Kastelen

Hier wil ik het hebben over de link tussen Champagne en kastelen. Terwijl deze link voor sommige wijnstreken een voor de hand liggend feit is, is het dit veel minder voor de Champagnestreek en zijn gouden drank.  Enerzijds zijn er Champagnes die de naam van een kasteel in hun naam dragen of verwijzen naar een kasteel (slechts vier in aantal) en anderzijds de kastelen die door Champagne beroemdheden of merken zijn gebouwd of aangekocht (iets meer, met name twaalf, dus net een dozijn). Recent ontdekte ik het Château d'Ablois van het huis Breul en het Kasteel van Champagne Launois (Pére & Fils) (zie onderaan).  Tot slor, sluitik af met een kort overzicht van andere kastelen in champagne-regio.

Champagnes met een kasteel in hun naam

Laat ons beginnen met de vier Champagnes die de naam van een kasteel in hun naam dragen. De eerste is ”Champagne Chateau de Bligny” in de Côte des Bar, gebouwd door de markies de Dampierre in de 15e eeuw en nu eigendom van de familie Rapeneau. Deze champagne is speciaal omdat hij en een kasteel en een wijngaard van 74 hectare heeft binnen zijn omheining en dus een clos champagne kan en mag produceren. Ze noemen zichzelf het enige kasteel in de Champagne dat profiteert van de kasteel-appellatie als Récoltant-Manipulant. 

De markies de Dampierre bouwt in 1773 het "Château de Bligny" op de fundamenten van een feodaal kasteel uit de 15e eeuw. Vandaag de dag streeft de familie Rapeneau, de 7de eigenaarsfamilie, er sinds 1999 naar om het erfgoed van het landgoed in stand te houden op basis van hun expertise.

Aangezien er naast champagneliefhebbers ook capsuleverzamelaar onder jullie lezers zitten, wil ik ook even vermelden dat er 10 capsules gekend zijn van dit merk.

Het tweede champagnemerk is "Château de Boursault", dat nog steeds in het kasteel wordt gemaakt en in de kelders van het kasteel rijpt. Het is de enige champagne met de benaming "château" in de Marne, ten westen van Epernay. 

Madame Clicquot gaf in 1843 de opdracht tot de bouw van dit kasteel, die duurde tot in 1850. Het is gelegen in een park van 11 hectare. Ze ging er op 64-jarige leeftijd met pensioen en stierf daar op 89-jarige leeftijd, nadat ze “Natis Mater” had laten graveren op het fronton van het kasteel “Aan haar kinderen, hun (Koningin)-moeder”. In 1913 wordt het kasteel verkocht door de afstammelingen van deze bekende dame. Na WO II, wordt een groot deel van het park omgevormd tot een wijngaard. Een leuk weetje is dat het “Casino de la Plage” (vroeger het kasteel Deganne) van Arcachon een exacte replica is van dit kasteel. 

Van dit merk zijn er 61 capsules, ofwel met een plattegrond van het kasteel, met het silhouet, al of niet vervolledigd met een wapenschild.

Het “Château d'Avize” is gebouwd in de XIXe eeuw op een heuveltop, midden in het dorp. Het kasteel heeft veel eigenaars gekend. Het behoorde toe aan de familie De Cazanove die het aan Martini verkocht. Het gebouw ging vervolgens in de jaren 1980 over naar de firma Moët et Chandon. De rus Boris Titov was de eigenaar van 2010 tot begin 2022. Hij vervaardigde en commercialiseerde er twee champagnemerken, genaamd Victor Dravigny en Foliage. De wijngaard is gelegen aan de voet van het gebouw op een perceel van 2,13 ha en geeft, dankzij de oriëntatie en de klei-kalkstenen bodem die typisch is voor Avize, uitzonderlijke Chardonnays. 

"Het Champagnehuis Leclerc Briant slaat een slag in de Champagne. Dit huis zal de eerste vintage van Château d'Avize, een nieuwe cuvée, vrijgeven via de Place de Bordeaux." (Champagne Insigthts)

Een reeks van 6 capsules bestaat rond dit kasteel, met o.a. Cuvée Foliage (3 capules). Anderzijds zijn er slechts 2 capules van Victor Dravigny.

Het vierde en bij mijn weten laatste merk is een randgeval aangezien de naam van de champagne verwijst naar het kasteel, maar niet de benaming “Chateau” in zijn naam draagt. Het gaat over het “Château de la Marquetterie” en de door Taittinger gemaakt champagne met de naam "Les Folies de la Marquetterie”. 

Het kasteel, gebouwd in 1734, is gelegen in Pierry, ten zuiden van Epernay. De opdrachtgevers slaagden er ook in om van de benedictijnse broeders het naburige wijndomein te verwerven dat werd uitgebaat door broeder Oudart, één van de vaders die champagne creëerden. Het was een prachtige wijngaard die zich vastklampte aan de heuvel die later bekend werd als "Les Folies de la Marquetterie". Taittinger kocht het kasteel en zijn wijngaard in 1930.

Er zijn geen Taittinger-capsules die specifiek naar deze champagne verwijzen.

Kastelen van champagne-beroemdheden of merken

De tweede link zijn de kastelen die door Champagne beroemdheden of merken zijn gebouwd of aangekocht. 

Het “Château de Saran” in het dorp Chouilly, ten zuidoosten van Epernay, werd in 1801 gebouwd voor Jean-Remy Moët, kleinzoon van de oprichter van de huidige eigenaren van het kasteel, Champagnehuis Moët & Chandon (sinds 1954). In 2019 heeft Moët & Chandon het gerenoveerde Château de Saran ingehuldigd, majestueus gerestaureerd na vijf jaar werk. 

“Moët & Chandon heeft bij verschillende gelegenheden speciale wijnen geproduceerd met Chardonnay van hun eigendom in Saran. Vroeger werd een stille Chardonnay-wijn, d.w.z. een Coteaux Champenois Blanc de Blancs, geproduceerd onder de naam Saran en met een "Dom Pérignon-achtig" label (zwart met gouden letters). Later, maar nu al veel jaren geleden, werd Les Vignes de Saran als Chardonnay opgenomen in de doos La Trilogie des Grands Crus, die drie variëteitschampagnes bevatte uit drie verschillende grand cru-dorpen, waar de Pinot Noir van Aÿ was en de Pinot Meunier van Silery.” (Wine Thomas) De laatste twee champagnes werden respectievelijk “Les Sarments d’Aÿ” en “Les Champs de Romont” genoemd.

In 1811 trouwde kurkfabrikant Pierre-Nicolas Perrier met Adèle Jouët en stichtte wat het beroemde huis van Perrier-Jouët zou worden. In 1854 lieten ze het “Chateau Perrier” bouwen aan de Avenyue de Champagne te Epernay. De vier gevels zijn geïnspireerd op de architectuur van de Franse Renaissance en de Louis XIII-stijl, zoals Parijse gebouwen waaronder de Lescot-vleugel van het Louvre-paleis. De gebeeldhouwde decoraties worden verlevendigd door het kleurenspel van de materialen: baksteen, steen, leisteen en glas. Het kasteel huist nu het Museum van Champagne-wijn en regionale archeologie. Het is al sinds 1950 een museum. Nu maakt het deel uit van de Champagne Heuvels, Huizen en Kelders die op de UNESCO Werelderfgoedlijst staan. De tuin werd samen met het kasteel gerenoveerd dankzij de sponsoring van Champagne Pol Roger, en is voor iedereen toegankelijk.

In 1869 effende Eugène Mercier de weg voor de opening van zijn Champagnehuis door een heuvel te kopen naast een geïsoleerd landgoed genaamd het “Château de Pékin” en de bouw van immense kelders te laten bouwen. Vier jaar later kocht hij het kasteel zelf, compleet met alle faciliteiten die nodig zijn om een Champagnehuis te runnen: magazijnen, wijnpersen, magazijnen en, natuurlijk, immense kelders ... De vorige eigenaar van het kasteel was François Abelé de Muller, hoofd van het Abelé Champagnehuis in Reims.

Dat veranderde allemaal in 1873 toen het kasteel het hoofdkantoor van Mercier Champagne werd (tenminste tot 1878) samen met de privéwoning van Eugène Mercier. Aan het einde van de 20e eeuw overhandigde het Huis van Mercier de sleutels van het pand (kasteel en terrein) aan een wijnboer uit de Val du Loire die zich in de Champagne vestigde. Hij maakt er sindsdien Champagne Comtesse Lafond.

Het “Château de Pierrye” werd circa 1734 gebouwd als buitenverblijf voor de graaf-bisschop van Châlons-en-Champagne, Monseigneur de Choiseul-Beaupré, wiens persoonlijke geschiedenis nauw verbonden was met de geboorte van de champagnewijn zelf. Pierry is beroemd sinds het einde van de 17e eeuw, toen een benedictijner keldermeester genaamd Broeder Jean Oudart (1654-1742) de methoden voor de productie van mousserende wijn overnam die ontwikkeld werden door zijn mentor en tijdgenoot, Dom Pérignon, gevierd monnik van de Abbaye d'Hautvillers.

In het midden van de 19e eeuw werd de familie d'Arragon de belangrijkste eigenaar. William Deutz, oprichter van het gelijknamige champagnehuis, zou later met Mademoiselle d'Arragon trouwen. En zo ontstaat een nieuwe link tussen een champagnemerk en een kasteel.

In 1858 werden de bijgebouwen gedeeltelijk aangekocht door de familie Gobillard (de afstammelingen van de eerste meesterwijnbouwer van Monseigneur de Choiseul, Jean-Baptiste Gobillard). Bijna een eeuw later, in de jaren 1970, werd het pand door Jean-Paul Gobillard teruggebracht naar zijn oorspronkelijke identiteit als wijndomein. 

In 1820 verhuisde Charles Koch, erfgenaam van een familie van Duitse hotelhouders uit Heidelberg, naar Avize, creëerde een champagnehuis en bouwde in 1830 het gebouw, gekend als het “Chateau Koch / d’Avize” dat nu het hôtel-restaurant Les Avisés (door Anselme Selosse van Champagne Jacques Selosse) huisvest. Voor champagne-liefhebbers is Château Koch, al bijna twee eeuwen geassocieerd met wijnproductie, een plek vol emotie en herinneringen. Selosse nam het statig huis met de ongebruikte kelders over van het champagnehuis Bricout-Delbeck, opgericht in Avize in 1966 en gesloten in 2003. 

Drie capsules van Champagne Bricout vermelden de naam van Charles Koch.

Het champagnehuis Ayala is in 1860 door de Colombiaanse diplomaat Edmond de Ayala gesticht. De Colombiaan was met een Française getrouwd en zij bracht het “Château de Mareuil-sur-Aÿ” (in het kort “Chateau d’Ay”) met de daarbij behorende wijngaarden in als bruidsschat.

Twaalf capsules van het merk Ayala & Co (zeker tot in 1975) vermelden op hun capsules “Chateau d’Aÿ”.

Recent ontdekte ik het Château d'Ablois sinds 2009 van het huis Breul. Op de site van de champagnemaker, lezen we onder de titel "Geschiedenis van het kasteel": "De eerste vermelding van een kasteel in Saint-Martin-d’Ablois dateert uit 1607".

Het huidige kasteel werd gebouwd voor Charles Jacques Louis de Meulan d'Ablois, ontvanger-generaal van de financiën van de generaliteit van Parijs, waarschijnlijk ter gelegenheid van zijn huwelijk met Marguerite Jeanne de Saint-Chamans in 1762. Charles de Meulan stierf in 1790 en liet aanzienlijke schulden na. Het kasteel werd verkocht aan de Comte de Vauvineux.", alsook "In 2009, oorspronkelijk afkomstig uit het dorp, hebben we het kasteel verworven om er ons hoofdverblijf en het hoofdkantoor van ons bedrijf van te maken."

Op Allcaps.eu vindt je een uitgebreide verzameling capsules met de afbeelding van het kasteel. Het zijn er nl. 45 stuks.

Andere kastelen in champagne-regio

Om af te sluiten, vermelden we nog twee andere kastelen, zoals 

• het “Château Desbordes” in Avize: "Het kasteel werd aan het einde van de 19e eeuw gebouwd door de familie DESBORDES en bleef eigendom van hun nakomelingen tot aan de gravin van Montégudé. Daarna werd het eigendom van de gemeente."

• “Château de Sacy”: "Chateau de Sacy, Maison du Groupe Millésime, staat op de berg van Reims in het charmante dorpje Sacy. In het hart van de wijngaarden biedt dit intieme pareltje 12 kamers en suites, een restaurant met een verfijnde keuken met aandacht voor lokale producten en een wellnessruimte".

Deze hebben geen directe link naar champagne of een champagne-bekendheid, behalve natuurlijk dat ze deel uitmaken van de streek.