6E 4.5: Effective Hospital Preparedness for Emergencies
Definition
ตามพระราชบัญญัติป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย พ .ศ.2550 สาธารณภัย หมายถึง
อัคคีภัย วาตภัย อุทกภัย ภัยแล้ง โรคระบาดในมนุษย์ โรคระบาดสัตว์ โรคระบาดสัตว์น ้า การ
ระบาดของศัตรูพืช ตลอดจนภัยอื่น ๆ อันมีผลกระทบต่อสาธารณชน ไม่ว่าเกิดจากธรรมชาติมีผู้ท า
ให้เกิดขึ้น อุบัติเหตุ หรือเหตุอื่นใด ซึ่งก่อให้เกิดอันตรายแก่ชีวิตร่างกายของประชาชนหรือความ
เสียหาย แก่ทรัพย์สินของประชาชนหรือของรัฐ และให้หมายความรวมถึงภัยทางอากาศและ การก่อ
วินาศกรรมด้วย แผนการป้องกันและบรรเทาสาธารณภัยแห่งชาติได้ก าหนดขอบเขตสาธารณภัยไว้
ดังนี้ 1) ด้านสาธารณภัย 14 ประเภทภัย 2) ด้านความมั่นคงประกอบด้วย 4 ประเภทภัย1
Goal
เพิ่มประสิทธิภาพการเตรียมความพร้อมรับภาวะฉุกเฉิน สาธารณภัยในโรงพยาบาล
Why
ประเทศไทยมีความเสี่ยงต่อภาวะฉุกเฉินและสาธารณภัย เช่น ภาวะอุทกภัย วาตภัย
ภัยแล้ง ภัยจากดินโคลนถล่ม แผ่นดินไหวและสึนามิ อัคคีภัย ภัยจากไฟป่าและหมอกควัน
โรคระบาดและภัยจากคมนาคม เป็นต้น สถานพยาบาลหรือโรงพยาบาลมีบทบาทในการให้การ
รักษาผู้ป่วยจากโรคและภัยสุขภาพ ในอีกด้านโรงพยาบาลอาจจะเป็นหน่วยงานที่ประสบภัย เช่น
เกิดอัคคีภัย ไฟดับ น ้าท่วม หรือภาวะโรคระบาด เป็นต้น ดังนั้นการเตรียมความพร้อมการจัดการ
สาธารณภัยของโรงพยาบาลจึงเป็นเรื่องที่ส าคัญอย่างยิ่ง โดยเป้าหมายมีดังนี้ 1) ลดความเสี่ยงของ
ภาวะฉุกเฉิน สาธารณภัยในโรงพยาบาล 2) การจัดการภาวะฉุกเฉิน สาธารณภัยในโรงพยาบาล
อย่างมีประสิทธิภาพ 3) การเพิ่มประสิทธิภาพการฟื้นฟู (Build Back Better)
Process
ระยะก่อนเกิดภาวะฉุกเฉิน/สาธารณภัย
1. จัดตั้งคณะกรรมการการเตรียมความพร้อมรับภาวะฉุกเฉิน (Hospital Preparedness for
Emergencies Committee)
2. ค้นหาและประเมินความเสี่ยงในการเตรียมความพร้อมรับภาวะฉุกเฉิน โดยใช้เกณฑ์ Hospital
Safety Index หรือเกณฑ์ที่เป็นมาตรฐาน
3. จัดท าแผนการเตรียมความพร้อมรับภาวะฉุกเฉินระดับโรงพยาบาลตามความเสี่ยงที่ประเมินได้
3.1. จัดท าผังบัญชาการเหตุการณ์ระดับโรงพยาบาล (Hospital Incident Command System)
3.2. จัดท า Job Action Sheet
3.3. รวบรวมศักยภาพข้อมูลศักยภาพโรงพยาบาลที่ส าคัญ เช่น จ านวนเตียง จ านวนเครื่องช่วย
หายใจ เป็นต้น
3.4. แผนในการให้ข้อมูลกับประชาชนและผู้สื่อข่าว(Planning for Public Information)
3.5. แผนความปลอดภัยของโรงพยาบาล(Hospital Security)
3.6. แผนด้าน Logistic ประกอบด้วย
3.6.1. ระบบการสื่อสารภายในและภายนอกโรงพยาบาล
3.6.2. การเคลื่อนย้ายผู้ป่วยภายในและส่งผู้ป่วยไปยังสถานพยาบาลอื่น
3.6.3. คลังวัสดุ ครุภัณฑ์ เวชภัณฑ์การแพทย์ ยา
3.6.4. อัตราก าลัง ทั้งที่เกี่ยวกับด้านการแพทย์และด้านอื่น ๆ
3.6.5. การเงินและการคลัง
3.7. แผนส่วนการปฏิบัติการ(Operation Section)
3.7.1. จัดท าแผนการปฏิบัติการและประคองกิจการ ระดับโรงพยาบาลและหน่วยงานทุก
หน่วยงาน โดยก าหนดตามระดับความรุนแรงของภาวะฉุกเฉินที่เกิดขึ้น
3.8. แผนอพยพผู้ป่วย (Hospital evacuation plan)
4. มีการซ้อมแผนทั้งแบบ Table-top exercise และ Field exercise
ระยะเกิดภาวะฉุกเฉิน/สาธารณภัย
1. ประเมินสถานการณ์และประกาศใช้แผน (Activation)
2. ประเมินความต้องการด้านการแพทย์ (Health Need Analysis)
3. จัดตั้งศูนย์ปฏิบัติการฉุกเฉฉินทางการแพทย์ระดับโรงพยาบาล(Hospital Emergency
Operation Center)
4. ผู้อ านวยการหรือผู้แทนที่ได้รับมอบหมายต้องสั่งการให้ปฏิบัติการตามแผนที่วางไว้ โดย
ก าหนดผู้รับผิดชอบตามผัง Hospital Incident Command System
5. วางแผนและเป้าหมาย(Strategic Planning) ในการเผชิญภาวะฉุกเฉินและสาธารณภัย
6. ประกาศยุติการเผชิญเหตุ(Deactivation) กรณีที่ประเมินสถานการณ์แล้วมั่นใจว่าภาวะฉุกเฉิน
และสาธารณภัยสามารถควบคุมได้
ระยะฟื้นฟู
1. Debrief หรือ After Action Review
2. ประเมินความต้องการด้านการแพทย์หลังเกิดสาธารณภัย(Post-Disaster Need
Assessment)
3. ฟื้นฟูด้านการบริการ อาคาร สถานที่ ที่ดีกว่าและปลอดภัยกว่าเดิม (Build Back Better
and Safer)
4. น าข้อเสนอจาก Debrief หรือ After Action Review มาปรับปรุงแผน
Training
1. อบรมหลักสูตร Hospital Preparedness for Emergencies (HOPE)
2. อบรมหลักสูตรการจัดท าแผนเตรียมความพร้อมรับภาวะฉุกเฉิน แผนประคองกิจการ แผน
อพยพผู้ป่วย
3. การซ้อมแผนทั้งแบบ Table-top exercise และ Field exercise
Monitoring
1. แผนเตรียมความพร้อมรับภาวะฉุกเฉิน แผนประคองกิจการ แผนอพยพผู้ป่วย
2. มีการซ้อมแผนทั้งแบบ Table-top exercise และ Field exercise
Pitfall
กรณีเกิดเหตุภาวะฉุกเฉินในโรงพยาบาล ข้อผิดพลาดที่พบบ่อยได้แก่
1. Ineffective command & control คือการตัดสินใจและการสั่งการไม่มีประสิทธิภาพ
2. Ineffective coordination คือการประสานงานระหว่างหน่วยงานภายในโรงพยาบาลและ
ภายนอกโรงพยาบาลไม่มีประสิทธิภาพ
3. Ineffective communication คือการช่องทางการสื่อสาร และแนวทางการ รวมถึง
อุปกรณ์ในการสื่อสารไม่มีประสิทธิภาพ
4. Ineffective information คือ ข้อมูลไม่ครบถ้วน ข้อมูลสถานการณ์ไม่น่าเชื่อถือ
มาตรฐาน HA
การปฎิบัติตามแนวทางข้างต้น คือการปฏิบัติตามมาตรฐาน โรงพยาบาลและบริการสุขภาพ ฉบับที่ 4
ตอนที่ I หมวดที่ 6 ข้อ 6.2 ประสิทธิผลของการปฏิบัติการ (OPT.2) ข.การเตรียมความพร้อมด้าน
ความปลอดภัยและภาวะฉุกเฉิน