi hạnh phúc với cái khét nắng, khét bùn đô  Tôi sung sướng với sự an định đó của cuộc đời.

Anh Năm tiếp hai chúng tôi từ ngoài cổng.  Căn phòng khách của anh năm vừa, gọn, trang nhã với một vài bức tranh quê trên vách.  Một chậu hoa lài.  Một chậu dạ lý hương.  Hai chậu tắc đang có trái bằng ngón tay cái.  Một hàng dài khoảng mười chiếc keo bằng thủy tinh, loại keo làm dưa kiệu, với nước trong leo lẻọ  Mỗi chiếc keo, anh Năm mua cá thia thia ở phố Tàu về nuôi trong ấy.  Con nào cũng đen mun, nhỡn nhơ bơi lội với những vi kỳ lã lướt như những cánh diều nghiêng nghiêng uốn mình theo gió.

Ngồi nhìn những con cá thia thia vô tư lự, tôi miên man nghĩ ngợi một điều gì mông lung.  Mỗi con cá thia thia trong mỗi chiếc keo như mỗi con người với mỗi mảnh đời, mỗi hoàn cảnh khác nhau.  Nhưng cùng chung sự tù túng trong từng chiếc keo nhỏ, bị cô lập, không làm sao vượt thoát ra được cái cõi không gian bé nhỏ, với một dung tích nước trong leo lẻo, hạn hẹp này.  Tôi liên tưởng tới ba anh em, ở ba thế hệ, ba mảnh đời, ba hoàn cảnh khác nhau nhưng có cùng một nỗi lòng xa cố hương như những con cá thia thia xa rừng tràm, xa đồng cỏ rong rêu, xa con nước đục, nước bùn.  Nhiều lúc, chúng tôi cũng không vượt thoát được chính nỗi cô đơn, dằn vật trong lòng về một nỗi nhớ mông lung, hiu hắt về một phương trời nào xa xăm lắm ở cố hương, ngay vào giờ này, tại nơi đây, trong căn phòng bé nhỏ ở một nơi chốn lạ cảnh, lạ quê này.

Những con cá thia thia dù vô tư lự, nhưng nhiều lúc còn biết đau cho thân phận của mình.  Cá trở mình, vảy cá màu sọc dưa, sình bụng, ê răng, không chịu ăn.  Huống hồ gì con người, mỗi lần chợtnghĩ về thân phận lưu lạc của đời mình, làm sao mà không cảm thấy xót xa, ngậm ngùi...

Trước ba ly cà phê còn nóng mà anh năm vừa pha xong, ba ổ bánh mì anh bạn trẻ mang lại, cùng một bình trà nóng ướp hoa lài.  Chúng tôi nói chuyện với nhau nhiều về những vấn đề gần gủi và xa vờị  Về thế hệ trẻ chủ trương tạp chí Văn Học Nghệ Thuật trên Internet.  Về những tâm tình "Nói với tuổi hai mươi"của Nhất-Hạnh.  Về những vần thơ của nhà văn Trần-Hoài-Thư, mà mỗi chúng tôi, ai cũng rung cảm với bàn chân người con gái bỏ guốc len lén bước nhẹ trên giòng sông trăng, để rồi dấu chân trần bất động im lìm, phủ lấp ánh trăng:
                Xa thì xa.  Người cũng thật xa
                Chị có về bàn chân bỏ guốc
                Dòng sông đêm trăng.  Thở dài não nuột
                Dấu chân rồi cũng xóa.  Nằm im.
                                    (Khi chị về)

Hoặc hình ảnh người thiếu nữ tắm trăng với chiếc gáo dừa của miền quê thơ mộng, trong lành biết dường nào:
                Mười sáu trăng tròn hồn chị bâng khuâng
                Ðêm ra tắm ngoài bến sông im vắng
                Chiếc gáo dừa.  Múc trăng.Trăng động.
                Giòng suối trăng lai láng cả bình nguyên.
                                        (Khi chị về)

Chúng tôi cũng nói với nhau về một chút đạo làm người,về "kiến quần long vô thủ".  Và nói nhiều về những miền quê, về ruộng đồng,về cua, về ốc, về cá, về cách chất chà băt chuột.  Về những cái chung cũng như những nét đặc thù cuả mỗi loại mùa màng mà chúng tôi đã sống, đã trực tiếp trồng trọt, đã đi qua sau mấy mươi năm trong cuộc sống phiêu bồng, lang bạt giờ còn xót lại...  trong những con người ốm yếu, gìa nua, chậm chạp, mệt mỏi nhưng có những con tim không rời xa quê hương.  

Ba thế hệ, ba mảnh đời, ba hoàn cảnh nhưng cùng một tấm lòng yêu mến cái cội nguồn nhà quê, nhà nghèo của mình.  Yêu mến cái tiếng Việt đến độ không rời xa được.  Yêu mến những con cá ở quê nhà vào mùa nước lụt tháng bảy, tháng tám.  Yêu mến những con chuột đồng mập béo, bụng trắng phau vào mùa mưa tháng tư.  Yêu mến tiếng dế mun, dế lửa réo gọi mùa hế  Yêu mến tiếng ếch, tiếng nhái, tiếng ểnh ương vào những ngày mưa dầm ngập hang, ngập cồ  Yêu mến những chùm hoa cau, hoa bưởi, hoa lài vào những ngày tháng năm.  Yêu mến mùi thơm ngào ngạt của giàn dạ lý hương, bên cạnh vườn trầu vàng, vào mỗi chiều trước khi đêm xuống.  Yêu mến những cánh hoa mai vàng rực đất trời vào những ngày cuối tháng chạp, tháng giêng cùng với cái không khí Tết Nguyên Ðán với bao điều hy vọng, chúc lành.  Văng vẳng trên đọt tre, ngọn gáo, ngọn bần, tiếng chim cu gù, tiếng chim cu gáy.  Yêu mến cái hạnh phúc của đôi chim, của tạo vật để mơ ước có được cái hạnh phúc đơn giản, bình dị của kiếp người.  Yêu mến những cánh dơi chập choạng đáp lên những trái vú sữa, những trái xoài chín cây đầy mật ngọt khi đêm chìm lấp.  Yêu mến những bông lúa chín vàng trĩu hạt, quằn bông với hương lúa mới thơm thơm nhè nhẹ vào những vụ mùa đông xuân khô ráo hay hè thu mưa dập, mưa dồn.

Chúng tôi đã già, đã vất vả nhiêu khê biết bao độ đi và về, biết bao lần vinh và nhục, biết bao bận đói và no, biết bao phen khổ đau và buồn nản.  

May mắn hôm nay, chúng tôi còn có với nhau những gặp gỡ để chia xẻ, để cảm thông, để còn nói được với nhau những niềm vui, những hạnh phúc về một thế hệ trẻ rời quê hương tròm trèm trên dưới hai mươi năm vẫn còn nhớ lại, nghĩ về một nơi chốn thân yêu mà đã có không biết bao người vì mạch sống mới dồn dập đã vô tình quên đi.

Bên ngoài, một vài ngọn gió cuối thu mang cái lạnh như trời đất sắp chuyển sang mùa.  Rừng cây xa lạ trên ngọn đồi Ashmont đã trụi lá, trơ cành như thách thức với một mùa đông khắc nghiệt sắp về với vùng Ðông Bắc Mỹ này.  Chúng tôi ba người bạn mới quen, ba con người lưu lạc nghe ấm lại lòng mình với không khí thân quen, chân tình.  Có những niềm vui nhè nhẹ , êm êm, nhưng ở lại dài lâu trong tận cùng con tim với ba tấm lòng hiền hòa, cảm thông, chia xẻ, thương mến vào một buổi sáng thứ bảy cuối thu nơi đất khách này...

Lương Thư Trung

Boston, Cuối Thu 1996

Về Giữa Thăng Long

Bây giờ  nghĩ lại thì  thấy quả là  mình bất nhẫn.  Khi được ông giáo sư khoa trưởng đề nghị đi Việt Nam,  trong   một  chương  trình   hợp  tác  giáo dục Úc-Việt; tôi đã chuẩn bị  chuyến đi một cách hoàn toàn máy móc.  Cái lô gích đã hoàn toàn làm chủ:  Ðọc kỹ mọi tài  liệu, chuẩn  bị một  hồ sơ làm việc, soạn va ly, loại bỏ những giấy tờ không hợp...

Thời tiết năm nay, tuy  mới đầu tháng ba mà Melbourne đã trở  lạnh, cẩn thận  bỏ vào thêm  2 cái áo  len, "cái rét ngoài bắc ghê  lắm đấy...".  Tối qua, nhạc mẫu tôi  vừa điện thoại  để dặn dò  vợ tôi về những  vật dụng  cần mang  theo.  Cụ  bà thế  mà náo nức hơn cả tôi, "cái rét ngoài bắc", cụ nói cứ như là gia  đình còn ở  trong miền nam  nước Việt, chưa trôi nổi đến cái miền của loài đại thử này.

Tôi và  người bạn đồng  hành Úc (một  người lớn tuổi, rất lão luyện trong  những giao dịch quốc tế) đáp chuyến  bay của hãng Cathay  Pacific, sáng thứ bẩy qua Hồng Kông, ở đó một  ngày, rồi đáp máy bay đi Hà Nội ngày hôm chủ nhật mồng 13 tháng ba.

Buổi  tối ở  Hồng Kông,  sau khi  đi xuống phố dạo chơi, về lại khách sạn tắm rửa, tôi vẫn thản nhiên như không, đi  ngủ tỉnh bơ như trong  một chuyến công vụ không lấy gì làm lý thú cho lắm.  Mãi đến khoảng trưa hôm sau, ngồi bên này  bờ của viện bảo tàng mỹ thuật Hồng Kông,  nhìn qua bên kia bờ,  cái áo choàng xám  sương mù  lờ lững  ôm phủ  những toà  cao ốc, phơi  những bảng  hiệu quảng  cáo của  những công  ty Nhật.  Một  nỗi bàng hoàng  dậy lên:  chỉ  vài tiếng nữa thôi, tôi sẽ có mặt ở Hà Nội, một thành phố rất thân  yêu, nhưng cũng  rất xa lẫ  Thành phố đã mang tên Thăng Long.  Ðất thánh của nhiều người Việt Nam.  Tôi  lặng  lẽ  ấp  ủ  nỗi  lòng, nhớ về một quyển sách  của Albert Camus,  "Kẻ xa lạ",  diễn tả tâm sự của một kẻ tha hương lâu ngày, về lại tổ quốc để dự  đám táng của  người mẹ ru  ột, anh ta  chỉ tìm thấy  nỗi xa lạ  trên chính quê  hương của mình.  Tôi cảm thấy  rằng mình may mắn hơn,  nỗi thần giao cách cảm  đã về kịp, chuẩn  bị cho tôi đi  về lòng đất mẹ.

Không khí Việt Nam đã  được cảm thấy ngay khi chúng tôi đến đăng ký hàng hóa ở phi trường Hồng Kông.  Những quầy tiếp nhộn nhịp đón khách một cách hỗn độn  hơn  những  chỗ  khác.  Phần  đông  là  giới thương  mại Nhật,  Trung Hoa,  Mỹ.  (Sau  khi Mỹ bỏ lệnh cấm  vận, giới  tài phiệt  ngoại quốc  như có chỗ thoát, ào vào mảnh đất hình chữ S).  Một số người Việt  hồi hương  đứng lớ  ngớ cùng  đám hành lý bề bộn.  Chúng tôi gặp  ngay nỗi khó  khăn nơi cửa ải ngoại  biên:  Người tiếp  viên trẻ của  hãng Cathay cho chúng tôi biết là  chuyến bay đã chật.  Chúng tôi ngạc  nhiên vì  vé đã  được mua  từ lâu.  May quá, một  nhân viên  cấp cao  hơn đã  tới ngay  dàn xếp; chúng tôi  "được" lên máy  bay, nhưng thay  vì được ở hạng nhất như vé mua, chúng tôi phải ngồi ở hạng thường.

Tôi không cảm thấy bị phiền gì cả, nhưng ông bạn Úc có vẻ buồn  vì trả tiền mắc hơn  mà lại phải ngồi chật chội, không làm việc trên máy bay được.

Cuối  cùng rồi  chúng tôi  cũng vào  được bụng của máy bay,  chuyến này hình  như là một  hợp tác giữa hai hãng hàng không Việt-Hồng Kông.  Máy bay chật hẹp, có  lẽ mua  lại từ  hãng hàng  không "Air  France".  Cảnh tượng  bên trong  có thể  mô tả  là hỗn  loạn.  Hành khách  chen chúc  nhau nhét  những hành  lý xách tay vào những  hộc chứa,  hầu như  cái nào  cũng đã  chật ních.  Thì  ra, có một  số người đã  lạm dụng, xách đủ  mọi  hàng  hóa  cồng  kềnh,  như nồi cơm điện Nhật, máy hát...  Hộp nào, hộp nấy to tướng.  Tiếng cười nói  Việt Nam vang  lên như trong  một cái chợ.  Người ta hỏi thăm nhau về những chuyến công tác tại xứ  ngoài.  Người  ta so  sánh giá  hàng mua từ Nhật Bản, Hồng Kông.  Người ta ca  tụng vẻ văn minh của nơi người  ta vừa  Một  anh Việt  Kiều từ Mỹ, tóc mượt  láng,  đang  rất  trí  thức  phụ đề vào câu chuyện  của những  cán bộ  mới được  các cơ  quan gửi đi ngoại quốc.  Tôi vừa đề nghị đưa chỗ để hành  lý cho  một anh   đang cuống  quít tả  xông hữu đột nhét hộp, thì đã  nhận ngay một tràng lắc tay quầy quậy.  Biết thân, tôi  ngồi im lặng.  Ông bạn Úc đã  im lặng từ lâu.  Bên cạnh ông ta,  một hành khách  Nhật, tỉnh  bơ với  cử chỉ  gần như là khinh miệt, cắm cúi chúi đầu  vào một cuốn sách, chẳng thèm nói gì khi bị va  chạm.  Từ phía sau, tôi nghe một giọng  Bắc đặc  "cái thằng  Tây kia  mất dậy, chờ về đến  Hà Nội đập  nó vỡ mặt...".  Tôi đâm ra hiểu sự  im lặng của  những người ngoại  quốc, vì đã quen nơi, biết chỗ, khôn hơn tôi nhiều.

Những nhân  viên chiêu đãi cố  gắng làm tròn nhiệm vụ.  Vẻ xinh đẹp, mảnh mai  của phụ nữ Việt, theo tôi, tuyệt vời trong những bộ  áo dài dân tộc.  Chỉ cần một sự tổ chức chặt chẽ lên thôi, hãng hàng không Việt Nam sẽ đưa những giá  trị của mình lên một vị trí  cao  hơn.  Chuyến  bay  chỉ  khoảng  1 tiếng mà có được  một phần  ăn nhễ  Tuy chỉ  được dọn  trong một  hộp nhựa  đơn sơ,  món beefsteak  làm theo kiểu Việt Nam rất ngon.

Khi nhìn  đồng hồ thấy  còn khoảng 15  phút đến Hà Nội, tôi xin  lỗi ông bạn đồng hành,  ngồi sát vào khung cửa nhìn xuống, mong bắt được những hình ảnh đầu của quê hương.  Ông bạn Úc mỉm cười thông cảm, nhưng  cũng ráng  nói vớt  một câu:  "Anh coi  xem, cái cánh máy bay có còn nguyên vẹn không?".

Chẳng  may cho  tôi, trời  đã vào  tối, từ  cao nhìn xuống chỉ thấy một màu  đen.  Ông cán bộ trẻ, ngồi hàng  ghế sau,  độc thoại  với giọng  khá to,  có lẽ muốn  thuyết  minh  cho  những  người  bạn ngồi hàng ngoài  "Ðến quê hương rồi,  nhưng sao chẳng thấy gì cả,  tối đen,  nước mình  nghèo quá  không đủ  đèn...".  Tôi cảm thấy hơi tê  tái, mặc dù đã chuẩn bị tâm hồn.  Chờ thêm một  ít nữa, máy bay xuống thấp hơn,  từ  trên  cao,  giờ  đã  thấy những nhóm đèn hiện ra.  Quả có khác  những quốc gia  tân tiến, ở đó  , nhìn  từ trên  máy bay,  người ta  thấy những thành phố  như những bàn  cờ điện liên  tục, nhấp nháy dưới chân.

Hai hàng đèn thẳng dọc một con đường có thể thấy từ máy bay.  Giọng thuyết minh độc thoại  của anh kia vẫn  tiếp tục  giảng cho  hay đó  là con đường mới làm, với  trợ cấp của  Nhật (hay Ðài  Loan?), dài 14 cây số,  dẫn từ phi  trường Nội Bài  tới cửa Hà Nội.  Nhờ vậy, mà có được nguồn sáng đô

Máy bay đáp xuống phi  trường, hành khách lần lượt đi vào phòng kiểm.  Tôi hít mạnh không khí, thật trong mát,  không có  mùi xăng.  Thành phố  ít bị ô nhiễm.  Ông bạn Úc  bắt tay, hớn hở (mừng  cho tôi hay mừng cho chuyến bay  đã xuông xê), "chúc mừng  anh về lại quê  hương".  Tôi  vừa  sung  sướng, vừa  cảm động, vừa vụng về:  "chúc mừng ông đến Việt Nam...", "quê hương tôi"

Phi trường Nội Bài sạch  sẽ, nhưng quá khiêm nhường và  hơi cũ.  Nhữnng  thiết  bị  không  tân tiến như những phi trường quốc tế  khác.  Chúng tôi xếp hàng chờ để  làm thủ tục  nhập cảnh.  Một  bà nhân viên phi  cảng, mặc  áo cánh,   đang khoan  thai dùng  tay tát nước  từ một  thùng nước  plastic có  quai, cho bớt bụi  trên hàng  hiên của   cổng vào.  Thế kỷ  20 như ngừng chân lại tại đây, nhịp sống chậm hơn.

Tôi đứng  chờ bên cạnh một  người Nhật trẻ.  Ðể cho qua giờ, và cũng để  ôn tiếng Nhật, tôi quay qua chào anh ta  bằng tiếng đảo Phù tang.  Anh ta chào lại, tưởng tôi  là một người đồng  hương.  Qua vài câu trao đổi, anh ta rất  ngạc nhiên khi thấy một người Việt  có  thể  đối  thoại  với  anh  ta bằng tiếng Nhật,  thành thật  mà nói  rất ngập  ngừng và  hạn chế:  Tôi  đã không nói  thứ tiếng này  gần 20 năm. Nhờ nói chuyện mà sự chờ đợi bớt chán.

Nhân viên  Việt Nam ở  phi trường Nội  Bài, ăn mặc đơn giản, nhưng ăn nói lịch s Tôi không nhìn thấy một dấu hiệu hối lộ  nào, ngoại trừ, mấy anh cán bộ lúc nãy  đã được người quen vào  đón tận phi trường, hộ tống mấy xe  đẩy, đi tọt ra ngoài cùng những hàng hóa mới mua.  May qua, không có một anh Tây nào bị  đập cầ Tối nay,  nỗi mừng vui của  vài gia đình sau những ngày xa  cách sẽ được đậm đà thêm vì có một vài món quà  tân tiến mới mua từ xa về.  Tôi thấy dâng  lên trong lòng một nỗi  thông cảm.  Tuy vẫn  nghĩ rằng  cần có  một vài  kỷ luật tự giác hơn.

Câu nói tiếng Việt đầu  tiên (ngoại trừ những câu kiểm tra  thủ tục) đón mừng  tôi ở xứ Hà  làm tôi không nín  được cười.  Người tài  xế, sau khi nghe tôi nhờ mang hành lý của  chúng tôi để lên xe, trợn tròn  mắt  nhìn  "Em  chưa  bao  giờ thấy một người Nhật  nói tiếng  Việt sõi  như anh!".  "Anh là người Việt chính gốc, chẳng lai tý  nào em ơi".  Tôi nói, em ta cũng  cười.  Nhịp cầu  thông cảm đã  được bắt mau  giữa tôi,  đứa con  xa nhà  quá lâu,  và em, một người chưa từng rời xứ sở.

Chiếc xe  Nhật tương đối đẹp,  chở chúng tôi với một tốc độ rất chậm  (30-35 cây số giờ) dù chạy trên đường mới, mỗi chiều 2 lanes.  Nhưng còi xe thì bị bấm liên  hồi.  Tôi kinh hoàng khi  nhìn thấy một đám em bé ngồi lấp  chật trên đường lộ, chờ cho đến  khi xe  chạy gần  tới, mới  túa vào  lề.  Trên nhiều  đoạn  đường,  một  vài  chiếc  xe đạp chạy ngược chiều rất thản nhiên.  T.  (người lái xe) nói:  "Anh  chưa thấy  hết đâu,  để mai  vào Hà Nội, sự giao thông còn kinh khủng hơn nhiều".

Chúng  tôi, từ  từ và  thận trọng,  vượt qua khoảng đường 14 cây số.  Ðầu ra,  có một cái chòi cũ kỹ, một  chị ăn  mặc xuềnh  xoàng ngồi  trong chòi  thâu tiền  đường.  Ðộ  10 thước  sau, có  một hàng rào gỗ thô sơ, quấn dây kẽm gai, chận lại.  Một người đàn ông đội nón cối,  đen đủi đứng thâu lại cái vé vừa mới đưa.  "Ðể kiểm xoát" T.  giải thích.

Chiếc  xe  đã  bỏ  vùng  ngoại  vi  để vào Hà Nội.  Ðường phố  vẫn tối với những  vùng đèn vàng hiu hắt.  Hai bên lề tôi thấy rải rác đâu cũng có quầy hàng, những xạp bán xăng, những bảng đề "Thịt Chó"; hầu  như nhà  nào có  tý mặt  tiền cũng  thành một tiệm nhỏ.  Một  khu chợ  trời khổng  lồ, tôi  nghĩ thầm trong bụng.

Chúng tôi  vào Hà Nội  theo ngả Cầu  Giấy.  Nơi đây trên  một thế  kỷ trước,  một người  sĩ quan  hải quân Pháp,  Francis Garnier đã  bị tử trận.  Thời còn ở Pháp, tôi đã nhiều  lần trầm ngâm đứng trước căn nhà,  nơi ông ta đã  được sinh ra ở  thành phố Saint Etienne, nghĩ thầm về những định mạng lịch sử, (hay những  ngẫu nhiên lịch  sử) trong đời  người. Khoảng  trên 5  năm trước,  chính quyền  Việt Nam đã trả lại  hài cốt của  Francis Garnier về  cho chính phủ Pháp.  Lá rụng  đã về  cội.  Hôm  nay, tôi về đây, về giữa thành Hà Nội.

Hà Nội  đón tôi không  rộn rã tiếng  ngừời thân, như hình ảnh người cha già  ngày nào chờ tôi tại phi trường Tân  Sơn Nhất.  Hôm  đó tôi có  để lệ lên mắt  thì phải,  cha đã  già đi,  tôi không được ở cạnh.  Lần về  này, Hà Nội ngấm dần  vào lòng tôi, như một hò hẹn từ lâu  lắm.  Tuy là lần đầu thấy Hà Nội, tôi có cảm giác như đã quen thuộc từ lâu.  Hà Nội chờ người trong chữ nhẫn và chữ dịu.  Tôi ngắm nhìn từng dẫy phố băng qua, suy nghĩ những tên đường, phố Nguyễn Thái Học  băng qua phố Tôn Ðức Thắng, đường Lê Duẫn...  Phần đông những tên phố mang đậm  nét chính trị  cận đại.  Nhưng  nhiều tên phố vẫn bộn  bề cổ sử:  Phố Quán  Sứ, phố Cửa Nam, phố Bà Triệu...

Khách sạn  chúng tôi trú ngụ  trong 6 ngày ở  Hà Nội, nằm  trên đường  Triệu Việt  Vương, gần  hồ Bảy Mẫu.  Phoenix là  một khách  sạn 3  lầu mới xây, có khoảng 20  phòng.  Phòng khá rộng,  có giường đôi, tủ lạnh  và  máy  điều  hòa  không  khí.  Bàn, ghế, tủ, giường đều làm bằng gỗ khảm, khá kỹ.  Có kem đánh răng,  bàn chải,  xà phòng  nhãn Trung  Quốc nhưng  khá tốt.  Nước tắm không đủ nóng nhưng không đến nỗi rét lắm.  Ở  Hà Nội, một khách sạn  do người Việt làm chủ như vậy đã là khá lắm.

Sau khi đóng  cửa phòng, tôi để cảm  xúc tự do dâng lên trong lòng.  Cúi xuống hôn vào đất Việt Nam, cách một  tầng  lầu.  Tôi  có  cảm  giác ngần ngật như người say  rượu:  Tôi đang  ở giữa Thăng  Long, trong một giai  đoạn quan trọng  của đất nước.  Còn 6 năm nữa thôi, kỷ  nguyên thứ 21 sẽ bắt  đầu.  Từ trong lòng  tôi,  bỗng  dấy  lên  tiếng  thầm thì của Hồ Gươm muôn thuở.

Phạm Thế Ðịnh

Xóm Slum

Tôi đang trở lại Logan.  Ðây là đường Old York.  Ðây là dãy phố lầu xám cũ.  Ðây là ngã tư, đèn xanh đỏ.  Ðây là tiệm giặc.  Và văn phòng địa ốc Somershoe, mà không một người tị nạn nào lại không biết tên, hay gắn liền với cuộc sống.  Tiền thuê nhà phải trả vào đầu tháng.  Những lần than phiền về heat, điện hay nước.  Ông nội ông già, hay người con trai Somershoe, ba thế hệ chuyên môn sống bằng nghề địa ốc.  Và đối diện với văn phòng địa ốc là ngôi lầu 4907, tầng hai.  Chiếc xe trolley đã chạy qua, âm vang lách cách.  Những tia lửa xẹt chạm trên hàng dây điện trời.  Lũ bồ câu đã bay rợp trên những mái nhà rêu cũ.  Màu tường vôi vẫn chưa quét thêm lớp vôi mới.  Thêm hai tiệm tạp hoá của người Miên.  Và mùi mắm bồ hóc bốc nồng nàn trong không khí.  Những người mặc sà rông đi lại trên vĩa hè.  Cảnh cũ đã không còn nữa.  Những bóng hình Việt Nam năm xưa đã biến mất.  Và bây giờ nhường khu Logan này cho một sắc dân khác.  Như đầu tiên là người da trắng, kế đến là Do Thái, đến Mỹ đen, rồi Việt Nam, và bây giờ la Miên...  Nếu còn giống chăng là những ụ rác, những vĩa hè dơ bẫn, vẫn cái bóng nghèo nàn thiếu ánh sáng từ một nơi được mệnh danh là slum, đến nỗi những người tị nạn phải gọi là Lò Gan.  Ngã tư này, dưới cột đèn này, hôm nào những người tị nạn Việt Miên Lào Mông đã từng tụ tập trong những đêm về sáng để chờ những chuyến xe bus đưa về các nông trại xa.  Từ căn lầu hai, tôi có thể nghe tiếng cuời nói bằng những ngôn ngữ khác nhau rộn ràng trong một đêm về sáng.  Tôi nhớ đến những chuyến xe bus đầy ngập người qua khỏi cầu Delaware, về những vùng thôn dã, và những nông trại táo, cherry, lê, mận trùng trùng điệp điệp...  Khi xe vừa dừng là đám người túa ra, chạy tìm chỗ tốt.  Chỗ tốt ở đây có nghĩa là một khu vực sai quả, để họ có thể thu hoạch nhiều hơn và dĩ nhiên là sẽ nhận tiền nhiều hơn.  Cái giá này ai nói là giá nô lệ khi ai ai cũng tự nguyện.  Vâng, mỗi năm cứ đến vào mùa hè, những người dân tị nạn lại nao nức trở lại nông trại cũ như những đứa bé trở lại trường trong ngày tựu trường...Chẳng ai thắc mắc về những bài báo nói về bóc lột mồ hôi nước mắt của các trại chủ, hay các tên cai thầu...  Chẳng ai nghĩ đến thân phận bi thảm trong thời kỳ nô lệ xa xưa...

Bây giờ tôi đang trở lại.  Trên một tầng lầu nào trước mặt tôi, cánh cửa vẫn còn đóng kín.  Không biết có gia đình nào ngụ ở đấy hay không.  A, tôi nhớ ra rồi.  Cái bóng tôi ở đằng sau khung cửa sổ trên lầu hai ấy.  Cái bóng hôm qua trong căn phòng ít ánh sáng.  Chiếc giường bố đặt bên cạnh vách tường.  Chiếc bàn dùng làm bàn viết, học, khách.  Cái sàn ván thông đánh màu verni vàng bóng.  Và khung cửa sau nhà bếp nhỏ hẹp, để tôi có thể nhìn qua nhà láng diềng, gọi nhau ơi ới bằng tiếng nước mình.  Và lũ gián trong đêm.  Và cả đám chuột lộng hành.  Và những ngày tắt heat, hay những buổi heat mở tối đa khiến cửa sổ phải mở toang.  Từ cõi nhỏ hẹp bần hàn đó, mấy năm, với giá tiền thuê rẽ mạt chưa hề tăng, chúng tôi đã sống, để nếm thế nào là giọt lệ đầu tiên của người tị nạn.  Bạn bè ít ai dám bén mãng thăm viếng.  Họ nghe Logan như nghe một điều gì đó hãi hùng.  Khu đen.  Khu drug.  Xe bị đập cửa kính.  Bánh bị đâm thủng ruột.  Một người đàn bà tị nạn sắp bị hiếp.  Vợ tôi bị đập, xô mấy lần trong những buổi sáng sớm đón xe đến hảng.  Tôi bị đám thiếu niên rượt ngay sau khi vừa ló đầu lên miệng hầm subway.  Tiệm tạp hoá Ðại hàn dưới lầu tôi thuê thỉnh thoảng nửa đêm bịphá cửa.  Cảnh sát cảnh cáo tôi đừng bận tâm lý do chủ tiệm đã có bảo hiễm lo lắng dùm.  Ðó, Logan, hay Lò gan là như thế.  Như thế, tại sao tôi lại bâng khuâng như một kẻ đã gởi vào đầy nhiều kỷ niệm.  Như thế, tại sao tôi cứ nghĩ là chính nơi này là một phần trong đời sống của tôi.  Ðâu có gì để phải nhắc lại khi nhục nhằn, hoạn nạn, và những đám mây u ám một thời?  Ðâu có gì để nói về một slum.  Ðâu có gì để phải kể lại cái bóng tôi một trưa nào trong ngôi nhà thờ Mỹ trong khu, khi tôi phải nương cậy vào Ơn Trên để ban cho tôi có đủ nghị lực.  Lần đầu tiên tôi đã đến nhà thờ, dù tôi chưa bao giờ thuộc ngay cả một lời kinh căn bản nhất.  Tôi đã nhắm mắt.  Cầu gì.  Con tôi thơ ngây nói về tên giáo viên người Ðại Hàn bệnh hoạn phụ trách lớp ESL bắt đám học trò trai gái lớp một hôn nhau, hay cởi hết áo quần để hắn nhìn.  Cầu gì.  Làm sao tôi thoát khỏi slum.  Làm sao cho con tôi được học một ngôi trường tốt hơn.  Không ai hướng dẫn.  Không ai chỉ bày.  Không ai biết tiếng Anh, tiếng Mỹ lưu loát.  Những người như thế đã không bao giờ ở nơi này.  Cầu gì.  Cho tôi được một chút thông minh, để tiếp tục làm học trò già.  Chiến tranh, tù tội, vượt biển, bao nhiêu ám ảnh, thảm kịch chất chồng đã cướp đi hết mớ kiến thức học vấn xa xưa rồi.  Cho đôi mắt mờ yếu của tôi được thấy rõ những giòng chữ thầy viết.  Cho những lời giãng tôi còn theo kịp, dù một đôi phần.  Tôi nhớ hôm ấy, trong lòng giáo đường Tin Lành rộng mênh mông, không có ai, trừ tôi.  Nắng làm lung linh những ô kính xanh xanh đỏ đỏ.  Ngày xưa, tôi chưa một lần đến nhà thờ hay chùa chiền để cầu cứu.  Nhưng bây giờ, giữa một xứ sở rộng mênh mông này, giữa một xóm slum này, lấy ai an ủi, khuyến khích, vỗ về tôi?  Vợ tôi cảm thấy tuyệt vọng.  Nàng đã nhận ra rằng xứ Mỹ không phải là một thiên đàng như nàng đã từng mơ ước.  Không phải là những đồng penny hay cent dư được vất đầy trên những trạm xăng, để mình đến đó cứ việc lượm nhặt như người bạn cùng sở, đã từng du học, trở về nước kể lại.  Mà trái lại, nó là tội ác, súng đạn xữ dụng bừa bãi, tội lỗi tràn ngập.  Nàng đã thấm thía thế nào là tự do.  Bởi vậy, nàng chỉ sống bằng những giấc mơ.  Mơ ngày.  Mơ đêm.  Mơ một ngày chúng tôi có một chiếc xe, để nàng được đi đây đi đó, thăm bạn bè, hay chiêm ngưỡng phong cảnh.  Mơ ngày tôi ra trường, có một job tốt.  Và cả những giấc mơ thật đẹp của ngày xưa.  Má, em, láng giềng, quê ngoại, những gương mặt thân yêu, những kỷ niệm thời con gái...Vâng, những cơn mơ tôi nghiệp.  Và chúng tôi đã nương nhờ bằng những cơn mơ như thế.  Chỉ tội nghiệp cho con tôi.  Nó vẫn lớn lên, không tra tấn, than thở.  Nó đi học một mình, trở về nhà một mình, không bạn bè lân láng.  Tôi phải kê cả ba hòn gạch, để nó có thể đứng ở trên đấy, mở khoá cánh cửa lầu thuê.  Nó chiến đấu cũng như ba nó chiến đấu.  Sáng ngày Giáng Sinh, nó mừng rỡ khoe cùng chúng tôi, là ông Già Noel tài quá ba mẹ ơi, ổng biết cả chiếc xe tự động mà con thích...  Niềm vui của nó là ngồi trước chiếc truyền hình đen trắng để nhìn những Tom hay Jerry...  Nó chưa hề nghe được tiếng dế mèn vào mùa hè hay được thấy cánh diều trên đồng cỏ như tuổi thơ của tôi.  Nó hẩm hiu cùng căn phòng, mà những cửa sổ trước và sau, tôi đã đóng cả đinh 15 phân như những hàng chông.  Không bạn nhỏ, không nội ngoại, không cả bầu trời xanh và cao để nhìn con diều xanh đỏ, để mong gió mỗi lúc mỗi nổi lên.  Không đám mây bàng bạc trong bài văn của Thanh Tịnh vào tuổi học trò xa xưa.  Nó có mặt ở đấy, côi cút.  Ðôi khi nó ngủ quên, quên cả nghe điện thoại thăm chừng của tôi làm tôi phải cuống cuồng bỏ học trở lại nhà mà lồng ngực như vỡ bùng trong xe bus.  Trời ơi.  Chúng tôi đã lén lút bỏ nó một mình bất hợp pháp.  Học.  Học có ích gì chứ.  Ba cái chữ nghĩa, ông trạng, ông nghè có ích gì chứ.  Rồi sau đó, ai lại đi mướn một tên học trò già?  Tôi làm sao chen đua cùng tuổi trẻ.  Tôi đã tự hỏi và yếu mềm để nghĩ đến một lần bỏ cuộc.  Tôi tự biết chữ Anh chữ Mỹ của tôi.  Tôi cũng tự hiểu về bộ não của tôi.  Cái bán cầu đã bị đen đặc bởi bao nhiêu thảm kịch chập chùng.  Không còn lấy một khoãnh nhỏ để in vào đấy chút kiến thức.  Thêm cái tai bị bức màn nhỉ bởi sức nổ của quả lựu đạn năm xưa.  Thêm đôi mắt yếu kém.  Thêm cả cái cô đơn của một con ngựa mất hết đàn.  Tôi nói với vợ tôi.  Tôi không còn muốn chiến đấu nữa.  Nhưng nàng vẫn tiếp tục khuyến khích tôi.  Nàng vẫn tiếp tục mơ trong bóng tối của căn lầu thuê, thỉnh thoãng cữa bị phá tung và những dấu giày to tướng in đậm trên tấm drap trắng.  Nàng tiếp tục bơm vào những điều tốt đẹp dù tôi càng lúc càng mệt lã bởi những kỳ thi, và cái job lau chùi nhà cửa buổi tối.  Trong khi đó, con tôi mỗi ngày đến ngôi trường mà vách thành vẽ sơn chằng chịt, để học với tay thầy Ðại Hàn bệnh hoạn...Và cứ thế, hết năm này qua năm khác, hết nỗi chán nãn này tiếp đến nỗi chán nãn khác, cay đắng này đến nỗi cay đắng khác.  Phải cay đắng lắm chứ.  Cay đắng như những lần vào nhà vệ sinh phụ nữ, đặt cái xe đẩy chắn ở cửa ra vào và lục lạo từng chiếc băng vệ sinh.  Cay đắng lắm chứ.  Cay đắng như nỗi cô độc trùng trùng khi đứng đợi xe bus trong những đêm tuyết bão.  Hay những cái nhìn đầy ngạo mạn, khinh bỉ từ những kẻ đồng hương.  Dù vậy, bên cái thân phận hẩm hiu của kiếp đời tị nạn, vẫn còn có những tấm tình của những người trong cuộc.  Họ cùng một xóm.  Họ đã coi tôi như người họ nể trọng.  Họ mang những giấy tờ nhờ tôi dịch nghĩa dùm Ðôi khi họ mang cả report card để khoe  cùng tôi là con họ học giỏi.  Anh Thư, em mới thưởng cho con em chiếc radio cassette.  Tháng này, thầy phê toàn chữ đỏ không à.Em mừng quá.  Tôi nhớ cô Vân hàng xóm đã có lần nói với tôi như thế.  Nhưng khi nhìn vào tấm report, tôi thấy toàn điểm F.  Tim tôi như quặn thắt.  Tôi có nên nói với người mẹ tội nghiệp này về ý nghĩa của chữ F kia không.  Ðấy xóm slum của tôi là thế.  Ban đêm ít ai dám bén mãng ra đường.  Cảnh sát cũng ít khi lai vãng.  Những building bỏ hoang, những sân đầy cỏ dại và ụ rác.  Chỉ có chăng là con đường ngoài phố chính dẫn lên city Hall là còn tương đối khang trang.  Nó bị bỏ quên, và người ta đã tìm cách trốn nó như những người Do Thái trước đây.  Chúng tôi, những người tị nạn đầu tiên, cũng vậy.  Cũng tìm mọi cách bỏ nó mà thoát.  Vài gia đình đã may mắn rời khu slum.  Riêng gia đình tôi, phải mất đến bốn năm.  Ơn Trên đã cho tôi tốt nghiệp với điểm khá cao, và được hãng AT&T bốc.  Ngày từ giã xóm slum, vợ tôi thắp nhang khấn vái đất đai thổ thần để cảm tạ.  Tôi lạy.  Con tôi lạy.  Ðất đai ở đâu cũng là đất đai, cũng dính kết vào trời, và lẫn quất những đôi mắt của những đấng quyền năng siêu hình, vợ tôi tin tưởng mãnh liệt như vậy.  Nàng viện dẫn trường hợp tôi, một tay sinh viên già duy nhất được AT&T chọn trong hàng chục ứng viên tại trường.  Anh phải tin anh à.  Vâng, tôi tin lắm.  Ngày cuối cùng ở xóm slum, tôi đã tháo gỡ tấm ván dày đóng đinh 15 phân ra cửa sổ, để nhìn được con đường Old York dưới màn tuyết trắng.  Trên hàng dây điện, những con chim bồ câu đậu dài.  Trời xám đục. Chiếc trolley chạy qua, bánh nghiến trên đường sắt.  Như vậy, bốn năm cũng trôi qua.  Ở đâu cũng có trời.  Trong chiến tranh, trong tù tội, trên biển cả, và trong khu slum của vùng Logan này.  Các ngài không bao giờ bỏ mình đâu.  Lời an ủi của nàng, dù đúng hay không đúng, nhưng có một điều là cái slum này vẫn là nơi dung dưỡng tôi và gia đình trong những năm tháng đầu tiên.  Chúng tôi vẫn bình an.  Và  chúng tôi vẫn đạt được niềm mơ ước.

Và niềm may mắn ấy vẫn còn tiếp tục sau khi chúng tôi rời khỏi Logan.  Con tôi đậu đầu trung học.  Nó được chọn vào chương trình 7 năm BS/MD.  Ngày phỏng vấn, nó đã kể về những kinh nghiệm trong khu slum mà nó đã trãi qua.  Những kinh nghiệm về những kẻ bất hạnh.  Nó ước ao trở thành một bác sĩ tự nguyện về phục vụ tại những nơi nghèo khó thiếu thốn văn minh.  Cám ơn Trời, nó không bao giờ nhắc đến những kỷ niệm cay đắng để mang theo lòng như cha nó.  Rõ ràng tâm hồn tuổi trẻ thơm tho và trắng như tờ giấy.  Không thù hận.  Không bâng khuâng.  Có lý tưởng.  Và cả bầu nhiệt huyết.  Tôi cầu mong tuổi trẻ của nó không bị vồ chụp bởi bầy diều hâu như thế hệ của tôi đã từng bị trước đây. 

Trần Hoài Thư

6/11/96