Embedded Files
Post date: Nov 8, 2017 12:15:33 PM
Elk boek van Ted van Lieshout vormt een eenheid. Tekst, beeld en vormgeving zijn zorgvuldig, door van Lieshout zelf, op elkaar afgestemd. Ook in de dichtbundel Onder mijn matras de erwt zijn beeld en tekst gelijkwaardige eenheden en dat wordt onderstreept door de ondertitel gedichten en portretten. De gedichten gaan over een opgroeiend meisje. We zien haar portret, getekend in enkele stevige lijnen, de pagina’s van de inhoudsopgave domineren. De lezer zal haar belevingswereld binnengaan. De gedichten zijn min of meer chronologisch geordend en volgen de ontwikkeling van kind naar jong volwassene. In de inhoudsopgave kunnen we aan de lay-out zien dat sommige gedichten bij elkaar horen. Soms hebben ze dezelfde titel en soms hebben ze hetzelfde thema. In het eerste gedicht sorteert het meisje haar poppen. Het gedicht heeft het ritme van een aftelversje en benadrukt zo bijna ongemerkt dat we hier met een kind te maken hebben. Toch kondigt de puberteit zich al aan, want het meisje kijkt met een nieuwe kritische blik naar het bekende, ze wikt en weegt en doet weg wat haar niet bevalt. In de puberteit is het leven niet makkelijk en zijn gevoelens groot en onstuimig. Van Lieshout geeft daar op verschillende manieren voorbeelden van. Vaak sluimeren er emoties tussen en onder de woorden, emoties die zich niet direct laten benoemen, maar wel herkenbaar zijn. Zoals in het gedicht Ik ben: Ik ben
de prinses.
Ik zoek
de dappere.
Ik zoek
dapper de
kikker.
Ik ben
de dappere
prinses
die dapper
de kikker
gaat kussen.
De gedichten gaan niet alleen over kolkende puberteitsperikelen, ze gaan ook over echtscheiding en het afscheid van een dementerende oma. In deze gedichten zien we aan de ene kant de koele ongenadige blik op de werkelijkheid en aan de andere kant de emoties die de gebeurtenissen oproepen.
Van Lieshout dicht in vele vormen, soms in enkele woorden, soms in een langere aaneengesloten tekst en alle denkbare vormen daartussen in. Het ritme in de gedichten is wisselend, de ene keer is het een adembenemende tirade, de andere keer staan er nog geen twintig woorden op papier. Soms rijmt de tekst en vaak ook niet. Vorm, taal en inhoud zijn altijd een eenheid.
Naast de taal is het beeld een gelijkwaardige speler in dit boek. Dat beeld bestaat uit poppenportretten. Geen snoezige poppen, maar zelfgemaakte kleipoppen met knikkerogen die Van Lieshout al in de jaren tachtig maakte. Hij liet ze expres slingeren en oud worden tot de tijd rijp was ze te fotograferen. Het zijn vijftien licht gekleurde poppen met verschillende gelaatstrekken. Ook de structuur verschilt: sommige poppenhoofden hebben een glad oppervlak, andere hebben barsten. Van Lieshout toont alleen de hoofden van de poppen die hij op verschillende manieren aankleedt. Fascinerend zijn de pagina’s waar dezelfde pop op verschillende manieren is aangekleed en gefotografeerd. Het is soms nauwelijks te geloven dat eenzelfde kop er zo verschillend uit kan zien. Rond de gedichten staan portretten die als het ware een dialoog aangaan met de tekst. Zo staat bij het gedicht Zeven keukens een pop die gekleed is in keukendoeken en bij het titelgedicht is de pop voorzien van een haardracht bestaande uit erwten. Ontroerend mooi is de gerimpelde pop die bij de gedichten over de oma staan, een passend beeld bij de prachtige regel ‘Het is of ze uit het leven wegsmelt;/ ik zie dat ze al aan het voorbijgaan is./’ Onder mijn matras de erwt is een magnifiek boek zowel in tekst als in beeld. De gedichten zijn veelzijdig in vorm en ritme en geven woorden aan een scala herkenbare gevoelens. Toch geven ze niet alles in een keer bloot, de gelaagdheid van de tekst doet recht aan de weg die de verteller gaat van meisje naar jong volwassene. Op deze vaak moeizame reis vol ingewikkelde en tegenstrijdige gevoelens hoeft niet alles direct benoemd en begrepen te worden. De poppenportretten doen recht aan de tekst (of andersom), ook zij zijn veelzijdig en bezitten een eigen schoonheid. Onder mijn matras de erwt is wat mij betreft een tijdloos meesterwerk. Onder mijn matras de erwt Ted van Lieshout Leopold, 2017 € 15,99
Andere dichtbundels van Ted van Lieshout op kinderboekenpraatjes:
Report abuse