VĂN HỌC NGHỆ THUẬT Liên Mạng

vhnt, số 224

6 September 1996

đôi mắt có đuôi

Tháng chín có nhiều nền cỏ
Buổi sáng con đường mờ sương
Em,
      tình cờ,
          hoang tưởng
Ai "chở mùa hè" đi chơi
Ai ởm ờ ngồi đợi
Ðêm nóng,
      cởi áo chạm bàn tay
Lời đồng ca bừng cơn chọc phá
Mỗi bài thơ phải kèm lời chú thích
Dòng rượu,
      em,
          dòng nước chảy cay cay...
Tháng chín,
      trăng đứng sững
Ướt ngọt môi hương
Mai dậy, không đạp nổi chân "gas"
Trưa về phương bắc
Ngày về phương nam
Nỗi thầm con cá vàng lơ lững
Giật mình, nhớ
Ðôi mắt có đuôi.

Ðặng Hiền

(tháng 9/96)

em, vết chân trên cát

em đã nhìn thấy chưa?  những đồi cát trùng điệp hiện ra trước mắt.  tâm linh tôi đó.  một vùng sa mạc cằn khô nóng bước em qua.  vết chân đã in dấu trên tiềm thức tôi.  một nhắc nhở hằn sâu trong tận cùng tư thức, cho tháng ngày sắp đến.  đừng đứng lại.  và cũng đừng nhìn lại sau lưng khi chợt nghe rát bỏng lên từng da thịt.  bởi niềm đau sẽ kéo đến.  để muộn phiền sẽ vỡ òa.  trong em.  trong tôi.  những niềm đau.  rất thật.  rất gần.  

em đã tìm thấy chưa?  bóng mát trong vùng cát nóng vây quanh.  bóng mát duy nhất.  sau cùng.  là chiếc bóng em lẻ loi trên nền cát.  khi trước mặt.  lúc sau lưng.  bóng mát em đã che ngát một khoảng đời tôi miệt mài dĩ vãng.  nơi em đã bước vào từ những huyền thoại ngọc ngà ánh sáng.  xoa dịu từng cơn buốt tim tôi.  

em đã đuổi kịp chưa?  những vùng cát ảo ảnh ẩn hiện cát chạy dài vô tận.  thật gần.  nhưng đừng đưa tay với bắt.  sẽ tan biến đi rất mau như nó đã hiện hình.  trên linh hồn tôi.  em đã chạy theo những ảo ảnh diệu kỳ đó như trò đùa lạ lùng tội nghiệp.  đôi khi là tuyệt vọng.  nhưng em vẫn bước tới.  những vết chân.  những vòng tròn trong tôi.  bên trong những ảo ảnh đó chỉ có cát, cát và cát.  trước mặt.  sau lưng.  là tôi đó.  

đêm.  những cơn lạnh buốt người.  em ôm hai vai mình.  co ro.  lấp lánh tinh tú không đủ sáng cho em nhìn bàn tay mình trước mặt.  một nắm cát bốc lên.  cát tuôn thành giòng qua khe hở bàn tay.  em có thấy tôi không trên đáy ký ức tận cùng.  trong một lần nhớ lại?  từ bàn tay đó, tôi buông hồn về lại với chính mình.  với em.  quanh quá khứ tôi những vòng gai xiết chặt.  tôi gục xuống.  một giấc ngủ vùi.  tôi thấy mình chết đi.  

đêm.  có những cơn bão nghiệt ngã.  em thu mình chịu đựng những hạt cát đay nghiến lên từng phiến phần thân thể.  gió ném cát lên da thịt em.  những rát đau xót xa vô tình.  em có thấy tôi không?  những cơn phẫn nộ hồn nhiên.  từng cơn lốc nhớ.  tôi ôm hình hài.  như một khắc ghi.  cho một lần có thật trong nhau.  nghiền nát tâm linh.  dập vùi thân phận. 
cát thành bụi mỏng tan đi. 
bão thành cơn gió thoảng. 
và giấc ngủ. 
trong giấc ngủ em,
tôi thấy mình sống lại. 
trong em.  

em đã nhìn thấy chưa?  mặt trời đang chớm sáng.  sau giấc ngủ dài, em thức dậy.  những dấu chân xưa đã khuất.  cát hôn rèm mi em.  sương đọng trong hồn mắt. 
giọt lệ rơi xuống -
hạnh phúc cho hạt cát?
cuộc đời?
sa mạc?
con tim? 
nụ cười với bóng mình dưới chân. 
không cần định hướng, em lại cất bước đi.  

và qua từng bước chân em
tôi đã sống.

npn

Dại Khờ

Ðời ai không một lần khờ dại
Ươm mộng tình trên cát mong manh
Biển vô tình sóng cuốn trôi nhanh
Bãi cát trắng, mộng tình bạc trắng

Ðời ai không một lần cay đắng
Tình đầu theo sóng biển ra khơi
Giữa ngàn trùng hụt hẫng chơi vơi
Ta đã mất tình yêu thứ nhất

Ðời ai không một lần tình mất
Ðể đêm buôn` chợt thấy lẻ loi
Này người tình bé nhỏ ta ơi
Ta thầm trách những ngày xưa cũ

Dại khờ trên đường tình bạc phụ
Nửa đời người lê bước lang thang
Kiếp đam mê ta vẫn cưu mang
Một niềm đau của thời khờ dại

Trớ trêu thay con đường tình ái
Ai dại khờ yêu mãi người khôn!!!

Châu Chương

Chém

Ta đứng trong trời đất đổi thay
Từ đâu một nét mác lông mày
Chém ngang hồn vía tan năm tháng|
Một vết thương dài suốt rủi may.

Lọ Mực Trên Bàn Viết

Trang thơ của mọi đời sau đọc
Có trong lọ mực ngủ trên bàn
Máu xanh mà bật bao cười khóc
Bụng lọ còn nguyên cả thế gian.

Trần Mạnh Hảo

Nhận Xét Về "Hiện Tượng" Phạm Thị Hoài

Tôi viết bài này không phải để phê bình bài phê bình của Trần Mạnh Hảo, vì thấy các bạn đã nói quá đầy đủ.  Tôi muốn làm một nhiệm vụ song song với TMH là nhận xét về "hiện tượng" Phạm Thị Hoài, với hy vọng rằng qua những nhận xét rất chủ quan này của tôi, các bạn sẽ có một cái nhìn khách quan hơn về PTH.  Tuy nhiên, xin nhấn mạnh ở đây một điểm then chốt là tôi chỉ dám nhận xét hiện tượng Phạm Thị  Hoài bằng lối nhìn của một độc giả, chứ không phải của một phê bình gia.

Mặc dầu chưa đọc qua Man Nương, nhưng tôi nghĩ mình có đủ khả năng phán xét PTH, vì thú thật với các bạn trong quá khứ tôi cũng có thích văn phong mạnh bạo và mới mẻ của nhà văn trẻ này.  Tôi cũng đã đọc qua tập tiểu thuyết ngắn "Thiên Sứ" và nhiều truyện ngắn khác của tác giả này.

Trước hết xin có vài dòng về thân thế của PTH.  Có bạn sẽ không đồng ý, "Tại sao lại phải quan trọng hóa cái xuất xứ của tác giâ Ðâu có gì liên can!" Có chứ sao lại không!  Ai dám bảo là trong tác phẩm hoàn toàn không phảng phất kinh nghiệm sống mà tác giả trải qua?

Phạm Thị Hoài tên thật là Phạm Hoài Nam.  Năm nay khoảng 36 tuổi, quê ở Thanh Hóa.  Chị tốt nghiệp đại học ở Cộng Hòa Dân Chủ Ðức, ngành lưu trữ học (archives), từng làm việc ở  viện nghiên cứu sử học Hà Nội, thuộc ủy ban khoa học xã hội.  Sau này chị vào Nam, sinh sống tại tỉnh Ðồng Nai.  Chị đã lập gia đình, chưa có con, và đã ly dị, sau đó sang định cư ở  Ðức và lấy chồng người Ðức.  

PTH biết 4 thứ tiếng Ðức, Anh, Pháp, và Trung Quốc, là tác giả một số bản dịch Kafka.  Sáng tác đầu tiên là "Hành Trình Những Con Số" được đăng trên báo Văn Nghệ 21-5-88.  Song song là những tập truyện ngắn khác như "Năm Ngày", "Thông Lộ", Chín Bỏ Làm Mười", và đặc biệt là bộ ba tiểu thuyết 1, 2, và 3 còn được biết tới qua cái tên "Thiên Sứ", và gần đây là truyện "Marie Sến" và "Man Nương".

"Chủ đề quán xuyến các tác phẩm Phạm Thị Hoài là mối quan hệ xã hội, gia đình giữa người đàn ông và đàn bà, và sự  bất khả giao cảm (incommunicabilité) giữa nam và nữ giới.  Theo Phạm Thị Hoài, nếu có thể viết, thì suốt đời chị sẽ chỉ  viết một chủ đề duy nhất đó" (Trích Ðoàn Kết tháng 10/88)

Trước khi đi sâu vào nhận xét "hiện tượng" Phạm Thị Hoài, tôi xin có đôi lời tâm sự cùng các bạn.  Trên văn đàn xưa nay, chia ra làm hai trường phái, một là "phóng túng" và một là "nhập thế".  Trường phái "phóng túng" có nghĩa là tự do, không bó buộc, câu thúc, không khép mình vào khuôn phép, quan niệm rằng văn nghệ đứng trên tất cả mọi khuynh hướng chính trị và thời thế, không chịu bó mình vào những hệ lụy phiền toái của cuộc đời.  Trường phái thứ hai, "văn chương nhập thế", chấp nhận chủ trương văn dĩ tải đạo, dụng văn làm cho cuộc sống đẹp hơn, hướng tới những mục tiêu gần hơn, không chấp nhận lối viết tự do, phóng túng.

Riêng cá nhân tôi, tôi thiên vị trường phái thứ nhất, vì thế lần đầu tiên đọc những tác phẩm sơ khai của PTH là tôi có cảm nhận tích cực ngay.  Nhưng càng dần dà về sau tôi càng thất vọng về tác giầ Văn phong của chị càng ngày càng băng hoại, càng rơi vào vực thẳm, dường như đã gần đến lúc hết thuốc chữa.  Như người hút thuốc phiện lâu ngày, liều lượng (dose) chỉ tăng chứ không có giảm, văn chương của PTH cũng vậy ngày càng mục rửa, thối nát.  Cái nét khai phá táo bạo, nổi bật của buổi ban sơ bây giờ đã biến thành mụn nhọt lở loét mưng mủ, nhung nhúc dòi bỗ

Từ thất vọng tôi đâm ra tò mố Tôi muốn biết lý do gì đã xui khiến PTH ra nông nổi này?

Tìm hiểu một chút về đời tư của tác giả, chúng ta thấy có nhiều nỗi uất ức.  Chồng cũ của chị là người Việt Nam.  Cuộc hôn nhân đồng chủng tan vỡ sau một thời gian ngắn.   Chị tốt nghiệp từ nước ngoài, về nước không được trọng dụng, không được kết nạp vào Hội Nhà Văn, chỉ được giao cho một cái chân khiêm tốn ở viện sử học, và bị mất việc không lâu sau đô Văn chương của chị bị Hội Nhà Văn phê phán là "hạ thấp nhân cách con người".

Tại sao PTH lại có một giọng văn hằn học như thế đối với người Việt Nam?  Chả nhẽ chị chỉ thích nói ra những câu thô tục để thỏa mãn tự ái cá nhân.  Không đúng!  Chị là người có học mà, đâu phải là phường hàng tôm hàng cá.  Hay là chị muốn giật nổi, muốn làm một Hồ Xuân Hương thứ hai, muốn trở  thành một hiện tượng lạ trong văn học.  Nếu đây là sự thật thì đáng buồn biết bao!  Vâng, chị đã tạo chỗ đứng cho riêng mình, nhưng hãy nghĩ lại chỗ đứng đó có đáng đứng không. 

Nếu đơn thuần định nghĩa hiện tượng PTH là hiện tượng khai thác tình dục thì không đúng hẳn.  Trong quá khứ văn học miền Nam cũng có những cây bút nữ viết rất bạo về đề tài này, như Lệ Hằng, Nguyễn Thị Hoàng, Nguyễn Thị Thụy Vũ, Túy Hồng, và sau này ở hải ngoại có Cao Bình Minh.  Nhưng so với Phạm Thị Hoài thì những nhân vật kể trên chả thấm vào đâu, thì không khác nào đi so sánh gái nhà lành và gái làng chơi.  Thơ Hồ Xuân Hương là thơ tục nhưng đọc lên nghe thanh, còn truyện của PTH là truyện tục đọc ra nghe tục tỉu hơn.  PTH đã khai thác triệt để chuyện kín phòng the một cách lộ  liễu. Chị đã tái định nghĩa chữ tự do phóng túng trong văn chương.  Trong truyện của chị chúng ta không thấy đâu là chân, thiện, mỹ, chỉ toàn là xấu xa, đê tiện.  Rất có thể là đây là một sự bùng nổ, phát sinh từ kinh nghiệm sống của chính tác giả, sinh ra và lớn lên trong một xã hội băng hoại, ở đó sĩ diện và phẩm chất con người là những thứ gì xa xỉ  quá đối với PTH.

Càng về sau, văn của PTH càng trơ trẽn tục tằn.  Chị muốn nói lên điều gì đây?  Ngôn ngữ tình dục trong truyện PTH khác với của Lệ Hằng; cần gì phải khép nép, ngại ngùng đóng dấu ngoặc kép quanh chữ ấy.  Chị phải nói huỵch tẹt ra cho nó đã cái lỗ mồm.  Văn chương của PTH là thứ văn chương "đù ông đéo bà!", là "đ." chứ không phải làm tình, là nút lưỡi chứ không phải hôn hít, là vú vế, là cứt, đái, ị, ỉa, bĩnh ra quần.  Qua ngòi bút của PTH, con người, và đặc biệt là con người Việt Nam, đã bị tụt xuống ngang hàng với loài thú.

Ðồng ý là chị có quyền viết, có quyền phơi bày những uẩn ức nội tâm, có quyền cho chúng tuôn chảy trên giấy trắng mực đen.  Nhưng vơ đũa cả nắm là điều không nên.  Ðâu phải con người Việt Nam hèn hạ và đê tiện đến thế, bộ ở Việt Nam bây giờ không còn những tu sĩ, nhà giáo dục nữa à?  Ồ, mà kể gì đến những nhà mô phạm, đến như đức thánh Trần Hưng Ðạo hoặc kẻ sĩ Nguyễn Trãi PTH còn không coi ra gì mà.  Ðến như vua Hùng hay bà Âu Cơ PTH cũng không tha.  Sao chị lại nỡ mang ông bà, tổ tiên của mình ra chửi.  Chẳng lẽ chị không còn công nhận mình là người Việt nữa hay sao?   Chị có nghĩ là một ngày nào đó Man Nương rồi sẽ được người ngoại quốc đọc qua không?  Tại sao chị lại ghét bỏ người VN đến như vậy?  Không lẽ chỉ vì kinh nghiệm cá nhân, chỉ  vì chịu đựng cảnh hôn nhân tù ngục, vì căm thù chế độ, vì phải chứng kiến những băng đảng Việt Nam buôn lậu thuốc lá thanh toán nhau bên Ðức mà chị đâm ra hằn học và căm thù dân tộc mình?  Chị đã không thèm chơi với người Việt, chị tái giá với người ngoại chủng.  Chị đã chọn nước Ðức làm quê hương thứ hai.  Tưởng cũng nên biết người Ðức là chúa kỳ thị.  Người Việt có học bên đó còn bị con cháu của bọn phát-xít không coi ra gì, huống hồ bây giờ bên đó tràn ngập lao nô Việt Nam, trong đó đại đa số là thành phần đầu trộm đuôi cướp.  Tôi sẽ không ngạc nhiên nếu Phạm Thị Hoài có đôi lần từ chối chị là người Việt Nam khi bị người Ðức hỏi.

Có lẽ dưới mắt Trần Mạnh Hảo, Phạm Thị Hoài là một nhà văn dơ dáy nhất, đáng phỉ nhổ nhất, bằng chứng là ông đã rất hằn học khi phê phán PTH.  Còn dưới mắt tôi thì PTH đáng tội nghiệp hơn là đáng ghét.  Chị là một nữ sĩ tài hoa, nhưng tài năng của chị đã quá yểu mệnh.  Cuộc đời đã không đãi ngộ chị thì chị đâu thèm coi đời ra cái thá gì.  Văn chương của PTH hằn học thô bạo, nhưng phê phán của TMH cũng hằn học không kém.  Bạn hãy tự hỏi tại sao cả hai đều hằn học, mất lý trí như nhau?  Theo tôi thì cả hai đều là những hiện tượng, những sản phẩm của đỉnh cao trí tuệ loài người.

oOo

Sau đây xin trả lời một số câu hỏi anh Phùng đưa ra:  

1.  Văn chương tự nó có sứ mạng nào không? 

   Xã hội này vốn dĩ đã không hoàn mỹ.  Văn chương nếu để phản ánh xã hội, tất nhiên phải phơi bày cái tốt lẫn cái xấụ Nhà văn khi cầm bút dĩ nhiên ít nhiều cũng phải trao gửi tâm trạng của mình vào trong đô Nhà văn có quyền viết những điều họ muốn viết, nhưng văn chương của họ có để  phục vụ con người, xã hội, để nói lên chân, thiện, mỹ không lại là chuyện khác.  Cái xấu, cái ác đôi khi cũng cần được nói ra nhầm mục đích hướng thiện.  Văn học đi từ đời sống mà ra, và ngược lại.  Xã hội thì đầy rẫ những nhiêu khê: thiện, ác, đẹp, xấu, hay, dở, nhưng con người ai cũng hướng về cái đẹp.

2.  Nên hay không nên phê phán tác giả dựa vào tác phẩm của họ?

    Tùy!  Ðọc mà không thích thì đừng phê phán.  Tuy nhiên nếu quá tục tỉu, dơ dáy thì mình có thể phản ánh.  Tác giả viết hay thì người đọc khen, viết dở thì họ có thể không có ý kiến, có thể để cho người viết một cơ hội tiến lên, nhưng nếu người viết động chạm, phỉ báng độc giả thì họ  có quyền làm ngược lại.

3.  Trần Mạnh Hảo cho rằng tập truyện Man Nương có "thái độ coi thường, thậm chí mạ lỵ người VN chúng ta nữa" Liệu Trần Mạnh Hảo có đứng trên quan điểm văn học để phê phán tác phẩm này?

    Câu trả lời là không.  TMH đã rất chủ quan phê phán Man Nương.  Ông đã đứng trên quan điểm cá nhân khi đóng vai trò một phê bình gia.  Nếu đứng trên quan điểm văn học thì ông phải khách quan hơn một chút, đừng chê bai thậm tệ, hằn học như trong bài "Văn Chương, hay là một cách Ứng Xử Văn Hóa".

4.  Tình dục trong văn học:

   Tình dục, nếu phải phơi bày trong văn học, không nên lạm dụng bừa bãi.  Tình dục chính nó không có gì đáng tởm.  Trong tình yêu phải có tình dục, vậy tại sao người ta nói đến tình yêu rất nhiều mà lại né tránh tình dục?  Tình yêu mà không có tình dục đi song song thì trở thành tình yêu của thánh mất rồi.  Bản chất của tình dục không có gì xấu  giữa hai người yêu nhau.  Nhưng đây là chuyện kín phòng the, vì vậy cần phải đề cập đến một cách tế nhị.  Chuyện tình dục rất bình thường trong đời sống, nhưng dưới ngòi bút nó trở nên khác thường.  Nó chỉ là mối quan hệ giao cảm giữa người với người.  Tuy nhiên trong cuộc sống không phải chỉ có bấy nhiêu chuyện để nói.  Tình dục đóng vai trò tô điểm, thăng hoa cho đời sống, nhưng không phải là một nhu cầu mật thiết (như ăn, uống, ngủ).  Trong văn chương chỉ nên tả nhẹ, không cần phơi bày, lột trần, tả tệ.

Nếu khai thác chuyện tình dục quá đáng thì thì văn chương loại này chỉ là một dâm thư, cũng như "Cậu Chó" hoặc "Út Lượm" mà thôi.

Bùi Thanh Liêm

Man Nương

Man Nương, tôi gọi em như vậy những buổi chiều bốn mét nhân bốn mét rưỡi nhân hai mét tám màu xanh lơ trong căn phòng trống rỗng tầng ba có hai nhành xanh một thứ cây nào đó tôi không bao giờ biết tên.  

Man Nương, em không rón rén nhưng cũng không thật đàng hoàng băng qua một hành lang dài bếp dầu xô chậu và guốc dép vãi như kẹo trước mỗi cửa phòng nào cũng bốn mét nhân bốn mét rưỡi nhân hai mét tám màu xanh lơ.  

Trước cửa phòng tôi chỉ có một đôi dép nhựa tái sinh nâu thô kệch cở bốn mươi sáu là ít nhất.  Ðộng tác đầu tiên của em là cúi nhón đôi giày tràn trề nữ tính vừa trút ngoài cửa vào theo, đặt chính xác ở góc càng mở cửa càng là tàng hình.  Rồi mới úp mặt vào ngực tôi mở sẳn, rồi hai bàn chân trần tìm trèo lên hai chân tôi cũng đã mở sẳn em có thêm năm centimet bệ đỡ để nhích úp mặt vào cổ tôi, rồi hai cánh tay tìm ghì lên vai tôi để em đu úp mặt vào mặt tôi, thế là tới đích.  

Man Nương, những buổi chiều từ hai giờ đến bốn giờ tôi gọi em như vậy, từ hai giờ đến bốn giờ nắng quái ác tôi chỉ có một chiếc quạt ba mươi nhăm đồng cực kỳ tế nhị muốn đặt kiểu gì nó cũng tự xoay mặt vào tường, hơn nữa từ hai giờ đến bốn giờ thành phố chưa có điện.  Tôi đóng tất cả cửa sổ, mong ánh sáng cũng được tế nhị như cái quạt.  Vì sao? Man Nương, em và tôi chúng ta không phải nhân vật chính trong tiểu thuyết bán chạy nhất.  Ðiều đó đã rõ ràng.  Tôi là một người đàn ông chỉ có chiều cao là chiều cao không gỡ lại được gì.  Khẳng khiu, nhan nhản xương, đốt nọ đốt kia, nhiều tới mức chính tôi cũng chẳng buồn xem chúng có được một hài hoà trật tự nào đó chăng.  Chúng không có.  Em đã nhìn thấy.  Em còn nhìn thấy chỗ khuỷu tay tôi chỗ bẹn chỗ hai tai chảy xuống toàn là nhăn nhó.  Còn chỗ ấy là một cục xám nâu thảm hại không đáng một cái liếc mắt của trường phái nạ giòng âm thầm từng trải.  Ngực thì mỏng tanh.  Móng tay móng chân không cắt theo đường lối.  Quần áo tầm thường.  Người đàn ông này cũng không tỏa hương thèm khát ở môi ở các ngón tay dù ngón run run rờ trên em.  Run run thật.  Vì làm sao tôi tin được đây là không gian ái tình.  Tôi cũng đã nhìn thấy em không phải một trang mỹ nữ với đùi dài thẳng tắp với ngực vênh vểnh và tóc xõa xõa.  Man nương, em chẳng có gì giống thế.  Ðã bao lần em đứng trước gương không biết nên trách khuôn mặt hay trách mái tóc hai thứ nhất định không cùng êkíp.  Rồi cả hai lại hoàn toàn độc lập với những gì còn lại.  Ðã bao lần em gắng thu xếp một tư thế lý tưởng nào đó lúc thì giấu giếm ngực lúc xua đuổi hai cái xương chậu và chủ yếu là thủ tiêu những đường cong ngược, ôi Man Nương! 

Em úp mặt vào mặt tôi.  Chúng mình không biết hôn một cách chuyên nghiệp.  Tôi nghe nói người ta dùng lưỡi tách hai hàm răng.  Em hẳn cũng nghe nói người ta xoay nghiêng mặt một góc bốn mươi lăm độ.  

Nghe nói phải từ từ gỡ hai khuy áo trên.  Phải sững sờ vài giây trước điều kỳ diệu thấp thoáng rồi có hai cách, hoặc vừa dịu dàng cúi xuống đặt môi vừa khe khẽ ngắm như thể đấy làm bằng pha lê bằng sứ Tàu bằng ngọc lan bằng hai giọt sương khổng lồ, hoặc tay phải bao giờ cũng là tay phải có một nhà văn đã nói về nỗi bất hạnh của những kẻ thuận tay trái cuống cuồng mơn nắn vò xé từ bên này qua bên kia từ bên kia qua bên này như thể chẳng kịp như thể nó sắp đột ngột vượt lên thách thức như một dải Hoàng Liên Sơn hay sắp biến mất sau trận động đất, cách hai là cách như dại cách một là cách như ngây.  Còn em, em phải cong người ra phía sau cong mãi cong mãi con tôm của tôi chiếc lạt của tôi.  Tôi mãi muốn làm mái vòm linh động rủ theo em.  Che cái nắng quái ác cái nắng thiếu hẳn đức tế nhị.  

Nhưng nghe nói phải diễn biến tiếp.  

Bây giờ cũng có hai cách.  

Cách một tôi vẫn áo quần nguyên nhè nhẹ trải em ra gấm của tôi vóc của tôi có hai con mắt và một ngón tay.  Em thì mắt khép đùi khép còn lại lồ lộ run từng cơn thụ động.  Cho đến khi em phải lật mình sang nghiêng, e lệ dốc thèm muốn xuống một bên lườn, một nửa sổ xương sườn thấp thỏm.  Tôi mới liếm phơn phớt hai vành tai làm bằng nhung the và hai nhũ đầu có mùi táo tàu.  Ðừng anh làm gì, em phải nói với khăn trải giường như thế câu ấy là bắt buộc.  Nếu không chúng ta là phường đồi trụy.  Một câu nói có sứ mệnh tổng vệ sinh tích cực thân thể xú uế của chúng ta.  Rồi chúng ta lại bốc mùi đã khử trùng của hành lang bệnh viện.  

Cách hai nghe nói phải oanh liệt hơn.  Như thể hai dòng sông đã sốt ruột chảy và chảy qua bao nhiêu phong cảnh qua những bè gỗ thả những áo quần giặt đùm đụp những đập thủy điện xây vội những vô bê tần ngần, để bây giờ đổ ập vào nhau.  Không có tôi trước hay em trước.  Không có sĩ diện và những chùm tiết hạnh khả phong treo hoài phòng khách.  Tôi phải ồn ào giải phóng em khỏi lớp trong lớp ngoài lớp lịch sự lớp văn minh giải phóng em khỏi lòng tự trọng quá sâu sắc.  Tất cả sẽ rơi là tà hoặc cuộn thành mả thành đụn vô chủ như trên mặt trăng.  Rất gợi cảm.  Rồi tôi cũng hùng hổ lộn vèo qua đầu chiếc sơ mi trong khi một tay lần này tay trái vẫn giữ em.  Dòng sông của tôi đừng chảy ra biển.  Rồi chúng ta phải gầm gừ.  Ở cách hai này gầm gừ là bắt buộc.  Lẽ ra tôi dùng thêm từ rên rỉ.  Nhưng trong tai tôi từ ấy xấu xí như chiếc cà vạt phải đeo đúng cách vào các dịp nào đó.  Em không có cơ hội nói một câu gì vì tôi bịt kín miệng em tôi lấp hết các cửa ngõ ngay từ đầu tôi ào ào đánh phá bằng nhiều tốc độ vừa đánh vừa kìm.  Cứ như ý tôi thì thành lũy này cho phép trọn vẹn hai tiếng đồng hồ từ hai giờ đến bốn giờ.  Cho đến khi mỗi đứa đều băng qua điểm ích kỷ tuyệt vời chỉ còn đủ sức thán phục nhau bằng cách thiếp đi năm phút trong khi tay nắm tay nhau.  Nếu không chúng ta là phường bạc bẽo.  

Vẫn hoặc là như dại hoặc như ngây.  

Nhưng đã xác định, tôi và em chúng ta không ở trong tiểu thuyết bán chạy nhất.  Nghe nói thì thế đấy.  Nghe nói thì người ta yêu nhau cứ như thế một sự kiện.  Cứ như thể tiệc tùng.  Cứ như thể Niết Bàn.  Tôi không có ý chống lại các superlatives như hồi vị thành niên, nhưng đã từng lên khỏi một vài tiệc lớn nơi quý ông quý bà mỗi người một chiếc ly trong tay xoay hoay trình bày một phong độ.  Tôi đã quẳng chiếc ly của mình vào một lùm cây gần nhất rồi chuồn.  Và cũng từng chuồn khỏi một vài Niết Bàn nơi các quý vị nâu sồng lườm nguýt nhau vì xôi oản và chứng chỉ phong di tích lịch sử.  Ðã được xếp hạng.  

Nghĩa là tôi rất yên tâm vì những buổi chiều màu xanh lơ ấy không giống như nghe nói.  

Giống làm sao được.  Tôi cứ nhìn kỹ vào cuộc sống của mình, soi đi soi lại, như tự nghiện, như rắp tâm viết hồi ký, thì thấy rõ.  Không có sự kiện đáng bàn tít lớn nào xảy ra với tôi.  Hồi nhỏ chắc tôi cũng đã lên sởi, đã mấy lần gãy tay và mắc chứng táo bón, chứng bỏ học, chứng lười đánh răng.  Tất cả những chuyện đó thật đáng yêu nhưng chúng chẳng cho phép tôi thành chú bé khác thường.  Tôi cũng đã là cái giá áo cho những trang phục hiếu chiến nhất là suốt một tuổi vị thành niên.  Hồi ấy mỗi ngày tôi búng ngón tay và nhổ nước miếng mấy trăm lần.  Từng cái lông chân của thiên hạ đều khiến tôi giận dữ và kinh tởm.  Sau khi thấy thế chỉ tổ cho bà con khu phố được giải trí không mất tiền, tôi chuyển qua trầm ngâm.  Ngay từ hồi ấy tôi đã hiểu thấu đáo ý nghĩa của việc lặng ngồi nhấm nháp một tách trà ở ngã tư Hòa Mã, nơi cứ hai tuần tàu điện lại chẹt chết ai đó.  Ngay từ hồi ấy tôi đã tập dượt những ý nghĩ bao quát về số phận.  Tôi nghĩ ngợi về sự cẩu thả không thể tin được của con người trong cái cách họ im im đóng cửa cãi lộn hoặc an ủi nhau tất cả thường diễn ra quanh mâm cơm người này gắp thêm một miếng cho người kia người khác thì hất nước mắm ra chiếu, trong cái cách họ lê dép đi ra đường hoặc dính chặt vào yên xe đạp, trong cái cách họ chào nhau bằng những câu xoi mói, họ vén quần đái giữa phố một cách khiêu dâm, họ ngồi chồm hổm ở khắp mọi nơi như những con khỉ vui sống, họ tỏ tình không ý nhị gì cho lắm, họ sực nức mùi cá biển cắt ô toàn thành phố trong cùng một ngày.  Tôi nghĩ ngợi rất nhiều về tương lai.  Tương lai khi ấy đối với tôi vẫn còn là ngôi sao treo khuất ở đâu đó.  Tôi cũng bỏ công lên đường tìm kiếm những kẻ giống mình, nghĩa là những kẻ trầm tư chĩa mắt vào cuộc đời mà họ chưa từng sống.  Nhưng đấy là nhận định bây giờ.  Thưở ấy tất nhiên tôi lang thang đi tìm tri âm như một kẻ đã sống quá đủ kể cả đời sống tình ái.  Có một cô tên Lan hơn tôi mấy tuổi chịu trách nhiệm về điều đó.  Chúng tôi ngồi ở công viên Pasteur rồi chạy tuốt lên đường Lê Phụng Hiếu trốn công an và hai dân vệ.  Cuối cùng ở con dốc gần lò mổ tôi mới biết cô nàng là nạn nhân của bệnh đậu mùa và hôi rình ở miệng ở nách còn những chỗ khác tôi hoàn toàn lú lẫn.  Thế là quá đủ.  Tôi cặp kè sống chết với Vũ và Lâm.  Vũ là một đứa lẻo khoẻo thích đội mũ phớt biết kéo vĩ cầm xuất thân giáo sư cả bố lẫn mẹ.  Trên thế gian này không có ai đáng cho nó nói chuyện dù chỉ là câu thế nào khỏe chứ.  Vì thế sự trầm ngâm của tôi là hợp cách.  Lâm lại là hình ảnh của rất muốn dùng bạo lực.  Vì lý do tổng quát, nó bị ám ảnh bởi ý nghĩ rằng chỉ riêng sự có mặt của nó trên đường phố đã đủ là lời tuyên án trực tiếp nhất nếu không muốn nói là sự khủng bố đầy hân hoan với tất cả những gì còn lại, nó với bộ râu quai nón tương lai với cặp mắt chứa chan tình cảm và đôi môi cố mím để khỏi mếu mếu cười cười.  Rút cục chúng tôi cũng chỉ là một bộ ba phổ biến bao giờ người ta cũng ưa chuộng con số ba.  Làm như nhân ba thì phấn chấn hơn nhân bốn.  Tất cả những chuyện ấy cũng thật đáng yêu thật đáng nhớ lại kể lại với gia thêm một chút bột canh Việt Trì.  Nhưng sòng phẳng mà nói những sóng gió tuổi choai choai ấy đến một lúc nào đó bỗng nhiên đi đâu hết.  Tôi chẳng biết bây giờ Vũ đã đội chiếc mũ phớt bao nhiêu trong cuộc đời.  Lâm đã lầm bầm nguyền rủa bao nhiêu lưỡi dao cạo.  Một ngày nào đó gần đây tôi chợt nhìn thấy Vũ dắt chiếc một linh ba mặt mũi đầy tự trong kiểu trí thức thuộc địa và theo sau một quãng nghi binh là một nàng đeo kính cố tách khỏi môi trường.  Tóc nàng để rất dụng ý.  Khóe miệng thì chán chường căng thẳng.  Những phụ nữ hạng siêu việt này chỉ có một mục đích trong cuộc đời là săn tìm một người đàn ông có thể hiểu mình được.  Họ quá là không đơn giản chút nào.  Tôi mừng cho Vũ từ đằng sau.  Thế mà nó đã tìm được ai đó đáng cho nó nói chuyện.  Thế mà nó trưởng thành, đã có một đời sống xã hội thật rồi cứ nhìn cách nó chọn xe pháo thì biết.  Còn Lâm đôi ba lần lướt qua ngay sát mũi tôi nhưng tôi chẳng kịp đánh hơi xem nó là ai.  Mà tôi chắc cũng không dậy mùi VIP khiến nó phải miễn cưỡng ngoảnh lại.  Nó đã quệt vỡ cái đèn xi-nhan bên trái của tôi để lách lên chui qua chiếc chân tàu ở đầu đường Khâm Thiên, nó tỏ ra biết quý thời gian ở tình huống chắn tàu như phần lớn người Hà Nội hiện đại và cũng giống như phần lớn người Hà Nội hiện đại nó không xin lỗi.  Thế cũng là một trưởng thành.  

Man Nương, chẳng bao giờ em cật vấn tôi tôi cật vấn em xem chúng ta có đáng một hàng tít lớn nào không.  Cứ thử nghĩ xem khi người ta đẹp khi người ta cường tráng người ta nổi tiếng và giàu có mà lại còn yêu nhau và yêu nhau hợp đạo lý thì có gì mà nói nữa.  Hoặc khi người ta bị xô vào nhau như Chí Phèo Thị Nở thì cũng chỉ cần nói một lần trong sách vở là đủ.  Chúng ta chẳng có gì giống thế.  

Tôi rất mừng thấy em không phải hạng phụ nữ siêu việt như trên vì tôi không thích là mục đích của đời em.  Nếu như thế tôi sẽ bứt rứt tôi sẽ gồng lên và một lúc nào đó cái không gian ái tình màu xanh lơ nóng hầm hập trơ trụi của chúng mình dứt khoát sẽ biến thành vũ đài.  Tôi sẽ vung vẩy hò hét ở đó trên cơ sở cặp mắt sáng rực của em.  Không, vì tôi biết tới gần giây phút sung sướng thực nhất có một màn mây mỏng đùng đục kéo qua mắt em, trông em đau đớn thất thần như trong cơn vượt cạn, rồi ở cái điểm ích kỷ tuyệt vời ấy em lờ đờ nhắm mắt khẽ trào ra một hai giọt lệ, còn tôi thì khụt khịt như bị ngạt mũi.  Theo thẩm mỹ riêng của tôi như thế đáng cảm động hơn vũ đài.  

Tôi cũng rất mừng thấy em không phải hạng phụ nữ nổi loạn muộn mằn.  Em không có một quá khứ dại dột nào để bây giờ phải cân bằng.  Em cũng không hầm như chúng mình trong nhiệt độ cao của những tâm hồn bây giờ mớt biết bốc cháy.  Em lại càng không xoa dịu lương tâm bằng cái cách phổ biến là vò xé nó.  Không phức tạp, không riết róng, không ồn ào.  Nếu cần nói về em, tôi luôn chỉ biết em không như thế nào.  Cứ trử dần đi trử dần đi, có thể còn lại là em, ôi Man Nương! 

Tôi thường hết lòng ngắm em vào lúc hai giờ năm phút và bốn giờ kém năm phút.  Hai giờ năm phút em gỡ tóc ra và chải.  Bốn giờ kém năm phút em chải và búi tóc lên.  Bao giờ cũng là cái lược ấy, cũng nhựa tái sinh, cũng màu xanh lơ, bán rất nhiều ở các mẹt hàng xén ngoài chợ.  Tôi không thể hình dung em với một cái lượt khác.  Ðến nỗi buổi chiều cuối cùng tôi đã hỏi xem em cái lược ấy.  Em nhẹ nhàng bảo như thế có xúc phạm vợ anh không.  Tôi cười trừ và bỏ ngay ý định.  tôi không cho phép ai cho phép cái gì xúc phạm vợ tôi ngoài chính tôi.  Nàng cũng biết thế và nàng không đau đớn quá mức cần thiết.  

Ở khoảng giữa hai lần chải đầu, tất cả diễn ra đều đều, trật tự.  Tôi đã nói rồi, không có sự kiện.  Ðầu tiên em lơ đãng liếc qua một hai mẩu báo rơi chểnh mảng trên sàn tôi thường mua bánh mì kẹp trong giấy báo.  Trong khi đó, tôi kiểm tra một lần nữa các cửa sổ rồi rót nước lọc cho vào cái nắp phích.  Tôi tới ngồi bệt trên sàn cạnh em, quạt quạt bằng bia tờ phụ san thể thao văn hóa.  Có Madonna và Maradona.  Chẳng bao giờ tôi đưa ra một nhận xét tích cực về áo quần và mùi hương của em vì với em tôi không nỡ nịnh.  Em trang phục theo lối tổng thể không thay đổi nên mọi nhận xét về biến cách của chi tiết một cái cổ áo dăm ba cái cúc mấy đường chít chít lượn lượn đều vô ích.  Chỉ có một lần em giắt thêm hoa ngọc lan trong nịt vú.  Ðấy không còn là biến cách mà là một phá cách đàng hoàng.  Nhưng chỉ một lần em không lặp lại chẳng hiểu vì sao tôi cũng không hỏi.  

Rồi lượng chừng mẩu báo đã dẫn luận xong, tôi đỡ em nằm xuống, vẫn ngay trên sàn nhà chỉ thêm hai chiếc gối chứ chẳng giường chiếu khăn khiếc trải gì hết.  Hai chiếc gối bọc cùng loại vải kê ô cùng một đường may như đôi quần đùi của tôi.  Em sẽ không nói gì với khăn trải giường, phải rồi, đấy là một tất yếu.  Trong cái ánh sáng khó tả đã được tôi dàn xếp trước, trên nền gạch vàng nhờ nhợ và từ góc nhìn chênh chếch xuống trông em thật tươi.  Mi mắt sẫm hơn, vành môi rõ ràng hơn, gò má thanh thoát hơn.  Tôi ôm em một lúc vừa ôm vừa quạt vẫn phẩy đi là Madonna phẩy về là Maradona.  Ðược khoảng trăm cái tôi mỏi tay em cũng tự động nhích ra.  Ðến lượt những câu chuyện bâng quơ.  Có gì mới không em.  Có gì mới không anh, hai câu hỏi và hai cái lắc đầu thế là hết năm phút.  Ðấy là tốc độ sống bình thường, tôi biết có những người còn chậm hơn.  Chúng ta đào đâu ra từ bốn giờ chiều hôm trước đến hai giờ chiều hôm sau những thông tin túi bụi.  Tôi với em chúng ta thuộc loại chưa từng gửi đi đâu một bức điện khẩn.  May lắm mỗi người trong chúng ta có được một hai quyết định tạm gọi là quan trọng trong cuộc đời.  Trong cả cuộc đời, tôi muốn nhấn mạnh.  Hai mươi hai tiếng đồng hồ chỉ vừa xoẳn cho ta tự nhiên già đi một chút không nhận thấy, tự nhiên quên đi một cái gì không rõ, tự nhiên ra ra vào vào thêm mấy lượt ở ngay cửa nhà ta mà thôi.  Nghe thì chán nhưng thực ra tất cả những chuyện ấy cũng thật đáng yêu.  Vì thế tôi vẫn đầy hứng khởi theo sát những chuyện không mới của em.  Hôm nay con bé hàm em lại nhất định không chịu đi nhà trẻ.  Hôm nay em gặp chị ấy chị ấy ở đầu chợ.  Hôm lâu lắm không gặp trông có vẻ béo ra.  Lý tưởng thẩm mỹ của em là béo tôi có thể hiểu được.  Hôm nay hôm nay hôm nay.  Tôi không có khả năng miêu tả cuộc đời mình giản dị sinh động như thế, nên lòng dâng tràn âu yếm.  Và bắt đầu run run rở trên em.  Làm sao tôi tin được đây là không gian ái tình.  

Em nhổm dậy, xoay lưng cởi áo, tôi cũng nhốm dậy xoay lưng.  Bên nào ra bên ấy không có cảnh ngổn ngang vô chủ.  Trung thành với truyền thống mảnh trong vẫn ở trong mảnh ngoài vẫn ở ngoài ngăn nắp trên sàn.  Em không hề biết trên đời này có cái gọi là hiệu ứng đồ lót.  Còn tôi cũng không hề biết cách nâng niu những thiên thể bé nhỏ ấy tôi sợ chúng tuột qua kẽ ngón tay.  Rồi chúng ta cùng quay nhanh lại cùng trườn vội vào lòng nhau cùng nhìn sâu vào mắt nhau thết là mắt khỏi chạm vào những chỗ khác.  Tay cũng thế môi cũng thế nói chung cái nào vào cái ấy rồi tất cả cùng trật tự đi tới đích, hoặc thỉnh thoảng cũng không đi tới đích.  Tinh thần chung là không sáng tạo.  Có thể tôi luôn tỏ ra sung sướng hơn tình cảm thực một chút.  Có thể tôi tìm cách giấu giếm một vài cố gắng.  Và có thể em một đôi lần cùng nhẫn nại nằm đó cho cái tình yêu thật kém điêu luyện này có chỗ mà đậu vào.  Có thể như vậy.  Ðấy không là những động tác giả.  Ðấy chỉ là để thay thế những xin lỗi cám ơn tương kính như trong hội nghị mà chúng ta chẳng thể du dương cất lên.  

Sau đó đến lượt em quạt, quạt mãi quạt mãi.  Vài chục nghìn chiếc tôi đếm không chính xác vì lần nào cũng thể đúng lúc ấy hai nhành xanh một thứ cây nào đó tôi không bao giờ biết ten đột ngột lách qua một khe cửa sổ nhòm vào.  Như một nụ cười hiền.  Nhân chứng duy nhất đây, kẻ khích lệ duy nhất đấy.  Tôi quên bẳng những đốt xương nhan nhản của mình, quên sự trầm tư, quên rằng bên cạnh tôi em đã thu xếp được một tư thế lý tưởng từ lâu; tôi nháy mắt và đánh lưỡi với một con thạch sùng treo lặng phắc trên trần: tôi ư ử trong cổ họng: Man nương ơi man nương.  Không bao giờ em biết tôi gọi em như thế.  

Buổi chiều cuối cùng đợi em búi tóc xong tôi đã bẻ một trong hai nhành xanh ấy trao cho em.  Em chớp chớp mắt ngạc nhiên rồi bỏ nó vào chiếc túi cán bộ thường đeo kéo phécmơtuya thật chặt.  Một nửa nụ cười hiền nhàu nát theo em vượt qua lại một hành lang dài bếp dầu xô chậu và guốc dép vãi như kẹo...  

Tôi định bụng đem theo nốt nhành xanh còn lại sớm hôm sau khi giả từ Hà Nộị Nhưng việc ra đi bận rộn khiến tôi quên đi mất.  Căn phòng của tôi đã bán.  

Phạm Thị Hoài