Luntiang Panulaan

PAHIMAKAS

ni Mesándel Virtusio Arguelles

Walang tinag ang aninong 

ilang oras nang naghintay  

ng sandali upang              

mahabol ang mga naiwan.

Walang mata ang aninong 

mahaba ang binuong linya

sa sandali upang

mailatag ang mga dahilan.

Hawak ng anino ang obra at pag-ibig 

wari, unti-unting tumikom

sa pagod at naghilom

mag-isa hanggang maging upos.

Ang nasalubong, may pahimakas na luha,

palayo at pahapyaw na sinambit

sa nalalabing panahon ng lahat

ang lalim at babaw ng ilog, ang gabing

 mapurol ang kutsilyo at balisa

sa yapos ng kalawang.

LAGOM

ni Mesándel Virtusio Arguelles

Wala akong naitugon nang ialay ang awit

at lagom ng itinakdang kapalaran.

Noong una, humuni ang mga uwak

sa Huling Paglilibing. Marami umanong naawa

ayon pa sa mga bata. Naghihingalo

ang tanghali nang dumaan ang batas

at saksi ang bayang malaon

nang nilimot. At ang luhang nakapalayo

na sa pangingilid sa itinakdang mga mata.

May isang kathang walang batas

at itinakdang kagalakan ng anti-kanon.

At ang mga saksi ay hindi na

muling makalilingon.

FIRENZE

(Elihiyang bunga ng alaala at pandemya)

ni Nonon Villaluz Carandang

Anong uri ng kulay, hugis, kapal at nipis

ang ibinabahagi mo sa aking karanasan? 

Naikubli mo ang pilat ng peste sa Messina

na gumapang sa Roma at sa iyong bakuran,

at saka umagos ang dugo at nanâ

sa anumang kasarian, bata o matanda. 

Nangungulila ako sa iyong kariktan

habang sumasalakay ang salot 

na nagpatahimik sa iyong kasiyahan,

habang naririnig ang tamlay ng canzone.

Ginigising mo sa tunog ng kampanaryo 

ni Giotto ang pag-ibig at katinuan,

o maaaring requiem ito para sa mga nabigo

at sinilabang mga walang pangalan.

Narinig ang alingawngaw ng mabuting balita

sa higanteng domo ni Brunelleschi,

at kinalinga ang kisig ng paslit na si David

upang patatagin ang kalooban ng api.

At pinakinggan ang mga tinig sa Decameron

upang matuto sa pait at lupit ng pandemya,

nang sa gayo'y tanggapin ang teknolohiya

sa mga imposibleng pangarap ni Leonardo.

Sa iyo nag-ugat ang kulay ng kariktan 

Sa banayad na pagsilang ni Venus,

at sa halaga at karupukan ng buhay 

sa panahon ng katuparan ng tagsibol.

Ahhh, marami pa akong dapat maranasan

gaya ng anak mong kumatha ng kirot sa impiyerno,

pangamba sa purgatoryo, at ang glorya sa paraiso,

na aking lalasapin sa aking pagbabalik sa iyo. 

ANG MGA HALAMAN SA AKING KATAWAN

 ni Rowena P. Festin

Puno ng kamatsili ang aking mga braso

Matalim na tinik ang natutuyong balat

Habang paunti-unting nalalagas na kaliskis

Puno ng bayabas ang aking mga binti

Namumuti, nangingitim, nagbabalat,

Tila naglulugong balat ng ahas

At sa aking mga paa

Unti-unting gumagapang

Ang sanga-sangang ugat

Pababa sa lupa

At dahan-dahan

Ako’y magiging pataba

At malayang tutubo sa lupa

Ang mga halamang namahay

Sa aking katawan.

 NGAYONG DIS-ORAS NG GABI

 Iluluha ko

ang tumagas na dugo

ang kirot ng bala sa buto

ang kilabot ng sigaw sa katahimikan

ang sindak ng mga inulila.

Iluluha ko ang kadilimang

lumulukob sa aking bayan.

Ngunit bukas, sa libing

Itataas ko ang aking pandong

Upang salubungin

Ang pagdating

Ng mga naiwan.

SLING BAG

ni Rowell Madula

Ano ba ang laman

ng mahiwagang sling bag?

Nariyan ba ang ayudang natanggap?

Perang pambili ng gamot

O 2 lata ng sardinas?

Mga butil ba ng bigas?

Biskwit na kakainin bukas?

Ano ba ang laman

ng mahiwagang sling bag?

Nariyan ba ang mga natitirang alaala?

Mga larawan ng pamilya

asawa, anak, kapatid, ina

O ng mga bagay tulad

ng basyo ng bala

na mula sa mga

sinabak na giyera

Nasa sling bag ba ang katinuan

Kasama ang kapayapaang

Matagal mo nang hinahanap?

Ano ba ang laman

ng mahiwagang sling bag?

Ang sabi ng mga pulis

Kalibre .38 ang kanilang nakita

Oo

Ang sabi ng mga pulis

Kalibre .38 ang kanilang nakuha

Pero huwag kang mag-alala

Hindi kami maniniwala

Dahil ang aming nakita

Limang pulis laban sa isa

Sila ang may baril

At dalawang bala

Ang sayo’y kanilang pinatama.

IYO NA ANG BUGHAW NGAYON

Isang diptych

 ni Sara Mae San Juan-Robin

Iyo na ang bughaw ngayon             sa ayaw mo at hindi

ang timyas                                     kanya iyon dati

ang taghoy                                     naging inyo

ang pait                                             maiiwan sa iyo

dahil nahulog ka                            dahil lang

umibig ka                                        nagpatilunod ka

sa dagat                                      sa kalaliman

ng kanyang mga mata             iyo na ang bughaw ngayon

Gusto kong pintahan ang aking mga kuko

ni Binsong Salibio Ocaleña

 Gusto kong pintahan

ang aking mga kuko

ng kulay itim.

‘Sing dilim

ng mga gabi

ng aking pag-iisa,

mga gabi

ng bangungot at pangamba;

‘sing dilim

ng paligid

tuwing nakapikit  

ang aking mga mata,

habang pilit

kumakawala

ang makukulit

na mga luha.

Gusto kong pintahan

ang aking mga kuko

ng kulay bughaw.

Kasing tingkad

ng kalangitan

sa umaga

habang ang araw

ay naghihikab pa.

Kasing lamig

ng kalangitan

sa mata

isang hapon sa

buwan ng Pebrero.

Umaasa

pa rin ang aking puso.

Gusto kong pintahan

ang aking mga kuko

ng kulay pula.

Gaya ng pagluha

ng langit

ng dugo,

isang dapithapon.

O di kaya nama'y kahel,

tulad ng mga ilaw sa poste

ng hindi mapalagay

na lansangan sa gabi.

Gusto kong pintahan

ang aking mga kuko

ng kulay itim,

ng mga kulay

ng bahaghari.

Subalit hindi ko

magawa.   

Hindi ko 

kaya.  

Sigurado kasi akong

hindi ito

 magugustuhan

ng aking ina.

Ayta

ni David Michael San Juan

Natuwid na ang ibang kulot

Ngunit ang landas ng palad pa ri’y liku-likong baluktot

At singgusot ng mga lamukot sa mukhang pinatanda na

Ng di mabilang na lungkot at pagkadismayang inaalmusal tuwina.

Naglalaho na ang mga lumang sayaw at awit –

Wikang kasiping ng gubat at malawak na parang

Ng mga nauna pa sa amin.

Bawat taon ay nalulunod kami sa pangako ng mga nasa sentro.

Paaralan, pabahay, kabuhayan anila.

Pamimilit sa aming humimpil

Sa mga kampong pamayanan ang tawag nila.

Wala roong baboy-ramo o usa,

Ni naglalarong alitaptap kung gabi.

Walang balakbak ng punong gamot at tsaang inumin.

Wala ring maninipis na kawayang may tubig sa loob.

Walang kuliglig ni ibong dumarapo at wala ring puno

Bagamat may higanteng tutubing dumaraan, gumagambala palagi sa pagtulog.

Aanhin namin ang bahay na may bintana

Ngunit walang luntiang tanawin?

Aanhin namin ang kaunlaran

Kung nabura nang lahat ang aming kinagisnan?

Aanhin namin ang bagong tahanan

Kung malayo ito sa aming pinanggalingan nais laging balikan?

LIPOS (Kay Rebecca)

 ni Rakki Sison-Buban 

Hindi ko na maalala kung kailan tayo nagkakilala

walang paramdam, walang kislot ni kaba

karaniwan ang araw, ordinaryong mga eksena

wala ni bakas ng dramang maharaya.

Dumating kang tahimik nang araw na iyon,

sa gitna ng sigwang hindi mapahinahon

sa paghahanap ng timbulan sa karagatang maalon

hanggang sa kumunoy ng kalituhan, ako ay iniahon .

“Natatangi ka,” paulit-ulit niyang sasabihin

“itaya mo ang sarili at sa kapwa buuin,

huwag kang magduda, walang huhusga,

pagka’t kalayaan ng sarili ang ubod ng pagsinta.”

Nakangiti ang mga mata sa likod ng antipara—

humahagod, sumusuyod, nagpapakuwento lang pala;

“Saan ka pupunta?” itatanong niya;

“Makinig tayo ng mga kuwento ng aba.”

Ikaw ang babaylan sa lahat ng pagdiriwang

ikaw rin ang diwata ng mga ligaw sa kagubatan

sa lakbayin ng buhay ikaw ang tulay ng pag-asa,

Kadluan ng karunungang tungkod sa pagpapasya.

Bakit ka ba dumating at ngayo’y naghahabilin?

pinagkakape ako ngunit walang kapalit na hiling

nagsusulit ang tanong, naniningil ng tugon

nangungulit-suyo sa bawat pagkakataon.

Salat  sa yaman ang iyong tahanan

umibig  ka kasi sa mga musmos na sugatan

sa duklay ng buwan, nahanap mo sana ang kanlungan

habang kumakalinga sa mga musmos na iniwanan.

Hindi nga perpekto ang iyong buhay, Rebecca,

pagkat bilanggo ka ng siphayo’t pangamba

sa likod ng mga ngiting alay mo sa tuwina

sumasalakay na pala ang kirot na nadarama.

Pagpapaalam nga ba’y paano sasabihin?

“sumabay lang sa agos” mahinahon mong habilin

habulin ang pangarap at isapuso ang tungkulin,

hayaan ang tadhanang gumabay sa atin.”

Subalit ang paglisan, para lamang sa matapang

silang may loob sumuong sa kawalang-katiyakan,

sa sandaling sunduin, bawiin ang kinabukasan

kagya’t sumusunod, paroroon sa hantungan.

Samantalang ang pader ang sumasagot sa mga naiwan

sa mga tanong nilang naghahanap pilit ng kasagutan

pipiliting kaibiganin ang pighating ayaw lumisan

kaya’t mananangis nang tahimik, tatakasan ang araw.

Sagrado nga marahil ang kaway ng kamatayan

at tanging pagtugon lamang ang siyang katubusan

at dahil pansarili ay  tanging sa sarili lamang

ang karapatang magtakda ng hangad na pamamaalam.

 Inilihim mo sa mundo ang hilahil ng iyong buhay

at nilubos ng pangarap ang kakapusang nakatunghay

tumangis maging kanser nang ihatid ka sa hukay

sa lihim na katatagan at pagpapaubayang marangal.

Biglaan kang dumating, biglaan ring lumisan

isang ordinaryong araw na hindi malilimutan

ang bawat tagpuang minsan mong dinalaw

lipos ng bakas, buod ng kaluluwang dalisay.

Hunyo 24, 2020

Tatlong Tula sa Kinaray-a at Filipino

ni John Iremil Teodoro

Bulawan nga Sirak

Bulawan ang sirak nga nagakapay

sa Manilay Bay. Sa akën lamesa bulawan

sa andang kaanyag ang mga klabeles.

Bulawan ang baratyagën nga nagalëpad

sa kalag ko pauli sa Maybato kag Småland.

 Ginto ang Silahis

 Ginto ang silahis na kumukumot

sa Manila Bay. Sa aking mesa ginto

sa kanilang yumi ang mga klabeles.

Ginto ang damdaming lumilipad

sa kaluluwa ko pauwi ng Maybato at Småland.

Kanaryo nga Klabeles

Kanaryo ang mga sinipad kang pag-angga

sa akën dëghan kadya nga aga sa akën pagbugtaw.

Kagabii sakë ang tanan nga nagahigugma.

Kang magguwa ako sa opisina

haros wara rën it may nagabakal

kang mga búlak nga nabëtang sa lamesa

sa sagwa kang sangka karan-an.

Bagsak-presyo na po, hambal kang dalagita nga tindera

nga gin-una ang pagpangita kang kuwarta

kaysa paglinandi sa adlaw kang mga tagipusuon.

Nagbakal ako kang sangka pumpong kang kanaryo

nga klabeles. Ang dëag kadya nagaapuhap

sa nakapuy ko nga kasingkasing. Kahilwayan

ang dúlot kang pagbakal kang bulak

para sa kaugalingën.

Dilaw na Klabeles

Dilaw ang mga talulot ng pagsuyo

sa aking dibdib ngayong umaga sa aking paggising.

Kagabi abala ang lahat ng nagmamahal.

Nang lumabas ako ng opisina

halos wala nang bumibili

ng mga bulaklak na nakalagay sa mesa

sa labas ng isang kainan.

Bagsak-presyo na po, sabi dalagitang tindera

na inuna ang paghahanap ng pera

kaysa paglalandi sa araw ng mga puso.

Bumili ako ng isang pumpong ng dilaw

na klabeles. Ang kulay nito humahaplos

sa napagod kong kasingkasing. Kalayaan

ang dúlot ng pagbili ng bulaklak

para sa sarili.

Si Juliet, ang Sirenahus, kag ang Snow

 Ginkapayan liwan kang snow

ang Sirenahus. Ano ayhan ang ginbëël

ni Juliet sa sëlëd? Sa litrato nga gin-PM

kanakën kang Mommy na, pagwa

sanda ni Papa na sa gawang kang balay ko

sa Lenhovda. Wara man lang tana it

dyaket kag wara pa nakabotas bisan

damël rën ang snow sa tënga

kang Sirenahus kag kang balay nanda.

Patay ang tanëm sa gwa kang bintana

nga rabong sa kanaryo nga mga bulak

kon tingadlaw. Amo man sigurado

ang mga raspberi, ang mga ilahas nga istroberi,

kag ang mga hilamon nga nagapamëkad

kang mga biyoleta nga daramgohanën sa likod.

Wara ko pa makita ang Sirenahus

sa tagramig. Naanad ako nga makita dya

nga napalibutan kang mga bulak

pareho sa mga bulak sa bayu ni Juliet

kadyang nag-abot rën ang niyebe.

Kaimaw kang akën gamay nga balay surulatan

tëdëk sa tagipusuon nanda nga ginabaton ang ramig.

 Si Juliet, ang Sirenahus, at ang Niyebe

Kinumutan na naman ng niyebe

ang Sirenahus. Ano kayâ ang kinuha

ni Juliet sa loob? Sa larawan na gin-PM

sa akin ng Mommy niya, palabas

sila ni Papa niya sa pinto ng bahay ko

sa Lenhovda. Ni wala man lang siyang

dyaket at hindi pa nakabotas gayung

makapal na ang snow sa pagitan

ng Sirenahus at ng bahay nila.

Patay ang halaman sa labas ng bintana

na sagana sa dilaw na mga bulaklak

kapag tag-araw. Ganun din sigurado

ang mga raspberi, ang mga iláhas na istroberi,

at ang mga damong namumulaklak

ng mga biyoletang panaginip sa likod.

Hindi ko pa nakita ang ang Sirenahus

sa taglamig. Sanay akong nakikita itong

napapalibutan ng mga bulaklak

tulad ng mga bulaklak sa damit ni Juliet

ngayong dumating na ang niyebe.

Kasama ang aking maliit na sulatáng bahay

taos-puso nilang tinatanggap ang lamig.

BAGYO 

ni Jennifer T. Vinluan

Sa puwang ng mga kawayan 

Dumaraan ang lamig 

May tumutulo pa rin sa pagitan ng pawid 

Sa labas, 

Bagsak ang puno ng saging, yuko'ng mga pilapil 

Tahimik ang mga dahon ng sambong sa gilid 

T'yak na 'di magniningas itong mga panggatong 

Masakit sa ilong itong alimuom 

Naisip ko, 

Totoong pagkatapos sumagupa ng bagyo 

Mas masidhi ang bigat na ibabato nito.