Lesbacka'd laesnifo

最後の授業 アルフォンス=ドーデ

Lesbacka'd laesnifo, alfons=dorde

アルザスのある少年の物語

Alsas io mionaste'd kranteerlesti

その朝、ぼくは学校に行くのがひどく遅くなってしまい、それにアメル先生がぼくらに分詞について質問すると言ったのに、まだ一言も覚えていなかっただけに、叱られるのがすごく怖かった。いっそのこと授業をさぼって、野原を駆け回ってやろうかという考えが頭をかすめた。

Edixa tolidestan io mi's jesnypi'l nostujon tydiesto m'es, kynteen amele'st misse'ct ftonenkraftan melsj nuno'i lkurf pa eo lex liaxu mi's naste la lex'i niv nitek mag eo lex edixu si'st tidisto fau niliej es. Laesnifo'it nurna'ct iso'i mi's eo lex liaxa fiur.

すごく暖かくて、よい天気だった!

Edixa vynut set kysen pyviest mol!

森の外れではツグミが鳴き、リペールの原では、製材所の向こうで、プロシア兵たちが教練をしているのが聞こえた。 どれもこれも分詞の規則よりはずっと面白そうなことばかりだった。だが、ぼくは誘惑に打ち勝つことができて、大急ぎで学校に走って行った。役場の前を通りかかると、金網を張った小さな掲示板のそばに大勢の人が立ち止まっているのが見えた。二年このかた、敗戦だの、徴発だの、占領軍司令部の命令だの、悪い ニュースは全部そこから出て来るのだった。で、ぼくは止まらずに考えた。

cyfoi tykuvj iavnava's fyrna mal liperle'd nertnir io foidilsesexeadrastan ixtj eo lex liaxu prkhojcene'd elmer's fafcniv. Liaxa mi's la lex'i senost. Edixu fhasfa at fhasfa'd als fau ftonenkraftana'd niukirna le xalnem iulo es pa mi's la visyrusu'c molkka mal jesnypi'l ki'eon tydiest. Fontaliaxi seip fastaj fey'i axikti mal eo lex liaxu csurda'd jyvied bonna melej loler larta'st tardeloker'i mi's eo lex liaxa xel. Qa'd aler io elmertalorpe adit arsartvarlope adit dzeparsotukurelminalen cersvape, distoxtern als acirla'st fgir ler cuturl vel. Mag, mi's delok niv mal vsfafgh.

「今度は何かな?」

"Nart iulo es harmie n?"

すると、ぼくが走って広場を横切ろうとしたとき、見習いの小僧を連れて掲示を読んでいた鍛冶屋のヴァシュテル親方が、ぼくに向かって叫んだ。

「そんなに急がなくてもいいぞ、ちび。学校なんて、いつ行っても遅れはしないからな!」

ぼくはからかわれているんだと思った。で、はあはあ息を切らせながらアメル先生の小さな学校の中庭に入って行った。ふだんだと、授業の始まるときは大騒 ぎで、勉強机を開けたり閉めたりする音や、よく覚えるため耳をふさいで、みんながいっしょにその日の授業を大声で練習するのや、それからまた先生が大きな 定規で机をひっぱたいて、「ちょっと静かに!」と怒鳴るのが、道まで聞こえてくるのだった。

Mal, fontliaxa mi's ditarle'i luni'elinkon diurlil io icvlanfi'e'd axlarta'i eo lex lex lekhnaxait mal bonna'i lex akranti jekvitntluerter'd falkaxa'd vaxtele's ny la lex'i fetiswa eo lex liaxa lkurf.

"Fenxis viedost neaj, jyviedersti cun elx fi jespypi'l las tydiest fal harmoe, nostujes niv."

Liaxa mi'st lerdhio'it veleso'i tisod. Mal, kynteen amele'd jyvied jesnypi'd nyrtata'l favedurkon en. Laesnifefont io jui mygion es. Lex lersse pievyt'i lex nistapen nesnerl adit ezon niteko fuaj nusiest'i pepud mal laesnifestan io alsa's fetiswa fafcnivo malt kynte's xerf sniepest leusj nielyp'i dokt mal si's "Is ircalart lotj" xale civelomineso's fey'l eo lex liaxu cuturl.

ぼくはその騒ぎを利用してこっそり席にもぐり込むつもりだった。ところがちょうどその日は、まるで日曜の朝みたいに、すべてがひっそりしていた。開いた 窓から、仲間がもうきちんと席に並び、アメル先生が恐ろしい鉄の定規を小脇にかかえて、行ったり来たりしているのが見えた。戸を開けて、それほどしんと静 かな真ん中に入って行かなきゃならなかった。ぼくがどんなに赤くなり、びくついていたか、分かるでしょう!

Edixu mi's barxondur'i eso leus piedis falmetj es. Pa, insirznyk fiie ircalart i snenikestan io sninisten tolid xale mol. Liaxa mi's espolta nysnysi'c ny la lex'i xel. Liaxa blensassa's piedis mal kynteen amele'st lujys ankaxantaka'd sniepest'it letixon eo lex liaxu nistatydiest. Deliu mi's kedokes mal ircalart sysital'i axe. Liaxu mi's set turx ad rerotes. Jol cossa's la lex'i firles!

ところが、そうじゃない! アメル先生は怒りもせずにぼくを見て、とても優しく言った。

「さあ、早く席について、フランツ君。君がいないけれども、始めようとしていたんだ」

ぼくは腰掛けをまたいで、すぐに自分の勉強机に坐った。その時になって、やっといくらか怖さがおさまって、先生が、視学官の来る日や賞品授与の日にしか 着ない、立派な緑色のフロックコートを着込み、細かいひだのついた胸飾りをし、刺繍した黒い絹の縁なし帽をかぶっているのに気がついた。その上、教室全体 が何かふだんと違って、厳かな感じだった。

Pa, Edioll la lex xale es niv! Kynteen amele's mi'i faenerfe xel mal eo lex liaxa set eli'arme lkurf.

"Plax, piedis etixonj. Frkhanzasti, Edioll co mol niv pa elx fontedixi miss fas."

Mi's snejka'i fosorr mal Lex lersse pievyt'l eo lex liaxa piedis. Pesta io lujysosta dirxejstel mal kynte's inihaltxeer'st klieo adit jutuustu'd snenik lap io lex niv xalur ez stuniesen calalisen viekarg'i xalur mal tiliest justirakar'i lex mol zalizal'i xalur mal elyatuken delnen naxarta'd snusestenerfe ven'gs'i xalur. Mi's la lex'i firlex. Yst mea, edixu als insirznyk feu cepoa starskanerfe es.

けれども一番驚いたのは、教室の奥の、ふだんは空いている腰掛けに、村の人たちがぼくらと同じように、黙って坐っていることだった。三角帽子をかぶった オゼール老人、元村長、元郵便配達人、それからまだ多くの人たちも。その人たちはみんな悲しそうだった。そしてオゼールさんは縁がいたんだ古い初等読本を 持って来ていて、それを膝の上にいっぱい開き、大きな眼鏡を両ページの上にまたがって置いていた。

Pa, mi'st les nalveen iulo's fau kaxilijaser's insirznyki'd kestyxi'd jui pilisten piedisala'c delokon piediso's sytunsusernegs'i lex xalur lu oserl xici adit dzeparkaxilijaserdir adit sniertarleerdir adit als dalle eo lex edixa es. Edixu als larta fau dejuko xale mol. Oserl xici's fazanen kanteluesco'i letixerlst mal firuxes efanj jieluj mal qa'd fla meltaj xerf petor'i eo lex edixu amol.

ぼくがそうしたことにびっくりしているうちに、アメル先生は教壇に上がり、さっきぼくを迎えてくれたのと同じ重々しい声で、ぼくらに言った。

「みなさん、私がみなさんに授業するのは、これが最後です。アルザスとロレーヌの学校では、これからはドイツ語だけを教えることという命令が、ベルリンから来ました……。新しい先生が明日来ます。今日はみなさんの最後のフランス語の授業です。熱心に聞いて下さい」

Liaxu mi's la lexess'i nalveal io kynteen amele's eo lex fontinisirznyki'l tydiest mal lovik nestil io mi'it lex keples daliu cepoa lkarf leus misse'l lkurf.

"Alsasti, Snenikestan es mi's cossa'l kantiil lesbacka'dy. Wioll kanti co'l rejiek'i lap fal jesnyp fon alsas ad lolern. Edixa la lex melsj cersva klie lerj berkhlin. Snenikestan io laesnifo es laesnifo fon lesbacken niedon. Senost stynidj plax."

その言葉を聞いて、ぼくは強いショックを受けた。ああ!ひどい奴らだ、さっき役場に掲示してあったのはそれなんだ。ぼくの最後のフランス語の授業だって!…… ぼくときたら、やっとフランス語を書ける程度なのに! このままの状態でいなくちゃならないわけだ!……

今になってぼくは無駄に過ごした時間のこと、鳥の巣を探して歩いたり、ザール川で氷遊びをするため、欠席した授業のことを、どんなに悔やんだことだろう!

Mi's la lex'i senost mal mi's eo lex edixa nalve. Arl! Flenersti! Seip io bonna'it lex amol melso's fau la lex es dea. Mi'st lex es niedona'd inieso's es!? …… Cene mice's niedon'i lanxerva anni kranteola's mol pa deliu noenola'c girtlisk lot mol! ……

Mi's ny la lex'i pesta'd noon set vsfafgh. Ecpelnte'c lex es snenikestanass adit ketifidistir'i lex melfert snenikestanass adit ezosten sarl io mittar fuaj lex kacelina inieso'i set lypit eo lex edixa vsfafgh.

ついさっきまではあれほど嫌で、持って歩くのも重く感じていた文法や聖史などの教科書が、今では別れるのがひどく辛い友達のように思われた。アメル先生 も同じだ。先生はいなくなり、もう二度と会いないのだと思うと、罰せられたり、定規でたたかれたことも、みんな忘れてしまった。お気の毒な人!

Lovik nestil io la lex xale distoxtern lex es mal nisnin lex letix krancia ad esten jorupu'd kanteluesco's lerno fau jonus les es mena eso xale nio eo lex edixa vsfafgh. Kynteen amel fea deliu es. Si's fqa io fanken mal no ler viroto niv molo'i vsfafgh mal alsa's dalarko'st veleso adit sniepest leusj dokto'st veleso'i gentuan! Plorul lartasti!

先生はこの最後の授業のために立派な晴れ着を着て着たのだった。そして今になってぼくは、村の老人たちが何で教室の隅に着て坐っているのかが分かった。 それはもっとしょっちゅうこの学校に来なかったことを、悔やんでいるらしかった。そしてまたアメル先生が四十年間も尽くしてくれたことに感謝し、失われる 祖国に敬意を表するためでもあったのだ……

Edixu kynte's klantez sieod'i fqa'd lesbacka'd laesnifo fuaj xalur. Mal, mi's insirznyki'd cetirle'ct kaxilijasa'd sjaersse'st lex piedis snalu'i eo lex liaxa firlex. Sisse's sisse'st flivi'a niv tydiesto'i lypiton vsfafgh ly. Mal la lex'i kynteen amele'st aniupqa'd routisi'aon decafelemeso'ct slaxers mal lex tejiest ladircco'c tesem fuaj eo lex edixu es.

そうした思いにふけっている時、ぼくの名前が呼ばれるのが、聞こえた。ぼくが暗唱する番であった。あのややこしい分詞の規則を、大声で、はっきり、一つ も間違えずに全部言えるためなら、どんなことだってしただろう。だが、ぼくは最初からまごついてしまって、悲しみで胸がいっぱいになり、顔も上げられず に、自分の腰掛けのところで立ったまま体を揺すっていた。アメル先生の言う声が聞こえた。

La lex xale la vsfafgh'i enil io mi'd aloajerle'i'scist stieso'i senost. Mi'st lex nitekkranti dire's eo lex edixa es. Fgir'd faxetuoxe ftonenkraftan'd niukirna'd als'i fetiswa fynet nixinerfe fuaj eo lex jol mi's fhasfa'i es. Pa, mi's fontles ler nix mal is sexpar dejuk mal eo lex edixu cene niv feg'i letixejip. Mi's mi'd piedisal io taon lixer'i eo lex liaxu diurles. Kynteen amele'st lkurferl'i'sci mi's senost.

「怒りゃしないよ、フランツ君、もう十分罰は受けているはずだからね…… ほらそうして。誰でも毎日思うんだ。なあに! 時間はたっぷりある。明日覚え りゃいいって。ところがその結果はどうだね…… ああ! そんなふうに教育などは明日に延ばしてきたのが、わがアルザスの大きな不幸だった。今あの連中に こう言われたって仕方がない。なんだ! おまえたちはフランス人だと言い張っていたくせに、自分の言葉を話せも書けもしないじゃないか……

" Mi niv fae irfel frkhanzasti cun co veles dalarko nastonj…… Ja, ecurun io fhasfa nea tisod. << fenxis m'es, liestu mol aler. Lecu tuan fal vydyl. >> Harmie es asvierl. Nea kantio'i liesturenesker l'es miss eo lex liaxo es la fanknen fon missen alsas. Fi fgir lkurf ny la lex, la lex es celespacon. << Harmie es ja? Coss lkurf eso mime's franceer. Cene niv coss lkurf untirken lkurftless lap at. >>

でもそうした ことはみんな、かわいそうなフランツ、君が一番悪いわけじゃない。われわれはみんなたっぷり非難されるべき点があるんだよ。

君たちの両親は、君たちにぜひとも教育を受けさせようとは思わなかった。それよりほんのわずかな金を余分に稼がせるため、畑や紡績工場に働きに出す方を 好んだ。私だって自分にとがめる点はないだろうか。勉強するかわりに、よく君らに私の庭に水をやらせなかったか? それから鱒釣りに行きたくなった時、平 気で休みにしなかったろうか?……」

Pa, plorul frkhanzasti, La lex xale iulo es niv fai co'd als. Deliu set tirfa misse at.

Cosse'd nistavixij tisod niv mels untirkon niv celes kantio'i cossa'c. Edixu siss es la lex le rifleen celeso duxieno'it fua artemelestasho. Edioll mi'st at tirfameo mol nen? Mi celes co'c jeaschamcaro'i men? Mal, fi Icciornolije'l elx selene tydiest, mi velescelin is desnar?…… "

それからアメル先生は、次から次へフランス語について話を始めて、フランス語は世界で一番美しく、一番明晰で、一番がっしりした言語であると言った。そ してフランス語を自分たちの間で守って、決して忘れることのないようにしなけらばならない。なぜなら一つの国民が奴隷となっても、その国民が自分の言語を 持っている限りは牢獄の鍵を持っているのと同じだと…… それから先生は文法の本を取り上げて、今日の課業を読んでくれた。ぼくはそれがあまりによく分か るのでびっくりした。先生の言うことが、みんなやさしく感じられた。これほどぼくがよく聞き、先生の方でもこれほど辛抱強く説明したことはないと思う。気 の毒な先生は、自分がいなくなる前に自分の知っている限りのことを全部教え、それをぼくらの頭に一気にたたき込んでしまおうとしているみたいだった。

Mal, kynteen amele's niedon melsj iulo'i direrrofton lkurf. La lex fea niedon faut unde les exerten fynet anka lkurftless eso eo lex edixu es mal si's ny la lex lkurf. << Sesnud cossa's niejod'i deliu mal naston niv kenis, Cun fi iccoerstan m'is adirkhtir, siss es letixer riron fal iccoerstan tuanil nisse'd lkurftless. >> Mal kynte's krancia'd kranteerl'i letix mal inirjixarle'i snupolain. Mi's la lex ezon firlex mag eo lex liaxa mi's la lex'i nalve. Mi's kynte'd lkurfo'i snenston tisodo veles. Mi's snenston senost mal kynte's snenston plasiile's niv mol niorelen laesnifo. Plorul kynte's qunemeerl'i misse'c untirki'st ieselesefonton eo lex jol kanti.

課業が終わると、次は習字だった。この日のために、アメル先生は真新しい手本を用意してきていた。それには美しい丸い書体で、「フランス、アルザス、フ ランス、アルザス」と書いてあった。まるで小さな国旗が勉強机の横棒にひっかかって、教室中にひるがえっているみたいだった。みんな熱心で、それに静か だったことだろう! ただ紙の上を走るペンの音しか聞こえなかった。一度などは、黄金虫が何匹か入って来た。だが、誰も気を取られたりせず、うんと小さな 子供たちさえそうだった。彼らはまるでそれもフランス語であるかのように、心を込めて、一所懸命、縦線を引っぱっていた…… 学校の屋根の上では鳩が小声 でクークーと鳴いていた。それを聞いてぼくは考えた。

「いまにあの鳩たちまで、ドイツ語で鳴けと言われやしないかな?」

Inirjixarle's situv mal eo lex edixa xeual io khefil es. Kynteen amele's dytyklirma'i litixesfis. La lexe's xeji garfadent leus << france, alsas, france, alsas >> xale krante vel. jyvied la unde farvile'st pievyten ektiren faista io farviles xale eo lex edixa es. Edixa als fau stynid es mal es ircalart! Edixa tydiv efanj lex skurla nesnerl lap senost. Sirenkeste's en pa eo lex edixa fhasfa's liorer mol niv. Edixa jyvied selun at fau daliu es. Sisse's fqa'i niedon xale alpileon cilarp krante…… Iniacelajur io blirba's fyrna mag mi's ny la lex'i eo lex liaxa vsfafgh.

"Blirbastan lap at veles lkurf ny la lex men. Lus rejiek."

時々、ページの上から目を離すと、アメル先生はまるで目の中に自分の小さな学校の建物をそっくり収めて持って行きたいと思っているように、教壇の上で じっと動かずにまわりの物を見つめていた…… 考えてもごらんなさい! 四十年来、先生はその同じ場所に、中庭を正面に見て、まったく変わらない教室にい たのだった。ただ腰掛けや勉強机が、長年使われて、こすれて磨かれただけだった。中庭のくるみの木は大きくなり、彼が自分で植えたホップは今では窓を飾っ て屋根まで伸びていた。気の毒な先生にとって、そうしたものにみんな別れ、そして頭の上での部屋で妹が、荷造りのために行ったり来たりしている音を聞くの は、どんなに悲痛なことだったろう!

fla ler kynteen amel'i xel mal fontinsirznyk io si's fka'd mors'i mi'd als jesnypisho'i eo lex selene letixelst xale eo lex xel. Shrlo tisod. Edixu kynte's naste furnkienerfe insirznyk io daliu nyrtat'i xelon mol. Piedisal adit pievyti's aleron lus vel mal asmietx vel mal dzarfe vel. Edixu la lex lap es. Nyrtat io lex mol cyfoi's feu xerf is. Si's lex aturk lurnitir's nysnys fita nio eo lex liaxa alaria. Hame plorul kynte's la lexe'd alsa'ct ny viroto ad diunarlajipen snutokastan io si'd xijutafasa'st jalvalamiet lex nistatydiesto nesnerl'it senosto'i vsfafgh. Jol la lex feu ixenoce korlixtel es.

なぜなら明日は二人は出発し、永久にこの土地を去らねばならなかったのだ。でも先生は勇気をふるって、ぼくらのため 最後まで授業を続けた。習字のあとは歴史の勉強だった。それから小さな生徒たちが声をそろえて「バ・ブ・ビ・ボ・ビュ」の歌を歌った。あちらの教室の奥で は、オゼール老人が眼鏡をかけて、初等読本を両手で持って、子供たちといっしょに字の綴りを読んでいた。老人も一所懸命なのがよく分かった。感激して声が 震えていた。それを聞いていると実に奇妙で、ぼくらはみんな笑いたく、そしてまた泣きたくなった。ああ! ぼくらはその最後の授業のことをいつまでも忘れ ないだろう。

Cun, vydyl io qa'd larta's tydiest mal eo lex deliu fqa'd polto'i girtlisk lot fanken. Pa, kynte's laesnifo'i miss fuaj lesback el kaima'tj zel. Khefile'd xeu io zisedola'd lersse'i es. Edixa jyvied lersseer's nivintlatva mal << ba bu bi bo biu >>'d snirorerl'i sniror. Insirznyki ixtj petor'i lex es sjaer'd oserle's kanteluesco'i qa'd ledyd leus letix mal ljot'i krante. Sjaer'd la cilarpa's set firlex. Si's fheocaf io ytarta'i ircalartanerfees cel. La lexe'd xorln ytarta'i senost mal edixa selene miss tetol mal lijist. Ar! Jol misse's fgir'd lesbacka'd laesnifo'i girtlisk lot niv gentuan.

突然、教会の大時計が正午を打った。それに続いてアンジェラスの鐘が。それと同時に、教練から帰って来るプロシア兵のラッパの音が、窓の下で鳴り響いた…… アメル先生は真っ青になって、教壇に立ち上がった。先生がそれほど大きく見えたことはなかった。

Edixa fi'anxa'd zisrles'ra's nyjur'i yuihurk hartkarfel. Andzelasen fifla's at la lex'i hartkarfel. fafciv ler lex dosnud prkhoceinen elmer'd viarca'd nesnerle's ileceon eo lex edixa fyrna…… Kynteen amele's estvarnace is mal fontinsirznyk io ta. Kynte's misse'c les xerf ziechija'i xel cel.

「みなさん」と、彼は言った。「みなさん。私は…… 私は……」

でも、何か胸につまった。終わりまで言えなかった。そこで先生は黒板の方に向き直り、一片の白墨を手に取って、全身の力を込めて、精いっぱい大きな字で書いた。

「フランス万歳」

それから頭を壁に押しつけたまま、そこに立っていて、口はきかずに、手でぼくらに合図した。

「おしまいです…… 行きなさい」

"Alsast." Si's la lex'i lkurf. "Alsasti, mi, mi's......"

Pa, larkra io fhasfa leus lurfodek mag kynte's inivepalea'c ijiesn mal colistoxa'i icverledyd mal xerf lyjot'i alsanfyon cilarp krante.

"Niejod francesti."

Mal, diunarl'i snoipe'c amol feanj ta mal ledyd leus delokon hartkarfel.

<< Lesbackes…… Tydiest. >>