Het wonder van jou en je biljoenen bewoners - Jan Paul Schutten
Post date: Jan 20, 2016 11:17:40 AM
Het eerste boek van Jan Paul Schutten en Floor Rieder, Het raadsel van alles wat leeft (Gottmer, 2013) was een groot succes. Het boek werd overladen met prijzen waaronder een Gouden Griffel en een Gouden Penseel. Nu ligt de opvolger in de winkel, Het wonder van jou en je biljoenen bewoners. Deze keer gaat het over het menselijk lichaam: hoe zit het in elkaar en hoe werkt het. Schutten gebruikt zijn beproefde verteltechnieken. Na een korte inleiding leidt hij de lezer stapsgewijs door het lichaam, een tussenstap nemend als dat nodig is. Zijn verhaal begint bij ´Het wonder van jouw cellen´. Dan onderbreekt hij de ontdekkingstocht om even stil te staan bij de vraag hoe je überhaupt aan kennis over het menselijke lichaam komt. Schutten neemt de lezer daarvoor mee naar de wereld van de Andreas Vesalius die zo´n vijfhonderd jaar geleden verse lijken opgroef om die te onderzoeken. Hij weet de scène smakelijk te omschrijven, de lucht stijgt bijna van de pagina´s op. Maar Vesalius ´keek naar het lichaam zoals iemand zonder verstand van techniek naar een motor kijkt: je ziet alles zitten, maar je hebt geen idee hoe het werkt.´ Schutten maakt dan weer een van zijn mooie bruggetjes naar de uitleg van diverse complexe systemen in het lichaam, daarbij wijzend op een meevaller: ´Als je dit boek uit hebt, weet jij meer dan Vesalius ooit geweten heeft. En dat zonder in de stank te hoeven zitten´. Schutten spreekt de lezer vaker direct aan en betrekt hem zo bij het verhaal. Hij stelt bijvoorbeeld gerust (´ Je hoeft niets te onthouden, kijk gewoon om je heen´), hij geeft tips (´Hoe je snel en gemakkelijk rijk kunt worden´), hij vertelt hoe je indruk op je huisarts kan maken (´Dus als de dokter zegt dat je een otitus, tonsillitis of wat-dan-ook-voor-itis hebt, kun je achteloos zeggen: ‘Ah, een ontsteking´.’ ) of hij nodigt uit tot actieve deelname (‘ Doe eens gek. Ja echt, doe maar’).
Schutten bouwt zijn verhaal logisch en overzichtelijk op. Hij gebruikt aansprekende voorbeelden en kan in weinig goedgekozen woorden iets duidelijk uitleggen. Zo omschrijft hij DNA als´best bazige moleculen´, vergelijkt hij de zenuwen met een telefooncentrale en de hormonen met e-mailtjes, wordt het belang van de huid in een zin neergezet door al zijn functies achter elkaar te benoemen, maar wordt de neus daarentegen weggezet als een loser. Schutten weet ook grootheden origineel in perspectief te zetten, zoals de hoeveelheid microben die in een speldenknop darminhoud zit (´meer dan er mensen op aarde zijn´) of de hoeveelheid aders die het lichaam heeft ( ´samengevoegd zouden die lang genoeg zijn om één lange superader te vormen die met gemak om de aarde past´). Iets minder geslaagd is het gedeelte over seksualiteit. Schutten doet dit af als een tak van sport waar de lezers nog niet aan doen `hoe leg je uit wat wifi is aan mensen die zonder elektriciteit en techniek zijn opgegroeid. Hoe vertel je aan iemand die blind geboren werd, hoe de schilderijen van Rembrandt eruit zien´. Hierbij gaat Schutten voorbij aan de seksueel gevoelens die ook zijn jonge lezers zullen hebben. De plaats waar al dat genot vandaan moet komen komt er dan ook bekaaid vanaf: ´Yep. Daar beneden.´ Wat een orgasme is en waarom het fijn is blijft vaag: mannen krijgen een zaadlozing en vrouwen ´natuurlijk niet´ en je kunt een orgasme alleen krijgen van seks en van dromen over seks. In een paar zinnen wordt nog gemeld dat seks ook vervelend kan zijn en ´daarom kun je er maar beter mee wachten tot je ouder bent´( alsof dat altijd een keuze is). Het hele onderwerp krijgt ongeveer even veel aandacht als het thema ´waarom je televisiereclames niet al te serieus moet nemen´. Jammer.
En dan is er natuurlijk de onovertroffen bijdrage van Floor Rieder. Het moet een uitdaging voor haar geweest zijn om de verhelderende anatomische illustraties in haar eigen stijl te tekenen en daarbinnen genoeg ruimte te vinden om haar humor kwijt te kunnen. Dat is goed gelukt. Waar nodig ondersteunen de illustraties de tekst, waar mogelijk is er ruimte voor een grapje, zoals een maag gevuld met vlinders, de visualisering van de lengte van het aderstelsel of de inhoud van het puberbrein.
Jan Paul Schutten en Floor Rieder zijn nog niet klaar. Ze werken aan een derde boek dat zal gaan over de vraag waarom de wereld bestaat. Een boek om naar uit te kijken.
Het wonder van jou en je biljoenen bewoners
Jan Paul Schutten (tekst) en Floor Rieder (illustraties)
Gottmer, 2015 € 24,95
