شنگ

  • نام علمی:

Tragopogon spp.*

Tragopogon L.*

------------------------------------------------------------------------------------------------------

  • سینونیم:

Chromatopogon F.W.Schmidt

------------------------------------------------------------------------------------------------------

  • تیره:

Asteraceae

------------------------------------------------------------------------------------------------------

  • نام انگلیسی:

Goatsbeard, Salsify

------------------------------------------------------------------------------------------------------

  • نام فارسی:

شنگ (Sheng)

------------------------------------------------------------------------------------------------------

  • نام مازندرانی:

شنگ (Sheng)

------------------------------------------------------------------------------------------------------

  • بخش خوراکی:

برگ ها؛ به صورت تازه به عنوان سبزی صحرایی یا در سالاد و یا در برخی خورشت ها، کوکو، شامی، پلو، آش، سوپ و غیره مصرف می شود ضمنا برگ های خشک شنگ نیز در برخی خورشت ها، کوکو، شامی، پلو، آش، سوپ و غیره مصرف دارد. برگ های تازه شنگ را مثل کاهو می توان با سرکه و یا سکنجین میل نمود.

------------------------------------------------------------------------------------------------------

  • دستور آشپزی:

  • شنگ پلا: شنگ پلا یا کته شنگ غذایی است اصلی که از ترکیب برنج و شنگ تهیه می شود. برای تهیه آن شنگ را در اندازه های حدود نیم سانتی خورد کرده در قابلمه ریخته و برنج و آب به اندازه حالت تهیه کته بریزید. یک یا دو قاشق روغن و نمک به اندازه لازم اضافه نمایید و مثل کته آن را بپزید. معمولا در این نوع کته آب کمتری نسبت به کته عادی استفاده می کنند چون سبزی شنگ آب پس می دهد و ممکن است کته، شفته شود. اگر هنگام دم کشیدن احساس کردید کته ی شما کال است می توانید مقدار کمی آب در هنگام دم کشیدن اضافه نمایید. برخی نیز ابتدا مقداری پیاز را نگینی ریز نموده و با کمی روغن و زردچوبه آن را طلایی کرده شنگ های ریز شده را در آن ریخته و کمی تفت می دهند و سپی آب و برنج را اضافه نموده اجازه می دهند تا کته بپزد و دم بکشد. برای تهیه شنگ پلا، به جای شنگ تازه می توان از شنگ خشک شده نیز استفاده کرد.

  • شنگ پلو: تقریبا شبیه به سبزی پلو تهیه می شود با این تفاوت که شنگ را همراه با برنج بگذارید بجوشد، هر گاه برنج آماده ی آبکشی شد مخلوط را آبکشی کرده و در قابلمه ریخته روغن یا کره اضافه کنید و اجازه دهیه تا دم بکشد. برخی نیز پس از آبکشی مقداری گوشت چرخ شده یا قطعات کوچک ریز شده ی گوشت را با روغن و زردچوبه تفت می دهند و مخلوط برنج و شنگ آبکش شده را با آن مخلوط نموده و در قابلمه ریخته، اجازه می دهند تا دم بکشد. نسبت شنگ به برنج دلخواه است اما می توانید برای هر سه پیمانه برنج حدود نیم کیلو شنگ ریز شده استفاده کنید. برای تهیه شنگ پلو، به جای شنگ تازه می توان از شنگ خشک شده نیز استفاده کرد.

  • شنگ آب پز: مقداری آب را روی اجاق بگذارید تا گرم شود، سپس به آن نمک اضافه کنید (شوری آن دلخواه است) و قبل از به جوش آمدن برگ های شنگ را که خوب شسته اید به آن اضافه کنید (مقدار آب طوری باشد که شنگ ها در آن شناور شود (مثل حالتی که برای تهیه ماکارونی استفاده می شود). اجازه بدهید حدود 8 تا 10 دقیقه به آرامی بجوشد پس از آن آبکشی کرده و میل کنید. این غذا نیاز به هیچ نوع سسی ندارد و می توان به آن مقداری روغن زیتون و یا کمی سرکه اضافه کنید. آب شنگ آب پز را نیز می توان مصرف نمود چون حاوی مواد و عناصر غذایی مفیدی است.

  • کوکوی شنگ: طرز تهیه کوکوی شنگ شبیه به کوکوی سبزی است اما می توان به این روش نیز تهیه کرد. ابتدا حدود 150 تا 200 گرم شنگ تازه و 100 تا 150 گرم پیازچه را که پس از شستن اجازه دادید تا آب اضافه اش بریزد و در پارچه تمیز آب آن را کشیدید خورد کنید سپس پنج تا شش تخم مرغ، نمک، فلفل و زردچوبه را به مخلوط شنگ و پیازچه ی خورد شده اضافه کنید، در این مرحله اگر مایل بودید می توانید حدود دو یا سه قاشق غذاخوری مغز گردوی چرخ شده و به همین مقدار زرشک پلویی نیز به مخلوط بیافزایید و خوب به هم بزنید. مخلوط کوکوی شما آماده است. اکنون می توانید آن را به صورت تکه تکه یا قالبی و یا یکجا در روغن سرخ کنید و یا ته ماهی تابه یا قالب مناسب دیگر را چرب نموده و در فر آن را بپزید. اگر از فر برای پخت اسفاده می کنید می توانید بخش بالایی کوکو را پس از آنکه کوکو کمی خودش را گرفت به کمک قلم با روغن زیتون و یا کره و یا روغن کنجد و یا روغن سرخ کردنی چرب کنید تا مزه و ظاهر بهتری بگیرد. ضمنا در تهیه این کوکو می توانید از ادویه ی زیره و یا آویشن نیز استفاده نمایید.

------------------------------------------------------------------------------------------------------

* در فلور ایران از این سرده بیست و شش گونه و دو واریته ذکر شده است که برخی از آنها توسط بومیان مناطق رویش گیاه مصرف خوراکی داشته و در طب سنتی نیز کاربردهایی دارد. دو گونه ی Tragopogon collinus DC و Tragopogon graminifolius DC مشهورترین گونه های خوراکی شنگ هستند.

نام علمی گونه ها و واریته های ی شنگ در فلور ایران به قرار زیر است.

  • گونه ها:

  1. Tragopogon acanthocarpus Boiss., 2. T. bakhtiaricus Rech.f., 3. T. bornmuelleri M. Ownbey & Rech.f., 4. T. buphthalmoides (DC.) Boiss., 5. T. caricifolius Boiss., 6. T. collinus DC., 7. T. coloratus C.A.Mey., 8. T. erostris Boiss. & Hausskn. in Boiss., 9. T. gaudanicus Boriss., 10. T. gongylorrhizus Rech.f., 11. T. graminifolius DC., 12. T. jezdianus Boiss. & Buhse, 13. T. kemulariae Kuthath., 14. T. kotschyi Boiss., 15. T. longirostris Bisch. in Webb. in Webb & Berth., 16. T. marginatus Boiss. & Buhse, 17. T. maturatus Boriss., 18. T. montanus S. Nikitin, 19. T. porphyrocephalus Rech.f., 20. T. pterocarpus DC., 21. T. rechingeri M. Ownbey, 22. T. reticulatus Boiss. & Huet. in Boiss., 23. T. rezaiyensis Rech.f., 24. T. stroterocarpus Rech.f., 25. T. vaginatus M. Ownbey & Rech.f., 26. T. vvedenskyi M. Pop. ex Pavlov

  • واریته ها:

  1. Trapogon buphthalmoides var. buphthalmoides, 2. T. buphthalmoides var. latifolius Boiss.

------------------------------------------------------------------------------------------------------

  • منابع:

  1. http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:30102386-2. Accessed 19 November 2021.

  2. http://www.worldfloraonline.org/taxon/wfo-4000038774. Accessed 19 November 2021.

  3. https://en.wikipedia.org/wiki/Tragopogon. Accessed 19 November 2021.

  4. Mozaffarian, V., 1996. A dictionary of Iranian plant names. Tehran: Farhang Moaser, 396.