Wij waren hier eerst - Joukje Akveld
Post date: Jul 13, 2017 11:17:51 AM
Schrijfster, vertaalster en journaliste Joukje Akveld wilde een boek voor kinderen schrijven over de botsing tussen de mens en de wilde dieren in Zuid-Afrika. De titel van het boek, Wij waren hier eerst, en de opmerking in het voorwoord ‘als de mens jouw favoriete diersoort is, is dit geen boek voor jouw’ maken direct duidelijk wie in deze botsing het onderspit delft. Akveld trok vier maanden door Zuid-Afrika en bezocht daar twintig opvangcentra waar bedreigde, gewonde en verweesde dieren op zorg kunnen rekenen. Ook bezocht ze meerdere wildparken om de dieren in hun natuurlijke omgeving te observeren. In dertien hoofdstukken, waarin ze zelf als persoon op de achtergrond blijft, beschrijft ze hoe verschillende dieren door toedoen van de mens in hun bestaan worden bedreigd. Het spits wordt afgebeten door een kolonie pinguïns die in 1983 gestrand zijn op het Afrikaanse vasteland. Akveld beschrijft hoe er al eeuwenlang pinguïns voor de Afrikaanse kust woonde, wat hen waarschijnlijk naar het vasteland heeft gedreven en welke problemen dit met zich meebrengt. Ook beschrijft ze interessante wetenswaardigheden over deze grappige vogels en ze schrijft over de zeevogelopvang in Kaapstad. De andere hoofdstukken volgen hetzelfde stramien; de lezer maakt kennis met de beschreven dieren en hun gedrag, leest over de gevaren die hen bedreigen en over de mensen die in actie komen om de dieren te helpen en te beschermen. Zo komen onder andere de problemen voor cheeta’s, leeuwen, nijlpaarden, olifanten, walvissen en luipaarden aan de orde. Akveld vraagt ook aandacht voor minder bekende en/of minder aaibare dieren zoals bavianen, wilde honden, blauwapen, slangen en gieren.
De schrijfster schetst geen vrolijk beeld: het bestaan van bovengenoemde diersoorten wordt bedreigd door milieuvervuiling, de opwarming van de aarde of/of de verstoring van het natuurlijk evenwicht. Soms is het overduidelijk wat het dier bedreigt, bijvoorbeeld de soorten die het slachtoffer worden van massale slachtpartijen door stropers. Het is bizar dat zoveel dieren zinloos gedood worden omdat een grote groep mensen gelooft in de medicinale werking van de hoorn van een neushoorn of de ogen van een gier. Ook onwetendheid kan een diersoort fataal worden, zo wordt de slang onterecht als levensgevaarlijk gezien. En wat te denken van leeuwen die speciaal gefokt worden voor de jacht? Soms is het lastiger om te begrijpen wat een dier bedreigt. Zo komen cheeta’s en wilde honden letterlijk in het nauw omdat ze ruimte nodig hebben om te kunnen jagen, ruimte die er niet meer is omdat de mens oprukt en het voormalige jachtterrein bebouwt. Meestal zijn het de dieren die de hoogste prijs moeten betalen, maar het wegvallen van verschillende diersoorten heeft ook (grote) gevolgen voor de mens, bijvoorbeeld als er niet genoeg slangen zijn om muizen te vangen, of te weinig gieren om kadavers op de ruimen. Akveld laat verschillende mensen aan het woord die in de bres springen voor de bedreigde dieren. Grofweg kun je deze helpers indelen in twee groepen: de optimisten die geloven dat voorlichting en bewustwording het tij kan keren en pessimisten die geloven dat het niet meer goed komt. Akveld heeft geworsteld met de vraag tot welk kamp zij behoort, in een interview zegt ze daarover: ’Mijn verstand sloot zich aan bij de zwartkijkers, mijn pen dreef me naar het optimismekamp’.
Akveld heeft een prettige lichte stijl waarin ze mens en dier beschrijft. Zo willen cheeta’s achter hun prooi aan kunnen ‘sjezen’, kunnen de korte pootjes van een nijlpaard ‘harder dan de schuifelstand’ en deinst de schrijfster er niet voor terug haarfijn het nut van een ‘reservepiemel’ uit te leggen. De boodschap van Akveld is verpakt in een prachtig vormgegeven boek. Het staat vol schitterende foto’s en als extraatje duiken door het hele boek kleine tekeningen op van de Zuid-Afrikaanse illustrator Piet Grobler. Wij waren hier eerst is een uniek informatief boek over dieren. Dit is geen boek met leuke interessante dierenweetjes, dit boek beschrijft een harde werkelijkheid waarin tal van prachtige dieren dreigen te verdwijnen door toedoen van de mens. Akveld geeft de kinderen eerlijke informatie. Wat ze met deze informatie aanmoeten laat ze in het midden.
Wij waren hier eerst
Joukje Akveld (met illustraties van Piet Grobler)
Gottmer, 2017 € 24,99
Andere boeken van Joukje Akveld op kinderboekenpraatjes: