Πανεπιστημιακές σπουδές από απόσταση με ή χωρίς δια ζώσης Ομαδικές Συμβουλευτικές Συναντήσεις;

Ημερομηνία δημοσίευσης: Aug 26, 2013 2:14:26 PM

1. Περίληψη

Η πρόσωπο προς πρόσωπο επικοινωνία υπερέχει αναμφισβήτητα σε σύγκριση με κάθε μορφής τηλεπικοινωνίας. Στις ΟΣΣ συντελείται υποκίνηση και εμψύχωση των διδασκομένων από τον διδάσκοντα. Επέρχεται αλληλογνωριμία των συμμετεχόντων σε αυτές και αναπτύσσεται η μεταξύ τους συνεργασία. Βοηθούνται οι φοιτητές της ΑεξΑΕ να ξεπεράσουν τους φόβους και το αίσθημα απομονώσεως που συχνά έχουν και ο Καθηγητής Σύμβουλος γνωρίζει τις ιδιαίτερες εκπαιδευτικές ανάγκες του καθενός.

Η μη ύπαρξη ΟΣΣ συνιστά μεγαλύτερη «ανοικτότητα» της εκπαιδεύσεως. Όταν δεν υπάρχουν ΟΣΣ η υποκίνηση και η συμβουλευτική καθοδήγηση των φοιτητών γίνεται με την χρήση των ΤΠΕ. Ιδιαιτέρως, οι Ομαδικές Συμβουλευτικές Τηλεσυναντήσεις μπορούν να αναπληρώσουν σε μεγάλο βαθμό τις ΟΣΣ, αλλά όχι εντελώς. Γι’ αυτό το σύστημα που συνδυάζει ΟΣΣ και ΟΣΤ με παράλληλη χρήση όλων των δυνατοτήτων σύγχρονης και ασύγχρονης επικοινωνίας μπορεί να θεωρηθεί το καλύτερο.

2. Εισαγωγή

Κατά τη διάρκεια της φοιτήσεως σε ένα πρόγραμμα σπουδών εξ αποστάσεως, η μαθησιακή διαδικασία γίνεται με την κατ’ ιδίαν μελέτη από τους φοιτητές κυρίως εντύπου διδακτικού υλικού το οποίο είναι κατάλληλα προσαρμοσμένο[1] για την Ανοικτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση (ΑεξΑΕ), καθώς και με την εκπόνηση γραπτών εργασιών. Όσο προσεκτικά-όμως- και αν μελετά κανείς το διδακτικό υλικό, χρειάζεται και η υποστήριξη - υποκίνηση ενός Καθηγητού Συμβούλου, ο οποίος θα τον καθοδηγεί και θα επιλύει τις κατά καιρούς αναφυόμενες απορίες του. Αυτό σημαίνει ότι χρειάζεται να έχει επικοινωνία μαζί του. Η επικοινωνία μπορεί να γίνεται εξ αποστάσεως μέσω αλληλογραφίας, ηλεκτρονικής αλληλογραφίας, τηλεφώνου κ.λπ., ή και εκ του σύνεγγυς μέσω της οργανώσεως Ομαδικών Συμβουλευτικών Συναντήσεων (ΟΣΣ).

Το μεγαλύτερο μέρος της επικοινωνίας μεταξύ δύο ανθρώπων που συνομιλούν γίνεται με μη λε­κτικά μηνύματα. Με την «γλώσσα του σώματος», όπως λέγεται. Δηλαδή από τις κινήσεις, τις χειρονομίες και τις εκφράσεις του προσώπου κάποιου την ώρα που συνομιλεί. Μάλιστα, σύμ­φωνα με σχετικές έρευνες μόνον των 7% της επικοινωνίας συντελείται με τον λόγο. Το υπό­λοιπο 93% της επικοινωνίας συντίθεται, αφ’ ενός μεν από τον τόνο και τις διακυμάνσεις της φωνής (38%) και αφ’ ετέρου –κατά μείζονα λόγο- από τη λεγόμενη «γλώσσα του σώ­μα­τος» (55%) (Κόκκος & Λιοναράκης 1998). Αυτό σημαίνει ότι η επικοινωνία ανθρώπων πρό­σω­πο προς πρόσωπο υπερτερεί της αντίστοιχης που γίνεται εξ αποστάσεως με ανταλλαγή ηχη­τικών (τηλεφωνικές συνδιαλέξεις) ή γραπτών μηνυμάτων (επιστολές, ηλεκτρονικά μηνύματα κ.λπ.).

Το Ανοικτό Πανεπιστήμιο της Κύπρου, όπως άλλωστε το αντίστοιχο της Ελλάδος, χρησιμοποιούν γενικώς τη μέθοδο των ΟΣΣ για την προαγωγή της μαθησιακής διαδικασίας στα προγράμματα σπουδών τα οποία παρέχουν. Κάποια άλλα Πανεπιστημιακά ιδρύματα (όπως, λ.χ. το Ανοικτό Πανεπιστήμιο της Καταλωνίας) δεν χρησιμοποιούν αυτήν την μέθοδο και στηρίζονται κυρίως στη χρήση των Τεχνολογιών της Πληροφορικής και της Επικοινωνίας (ΤΠΕ). Ποια είναι τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της κάθε περιπτώσεως; Μπορεί η ηλεκτρονική επικοινωνία να υποκαταστήσει επαρκώς την πρόσωπο προς πρόσωπο; Αυτά τα ζητήματα πραγματεύεται η παρούσα εργασία, αξιολογόντας τις συνέπειες από την ύπαρξη ή μη του θεσμού των ΟΣΣ στην εκπαιδευτική διαδικασία.

3. Η Ύπαρξη ΟΣΣ στην ΑεξΑΕ

Κατά τις ΟΣΣ, η πρόσωπο προς πρόσωπο επικοινωνία διδάσκοντος-διδασκομένου είναι αναμφιβόλως πιο αποτελεσματική από την εξ αποστάσεως. Το μήνυμα που στέλνει ο ομιλών συνοδεύεται και από τα μη λεκτικά χαρακτηριστικά που αναφέρθηκαν προηγουμένως. Αυτά τα μη λεκτικά στοιχεία είναι αρρήκτως συνδεδεμένα με τα λόγια και λειτουργούν μαζί με αυτά ως σύνολο για να γίνει το μήνυμα που θέλει να μεταδώσει ο ομιλών πλήρως κατανοητό (Κόκκος & Λιοναράκης 1998). Αυτό φυσικά, λειτουργεί αμφίδρομα. Τα λόγια του διδάσκοντος γίνονται πιο κατανοητά από τους διδασκομένους, καθώς και τα λόγια των διδασκομένων από τον διδάσκοντα. Ακόμη, ο ομιλών μπορεί να διαπιστώσει από την εν γένει συμπεριφορά των ακροωμένων εάν δίδουν προσοχή στα λόγια του, εάν συμφωνούν, διαφωνούν ή αδιαφορούν (στο ίδιο).

Η φυσική παρουσία Καθηγητού – φοιτητών στις ΟΣΣ συντελεί ακόμη στην ανάπτυξη της αλληλεπίδρασης μεταξύ τους και στην δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης και συνεργατικότητος (Κόκκος 1998). Εκτός από τις επεξηγήσεις, συμβουλές και πληροφορίες που δίδονται σε αυτές τις συναντήσεις, που θα μπορούσαν να δοθούν και εξ αποστάσεως, στις ΟΣΣ γίνονται ασκήσεις, επεξεργασία απόψεων, αξιολόγηση και προγραμματισμός εκπαιδευτικών δράσεων και εμπεδώνονται αποκτηθείσες γνώσεις μέσω δραστηριοτήτων, συζητήσεων, μελέτης περιπτώσεων, παίξιμο ρόλων και άλλες μορφές συνεργατικής μαθήσεως (στο ίδιο). Όλα αυτά θα ήταν πολύ δύσκολο έως αδύνατο να πραγματοποιηθούν με τα σημερινά τεχνολογικά μέσα εξ αποστάσεως.

Ένα ιδιαίτερο πλεονέκτημα των ΟΣΣ, το οποίο αναφέρει ο Race (1999) είναι ότι σ’ αυτές οι φοιτητές –με τους κατάλληλους χειρισμούς του διδάσκοντος- έχουν την δυνατότητα να ξεπεράσουν τους δισταγμούς και τις φοβίες τους, ιδιαιτέρως το αίσθημα της απομονώσεως με το οποίο έρχονται συχνά αντιμέτωποι οι εξ αποστάσεως φοιτούντες. Ο διδάσκων έρχεται στις ΟΣΣ, όχι μόνον για να δώσει, αλλά και για να πάρει, δηλαδή να γνωρίσει τους φοιτητές του (στο ίδιο). Ο Rogers (2005) τονίζει ότι ο κάθε φοιτητής έχει αναπτύξει έναν ιδιαίτερο τρόπο μαθήσεως βάσει των ικανοτήτων και εμπειριών του. Ο εκπαιδευτής καλείται να αντιληφθεί τον εξατομικευμένο αυτό τρόπο μαθήσεως του καθενός εκπαιδευομένου και να τον λάβει υπ’ όψη του κατά το σχεδιασμό της συμβουλευτικής του μεθόδου.

Από τα προηγούμενα προκύπτει ότι ο Καθηγητής – Σύμβουλος στο σύστημα της ΑεξΑΕ δεν είναι ο από καθέδρας διδάσκαλος. Είναι κυρίως εμψυχωτής με κύριο καθήκον να υποκινεί τους φοιτητές του στο να αναπτύξουν μόνοι τους την μαθησιακή διαδικασία, της οποίας είναι συντονιστής (Knowles 1998). Η ΟΣΣ είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο στα χέρια του. Διότι, αυτό που πρέπει να τονισθεί ιδιαιτέρως, είναι ότι ο κύριος σκοπός των ΟΣΣ δεν είναι η από καθέδρας διδασκαλία, αλλά -μέσω των δράσεων που περιεγράφησαν προηγουμένως- η αλληλεπίδραση, η επαφή μεταξύ των συμμετεχόντων για την καλλιέργεια της ικανότητος του να μαθαίνουν οι φοιτητές πώς να μαθαίνουν, καθώς και τις διαδικασίες της αυτοαξιολογήσεως. Των μηχανισμών δηλαδή, που προάγουν την εξ αποστάσεως διδασκαλία (Παπαευθυμίου – Λύτρα 2001). Για το λόγο αυτό πολλοί φοιτητές προτιμούν την συμβουλευτική τους καθοδήγηση μέσω ΟΣΣ, ακόμα και σε περιπτώσεις που μπορούν να επιλέξουν και μεταξύ άλλων περισσότερο «ελαστικής» μορφής τρόπων καθοδηγήσεως, όπως λ.χ. η καθοδήγηση μέσω κινητού τηλεφώνου (Funk & Carr 1998).

Πρέπει να σημειωθεί, ότι ειδικότερα οι Έλληνες φοιτητές, έχοντας προσαρμοσθεί στο παραδοσιακό δασκαλοκεντρικό διδακτικό πρότυπο, παρουσιάζουν ένα βαθμό δυσκολίας στη προσαρμογή τους στα πρότυπα της ΑεξΑΕ και χρειάζονται την βοηθεια του Καθηγητού συμβούλου (στο ίδιο). Όπως αναφέρει ο Κόκκος (2001) η εμμονή των Ελλήνων φοιτητών του ΕΑΠ στον παραδοσιακό τρόπο διδακαλίας οδηγησε στην αύξηση του αριθμού των ΟΣΣ ανά θεματική ενότητα κατά μία, σε σχέση με τον αρχικό σχεδιασμό (Μαρίνος-Κουρής & Παναγιώτου 2005).

Ειδικά, λοιπόν, για τους Έλληνες φοιτητές των Ανοικτών Πανεπιστημίων (ΕΑΠ και ΑΠΚΥ) οι ΟΣΣ θεωρούνται λίαν σημαντικές. Αυτό είναι και το συμπέρασμα σχετικής έρευνας σε δείγμα φοιτητών του ΕΑΠ. Στο ερώτημα ποια από τα επόμενα μέσα νομίζετε πως θα μπορούσαν να σας βοηθήσουν περισσότερο για τη διεκπεραίωση των σπουδών αλλά και της εκπαιδευτικής διαδικασίας στο ΕΑΠ, μέσα από έναν κατάλογο 14 μέσων, συμπεριλαμβανομένων και διαφόρων ειδών ΤΠΕ, οι φοιτητές ζήτησαν περισσότερο εκπαιδευτικό λογισμικό σε CD-rom και DVD σε ποσοστό 83,95% και περισσότερες ΟΣΣ σε ποσοστό 66.67% ενώ τα ποσοστά της βιντεοδιασκέψεως και της τηλεδιασκέψεως ήταν 41,98% και 37,04% αντιστοίχως. Όταν ζητήθηκε από αυτούς να ιεραρχήσουν τις απαντήσεις τους, τότε οι περισσότερες προτιμήσεις σημειώθηκαν στο αίτημα για περισσότερες ΟΣΣ . Γενικώς από τα πορίσματα της έρευνας προέκυψε η επιθυμία των φοιτητών του ΕΑΠ για περισσότερες ΟΣΣ, και τη συνεργασία «πρόσωπο προς πρόσωπο», παρά το ότι ένα σημαντικό μέρος των φοιτητών του δείγματος δεν διέμεναν στις πόλεις διεξαγωγής των ΟΣΣ (Παναγιωτακόπουλος & Βεργίδης 2006). Άλλη μία έρευνα που διεξήχθη μεταξύ Καθηγητών-Συμβούλων και φοιτητών του ΕΑΠ για την χρησιμότητα των ΟΣΣ, διεπίστωσε ότι και οι δύο παράγοντες συμφωνούν στη χρησιμότητα των ΟΣΣ για την μαθησιακή διαδικασία, και ταυτοχρόνως προτείνει –μεταξυ των άλλων- την συχνότερη επικοινωνία καθηγητών-φοιτητών μέσω τηλεσυναντήσεων και γενικώς των ΤΠΕ (Τζουτζά 2010).

4. Η Απουσία ΟΣΣ στην ΑεξΑΕ

Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της ανοικτής εκπαιδεύσεως είναι το δικαίωμα του φοιτητή να προσδιορίζει ο ίδιος τον τόπο, το χρόνο και το ρυθμό της μελέτης του (Λιοναράκης & Λυκουργιώτης 1998, 1999). Ο καθορισμός, Ομαδικών Συμβουλευτικών Συναντήσεων σε συγκεκριμένο κάθε φορά τόπο και χρόνο, μπορεί να θεωρηθεί ως περιοριστικός παράγοντας της «ανοικτότητας» ενός συστήματος σπουδών. Υπό αυτήν την έννοια τα Πανεπιστήμια που εφαρμόζουν την τακτική του e-learning θα ήταν δυνατόν να χαρακτηρισθούν πιό «ανοικτά» από αυτά που συμπεριλαμβάνουν ΟΣΣ στο σύστημά τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το Ανοικτό Πανεπιστήμιο της Καταλωνίας το οποίο στηρίζεται κυρίως στο διαδίκτυο και την ηλεκτρονική επικοινωνία διδασκόντων - φοιτητών (Sangrà, 2002). Το Εκπαιδευτικό αυτό ίδρυμα δημιουργεί την αίσθηση εικονικής Πανεπιστημιουπόλεως με ηλεκτρονικές τάξεις και διαδικτυακές βιβλιοθήκες, χρησιμοποιώντας πολύ το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και τις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτυώσεως (Cobarsi 2007). Αλλά, προχωρώντας έτι περισσότερο στην χρήση των ΤΠΕ, μεταχειρίζεται ακόμη τις συσκευές κινητών τηλεφώνων και των mp3-players ώστε ο φοιτητής να ρυθμίζει την φοίτησή του μόνος από παντού και οποτεδήποτε ("Παρουσίαση", n.d.). Μπορούν όμως όλα αυτά να αντικαταστήσουν επαρκώς τις ΟΣΣ;

Πριν την πρόοδο της τεχνολογίας, ο μόνος τρόπος εξ αποστασεως επικοινωνίας διδάσκοντος-διδασκομένου ήταν η αλληλογραφία. Γι’ αυτό άλλωστε και τα εξ αποστάσεως προγράμματα σπουδών ονομάζονταν «σπουδαί δι’ αλληλογραφίας». Έπειτα επιστρατεύθηκαν τα ραδιοφωνικά και αργότερα τα τηλεοπτικά προγράμματα. Χαρακτηριστικώς να αναφερθεί ότι το Βρετανικό Open University είχε αποκληθεί γι’αυτό το λόγο «Πανεπιστήμιο του αέρα» (Λιοναράκης 1998, 1999). Με αυτόν τό τρόπο οι Καθηγητές μπορούσαν να μεταδίδουν τα μαθήματά τους στους φοιτητές χωρίς το εμπόδιο του τόπου. Υπήρχε όμως το εμπόδιο του χρόνου: μόνον σε συγκεκριμένες ημέρες και ώρες είχαν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν τις διδακτικές εκπομπές. Επιπλέον, αυτή η επικοινωνία ήταν μονόδρομη. Οι φοιτητές δεν μπορούσαν να παρέμβουν και να εκφράσουν ερωτήσεις ή απορίες. Αυτό όμως το πρόβλημα μπορούσε να λύση η τηλεφωνική επικοινωνία. Η εξέλιξη της τεχνολογίας αργότερα επέτρεψε την χρήση καταγεγραμμένων μαθημάτων σε κασέτες ήχου και βιντεοκασέτες (αργότερα CD, DVD), τα οποία αίρουν και το χρονικό εμπόδιο, καθώς ο φοιτητής μπορεί να ακούσει ή να δει το καταγεγραμμένο υλικό όποτε και όσες φορές επιθυμεί. Ο Καθηγητής Dr. Kofi Poku Quan-Baffour (2005) υποδεικνύει τη χρήση ηχογραφημένων μαθημάτων για την προαγωγή της μαθήσεως στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Και αυτά μπορούν να υποκαταστήσουν εν μέρει την φυσική παρουσία του φοιτητή κατά την συμμετοχή του στα μαθήματα του Καθηγητού ή σε συμβουλευτικές συναντήσεις. Όμως, όπως είδαμε στην προηγούμενη ενότητα, στις ΟΣΣ γίνονται πολύ περισσότερα πράγματα από μια απλή ακρόαση διδασκαλίας. Το να έχει στη διάθεσή του ηχογραφημένα τα όσα ειπώθηκαν σε μια ΟΣΣ, επίσης είναι βοηθητικό, αλλά όχι τόσο όσο η ζωντανή του συμμετοχή στις δραστηριότητες που έγιναν εκεί. Η εμφάνιση –ωστόσο- του διαδικτύου άνοιξε νέους ορίζοντες στην εξ αποστάσεως επικοινωνία διδάσκοντος - διδασκομένου.

Οι ΤΠΕ μηδένισαν τις ταχύτητες και αύξησαν την ποικιλία στους τρόπους επικοινωνίας. Υπάρχει πλέον η δυνατότητα λήψης και αποστολής σε μηδενικό χρόνο ηλεκτρονικών γραπτών κειμένων (ηλεκτρονικά βιβλία), και αρχείων πολυμέσων (βίντεο, φωτογραφιών και ήχου) και ένα μεγάλο φάσμα τρόπων επικοινωνίας συγχρόνων (χώροι επικοινωνίας σε πραγματικό χρόνο με κείμενο, τηλεδιασκέψεις, βιντεοδιασκέψεις) και ασυγχρόνων (ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, ιστολόγια, φόρουμ ομαδικών συζητήσεων κ.λπ.) (Pange 2007). Οι πρώτοι τρόποι έχουν το πλεονέκτημα της δυνατότητας ενεργούς συμμετοχής των φοιτητών αρκεί να είναι συγχρόνως συνδεδεμένοι μαζί με τον διδάσκοντα στο αντίστοιχο μέσο. Δηλαδή, σε μία τηλε(βιντεο)διάσκεψη, μπορεί ο κάθε συνδεδεμένος φοιτητής να λαμβάνει το λόγο, να εκφράζει απορίες ή να συνεισφέρει σε ιδέες. Οι δεύτεροι, έχουν το πλεονέκτημα ότι δεν απαιτείται συγχρονισμός των συμμετεχόντων στην επικοινωνία. Δηλαδή, μπορεί οποτεδήποτε θέλει ο φοιτητής να στείλει κάποιο ερώτημα με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο στον Καθηγητή Σύμβουλο ή να δημοσιεύσει μία άποψη στο φόρουμ. Όποτε συνδεθούν ο Καθηγητής ή οι συμφοιτητές του, στους σχετικούς ιστοχώρους μπορούν να δούν και να απαντήσουν στο ηλεκτρονικό μήνυμα ή την δημοσιευθείσα άποψη. Κάποιες φορές το ίδιο μέσο μπορεί να χρησιμοποιηθεί και με τους δύο τρόπους. Η τηλεδιάσκεψη είναι ένα σύγχρονο μέσο. Αν καταγραφεί και αναρτηθεί σε μία ιστοσελίδα όπου έχουν πρόσβαση οι φοιτητές- μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ασυγχρόνως.

Η εξέλιξη των ΤΠΕ πρσφέρει ακόμη τη δυνατότητα στους φοιτητές να συνιστούν ομάδες εργασίας, επικοινωνούντες μεταξύ τους (με σύγχρονο ή ασύχρονο τρόπο) και να εκπονούν ομαδικές εργασίες. Το ανοικτό Πανεπιστήμιο της Καταλωνίας έχει υιοθετήσει πλήρως αυτό το πρότυπο ("Παρουσίαση", n.d.). Το ΕΑΠ, ήδη προσφέρει το μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών Διοίκηση Επιχειρήσεων (ΜΒΑ) με παρόμοιο τρόπο δηλαδή συνδυασμό ασύγχρονου τρόπου ηλεκτρονικής παροχής εκπαιδευτικού υλικού και συνεργατική μάθηση από ομάδες φοιτητών (Mihiotis, Evripiotis & Agiomirgianakis 2006), δίχως να συμπεριλαμβάνονται σε αυτό το πρόγραμμα καθόλου ΟΣΣ (Οδηγός Σπουδών 2011-2012: www.eap.gr/mba.php).

Κάτι που αξίζει να σημειωθεί είναι η έρευνα του κατά πόσον βοηθούν την συμβουλευτική στήριξη των φοιτητών οι Ομαδικές Συμβουλευτικές Τηλεσυναντήσεις (ΟΣΤ). Μία τέτοια έρευνα που έγινε για την εξ Αποστάσεως υποστήριξη φοιτητών του ΕΑΠ στα Μαθηματικά μέσω και εικονικών τάξεων (ΟΣΤ), κατέδειξε ότι οι φοιτητές ωφελούνται σημαντικά από τις ΟΣΣ, όταν αυτές γίνονται μεταξύ δύο ΟΣΣ, για 2-4 φορές το μήνα και επί 1-2 ώρες κάθε φορά (Hadzilacos, Papadakis & Rossiou 2007) καί ότι είναι εξαιρετικά χρήσιμες ως συμπληρωματικός θεσμός συμβουλευτικής υποστηρίξεως των φοιτητών. Στη μεγάλη αξία των τηλεσυναντήσεων ως συμπληρωματικού συμβουλευτικού μέσου παράλληλα με τις ΟΣΣ διαπιστώνει και η έρευνα των Μηλιωρίτσα & Γεωργιάδη (2010) Άραγε θα μπορούσαν να υποκαταστήσουν εντελώς τις ΟΣΣ;

Το Open University της Βρετανίας προέβη σε μία πειραματική έρευνα σχετικώς με το θέμα αυτό. 1264 φοιτητές συμμετείχαν σε δύο Προγράμματα Ανθρωπιστικών Σπουδών. Στο ένα η συμβουλευτική υποστήριξη γινόταν μέσω ΟΣΣ, και στο άλλο μέσω διαδικτύου. Το συμπέρασμα ήταν ότι μπορεί επαξίως να υποστηριχθεί συμβουλευτικά η φοίτηση στις ανθρωπιστικές σπουδές μέσω διαδικτύου υπό την προϋπόθεση του ότι τόσον οι εκπαιδευτές όσο και οι εκπαιδευόμενοι διαθέτουν τις κατάλληλες δεξιότητες που απαιτεί η χρήση των ΤΠΕ και έχουν εκπαιδευτεί ώστε να αναπληρώνουν την έλλειψη της μη λεκτικής επικοινωνίας (καθώς δεν έχουν καθόλου ή περιορισμένη οπτική επαφή) με την επιδεξιότερη χρήση των λεκτικών τους ικανοτήτων (Richardson 2009). Η προϋπόθεση αυτή αναδεικνύει την αξία των ΟΣΣ, καθώς οι εκπαιδευτές μπορεί να διαθέτουν αυτά τα προσόντα (καταρτιζόμενοι καταλλήλως), αλλά δεν μπορεί να τα διαθέτουν όλοι οι φοιτητές. Μία παρόμοια έρευνα σε Αυστραλιανό Πανεπιστήμιο, η οποία έδειξε ότι οι φοιτητές εξέφρασαν την προτίμησή τους στις ΟΣΣ, αντί της συμμετοχής τους σε μία ασύγχρονη μορφή συνεργασίας τους μέσω διαδικτύου, προτείνει την συνδυασμένη χρήση τόσο των ΟΣΣ όσο και της ηλεκτρονικής επικοινωνίας, ώστε οι φοιτητές να επωφελούνται από τα πλεονεκτήματα όλων των συστημάτων (Sweeney, O'donoghue & Whitehead 2004).

5. Συμπεράσματα

Τα πλεονεκτήματα της επικοινωνίας-πρόσωπο προς πρόσωπο διδασκόντων – διδασκομένων είναι αρκετά. Στις ΟΣΣ ο βαθμός συνεννοήσεως μεταξύ των συμμετεχόντων είναι πολύ ανώτερος από κάθε εξ’ αποστάσεως επικοινωνία. Στις ΟΣΣ οι φοιτητές αναπτύσσουν συνεργατικές μεθόδους μαθήσεως, διότι μπορεί να γίνει άνετα ανταλλαγή απόψεων, διάλογος και σύνθεση συμπερασμάτων. Ακόμη έχουν την δυνατότητα να συμμετέχουν σε κοινές δραστηριότητες που εξ αποστάσεως θα ήταν δύσκολο να κάνουν. Ο διδάσκων κατά τις ΟΣΣ μπορεί να γνωρίσει καλύτερα τους διδασκομένους και να κατανοήσει τις ιδιαίτερες διδακτικές τους ανάγκες και να γίνει ένας πραγματικός εμψυχωτής.

Η μη ύπαρξη ΟΣΣ προσφέρει περισσότερη άνεση κινήσεων στους φοιτητές και συνεισφέρει στην μεγαλύτερη «ανοικτότητα» της εκπαιδεύσεως. Ωστόσο, η συμβουλευτική καθοδήγηση που θα γινόταν στις ΟΣΣ θα πρέπει να γίνει εξ αποστάσεως. Οι νέες τεχνολογίες βοηθούν πολύ στην αναπλήρωση της ελλείψεως των ΟΣΣ και προσθέτουν πλουσιότερα χαρακτηριστικά και περισσότερες εναλλακτικές μεθόδους μελέτης και καθοδηγήσεως στους φοιτητές. Ιδιαιτέρως, οι ΟΣΤ μπορούν να αναπληρώσουν σε μεγάλο βαθμό τις ΟΣΣ, αλλά όχι εντελώς. Όσο –όμως- τα τεχνολογικά μέσα εξελίσσονται οι τηλεσυναντήσεις θα πλησιάζουν περισσότερο την ποιότητα των συναντήσεων πρόσωπο προς πρόσωπο.

Το ιδανικό θα ήταν ένα σύστημα που συνδυάζει ΟΣΣ και ΟΣΤ με παράλληλη χρήση όλων των δυνατοτήτων σύγχρονης και ασύγχρονης επικοινωνίας που μας παρέχει η συνεχής εξέλιξη των ΤΠΕ. Αυτό άλλωστε φαίνεται ότι προσιδιάζει περισσότερο στους Έλληνες φοιτητές όπως μας δείχνουν οι σχετικές έρευνες. Ανήκει επίσης και στην γενικότερη φιλοσοφία της ΑεξΑΕ η δυνατότητα πρόσβασης του φοιτητή σε περισσότερες επιλογές μεθόδων.

6. Βιβλιογραφία

1. Κόκκος Α., (1998). Η προετοιμασία των Ομαδικών Συμβουλευτικών Συναντήσεων. Στο Δ. Βεργίδης, Α. Λιοναράκης, Α. Λυκουργιώτης, Β. Μακράκης, & Χ. Ματραλής, Ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση, τ. Β' Σχέσεις διδασκόντων - διδασκομένων (σσ. 125-154). Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.

2. Κόκκος Α., & Λιοναράκης, Α. (1998). Στοιχεία Επικοινωνίας. Στο Δ. Βεργίδης, Α. Λιοναράκης, Α. Λυκουργιώτης, Β. Μακράκης, & Χ. Ματραλής, Ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση, τ. Β' Σχέσεις διδασκόντων - διδασκομένων (σσ. 53-102). Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.

3. Λιοναράκης, Α. (1998, 1999). Ιδρύματα Ανοικτής και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης. Στο Δ. Βεργίδης, Α. Λιοναράκης, Α. Λυκουργιώτης, Β. Μακράκης, & Χ. Ματραλής, Ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση, τ. Α΄Θεσμοί και λειτουργίες (σσ. 143-244). Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.

4. Λιοναράκης, Α., & Λυκουργιώτης, Α. (1998, 1999). Ανοικτή και Παραδοσιακή Εκπαίδευση. Στο Δ. Βεργίδης, Α. Λιοναράκης, Α. Λυκουργιώτης, Β. Μακράκης, & Χ. Ματραλής, Ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση, τ. Α' Θεσμοί και Λειτουργίες (σσ. 19-36). Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.

5. Μαρίνος-Κουρής, Δ., & Παναγιώτου, Ν. (2005). ανοικτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση στην Ε.Ε.: Μία Σύντομη Συγκριτική Θεώρηση. Ανοικτή Εκπαίδευση, 1, 98-121.

6. Μηλιωρίτσας Ε. & Γεωργιάδη, Ε. (2010). Επίδραση της τηλεδιάσκεψης στη μαθησιακή διαδικασία του Ε.Α.Π.. Απόψεις φοιτητών και ΣΕΠ των ΘΕ ΕΚΠ 65 –ΕΚΕ 50. . Ανοικτή Εκπαίδευση, 6 (1&2).

7. Παναγιωτακόπουλος, Χ. & Βεργίδης, Δ. (2006). Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών ως εκπαιδευτικό μέσο στο ΕΑΠ: Απόψεις Μεταπτυχιακών φοιτητών του προγράμματος «Σπουδές στην Εκπαίδευση», Ανοικτή Εκπαίδευση, 4, 16-33.

8. Παπαευθυμίου - Λύτρα, Σ. (2001, Μάιος). Οι συμβουλευτικές συναντήσεις και ο ρόλος τους. Η περίπτωση του Προγράμματος ΜΔΕ στη διδασκαλία της Αγγλικής γλώσσας. Στο: Λιοναράκης Α. (επιμ.) 1^ο Πανελλήνιο Συνέδριο για την Ανοικτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση, 25-27 Μαΐου 2001. Πρακτικά Εισηγήσεων, τ. Α. (σελ. 51-73) Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.

9. Παρουσίαση. (n.d.). Take a tour of the Virtual Campus. Ανάκτηση 29-11-2011, από Univercitat Uberta de Catalunya: http://www.uoc.edu/portal/_resources/EN/demos/campus_virtual/index.html

10. Τζουτζά, Σ. (2010). Ομαδικές Συμβουλευτικές Συναντήσεις: Αντιλήψεις μεταπτυχιακών φοιτητών και Καθηγητών – Συμβούλων του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου Η περίπτωση της μεταπτυχιακής Θεματικής Ενότητας «Ανοικτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση» του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Ανοικτή Εκπαίδευση, 6 (1&2).

1. Cobarsi, J. (2007). The Open University of Catalonia as a Virtual University. Encyclopedia of Networked and Virtual Organizations. Idea Group., 1145-1149.

2. Fung, Y. & Carr, R. (2000): Face-to-Face Tutorials in a Distance Learning System: Meeting student needs, Open Learning: The Journal of Open, Distance and e-Learning, 15 (1). 35-46. Ανάκτηση 4-2-2012, από http://dx.doi.org/10.1080/026805100115452

3. Hadzilacos, T., Papadakis, S. & Rossiou, E. (2007). Ομαδικές Συμβουλευτικές Τηλεσυναντήσεις (ΟΣΤ): Εμπειρία και Συμπεράσματα από την εξ Αποστάσεως Υποστήριξη των φοιτητών του ΕΑΠ στα Μαθηματικά μέσω Εικονικών Τάξεων. Ανοικτή Εκπαίδευση, 5, 37-60.

4. Knowles, M. (1998) Από δάσκαλος, εμψυχωτής. Στο: E. Holton, M. Knowles, R. Swanson, The adult learner (pp 198-201) (Αγγέλη Θ., μετάφρ.) Huston, Texas: Gulf.

5. Mihiotis, A. Evripiotis, M. & Agiomirgianakis, G. M. (2007). Asynchronous Remote and Distance Learning: the case of the Master’s Programme in Business Administration at the Hellenic Open University. Ανοικτή Εκπαίδευση, 4, 98-106.

6. Pange, J. (2006). Is e-learning offering a new learning model. The case study of a Greek University. Ανοικτή Εκπαίδευση, 6, 59-67.

7. Poku Quan-Baffour, K. (2005). Enhancing Learning at a Distance Through Listening: strategies of Student Support in Teaching and Learning in Open Distance Learning. ΑνοικτήΕκπαίδευση, 2, 57-72.

8. Race, P. (1999). Το εγχειρίδιο της Ανοικτής Εκπαίδευσης. (Ε. Ζέη, μετάφρ.). Αθήνα: Μεταίχμιο.

9. Richardson, J. (2009). Face-to-Face Versus Online Tutoring Support in Humanities Courses in Distance Education, Arts and Humanities in Higher Education 8 (69). Ανάκτηση 4-2-2012, από http://ahh.sagepub.com/content/8/1/69

20. Sangrà, A. (2002, January). A New Learning Model for the Information and Knowledge Society: The case of the Universitat Oberta de Catalunya (UOC). Ανάκτηση 29-11-2011, από The International Reviewof Research in open and distance learning: http://www.irrodl.org/index.php/irrodl/article/view/55/114

21. Sweeney, J., O'donoghue T. & Whitehead C. (2004): Traditional face‐to‐face and web‐based tutorials: a study of university students' perspectives on the roles of tutorial participants. Teaching in Higher Education, 9(3). 311-323. Ανάκτηση 4-2-2012, από: http://dx.doi.org/10.1080/1356251042000216633

[1] Ο τονισμός και ο χρωματισμός της φωνής των προφορικών παραδόσεων των μαθημάτων του συμβατικού τρόπου σπουδών, κατά κάποιον τρόπο, υποκαθίσταται στο έντυπο υλικό της ΑεξΑΕ από την εναλλαγή ιδιαιτέρων χαρακτηριστικών μορφοποιήσεως γραμματοσειράς στις κατάλληλες λέ­ξεις, την τοποθέτηση πίνακα των σημαντικών όρων ως λέξεων-κλειδιά, κ.λπ..