Ο Ελληνισμός στις ΗΠΑ και στην Αυστραλία: Παράλληλες πορείες;

Ημερομηνία δημοσίευσης: Sep 11, 2009 12:44:3 PM

Εισαγωγη

Για να απαντήσουμε στο ερώτημα αν είναι παράλληλες οι πορείες του Ελληνισμού στις Η.Π.Α και στην Αυστραλία, θα πρέπει να συγκρίνουμε αυτές τις πορείες. Η σύγκριση απαι­τεί κάποια κριτήρια. Το μεταναστευτικό φαινόμενο γενικώς, έχει ως δρώντες παράγοντες τις χώρες προελεύσεως και υποδοχής και το ανθρώπινο δυναμικό που μεταναστεύει. Αυτό ισχύ­ει και στην επιμέρους περίπτωση του μεταναστευτικού φαινομένου Ελλήνων στις δύο αυτές υπερπόντιες χώρες. Γι’ αυτό ομαδοποιούμε τα κριτήρια συγκρίσεως του φαινομένου τού­του σε τρεις ενότητες: α) στα κριτήρια που σχετίζονται με την χώρα προελεύσεως, β) σε αυ­τά που είναι σχετικά με τις χώρες υποδοχής και γ) σε όσα έχουν σχέση με τους ιδίους τους μετανάστες.

Στην πρώτη ενότητα ερευνούμε το ρεύμα της αποδημίας προς τις Η.Π.Α. και την Αυστραλία στην πηγή του και εξετάζουμε σε δύο υποενότητες την μεταναστευτική πολιτική της Ελλάδας εάν και κατά πόσον είναι διαφοροποιημένη ανά χώρα υποδοχής και τα αίτια που εξώθησαν τους Έλληνες να μεταναστεύσουν προς τις δύο αυτές μακρινές χώρες. Στις επίσης δύο υποενότητες της δεύτερης ενότητας αναφερόμαστε αφ’ ενός στα ιδιαίτερα χαρακτη­ρι­στι­κά των δύο χωρών υποδοχής τα οποία προσήλκυσαν τους Έλληνες μετανάστες και αφ’ ετέρου στις μεταναστευτικές πολιτικές τους. Η τρίτη ενότητα περιλαμβάνει σε έξι υπο­ενό­τη­τες τα κριτήρια που αναφέρονται στους Έλληνες των Η.Π.Α. και της Αυστραλίας και ειδικό­τε­ρα στην διάρκεια παραμονής των μεταναστών σε κάθε χώρα, τις γεωγραφικές συγκεν­τρώ­σεις τους στις χώρες αυτές, τον τρόπο οργανώσεώς τους σε εκκλησιαστικούς και ομο­γε­νειακούς φορείς, στην πορεία του ελληνοφώνου τύπου, στην πολιτική επιρροή που τυχόν άσκησαν στις κυβερνήσεις τους, στον βαθμό ενσωματώσεως και αφομοιώσεως τους και τέλος τις μελλοντικές προοπτικές για κάθε μία από τις δύο χώρες.

Όλα τα παραπάνω κριτήρια τα οποία διαρθρώνουν τη συγκριτική μας μελέτη εξε­τά­ζο­νται στην πορεία του χρόνου, κατά τις περιόδους στις οποίες διαιρείται η μεταναστευτική ιστο­ρία του Ελληνισμού στις χώρες αυτές, πλην του τελευταίου κριτηρίου το οποίο αφορά το μέλλον.

Α. Κριτηρια Σχετικα με την Χωρα Προελευσεως

Α.1 Μεταναστευτική πολιτική της Ελλάδας

Η Ελλάδα γενικώς δεν επέβαλε ποτέ περιορισμό στη ελεύθερη μετανάστευση από τη χώρα προς οποιοδήποτε άλλο κράτος, εκτός από την περίοδο της δικτατορίας (1967-1974) κα­τά την οποία το καθεστώς δεν επέτρεπε την έξοδο από τη χώρα σε όσους θεωρούσε πολι­τι­κούς αντιπάλους, περιορισμός ο οποίος πρακτικώς δεν εφαρμόσθηκε σε πολλούς πολίτες (Φακιολάς Ρ., 2002, σελ. 31). Σε κάποιες μάλιστα περιπτώσεις ενθάρρυνε την μετανάστευση, όπως κατά την περίοδο μέχρι τα τέλη του 19^ου αιώνα, αμέσως μετά την Μικρασιατική Κατα­στρο­φή και την μεταπολεμική εποχή (κυρίως 1950-1965), δίδοντας διέξοδο στην μεγάλη μάζα του ανέργου πληθυσμού. Τότε ελήφθη μέριμνα για την προετοιμασία των μεταναστών πριν φύγουν από την χώρα με προγράμματα παροχής πληροφοριών και εκμαθήσεως βασικών στοιχείων ξένων γλωσσών. Το αντίθετο συνέβη κατά τις αρχές του 20^ου αιώνα, όταν το ελληνικό κράτος αποθάρρυνε την μετανάστευση και κατά την περίοδο της μεταπολιτεύσεως (από το 1974 και έπειτα), οπότε η κυβέρνηση άρχισε να δίδει κίνητρα για την παλιννόστηση των αποδήμων (ό.π., σελ. 31). Πάντως η πολιτική της Ελλάδας δεν ήταν διαφο­ρο­ποι­η­μέ­νη ανά χώρα υποδοχής μεταναστών και μόνον κατά την επομένη της Μικρασιατικής Κατα­στρο­φής, και με δεδομένο τον περιορισμό της μεταναστεύσεως προς τις Η.Π.Α. εκ μέρους της αμερικανικής κυβερνήσεως, ο Ελευθέριος Βενιζέλος προέβη σε ενέργειες προς την αυστραλιανή κυβέρνηση για την απορρόφηση μέρους του προσφυγικού πληθυσμού από την Αυστραλία, δίχως -όμως- θεαματικά αποτελέσματα (Κοκκινίδου Δ., 2002, σελ.169).

Α.2 Αίτια αποδημίας

Τα αίτια της αποδημίας των Ελλήνων προς τις Η.Π.Α. και την Αυστραλία είναι οικο­νο­μικά και κοινωνικά. Δηλαδή η ανεργία, οι χαμηλοί μισθοί, η χαμηλή αγροτική παρα­γωγι­κό­τητα, το υπερβολικό ωράριο και οι δυσμενείς συνθήκες εργασίας των εργατών, ήταν οικο­νο­μικοί παράγοντες που προκαλούσαν ταυτόχρονα και κοινωνική ταραχή (Φακιολάς Ρ., 2002, σελ. 31-32). Ο εμφύλιος πόλεμος είχε δημιουργήσει ένα κύμα φυγής των αριστερών α­πό την Ελλάδα κυρίως προς την Αυστραλία (Ντουμάνης Ν., 2004, σελ. 136-137). Αυτά ήταν τα αίτια που δημιουργούσαν την τάση φυγής των μεταναστών από την Ελλάδα για αναζή­τη­ση καλύτερης τύχης, τόσο προς την Αμερική, όσο και προς την Αυστραλία. Ως προς την αφε­τηρία, λοιπόν οι πορείες του Ελληνισμού των Η.Π.Α. και της Αυστραλίας είναι παράλληλες.

Β. Κριτηρια σχετικα με την Χωρα Παραμονησ

Β.1 Ιδιαιτερότητες των χωρών παραμονής

Τα προβλήματα στην Ελλάδα είχαν δημιουργήσει την τάση φυγής των μεταναστών. Οι μετανάστες αυτοί πίστεψαν ότι στις Η.Π.Α. και στην Αυστραλία θα εύρισκαν την λύση των προβλημάτων τους και αυτή δημιούργησε την τάση έλξεως των μεταναστών προς αυτές. Είχαν, λοιπόν, κάποια προσελκυστικά χαρακτηριστικά. Και οι δύο ήταν «νέες» χώρες με έντο­νους ρυθμούς αναπτύξεως, σχετικώς υψηλούς μισθούς και με συνεχή ζήτηση εργασίας. Δεν προσεβλήθησαν από τις καταστροφές των δύο παγκοσμίων πολέμων, όπως τα ευρωπαϊκά κράτη. Και οι δύο χώρες προσέφεραν ευκαιρίες για οικονομική πρόοδο, ακόμη και για πλου­τι­σμό. Γι’ αυτό και στην περίπτωση της Αυστραλίας κάποιοι από τους πρώτους Έλληνες πού πήγαν εκεί ως κατάδικοι βρετανικών δικαστηρίων προτίμησαν να παραμείνουν παρά την δυ­να­τότητα επαναπατρισμού τους. Μετά ταύτα, όταν μάλιστα ανακαλύφθηκε χρυσός σε περιο­χές της Αυστραλίας πολλοί Έλληνες έσπευσαν εκεί να γίνουν χρυσοθήρες. Το ίδιο και η Α­με­ρι­κή, περί της οποίας είχε δημιουργηθεί ο θρύλος ότι ήταν η χώρα των ευκαιριών ή η πολλά υπο­σχόμενη χώρα, ενώ μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έγινε πόλος έλξεως πολλών Ελλήνων φοιτητών. (Φακιολάς Ρ., 2002, σελ. 31-32, 34-35 & Κοκκινίδου Δ., 2002, σελ.162-163).

Και οι δύο χώρες είχαν αγγλοσαξωνικό πολιτισμικό περιβάλλον και οργανωμένο σύστημα διοικήσεως. Αυτά τα χαρακτηριστικά προσήλκυσαν πολλούς Κυπρίους μετανάστες, οι οποίοι στην πλειονότητά τους εστράφησαν προς την Αυστραλία, διότι λόγω της βρετα­νι­κής κατοχής της Κύπρου γνώριζαν την γλώσσα και το σύστημα διοικήσεως, αλλά και την μεγα­λύτερη ευκολία της εγκαταστάσεώς τους σε αυτήν ως Βρετανοί υπήκοοι μέχρι την ανε­ξαρτησία της Κύπρου (Ντουμάνης Ν., 2004, σελ. 134-135 & Κοκκινίδου Δ., 2002, σελ. 173).

Και οι δύο χώρες -λοιπόν- είχαν πολλά κοινά χαρακτηριστικά τα οποία προσήλκυσαν τους Έλληνες μετανάστες.

Β.2 Μεταναστευτική πολιτική των χωρών παραμονής

Μέχρι τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η μετανάστευση στην Αμερική ήταν εύκολη και δίχως πολλές διαδικασίες. Μετά τον πόλεμο οι Η.Π.Α. άρχισαν να επιβάλλουν περιορισμούς και προϋποθέσεις που γίνονταν συνεχώς πιο αυστηρές. Από το 1921 θεσπίσθηκαν οι ποσο­στώ­σεις ανά κράτος, για να περιορισθεί η είσοδος μεταναστών από την νότια και την ανατολική Ευρώπη. Υπήρχε όμως η ευχέρεια στους Αμερικανούς υπηκόους να προσκαλούν τους συγγενείς τους για μετανάστευση στις Η.Π.Α.. Από το 1965 ο θεσμός της ποσοστώσεως αντικαταστάθηκε από τη θέσπιση ενός ανωτάτου ορίου μεταναστών από την Ασία (120.000 ετησίως) και την Ευρώπη – Αφρική (170.000 ετησίως), με ανώτατο όριο ανά κράτος τις 20.000 ετησίως και με προτεραιότητα στους συγγενείς Αμερικανών υπηκόων (Φακιολάς Ρ., 2002, σελ. 27-28).

Στην Αυστραλία οι περιορισμοί στην είσοδο Ελλήνων μεταναστών τέθηκαν από τις αρχές του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, λόγω της φιλογερμανικής στάσεως του Βασιλέως Κων­στα­ντίνου. Μετά τον πόλεμο αυτό η αυστραλιανή κυβέρνηση καθόρισε ανώτατο όριο μετα­να­στών από κάθε χώρα της Νοτιοανατολικής Ευρώπης 1.200 άτομα ετησίως. Μετά τον Β΄ Πα­γκό­σμιο Πόλεμο η Αυστραλία επιθυμεί την μαζικότερη εγκατάσταση Ευρωπαίων με­τα­να­στών για την ενίσχυση του «λευκού» πληθυσμού της. Το 1952 συνάπτει μια διακρατική συμ­φω­νία με την Ελλάδα με αποτέλεσμα στην περίοδο 1947-1979 να εγκαθίστανται στην Αυ­στρα­λία περίπου 270.000 Έλληνες (Κοκκινίδου Δ., 2002, σελ. 168-172).

Αν και η εγκατάσταση των Ελλήνων σε Η.Π.Α. και Αυστραλία είχε αρχίσει από πολύ νωρίς, διαπιστώνουμε ότι ο κύριος όγκων αυτών που αποτελούν σήμερα τους Έλληνες της Δια­σποράς στις χώρες αυτές προέρχεται από την μαζική έξοδο Ελλήνων μεταναστών από την Ελλάδα κατά τις δύο πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες. Σε αυτό συντέλεσε σε μεγάλο βαθμό η μεταναστευτική πολιτική των δύο χωρών κατά την συγκεκριμένη αυτή περίοδο

Γ. Κριτηρια σχετικα με τους Ελληνεσ τησ Διασπορασ

Γ.1 Διάρκεια παραμονής των μεταναστών

Οι Έλληνες μετανάστες στις Η.Π.Α. μέχρι την εποχή του Μεσοπολέμου στην πλειονότητα τους επεδίωκαν την παλιννόστησή τους στην Ελλάδα αφού κατόρθωναν να συγκεντρώσουν κάποιο κεφάλαιο με την εντατική τους εργασία. Με την θέσπιση των περιοριστικών μέτρων στην μετανάστευση και του προνομίου των Αμερικανών υπηκόων για μετάκληση των συγγενών τους προς μετανάστευση και της ελευθερίας εισόδου –εξόδου από την χώρα, πολλοί Έλληνες μετανάστες έλαβαν την αμερικανική υπηκοότητα και κάλεσαν τις γυναίκες και τους συγγενείς τους στην Αμερική. Έκτοτε η τάση για επιστροφή άρχισε να μειώνεται. Το 1995 η τάση επιστροφής των Ελλήνων των Η.Π.Α. έχει δείκτη 42,5 που στις αμιγώς ελληνικές οικογένειες είναι 86,2. Για την Αυστραλία οι αντίστοιχοι δείκτες είναι: 57 και 75. Πρέπει να σημειωθεί ότι παρά την σημαντική αριθμητική μείωση η μετακίνηση Ελλήνων προς τις Η.Π.Α. για μόνιμη εγκατάσταση συνεχίζεται μέχρι σήμερα ενώ η αντί­στοιχη προς Αυστραλία είναι πολύ μικρή και πάντως για παραμονή μικρότερης διάρκειας και όχι τόσο για μόνιμη εγκατάσταση. (Φακιολάς Ρ., 2002, σελ. 71-72, 77).

Γ.2 Γεωγραφικές συγκεντρώσεις των μεταναστών

Στην Αμερική οι Έλληνες εγκαταστάθηκαν στις ανατολικές ακτές, κυρίως στις πολιτείες της Νέας Υόρκης και της Νέας Αγγλίας. Αργότερα μετακινήθηκαν προς δυσμάς στην περιοχή του Σικάγου. Ο αγροτικός νότος των Η.Π.Α. δεν προσήλκυσε ιδιαιτέρως τους Έλληνες, με εξαίρεση την πολιτεία της Φλώριδας, όπου από τις αρχές του 20^ου αιώνος είχαν εγκατασταθεί Δωδεκανήσιοι (αλιείς και σπογγαλιείς κυρίως από Κάλυμνο) στο Τάρπον Σπριγκς, και στη συνέχεια, από τα μέσα του 20^ου αιώνος εγκαταστάθηκαν και άλλοι πολλοί Έλληνες. Μέχρι σήμερα η Νέα Υόρκη και το Σικάγο συγκεντρώνουν τους περισσοτέρους Έλληνες ενώ μεγάλες Ελληνικές κοινότητες έχουν ιδρυθεί σε όλες τις πολιτείες των Η.Π.Α. (Φακιολάς Ρ., 2002, σελ. 44-45).

Στην Αυστραλία οι Έλληνες, που μέχρι τα μέσα του 20^ου αιώνος προέρχονταν σε ποσοστό 42% από το Καστελόριζο, τα Κύθηρα και την Ιθάκη, εγκαταστάθηκαν οι μεν Κυθήριοι στην Νέα Νοτια Ουαλία (Σύδνεϋ), οι δε Καστελορίζιοι στην Δυτική Αυστραλία (Περθ) και οι Ιθακίσιοι στην Βικτώρια (Μελβούρνη). Αυτές οι τρείς πόλεις εξακολουθούν να συγκεντρώνουν την πλειονότητα των Ελλήνων της Αυστραλίας, οι οποίοι έπεκτάθηκαν και σε άλλες πολεις της Αυστραλίας, όπως στην Αδελαΐδα που εξελίχθηκε στο τρίτο σε μέγεθος κέντρο του Ελληνισμού της Αυστραλίας, με την Μελβούρνη στην αναμφισβήτητη πρωτο­κα­θε­δρία (θεωρείται η τρίτη σε μέγεθος ελληνική πόλη μετά την Αθήνα και την Θεσσαλονίκη) και το Σύδνεϋ στην δεύτερη (Ντουμάνης Ν., 2004, σελ.123, 136). Στο Ντάργουϊν, στην Βό­ρεια Επικράτεια, εγκαταστάθηκαν πολλοί Καλύμνιοι κυρίως αλιείς και σπογγαλιείς, κατά το πρότυπο του Τάρπον Σπρινγκς της Φλώριδας.

Και στις δύο χώρες ο Ελληνισμός εγκαταστάθηκε κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα.

Γ.3 Εκκλησία και ομογενειακοί φορείς

Οι Έλληνες της Αμερικής και της Αυστραλίας αμέσως μετά την εγκατάστασή τους στις χώρες υποδοχής, έσπευσαν να οργανωθούν σε Κοινότητες σωματειακού χαρακτήρα και να ιδρύσουν ορθόδοξες ενορίες και ελληνικά σχολεία. Οι Κοινότητες είχαν τον έλεγχο των ενο­ριών, δηλαδή οι ιερείς προσλαμβάνονταν από τις διοικήσεις των κοινοτήτων και δεν διο­ρίζονταν από τους Επισκόπους (Φακιολάς Ρ., 2002, σελ. 52). Αυτό δημιούργησε μία αντίθεση της Εκκλησιαστικής Ιεραρχίας με τις τοπικές κοινότητες και στις δύο χώρες, με περισσότερη ένταση όμως στην Αυστραλία, όπου οι κοινότητες το 1963 συνέστησαν μία ανταγωνιστική «Αυτοκέφαλη Αρχιεπισκοπή» σε αντίθεση με την Αρχιεπισκοπή του Πατριαρχείου Κωνσταντι­νουπόλεως (Φακιολάς Ρ., 2002, σελ. 77 & Κοκκινίδου Δ., 2002, σελ. 174). Στην Αμερική ο Αρχιεπίσκοπος Αθηναγόρας κατόρθωσε να επιβάλει την συγκεντρωτική εκκλησιαστική διοίκηση των ενοριών και τον διορισμό των ιερέων από τον Αρχιεπίσκοπο (Φακιολάς Ρ., 2002, σελ. 64).

Οι εθνοτοπικές οργανώσεις και οι ομοσπονδίες καθώς και οι παναμερικανικού και παναυστραλιανού χαρακτήρα φορείς που συνέστησαν οι Έλληνες είναι και αυτές διχασμένες από το εκκλησιαστικό ζήτημα που αναφέραμε (στην Αμερική λ.χ. η AHEPA χαρακτηρίζεται ως «λαϊκή» (μη εκκλησιαστική) οργάνωση ενώ η GAPA ως προσκείμενη στην ελληνορθόδοξη Αρχιεπισκοπή) (στο ίδιο σελ. 55), αλλά και από τα πολιτικά πάθη και διχόνοιες της πατρίδας που όμως τα τελευ­ταία έτη έχουν ατονίσει καθώς αυτά ήταν έντονα μεταξύ των μεταναστών πρώτης γενεάς οι οποίοι τα είχαν μεταφέρει μαζί τους από την Ελλάδα (στο ίδιο, σελ. 64).

Ο τρόπος της οργανώσεως σε κοινότητες και σε εθνοτοπικές οργανώσεις υπήρξε και στις δύο χώρες παρόμοιος. Ωσαύτως και ο διχασμός στο εκκλησιαστικό ζήτημα, ο οποίος ήταν εντονότερος στην Αυστραλία.

Γ.4 Πορεία του ελληνοφώνου τύπου

Στις Η.Π.Α. η πρώτη ελληνική εφημερίδα ήταν «Ο Νέος Κόσμος» πού ιδρύθηκε το 1892 στη Βοστώνη. Ακολούθησαν η «Ατλαντίς» και ο «Εθνικός Κήρυκας» στην Νέα Υόρκη. Η συντηρητική Ατλαντίς διέκοψε την κυκλοφορία της το 1972, αλλά το 1977 εκδόθηκε η «Πρω­­ϊνή» με παρόμοια τοποθέτηση. Εκτός από αυτές, τις μεγάλες σε κυκλοφορία εφη­μερί­δες, οι ομογενείς εξέδωσαν κατά καιρούς εκατοντάδες διάφορα αλλα έντυπα. Ο «Εθνικός Κή­ρυ­­κας» εξακολουθεί να κυκλοφορεί σε ημερήσια βάση αλλά σε δίγλωσση έκδοση (στο ίδιο, σελ. 49). Τα περισσότερα έντυπα (που είναι κυρίως περιοδικής –συνήθως εβδομαδιαίας- συ­χνό­­τητας) έχουν ολoένα και αυξανόμενο περιεχόμενο στα αγγλικά με ορισμένα εξ αυτών να εκδίδονται πλέον αποκλειστικώς σε αυτή τη γλώσσα, όπως «The Hellenic Chronicle» «The Greek American», «Journal of the Hellenic Diaspora», και «Odyssey» (Μόσκος Τσάρλς, 2004, σελ.213-214).

Στην Αυστραλία κυκλοφορούσαν ελληνόφωνες εφημερίδες σε όλα τα αστικά κέντρα ό­που ζούσαν Έλληνες. Κάποια εποχή κυκλοφορούσαν 26 εφημερίδες και περισσότερα από 50 άλλα έντυπα. Οι εκδότες των εφημερίδων της Αυστραλίας (όπως και της Αμερικής) είχαν συγ­κεκριμένη πολιτική τοποθέτηση και λάμβαναν μέρος με συχνά έντονο τρόπο και στην εκκλησιαστική διαμάχη. Για παράδειγμα στο Σίδνεϋ ο «Πανελληνιος Κληρυξ» (1926- ) και το «Εθνικό Βήμα» (1922- ) είχαν λάβει σθεναρή θέση, ο μεν υπερ των κοινοτήτων, το δε υπερ της Αρχιεπισκοπής (Ντουμάνης Ν., 2004, σελ. 144-145). Η Ελληνική γλώσσα είναι ακόμη κυρίαρχη στον ομογενειακό τύπο της Αυστραλίας ενώ στον αντίστοιχο των Η.Π.Α. έχει υποχωρήσει σε μεγάλο βαθμό.

Γ.5 Πολιτική επιρροή των Ελλήνων της Διασποράς

Ο Ελληνισμός της Αμερικής ενώ ενσωματώνεται στην κοινωνία της χώρας υποδοχής, διατηρεί παραλλήλως δεσμούς με το εθνικό κέντρο και υποστηρίζει τα εθνικά θέματα συνι­στώ­ντας ένα «ελληνικό λόμπυ» (Φακιολάς Ρ., 2002, σελ. 74). Ομοίως και οι Έλληνες της Αυ­στρα­λίας. Χαρακτηριστικό είναι το ότι ο Πρωθυπουργός της Αυστραλίας Γκαφ Γουΐτλαμ συνήθιζε να αρχίζει τις ομιλίες του μιλώντας στα ελληνικά, προς μεγάλη ικανοποίηση των Ελλήνων. Αξιοσημείωτο είναι ακόμη το γεγονός ότι, όταν η Αυστραλιανή κυβέρνηση ανα­γνώρισε ως «Μακεδονία» το κρατίδιο των Σκοπίων, οι Έλληνες της Αυστραλίας οργάνωσαν το μεγαλύτερο συλλαλητήριο που είχε γίνει ποτέ στην Αυστραλία από την εποχή του πολέ­μου του Βιετνάμ και ανάγκασαν αυστραλιανά πολιτικά κόμματα να λάβουν σοβαρά υπόψη τους την ελληνική θέση (Ντουμάνης Ν., 2004, σελ. 164-165).

Γ.6 Βαθμός ενσωματώσεως και αφομοιώσεως

Οι Έλληνες μετανάστες της Αυστραλίας, στην πλειονότητά τους αφού εργάσθηκαν σκληρά αρχικώς ως ανειδίκευτοι εργάτες, συγκέντρωσαν ένα μικρό κεφάλαιο και συνέ­στη­σαν μία μικρή οικογενειακή επιχείρηση -συνήθως- στον τομέα των εστιατορίων, καφενείων, πα­ντο­πωλείων ή μιλκ-μπαρς (στο ίδιο, σελ. 123-124). Η οικονομική και κοινωνική τους α­νέ­λι­ξη τους επέτρεψε να κάνουν ακόμη καλύτερες εργασίες, να αποκτήσουν καλύτερα ιδιό­κτη­τα σπίτια και να σπουδάσουν τα παιδιά τους. Αυτά, με τη σειρά τους, εξελίχθηκαν σε επι­στή­μονες, επιχειρηματίες και πολιτικούς και ενσωματώθηκαν αρμονικά στην Αυστρα­λια­νή Κοινωνία (στο ίδιο, σελ. 158-159). Παράλληλα όμως διατηρούν ισχυρή την ελληνική τους συνείδηση όπως απέδειξε η σθεναρή τους στάση στο μακεδονικό ζήτημα (στο ίδιο, σελ. 165).

Στις Η.Π.Α. η επαγγελματική και κοινωνική ανέλιξη των ομογενών έγινε με παρόμοιο τρόπο. Όμως ο βαθμός της ενσωματώσεώς τους στην αμερικανική κοινωνία είναι μεγαλύ­τερος και πολύ συχνά φθάνει στο σημείο της αφομοιώσεως. Η ύπαρξη πολλών ομογενών τρίτης και τετάρτης γενεάς, πολλοί από τους οποίους αγνοούν την παντελώς ελληνική γλώσσα, δημιουργεί μια περισσότερο ανομοιογενή κοινωνική ομάδα. Αυτό γίνεται εντονό­τερο και από την αύξηση των μικτών γάμων που είναι πλεον ο κανόνας και όχι η εξαίρεση στους ΄Ελληνες των Η.Π.Α. και συνεχώς όλο και περισσότεροι από αυτούς βρίσκονται σε ανα­ζήτηση της εθνικής τους ταυτότητας καθώς είναι Αμερικανοί ελληνικής καταγωγής (Φα­κιολάς Ρ., 2002, σελ. 78 και Μόσκος Τσάρλς, 2004, σελ.213-214).

Γ.7 Προοπτικές

Ο Ελληνισμός της Αυστραλίας και των Η.Π.Α. μπορεί να επιβιώσει κάτω ακόμη και από τις συνθήκες αφομοιώσεως της αμερικανικής κοινωνίας, αν παραδειγματιστεί σε κάποια σημεία από το παράδειγμα της Εβραϊκής διασποράς που διαφύλαξε την αυτοσυνειδησία της επί πολλούς αιώνες και διαμέσου αντίξοων συνθηκών. Η προτίμηση των μικτών γάμων μπορεί να επιβραδυνθεί από την διαφύλαξη της ελληνορθόδοξης χριστιανικής αυτοσυνειδησίας. Η προσή­λωση στην θρησκεία τους διεφύλαξε και την εθνική ταυτότητα των Εβραίων. Ακόμη, αν δοθεί η δυνατότητα σε Ελληνόπουλα της Διασποράς να επισκέπτονται για διακοπες την Ελ­λάδα με τα έξοδα πληρωμένα, όπως κάνουν οι Εβραίοι για τα δικά τους παιδιά, είναι βέ­βαιο ότι αυτό θα αναβάπτιζε στον ελληνισμό την συνείδησή τους. Η θρησκεία είναι κατι που αντέχει στο χρόνο πολύ περισσότερο από την γλώσσα και τα Ελληνόπουλα στις υπερπόντιες αυτές χώρες, μπορεί να μή γνωρίζουν καλά την ελληνική γλώσσα, διατηρώντας την Ορθό­δοξη Χριστιανική τους ταυτότητα, θα διατηρούν ζωντανή και την ελληνική τους αυτοσυνει­δησία σε μεγάλο βαθμό (Φακιολάς Ρ., 2002, σελ. 68-69ασς).

Συμπερασματα

Η αφετηρία του Ελληνισμού των Η.Π.Α. και της Αυστραλίας ήταν κοινή. Ξεκίνησαν από την Ελλάδα πιεζόμενοι από τα ίδια προβλήματα. Το Ελληνικό κράτος δεν άσκησε ιδιαί­τε­ρη πολιτική για να κατευθύνει ή να δώσει κίνητρα προς την μετανάστευση προς την μία ή την άλλη χώρα. Και οι δύο χώρες έχουν το ίδιο πολιτισμικό και παρόμοιο κοινωνικό περιβάλλον, ενώ αμφότερες προσέφεραν ευκαιρίες για οικονομική και κοινωνική άνοδο των μεταναστών, αν εργάζονταν σκληρά. Γι' αυτό, στις αρχές του 20^ου αιώνα, ένα μεγάλο μεταναστευτικό κύμα κατευθύνθηκε κυρίως στις Η.Π.Α.. Η μεταναστευτική πολιτική και των δύο χωρών είχε θέσει περιορισμούς στην μετανάστευση Ελλήνων κατά την περίοδο του μεσοπολέμου (και λίγο πρίν από αυτήν, στην περίπτωση της Αυστραλίας). Όμως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο οι Έλληνες μετανάστευσαν μαζικά και στις δύο χώρες, κυρίως όμως στις Η.Π.Α.. Η μετα­νά­στευ­ση στις Η.Π.Α. ήταν πιο μακροχρόνια από ότι στην Αυστραλία. Οι Έλληνες εγκατα­στά­θη­καν κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα και των δύο χωρών και αργότερα άρχισαν να διασπείρονται και σε άλλες πόλεις. Συνέστησαν κοινότητες και εθνοτοπικές οργανώσεις καθώς και άλλους φορείς. Και στις δύο χώρες ανέκυψε πρόβλημα μεταξύ κοινοτήτων και επισκοπών για την διοίκηση των ενοριών. Στην Αμερική επικράτησε το επισκοπικό σύστημα, ενώ στην Αυ­στραλία επήλθε διχασμός με τη σύσταση ανεξάρτητης Αρχιεπισκοπής εκ μέρους των κοινοτήτων. Ο ελληνόφωνος τύπος παραμένει ισχυρός στην Αυστραλία, ενώ στις Η.Π.Α. αντι­καθίσταται από τον αγγλόφωνο. Και στις δύο χώρες οι Έλληνες ασκούν πίεση στις πολι­τικές ηγεσίες των χωρών τους, προς υπεράσπιση των ελληνικών εθνικών υποθέσεων. Ο βαθμός της αφομοιώσεως είναι εντονώτερος στις Η.Π.Α. και προβλέπεται ότι φορέας της ελληνικής συνειδήσεως των ομογενών στο μέλλον θα αποτελέσει πιθανόν η Ορθοδοξία και δευτερευόντως η ελληνική γλώσσα.

Γενικώς, οι πορείες του Ελληνισμού στις Η.Π.Α. και στην Αυστραλία είναι παράλληλες, με αυτόν των Η.Π.Α. να προπορεύται και να προδιαγράφει και την μελλοντική κατάσταση του Ελληνισμού της Αυστραλίας.

Βιβλιογραφια

1. Κοκκινίδου Δ., (2002): «Οι Έλληνες της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας», στο Γκ. Ελ Ταχίρ κ.ά, Ο Ελληνισμός της Διασποράς στις υπερπόντιες χώρες, Αφρική και Μέση Ανατολή, εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα, τμ Γ΄, σελ.153-194.

2. Μόσκος Τσάρλς, (2004): «Οι Έλληνες της Αμερικής», στο Η Ελληνική Διασπορά στον 20ο αιώνα, Clogg R (επιμ.), Μετάφραση Μαρίνα Φράγκου, Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, σελ. 195- 221.

3. Ντουμάνης Ν., (2004): «Οι Έλληνες της Αυστραλίας», στο Η Ελληνική Διασπορά στον 20ο αιώνα, Clogg R (επιμ.), Μετάφραση Μαρίνα Φράγκου, Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, σελ 119- 167

4. Φακιολάς Ρ., (2002): «Οι Έλληνες των ΗΠΑ», στο Γκ. Ελ Ταχίρ κ.ά, Ο Ελληνισμός της Διασποράς στις υπερπόντιες χώρες, Αφρική και Μέση Ανατολή, τμ Γ΄, εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα, τμ Γ΄, σελ. 21-87.