post hoc, rēx Priamus Agelāum, armentārium suum, arcessīvit eumque iussit taurum idōneum ex armentīs rēgālibus quaerere. nam Priamus in memoriam fīliī iamdudum mortuī lūdōs fūnebrēs instituerat, quōs Trōiānī quotannīs celebrābant; in hīs lūdīs praemium summum erat ingēns taurus albus.

pastor Paris, quod dē lūdīs Trōiānīs nesciēbat, Agelāum rogāvit, “cūr, pater, istum taurum ex armentō sēlectum ad rēgem Priamum nunc mittis?” et ille “hic taurus” inquit “victōrī in lūdīs fūnebribus praemium erit.”

Paris posthāc praemium illud sibi cupiēbat, et idcircō urbem Trōiam petīvit.

ad Trōiam certāmen pugilium post curriculum aurigantium iam incipiēbat, et Paris in medium ruēns sē competitōrem praebēbat. ferōciter pugnābat ac competitōrēs omnēs vī ac nullā arte vīcit.

tum in certāmine cursūs omnēs longē superāvit ac corōnam alteram cēpit. fīliī rēgis idcircō īrātissimī erant et vehementer clāmābant: “quis hunc rusticum ad lūdōs nostrōs invītāvit? haud decōrum est hunc asinum praemium summum capere!”

tum Hector, maximus natū Priamī fīliōrum, Paridem prōvocāvit: “nēmō potest hastam tam longē mittere quam ego, rustice!”

ille, postquam hoc dīxit, hastam mīsit; hasta ēius longē per aurās ēvolāvit atque in ultimam harēnam haesit. tum Alexander, victōriae avidus, hastam maximā vī mīsit; haec etiam ulterius volāvit ac dēnique in arbore magnā īnfixa stētit.

Priamī fīliī īrātissimī gladiōs dēstrinxērunt atque in rusticum īnsolentem ruēbant, mortem eī in animō habentēs.

tum Agelāus, perterritus, sē ad rēgis pedēs iēcit clāmāns: “nōlī, domine, fīlium tuum interficere! nam iste rusticus fīlius est tuus, quem tū mē ōlim iusserās necāre. ignōsce mihi, domine, quod infantis miseruī, nātī tuī!”

Priamus magnopere gaudēbat ac summō cum studiō fīlium suum in domum recēpit.

paulō post, rēx Trōiānus Paridem Alexandrum, filium nuper recūperātum, legātum ad rēgem Lacōnicum mīsit.

Helena erat uxor Menelāī, rēgis Lacōnicī. hominēs eam putābant fīliam esse Tyndareī; rē vērā autem nāta erat Iōvis. nam Iuppiter sub speciē albī cycnī Lēdam, mātrem eius, ad rīpās flūminis Eurōtae rapuit. posteā Lēda duo peperit ōva; ex utrōque geminī apparuērunt, Helena et Clytaemenstra ex ūnō, Castor et Pollux ex alterō ōvō.

nēmō mortālis umquam fuerat tam pulchra quam Helena. dea Venus eī praecipuē favēbat. multī procī eam petēbant, multī eam in mātrimōnium dūcere cupiēbant. Tyndareus autem bellum saevissimum prō fīliā prōvīdit ac valdē dē eā timēbat.

frāter Menelāī igitur, Agamemnōn, omnēs procōs Helenae in coniūrātiōnem hāc monitiōne coniunxit: “sī quis illam umquam vī rapuerit, vōs omnēs illī maximīs cum copiīs succurrētis!” hoc omnēs religiōsissimīs verbīs iūrāvērunt.

propter hoc pactum, Tyndareus Menelāō, fīliō Atreī, Helenam in mātrimōnium aequō animō dederat.

Paris igitur Spartam advectus aulam rēgiam intrāvit atque Helenam sōlam domī invēnit.

“marītus meus aprum in montibus Arcādiīs agitat. ille haud umquam domī est. ille aut cum frātre suō in bellō nesciō quō gloriam semper petit aut nāve lucrum tamquam pīrāta per maria captat, cum Phoenīcibus certāns. vae mihi! ille mē domī relīquit. ego sōla inter ancillās atque ōrnātrīcēs meās nēquīquam semper sedeō. hīc nullī mihi sunt comitēs nisi montēs ruptī, flūmen rapidum, palūs languida. amīcum nusquam habeō idōneum mihi. quam misera sum! at ignōsce mihi! officiī meī haud memor sum. tē hospitem, peregrīne, benignē accipiō, sī tū nōbīs hospitium exiguum ignōscēs.”

dum illa haec dīcit, oculī adolescentis aspicientis formam Helenae hauriunt, eōdem modō quō sitiēns vir aquam bibit, ac vīrēs eius dēficiunt: sanguis tenuī flammā ardet, in ōre lingua torpet, et aurēs ēius sonitū suō tintinnant.

adolescēns, tam valdē afflictus, clāmāvit: “domina! legātus veniō Veneris, deae potentissimae. quam inūstum est tē, fēminam quam pulcherrimam, hīc sōlam sine amīcō nēquīquam sedēre! quam inūtile! nēmō nisi servī adsunt! tū tē dēbēs tōtam amōrī dare. aliī dī aliīs hominibus favent: Mars mīlitī, Cerēs agricolae, Vulcānus fabrō, Mercurius mercātōrī, Apollō poētae, Venus amantibus. dea ipsa, videō, tibi favet sīcut et mihi. nōlī dōnum deae spernere! ego sum Paris, fīlius Priamī, rēgis Trōiānī, ac tē nunc ā paupertāte istā tuā līberō! vāde mēcum ad urbem Trōiam, nec tē umquam relinquam, ne in bellō quidem saevissimō. haud decōrum est tē tristem esse, domina. quid tē hūc dētinet? marītus neglegēns? vīta parca? paupertās Lacōnica? lectus castus? vāde mēcum, dēliciae meae, et mē tibi tōtum dabō.”

illa hīs verbīs atque aspectū peregrīnī facile victa est.

tum illa servōs promptē iussit plaustrum complēre dīvitiīs: aurō, argentō, vestimentīs bellīs, crassīs lōdīcibus laneīs, arcīs gravibus. tum Helena, fīliam marītumque relinquēns, ūnā cum Paride per noctem ad nāvem Trōiānam fūgit.