Vijf kinderen en Het - E. Nesbit
Post date: Sep 18, 2018 10:38:30 AM
Uitgeverij Karmijn geeft niet alleen nieuwe boeken uit, maar is ook op zoek naar vergeten klassiekers. Zo werd onder andere een nieuwe vertaling gemaakt van Montgomery’s Anne van het Groene huis. Het boek werd warm ontvangen. Nu is het de beurt aan de Engelse schrijfster Edith Nesbit om het Nederlands taalgebied (opnieuw) te veroveren. Nesbit werd in 1858 in Engeland geboren. Ze bracht een deel van haar jeugd in Frankrijk door waar ze met haar moeder door het land trok. Op dertienjarige leeftijd keerde ze terug naar haar geboorteland. Aanvankelijk woonde de familie in een ‘countryhouse’ op het platteland in Kent, maar na drie jaar verhuisde ze door geldgebrek gedreven naar Noord Londen. Nesbit zou vaker financiële problemen hebben in haar leven. Zo werd haar eerste man, Hubert Bland, kort na hun huwelijk ziek en ging zijn zakenpartner er met het geld vandoor. Nesbit moest de kost verdienen en deed dat met schrijfwerk en het maken van kerstkaarten. Nesbit en haar man kwamen de moeilijke periode te boven en werden vooraanstaande socialisten die graag gasten ontvingen. Ze hadden een vrij huwelijk en beide hadden andere partners. Het echtpaar voedde vijf kinderen op, waarvan twee pas later hoorden dat Edith niet hun moeder was. In 1914 overleed Hubert, tot groot verdriet van Edith. In 1917 trouwde opnieuw. Edith Nesbit overleed in 1924, ze was toen 65 jaar. Nesbit schreef veel en in verschillende genres, waaronder poëzie. Haar eerste gedicht werd gepubliceerd toen ze vijftien was. Toch wordt ze vooral herinnerd als kinderboekenschrijfster. Aanvankelijk schreef ze realistische verhalen, Vijf kinderen en Het is haar eerste fantasieverhaal. De manier waarop zij de fantasie in het verhaal bracht was destijds uniek. Zij creëerde geen aparte omgeving waarvan magie een onderdeel was, maar ze liet de magie het alledaagse leven binnendringen. Een opzet die veel navolging vond, bijvoorbeeld in de Narniacyclus van C.S. Lewis of meer recent in Rowlings Harry Potterreeks. Nesbit nam ook als een van de eerste kinderboekenschrijfsters afstand van de moralistische toon van het Victoriaanse kinderboek uit de negentiende eeuw.
Vijf kinderen en Het vertelt het verhaal van de broers en zusters Cyril, Anthea, Robert, Jane en hun kleine babybroertje. Het gezin verhuist vanuit Londen naar het platteland. Als de kinderen hun nieuwe omgeving verkennen ontdekken ze op een grindafgraving een wonderlijk wezen. Het is een humeurige psammie, een oeroude zandfee. Hij kan wensen vervullen en de kinderen mogen van hem elke dag een wens doen. De werking van de wens stopt echter bij zonsondergang.
De broers en zussen zijn aanvankelijk enthousiast en wensen onder andere schoonheid, rijkdom en vleugels om te kunnen vliegen. Maar alles pakt vervelend uit. Het wordt nog erger als ze niet goed opletten en ze per ongeluk ondoordachte wensen uitspreken, bijvoorbeeld de wens dat iedereen graag hun kleine broertje wil hebben.
Vijf kinderen en Het werd in 1902 geschreven en wat toen het eigentijdse leven beschreef is nu nostalgie. De kinderen reizen in koetsjes en ze wonen in een huis met bedienden. Ook de manier waarop de kinderen over de bedienden praten en de vanzelfsprekendheid waarmee mensen op de kermis tentoongesteld worden is niet van deze tijd. Nesbits ideeën over kinderen, opvoeden en rolpatronen zijn moderner. Er zijn weliswaar verschillende voorbeelden waarin de traditionele rolpatronen tussen meisjes en jongens bevestigd worden, maar het is geen eenzijdig beeld. Ook de meisjes nemen initiatieven en de jongens kunnen hun tranen niet altijd bedwingen.
Nesbit heeft een unieke schrijfstijl waarin ze de lezer regelmatig rechtstreeks aanspreekt; een beproefde manier om de lezer bij het verhaal te betrekken. Ze vraagt bijvoorbeeld wat de lezer zou wensen als ze in de schoenen van de kinderen stonden: ‘Ik wil wedden dat je vaak hebt gefantaseerd over wat jij zou doen, als je drie wensen mocht doen, en dat je dacht dat je zonder één moment te aarzelen drie geweldige wensen zou kunnen bedenken, als je de kans kreeg.’
Soms bespreekt de schrijfster ook haar eigen rol, meermaals benoemt ze dat ze er niet van houdt boodschappen in haar verhaal te stoppen, al ontkomt ze daar niet altijd aan:‘ En dat, lieve kinderen, is de les van dit hoofdstuk. Ik was niet van plan er een les in te stoppen, maar lessen hebben de vervelende eigenschap dat ze ongevraagd overal maar opduiken. En aangezien dit lesje er geheel tegen mijn wil toch in is geslopen, kun je het net zo goed onthouden voor het geval jij je een keer snibbig voelt en een broer of zus van je kwijt wilt. Ik hoop dat het niet vaak voorkomt, maar dat het af en toe gebeurt weet ik zeker. Zelfs bij jou!’
Naast de tijdsgebonden elementen in het verhaal staat de tijdloze fantasie. Het is vermakelijk dat de wensen elke keer anders uitpakken dan verwacht en sommige wensen zijn heel origineel, bijvoorbeeld als de kinderen per ongeluk wensen dat hun kleine broertje volwassen is. Nesbit slaagt erin geloofwaardige kinderen neer te zetten met ieder hun eigen karaktertrekken. Ook de psammie krijgt kleur, hij is nogal nukkig en mag graag over vroeger vertellen toen er nog dinosaurussen leefden en de kinderen niet van die ingewikkelde wensen hadden.
Vijf kinderen en Het is het eerste deel van een trilogie. In de vervolgdelen, die al eens in het Nederlands verschenen, beleven de kinderen opnieuw avonturen waarin de psammie een rol speelt.
Vijf kinderen en Het is ook na ruim honderd jaar nog heel lezenswaardig. Het geeft een inkijkje in het dagelijks leven van welgestelde Engelse kinderen aan het begin van de twintigste eeuw. De verrukkelijke fantasie van de schrijfster is tijdloos.
Vijf kinderen en Het
E. Nesbit (vertaald door Hannie Tijman)
Karmijn, 2018 € 17,95