Achi Yotam over opvoeden

ACHI YOTAM OVER OPVOEDEN [1992]

Vooraf

In Israël wordt veel aandacht geschonken aan de betekenis van Individualpsychologische inzichten voor de opvoeding. TV-programma's en oudergroepen zijn hiervan een illustratie. Er zijn momenteel zo'n 120 groepen, van 13 á 15 personen per groep, actief om gedurende één jaar aan een oudercursus deel te nemen.

Grote inspirator van vele van deze activiteiten is Achi Yotam geweest. Bij één van zijn bezoeken aan Israël heeft Rudolf Dreikurs hem gevraagd te werken aan het verspreiden van I.P. inzichten in dit land. Het is interessant om te lezen wat hierover staat geschreven in het boek 'The courage to be imperfect' (blz.353)

"And I (=Dreikurs) want to tell you that if, after I leave, you don't start an institute and start teaching others what I have learned you, I will consider the time I worked here as a waste. His absolut demand to start an institute was a shock to us, Yotam remembered."

In 1963 stichtte Yotam een school voor ouders, als onderdeel van het Alfred Adler Instituut in Tel Aviv. Deze school bestaat nu ruim dertig jaar en heeft internationale bekendheid. Naar aanleiding van de toekenning van een prijs aan Achi Yotarn heeft een redacteur van de 'Modern Times' een interview met hem.

Dit werd in april 1992 gepubliceerd.

Onderstaande is een vertaling van dit artikel uit deze Israëlische krant.

(Vertaling:TH.J. Joosten. Artikel eerder verschenen in Individual Psychologische Verkenningen, uitgave Nederlandse Werkgemeenschap voor Individual Psychologie 43 jaargang nr 1 (1994)

"EIGENLIJK IS EEN MOEDER VOLDOENDE VOOR EEN KIND"

Tot 1959 had Achi Yotam, hoewel hij aan de universiteit van Chicago had gestudeerd, niet van Adler gehoord. Wel zocht deze pedagoog en maatschappelijk werker met andere psychologen naar een nieuwe richting. In deze periode kwam professor Dreikurs naar Israël en ontmoette Yotam. Dreikurs vroeg aan Yotam het idee van 'oudercursussen' te verspreiden.

Ofschoon bij in zijn tv‑programma 'Family Connection' op een goede stoel zit als probleemoplosser en therapeut, gelooft Yotam in gelijkwaardigheid bij opvoeding en counseling.

Hij zag nooit een particuliere cliënt en wanneer iemand hem op straat aanspreekt over een probleem, zegt hij: "Kom morgen naar het Instituut".

Hij werkt nu bijna veertig jaar voor de stad Tel Aviv en al vijftien jaar aan de 'School for Parents' in het buurtschap Hatikva. Hij behoort zelf niet tot de staf van het Adler Instituut, maar geeft les in de basiscursussen.

Hij is net de 60 gepasseerd. Hij is een man die angstvallig zijn privéleven voor zich houdt.

Een man die alles weet over het ouderschap, maar zelf geen ouder is. Hij stichtte geen gezin. Hoe kan dat ?

Ik kan alleen herhalen wat Dreikurs mij vertelde: dit is professioneel werk en daarom moet je een professioneel model voor ogen hebben. Maar ik weet ook dat het publiek dit niet geheel begrijpt. Zij veronderstellen helaas dat iemand die zich met ouders bemoeit, zelf een ouder moet zijn.

Wat is volgens u een kind ? Een slim manipulerend schepsel, dat meer macht heeft dan we denken, of een schepsel dat worstelt met een probleem?

De eerste omschrijving lijkt mij de geschiktste. Het kind leeft in een kleine wereld en gaat met alles om wat hem met die wereld verbindt. Hij besteedt zijn energie aan het verkrijgen van een plaats in het gezin. Niet gehinderd door schuldgevoelens of strategische overwegingen is hij in dit opzicht zijn ouders voor. Voordat zij zich realiseren wat er aan de hand is, heeft hij zijn zet al gedaan, kreeg reactie en bekeek de resultaten. Kinderen proberen alles. De leidraad voor ouders luidt: vecht niet en geef je niet over. En het is heel interessant dat de meeste ouders dat nu juist wel doen: vechten of toegeven. Wij leren hen in elk gesprek uit te gaan van de volgende gedachte: Ik ben je moeder en jij bent mijn zoon en ik houd van je en ik wil niet dat er ruzie komt tussen ons. Als het kind dit accepteert, is het goed. Zo niet, dan heeft het gezin een probleem. Het betekent dat het kind wil domineren en wil dat ieder doet wat hij wil.

U kreeg een prijs in zeer roerige dagen, waarin volwassenen bijzonder lastige zaken aan hun kinderen moesten uitleggen. De moorden in Jaffo en Carmiel vragen om een psychologische verklaring, volgens de media. Is het mogelijk alles te verklaren?

Ik zou niet graag de moord op de twee meisjes in Carmiel willen verklaren. U heeft gelijk dat het wordt opgeblazen. Ik had liever gezien dat de leraar de uitleg gaf en dat er geen psychologen naar de school waren gegaan die er zo’n ophef over maakten. Ik zou een klassenvergadering hebben gehouden en dan verder zijn gegaan. Er is iets wat wij buitensporige verantwoordelijkheid zouden noemen. Dit houdt in dat ik verantwoordelijk ben alles in de wereld voor de kinderen te verklaren. En dat is vaak ook een behoefte van ouders. Zij willen het gevoel hebben alles voor het kind te doen.

Dit betekent, dat wanneer ik iets niet begrijp, mijn kind het ook niet hoeft?

Als niemand het begrijpt, waarom een kind dan? Als samenleving moeten we begrijpen dat een kind een deel is van de samenleving. Alles wat we kunnen zeggen is dat er in een mensenleven vreselijke situaties kunnen voorkomen. Ze komen niet zo vaak voor en zo'n moord vindt niet elke dag plaats, en dat is het.

Als ik u goed begrijp, kan een ouderlijk schuldgevoel worden genezen?

Schuldgevoel is een truc. We hebben zeggenschap over onze gevoelens. Soms is het zelfs een vuile truc.

Wat is hieraan zo leuk?

Nou..., vaak zuiveren ze ons. Wanneer ik 's morgens vroeg het kind verlaat, omdat ik vroeg op mijn werk moet zijn; of ik ben een jonge moeder die van uitgaan houdt en de kinderen thuis laat, dan voel ik me niet oké, dan ben ik geen goede moeder. En hoe red ik mij dan uit deze zonde ? Door schuldgevoel te hebben. Ik ben niet zomaar een slechte vrouw. Als ik schuld gevoelens heb, ben ik een goede vrouw. En zo kan ik ermee leven. Schuldgevoelens willen goede intenties laten zien, die niet bestaan.

U zegt niet of het goed of slecht is een kind alleen te laten of niet?

Nee, ik ben geen rechter. Ik wil slechts zeggen datje de schuldgevoelens vooraf moet hebben en niet na die tijd; en dan moet je beslissen of je gaat of niet. Maar... gaan èn een schuldgevoel hebben? Wat helpt dat? De hoofdgedachte hoort te zijn dat ouders degenen zijn die de situatie regelen. Wanneer het kind zegt: ik wil geen babysit, ik wil niet dat je gaat, is er iets op de kop gezet. Wanneer kinderen de situatie bepalen, beseffen de ouders na korte tijd dat ze dit niet kunnen volhouden en dan begint de oorlog. En oorlog is het ergste! In deze oorlog, net als in elke oorlog, zal alles wat er gebeurt de plaats van het kind en zijn gevoel van erbij horen in gevaar brengen.

U wilt ook niet dat ouders zich bemoeien met het huiswerk?

Dat is juist; de ouders zijn niet de hulpjes van de school. Huiswerk is een zaak van de school. De leerkracht die huiswerk geeft, moet vragen of er kinderen zijn die hulp nodig hebben.

Misschien kunnen we nog een mythe doorbreken, n.l. dat kinderen niet mogen weten waar hun ouders ruzie over maken.

Het onderwerp ruzie. Kinderen kunnen een model van ruzie maken en vechten overnemen. Wanneer bijvoorbeeld ouders niet tegen elkaar praten, kan een kind hetzelfde doen. Maar hij weet in elk geval dat zijn ouders vechten! Het is onmogelijk het verborgen te houden; en hij heeft er recht op het te weten. Soms zeg ik - met toestemming van de ouders - dat er moeilijkheden zijn. Kinderen reageren vaak op een verrassend positieve wijze, omdat ik hen een zinvolle uitleg geef. In elk geval is het beter met hen te praten, dan ze te overladen met cadeautjes.

Bedoelt u dat het niet nodig is dat ouders de deur dicht doen wanneer ze ruzie maken, zodat de kinderen het horen?

We doen de deur dicht, opdat niemand ons zal horen. Het is een kwestie van privacy. Ook voor de buren. En nog eens: het thema "een goede ouder zijn", is erg belangrijk voor ons. Ouders kunnen bang zijn voor wat de kinderen van hen zullen zeggen. Ze zullen worden beoordeeld door wat de kinderen van hen zeggen. Als een kind zegt:"Je bent geen goede moeder", zal ze erg schrikken. Vroeger zeiden kinderen: ik moet snel naar huis, want anders dreigt er wat. Nu zeggen ouders: ik moet snel naar huis, want anders is het niet best.

Hoe kijkt u tegen het éénoudergezin aan? Als iets verkeerds?

In het geheel niet! We zijn tot de opvatting gekomen dat een kind vanaf zijn geboorte tot zijn tiende jaar behoefte heeft aan een verantwoordelijke ouder, opdat hij weet dat hij niet alleen is en er iemand is op wie hij kan vertrouwen: een volwassene.

Als dat zo is, waarom denken zo velen dan dat het gezin het beste model is om een kind op te voeden?

Dat is ook geen slecht model. De opzet op zichzelf is goed, maar in een éénoudergezin kan het beslist ook goed gaan. Een kind kan er goed in opgroeien. In het algemeen denk ik dat een vader niet zo'n belangrijke rol speelt in de emotionele ontwikkeling van een kind. Ik zeg meestal niet, maar soms is het belangrijk het te noemen. Feitelijk is een moeder voldoende voor een kind. Het gezin is bedacht, en het kan goed of slecht zijn. Het hangt ervan af hoe het is gestructureerd. Hoeveel kinderen zijn ongelukkig door het gezin ?

Dus behoeft er niet zo'n angst te zijn als gezinnen uit elkaar gaan?

Wanneer een bestaand gezin uit elkaar dreigt te vallen, is dat voor een kind beangstigend. Het vraagt zich af wat er met hem zal gebeuren, want hij ziet geen andere mogelijkheden. Daarom willen kinderen dat alles bij het oude blijft. Voor het kind is dat een zaak van levensbelang. Voor jonge kinderen is het gevoel erbij-te-horen meer dan slechts belangrijk, het is van levensbelang.

Hoe denkt u over de mogelijkheid voor vrouwen om zwanger te worden na hun vijftigste of zestigste jaar?

leder heeft het recht altijd een kind te krijgen. Maar er is één probleem: ze wil een kind en heeft behoefte aan een kind. Dat is haar persoonlijke behoefte. Als een paar getrouwd is en er komt een kind, is dat anders. De vraag is hier: waarvoor heeft ze een kind nodig? Een vraag voor zowel de jongere als de oudere vrouw. Wat voor soort moeder zal zij worden? Dat is geen kwestie van leeftijd. Dat is een kwestie voor alle vrouwen die kinderen willen, omdat ze er behoefte aan hebben. Bij een oudere vrouw zal het kind een klein wondertje zijn. Voordat hij geboren is, heeft hij al de status van een wondertje en dat brengt veel moeilijkheden en hoofdpijn met zich mee. Al voordat hij geboren is, is hij anders.

We kunnen geen van allen aan de conclusie ontkomen dat ouders fouten maken. Waar maken we ons dan eigenlijk zo druk over?

Onze inzet is van belang omdat het gezin de eerste plaats is waar het leven wordt geleerd. En een kind behoort te worden opgevoed in een sfeer van samenwerking, met een hoge eigenwaarde en veel andere dingen die hij nodig heeft.

Nodig voor wat? Om gelukkig te zijn?

Geluk bestaat niet. Geluk is geen doel. Betrokken zijn, deelnemen, bijdragen ... dat zijn doelen!

Literatuur:

The Courage to be imperfect, ‑The life and work of Rudolf Dreikurs‑,

Terner, J and Pew, W.L. New York, 1978