Theorie & voorbeelden

Taalbeschouwing

De niveau’s van taal

De ontwikkeling van taalvaardigheden vindt plaats vanaf de geboorte tot ongeveer het negende levensjaar van een kind. Deze ontwikkeling vindt plaats op 6 taalniveaus. Die vind je hieronder.

1. Fonologisch niveau > Uitspraak van woorden, klankleer > Fonologie

2. Morfologisch niveau > Opbouw van woorden > Morfologie

3. Syntactisch niveau > Opbouw van zinnen, de volgorde van woorden > Syntaxis

4. Semantisch niveau > Betekenis van woorden > Semantiek

5. Pragmatisch niveau > Gebruik van woorden, de taalgebruiksregels > Pragmatiek

6. Orthografisch niveau > Spelling van woorden > Orthografie

Neologismen

Het eerste taalverschijnsel heet; nieuwe woorden. Hierbij hoort van naamwoorden werkwoorden maken. Ook horen Neologismen hierbij, dit zijn woorden die voor het eerst in een taal worden gebruikt, kinderen zijn hier vooral heel goed in. Ze stellen vaak woorden samen doormiddel van woorddelen die ze al kennen.

Voorbeeld:

'Ik ga zo even hayday'en op mijn iPad.' Dit hoort bij het semantische, pragmatische en het orthografische niveau van taal. Want er wordt eigenlijk bedoeld; 'Ik ga even het spel Hay Day spelen op mijn iPad.' Het zelfstandige naamwoord 'Tiktok' wordt op een verkeerde manier gebruikt.

Door deze bijzondere corona-tijd (ook een Neologisme), zijn er veel nieuwe woorden ontstaan die te maken hebben met het virus. Deze woorden zijn samengesteld uit woorden die we al kennen. Bijvoorbeeld 'Coronabuikje' of 'Quarantaine buddy'.

Leenwoorden

Ook leenwoorden worden wel eens 'verNederlandst', wat trouwens ook een taalverschijnsel is. Dit gebeurd steeds vaker met Engelse woorden die we half vertalen naar het Nederlands.

Voorbeeld:

'Computerspel' in plaats van 'computer game'. Computer is natuurlijk al een leenwoord uit het Engels. Wij als Nederlanders hebben dit woord al helemaal opgenomen in onze taal. Een ander woord voor computer zou ik zelf ook niet weten. Door 'spel' achter 'computer' te zetten verNederlandsen wij dit woord. Dit voorbeeld hoort bij het pragmatische en orthografische niveau. Bij computerspel wordt het gebruik en de spelling van woorden veranderd.

Verbouwingen

Een woord noem je een verbouwing wanneer bestaande woorden een achter- of voorvoegsel krijgen, dat niet bij dit woord past, maar wel bij een ander woord. Verbouwingen worden vaak door peuters en kleuters gevormd.

Voorbeeld:

'Aaaah mama, het jeukelt hier in mijn zij!' Van 'het jeukt' maakt het kind 'jeukelt'.

In de serie 'praatjesmakers' werden door de kinderen ook veel van dit soort uitspraken genoemd. 'Wanneer komen nu de vadervlekken?' Want als er moedervlekken zijn, zijn er dan ook vadervlekken op je lichaam?. Hierbij horen weer het morfologische en het syntactische niveau.

Malapropisme

Als tweede taalverschijnsel heb je verdraaiingen. Hieronder valt het begrip malapropismen. Een malapropisme is een onbewust verdraaid woord onder invloed van een daarop lijkend woord. De spreker denkt dat het woord in de zin klopt en daarom zijn deze verdraaiingen vaak grappig.

Voorbeeld:

'Hij is al bijna zeventig, maar nog helemaal fataal' Dit hoort bij het semantische en pragmatische niveau. Het woord wordt op een verkeerde manier gebruikt en de betekenis van de zin klopt niet want in plaats van fataal wordt natuurlijk, vitaal bedoeld.

Contaminatie

Dan heb je het begrip contaminatie. Een contaminatie is een vermenging van twee woorden of uitdrukkingen met een verwante betekenis, waardoor een verkeerd nieuw woord of een verkeerde nieuwe uitdrukking ontstaat.

Voorbeelden:

'Telefoneer de politie op.' (Het is 'telefoneren' of 'opbellen'.)

'Het kost duur.'

Dit voorbeeld hoort bij het syntactische en orthografische niveau. 'het kost duur' is namelijk een combinatie van 'het is duur' en 'het kost veel'. Ook klopt de spelling niet.

Spoonerisme

Een spoonerisme is een omwisseling van letters in één woord of tussen twee of meer woorden.

Voorbeelden:

'Woud kater' in plaats van 'koud water'.

'Slaatje bla' in plaats van 'blaadje sla'.

Dit voorbeeld hoort bij het fonologisch niveau en bij het morfologisch niveau. De uitspraak van 'slaatje bla' en de opbouw van de woorden kloppen dan niet.

Versprekingen

Bij een verspreking heeft de verspreker meteen door dat hij zich verspreekt. Deze versprekingen zijn meestal humoristisch. Bijvoorbeeld wanneer iemand door heeft dat hij 'bloek' in plaats van 'boek' zegt. Dit voorbeeld hoort ook bij het fonologisch en morfologische niveau.

Eufemisme

Eufemistisch synoniem, eufemismen worden gebruikt voor scheldwoorden of taboe-onderwerpen zoals de dood ('naar een betere wereld gaan'). Je 'verbloemd' een woord.

Voorbeeld:

Wanneer iemand een groot probleem heeft wordt vaak gezegd 'Een puntje'.

Deze voorbeelden horen bij semantisch en pragmatisch niveau. De betekenis van het scheldwoord of taboe onderwerp wordt namelijk anders en de woorden worden op een andere manier gebruikt. Ze verdoezelen namelijk een 'lelijk' woord of onderwerp.

Dubbelzinnigheid

Het volgende taalverschijnsel is dubbelzinnigheid. Dit houdt in dat je een woord of zin op 2 of soms meer manieren kunt opvatten. Dit komt vaak voor in krantenkoppen of in social media.

Voorbeelden:

'Geef stervende kikkers een trap.'

'Huisartsen missen kindermishandeling.'

Deze voorbeelden horen bij het syntactische en het semantische niveau. Want de woorden kunnen op een verschillende manieren opgevat worden, dus het gebruik van woorden en de betekenis kloppen niet.

Tautologie & pleonasme

Verduidelijkingen. Wanneer we duidelijk willen zijn gebruiken we soms subtiele herhalingen in een zin. We zeggen dan soms twee keer hetzelfde, een tautologie of we benoemen nog eens extra de eigenschap van een woord, een pleonasme.

Voorbeeld van tautologie:

'Ze is altijd en eeuwig te laat.'

Tautologie hoort bij het semantische en syntactische niveau. De betekenis is namelijk fout, de woorden worden dubbel gebruikt.

Voorbeeld pleonasme:

'Het groene gras'

Pleonasme hoort bij het semantische niveau. Omdat gras altijd groen is. (Het groene gas). Je benoemt (onbewust) een eigenschap van een woord, wat eigenlijk vanzelfsprekend is.

Alliteratie

Alliteratie is vorm van rijm waarbij er gebruik wordt gemaakt van dezelfde beginletters of woorden die rijmen en wordt veel in reclametaal gebruikt. Bijvoorbeeld 'Lokaal zijn we allemaal’. Dit begrip hoort bij het fonologisch en syntactische niveau. Je spreek het namelijk op een rijmende manier uit en als je de volgorde zou veranderen hoeft de zin geen alliteratie meer te zijn.

Etymologie

De etymologie houdt zich bezig met de herkomst van woorden. In bepaalde woorden zijn restanten van de geschiedenis ervan te herkennen. Je kan bijvoorbeeld woorden met de ei of ij verkeerd schrijven omdat die woorden vroeger wel op die manier werden geschreven. Dit begrip hoort bij het pragmatische en orthografische niveau.

Metonymia

Wanneer je een product niet meer bij de naam noemt maar bij het merk of wanneer je het product bij het materiaal of inhoud noemt, vervang je het originele woord als het ware. Zoals 'ijzers' voor schaatsen. Of 'een bakkie' voor een kopje koffie. Dit noem je metonymia. Dit hoort bij het semantische niveau. De betekenis van het woord wordt veranderd.

Personificatie

Personificatie gebeurd wanneer je bij een levenloos voorwerp menselijke eigenschappen gaat toevoegen.

Voorbeeld:

'De zon lacht me vrolijk toe'

Dit hoort bij het semantische niveau, een zon kan namelijk niet echt lachen.

Omkering

Omkering is wanneer je een woord omdraait. Zoals bijvoorbeeld 'waterval' omkeren in als 'valwater'. Dit hoort bij het syntactische en semantische niveau. De volgorde van woorden/letters klopt namelijk niet en als je de twee woorden in waterval omdraait krijg je een ander betekenis namelijk valwater.

Hypallage

Een hypallage is een verwisseling van woorden. Het is een combinatie van een bijvoeglijk naamwoord en een zelfstandig naamwoord mee bedoeld. De relatie van de woorden verschuift.

Voorbeelden:

'Een staande receptie' De receptie staat zelf niet, maar de bezoekers.

'Een goed glas wijn.' Het glas zelf is niet goed, maar de wijn.

Deze voorbeelden horen bij het semantische niveau omdat de woorden verschillende dingen kunnen betekenen en dus anders opgevat kunnen worden.

Bronnenlijst

Archives. (z.d.). Geraadpleegd op 5 mei 2021, van https://www.taalvoutjes.nl/taalvoutje

Claesen, A. (z.d.). Nederlands - ambiguïteiten. Geraadpleegd op 5 mei 2021, van https://albertclaesen.be/taal/ned_ambiguiteit.php

Dubbelzinnigheid krantenkop - Google zoeken. (z.d.). Geraadpleegd op 5 mei 2021, van https://www.google.com/search?q=dubbelzinnigheid+krantenkop&tbm=isch&ved=2ahUKEwjYreq0lrPwAhUTxbsIHYnBBncQ2-cCegQIABAA&oq=dubbelzinnigheid+krantenkop&gs_lcp=CgNpbWcQAzoCCAA6BAgAEBhQw7oPWP3TD2Dx1Q9oAHAAeACAAUeIAZsFkgECMTGYAQCgAQGqAQtnd3Mtd2l6LWltZ8ABAQ&sclient=img&ei=d-SSYJiWB5OK7_UPiYObuAc&bih=821&biw=1440#imgrc=BOSSe7lqeFxWqM

Etymologie - Google zoeken. (z.d.). Geraadpleegd op 5 mei 2021, van https://www.google.com/search?q=etymologie&tbm=isch&ved=2ahUKEwicqf67nrPwAhUyz7sIHXQ9BKEQ2-cCegQIABAA&oq=etymologie&gs_lcp=CgNpbWcQAzIECCMQJzIECCMQJzICCAAyAggAMgIIADICCAAyAggAMgQIABAeMgYIABAFEB4yBggAEAUQHlCa_R1Ymv0dYN7_HWgAcAB4AIABWIgBWJIBATGYAQCgAQGqAQtnd3Mtd2l6LWltZ8ABAQ&sclient=img&ei=6eySYNyQJbKe7_UP9PqQiAo&bih=821&biw=1440#imgrc=RD14FRwqRr5nvM

Goed glas wijn - Google zoeken. (z.d.). Geraadpleegd op 5 mei 2021, van https://www.google.com/search?q=goed+glas+wijn&tbm=isch&ved=2ahUKEwikotLdpbPwAhURy7sIHf1ECbQQ2-cCegQIABAA&oq=goed+glas+wijn&gs_lcp=CgNpbWcQAzICCAA6BAgjECc6BQgAELEDOggIABCxAxCDAToECAAQAzoGCAAQCBAeOgQIABAYUKxiWKZxYJxzaABwAHgAgAFCiAGvBpIBAjE0mAEAoAEBqgELZ3dzLXdpei1pbWfAAQE&sclient=img&ei=h_SSYOTCDpGW7_UP_YmloAs&bih=821&biw=1440&hl=nl#imgrc=rvEei3feRVWD8M

Onze Taal. (2011, 9 mei). Hypallage. Geraadpleegd op 5 mei 2021, van https://onzetaal.nl/taaladvies/hypallage/

Pleonasme / tautologie. (z.d.). Geraadpleegd op 5 mei 2021, van https://taaladvies.net/taal/advies/vraag/664/pleonasme_tautologie/

Redactie. (2020, 17 juli). Kinderen zeggen de gekste dingen: deze 17 uitspraken bewijzen het. Geraadpleegd op 5 mei 2021, van https://vroegert.nl/kinderen-zeggen-gekste-dingen-uitspraken/

van den Brand, A. (z.d.). Een verzameling taalverschijnselen. Geraadpleegd op 5 mei 2021, van https://adrivandenbrand.nl/app/uploads/Een-verzameling-taalverschijnselen.pdf

Vondel, E. (2021, 16 februari). Deze meestgemaakte taalfouten . . . maak jij ze ook? Geraadpleegd op 5 mei 2021, van https://www.vanvondeltxt.nl/meestgemaakte-taalfouten/

Wat is een tautologie? - Braint Taalgids. (z.d.). Geraadpleegd op 5 mei 2021, van https://www.braint.nl/taalgids/stijlfouten/tautologie.html

Wat is het verschil tussen een metonymia en metafoor? (z.d.). Geraadpleegd op 5 mei 2021, van https://www.startpagina.nl/v/kunst-cultuur/etymologie/vraag/618357/verschil-tussen-metonymia-metafoor/

Page updated

Google Sites

Report abuse