Eurōpa et Cadmus

postrēma visa est Eurōpa, fīlia rēgis Agēnoris, ambulāns in litore dēsertō nōn procul āb urbe Tyrō. ibi cum ancillīs conchīs bellīs gaudēbat, quae in harēnā inter aestūs inveniuntur. in capite illa corōnam gerēbat flōribus cōnsertam, quōs ē prātīs anteā collēgerat. laetē omnes cunctae cantābant, laetē puellae per harēnam ūmidam saltābant.

subitō ē marī ēmergēns magnus taurus albus vidētur, cornibus aureīs nitēns — mīrābilis vīsū — sed omnīnō mitis. cautē puellae beastiae appropīnquant, cautē rēgis fīlia manū suā frontem album mulcet unāque cum verbīs blandīs fovet. dēnique trifoliō, faenō, gramine dulcī fidēs taurī ā puellā capitur, et magnum collum puellae summissum pondus leve suscipit.

lentē bestia surrexit, lentē taurus ingēns, unā cum puellā in collō sedente, per spumantēs aestūs mansuētē ambulāre incēpit, et Eurōpa identidem dulce surrīdēbat.

subitō autem, magnō cum mūgītū, taurus in mediōs fluctūs inruere incēpit, mare altum petēns, et puella aequor clāmōribus perterritīs implēbat, dum ancillae in litore nīl valentēs nēquīquam magnō vagītū plōrant.

ita Eurōpa ad insulam Crētam pervēnit, ā Iovē sub speciē taurī sēducta, ubi per Iōvem māter facta est Mīnōis. frāter eius miserae, Cadmus nōmine, ab Agēnore missus, sorōrem raptam per omnēs terrās quaerēbat, ā patre iussus numquam domum redīre antequam eam invēnerit.

dēnique adolescentulus dē redītū suō dēspērāns, Delphōs pervēnit orāculumque dē sorōre abductā petīvit.

“Tyrum numquam rursus vidēbis,” respondit Pythia. “oportet tē iuvencam eam sequī quam prīmam posthāc cōnspexeris, et urbem in eō locō condere in quō illa fessa in herbīs recubuerit.”

in eā viā quae Delphīs ad Phocidem dūcit Cadmus iuvencam cōnspexit fulvam, cuius in īlibus inerant duae maculae albae, utraque tamquam lūna plēna, ab armentāriō custōdītam. eā Cadmum Pelagōn, Phocius rēx, dōnāvit, hospitem suum.

hanc Cadmus per viam agitāre coepit, neque umquam dēstituit quoad bōs fessa ad solum cecidit, quo in locō Thebae nunc stant. ibi Minervae Cadmus sacrificium parābat, et pedisequōs suōs aquae lustralis causā ad fontem propīnquum mīsit, quī tunc Fōns Martis vocābātur.

ex eīs autem ūnus sōlus perterritus refūgit, quia cōnservī suī ā dracōne saevō necātī sunt. Cadmus, armīs cinctus, saxō magnō caput serpentis ūnō ictū contūsit ferrōque excīsit. Mars autem, cuius fontis mōnstrum custōs erat, implācābilis saeviēbat.

secundum Minervae praecepta, Cadmus dentibus dracōnis novālem cōnsēvit et — mirābile dictū! — statim ē glaebīs mīlitēs armātī oriēbantur, tamquam papāvera ē solō pullulantia, quōs in mediōs autem ille saxum magnum iniēcit; itaque eōs confūsōs in sē ad caedem mūtuam convertit.

ad vesperem ex omnibus quīnque sōli relictī sunt, et hī victī sē Cadmō trādidērunt. hī mīlitēs, quī Graecē Spartī vocantur — id quod “satī” significat — prīmī erant cīvēs novae urbis, Thēbārum nōmine.

Mars autem, propter dracōnis caedem, ā Cadmō poenam postulāvit, sed Minerva, quam Cadmus dēlectābat, pactum inter eōs confēcit: posteā Cadmus Martī octō annōs serviēbat, quōrum ad fīnem ille fīliam Martis Venerisque, Harmoniam nomine, in mātrimōniam dūxit.

Cadmus igitur prīmus erat rēx Thēbārum, cuī quattuor erant fīliae. prīma, Semela nomine, deum Dionysum per Iovem peperit, quem pater ē cinere fūmante ēripuit postquam puella tristis, iam praegnāns, igne dīvīnō combusta est. secunda, Autonoë nomine, cum Aristaeō nupta, māter erat illīus Actaeonis, quem canēs suae propter Dianae īram frustātim dīripuērunt.

tertia, Inō nomine, māter erat Leārchī et Melicertis, cuius in marītum Athāmam Iūnō furōrem saevum immīsit, quia illa Dionysō nūtrīx erat. īnsāniāns pater fīlium Leārchum, putāns eum ariētem esse, sagittā trānsfīxit. māter, postquam marītum alterum fīlium petentem vīdit, infantem rapuit fūgitque perterrita, eum bracchiīs tenēns. dēnique, vēsāna ac dē vītā dēspērāns, sē cum infante praecipitem ē Molūriānīs rūpibus in mare iniēcit, quōs autem Iuppiter ē misericordiā in deōs marītimōs convertit, mātrem in Leucotheam, puerum in Palaemonem.

quarta fīlia Cadmī Agavē erat, māter Pentheī, secundī rēgis Thēbārum, quem ā Dionysō dēlūsum māter ēius, ipsa bacchiāns, manibus suīs necāvit, eiusque caput palō infīxum in urbem intulit.

post Pentheī mortem sōlus fīlius Cadmī, Polydorus nomine, breviter rēgēbat, sed iam adolescentulus mortem obīit, et fīlium infantem, Labdacum nomine, relīquit, cuius māter erat Nycteïs; prō quō āvus eius Nycteus breviter interrēx erat.

Cadmus, iam valdē senex, dē tantō infortūniō suae familiae dēplōrāvit: “ō dī, vōsne proptereā haec mala mihi immīsistis, quod istum dracōnem necāvī? tantum vōs dī serpentēs amātis? vidēlicet melius est serpentem esse quam hominem esse!”

statim in corpore squāmae increscēbant formaque eius sēnsim mutābātur. haec vidēns Harmōnia clāmāvit: “dī, mē quoque in serpentem convertite!” ita ambō mutātī sunt, ille in colubrum, illa in colubram.

Nycteus interrex autem alteram fīliam habēbat, Antiopēn nōmine. haec, ā Iove grāvida facta, ex pudōre Sicyōnem fūgerat, ubi rēx eam in mātrimōnium dūxit. Nycteus ipse in bellō cum Sicyōniīs mortem obīit, cuius in locō frāter Lycus interrēx factus est. hic Sicyōnem expugnāvit Antiopēnque in vinculīs Thēbās redūcēbat.

in itinere illa geminōs in monte Cithaerōne peperit, quōs Lycus iussit in silvā relinquī. posteā Antiopē multōs annōs Dircae, illīus uxōrī, serviēbat, crudeliter vexāta ab eā. intereā Labdacus, fīlius Polydorī, rēx Thēbārum factus est, sed valdē iuvenis mortem obīit, relinquēns fīlium infantem, Lāium nōmine. itaque iterum Lycus interrēx factus est.

dēnique Antiopē ē servitiō effūgit, et fīliōs suōs, Amphionem et Zēthum nōmine, in monte Cithaerone invēnit, ab rūsticīs ēducātōs. geminī exercitum coēgērunt, Thēbās expugnāvērunt et Dircēn, in cornibus taurī ligātam, crudeliter interfēcērunt. Lāium autem rēgem legitimum servī fīdēlēs cēlāvērunt et clam ex urbe portāverant.

Amphiōn et Zēthus Thēbās moenibus circummūnīvērunt. Amphiōn, quem Mercurius ipse lyrā sonāre docuit, lyrā saxa mōvit, quae tamquam saltātōrēs in loca propria saliēbant.

eius uxor Niōbē, fīlia rēgis Lydī, novem nātos novemque nātās habēbat. quōdam diē Niōbē līberōs suōs iactābat: “fēlicior sum quam Lētō, quae duōs tantum nātōs habet.” prō mātre contemptā Apollō Diānaque sagittīs omnēs eius līberōs eōdem diē trucīdāvērunt. ex hōc factō nocte diūque lacrimae Niōbēs sine intermissiōne in flūmen singulum usque ad tempus nostrum fluunt; nam ipsam dī ē misericordiā in montem aquās ēmittentem mutāvērunt.

post hoc Amphiōn ē maerōre sē interfēcit. (paulō ante Zēthus quoque sē interfēcerat quia uxor eius ex insaniā fīlium Itylum aere mactāvit.)

post mortem tyrannōrum geminōrum Lāius, iam adultus, Thēbās redīit, ubi Iocastam in mātrimōnium dūxit; quōrum fīlius erat Oedipūs, quīntus rēx Thēbārum, quī īnsciēns patrem necāvit mātremque suam uxōrem dūxit. tanta mala dī domō Cadmaeae inferēbant.