Luntiang Panulaan

PALAD NG DUKHA at iba pang Tula

Koleksyon ng tula ni Ronnel V.  Talusan 

PALAD NG DUKHA

Kulang-kulang tatlong libo

kinita sa isang linggo

huli na palang suweldo

sa di na mababalikang trabaho

tatlong kilong bigas

kangkong, sardinas

talbos ng kamote, 

kung minsa’y noodles

saka iladong tubig.

Nalanos ang biyayang hamog

mula sa kapitalistang nagkakamal

pakatipid-tipirin man, hindi tumagal

sa apat na anak na laging gutom

sa kanilang giniginaw na barong-barong

panay na lugaw

wala nang bigas

naputpot na ang kangkong

natuyot ang mga dahon-dahon.

Isang buwan nang mahigit

ayuda sa kanila’y di makasapit

nag-iiyakan ang mga paslit

sa gutom ay namimilipit

pinakamimithing SAP

hindi kailanman nalasap

walang dumating kundi sama ng loob

sa nakagiray nilang kubakob.

Pinangahasan niyang lumabas

kailangang may gilingin ang bituka

tinangkang mang-amot,

ngunit tugon ay panay simangot

nagbaka-sakali pa ri’t nanlimos-limos

kahit lahat pawang umiingos

hanggang sa makasapit sa checkpoint

at doon na nalagot!

pati buhay, hindi lang gutom

maging abang pangarap

sa mga yayat na anak

na naiwang nakahambalang

sa magulong mundo

at malupit na lipunan.

BALINTUNA

umiyak lang sila at tumawa

milyon ang kinita

ang kawawang magsasaka

kuba na'y dayukdok pa.

humigop lang ng kape 

at naghimas ng balbas

paldo ang bulsa kada kinsenas

silang mamad ang katawan

sa ilog man o dagat

sunog ang balat

bulsa'y butas

gaya ng kanilang lambat.

malamig ang aircon 

at naaalpombrahan ang kanilang opisina

sa bangko'y limpak-limpak ang pera

itong aping manggagawa

buto na at balat

kita niya'y pambili lamang

ng isang kilong bigas 

at ‘sambalot na tinapa.

pirma lang at buladas 

ang kanilang puhunan

kamal-kamal kung dambungin 

ang kaban ng bayan

ang pobreng si Juan

inuuto at hinuhuthutan.

hanggang kailan mangangayupapa

silang gumigiling ng pakana

hanggang kailan magtitiis 

mga dayukdok at kawawa?

sa araw ng pagtutuos, magkakaalam

ang api'y di laging busabos at luhaan!

DUGUANG KAMAY

Hinagod-hagod niya ang buteteng tiyan 

habang nagtatabako sa opisinang naaalpombrahan.

Nakatimbwang sa tyangge

nakauniporme pang estudyante

pati aleng umano’y tulak sa Pulo

nakahandusay, naliligo sa sariling dugo.

Binaril sa Tambubong

isang dating piyon 

maging ang kasamang pahinante

nakabulagta sa kalye.

Hinimas-himas niya ang makapal na bigote

habang sumisimsim ng matapang na whiskey.

Nakagapos ang mga kamay

ng matandang nabubusalan ang bibig

natagpuan na lamang ang bangkay

sa masukal na tumana ng Patubig.

Nakasakong katawa’y inilutang

sa mababaw na ilog ng Bangkal

tadtad ng tama ng baril

isang drayber na umano’y pusher.

Kinawag-kawag niya ang malalaki, malilintog na kamay

habang tinititigan ang kaniyang listahan.

Sa sabana sa Paltok, nakabulagta ang katawan

narorolyohan ng packaging tape, mata’y napipiringan 

isa umanong sugarol na magsasaka

matagal nang lulong sa droga.

Butas-butas na katawan ng isang kagawad

sa Gulod, pinagkakalipumpunan

nalimas ang alahas at panalunan

malaking salot daw sa lipunan.

Humahalakhak siya

sa buktot at imbing tagumpay

tinig niyang makapangyarihan

waring hatol ni Kamatayan

naniniwalang sa mga ipinabuwal 

malilinis kaniyang pangalan

at maililigaw ang taumbayan

kung kanino ang duguang kamay!

SA LIKOD NG DIBINONG GAYAK at iba pang Tula

Koleksyon ng tula ni Paul Rico C. de Lara 

    SA LIKOD NG DIBINONG GAYAK

Maluwag na damit ang suot ng pari

na parang may itinatago sa kanilang sarili.

Kung maghubad ng kasuotan

sa kanilang mga silid

mistulang leon na bilanggo

ng sinaunang gutom.

Marapat na ipako sa kurus

at koronahan ng tinik

ang katawang dupok

na nagkukubli

sa palda ng diyos.

      PAGLALAKAD SA IBABAW NG TUBIG

Nakita si Hesus ng kanyang mga tagasunod

Na naglalakad sa ibabaw ng tubig.

Mangha ang mababanaag sa kanilang mga mata.

'Pedro, huwag kang matakot, halika,'

Nanginig sa rabaw ng tubig ang paa

Ng masunuring disipulo.

Nang subukang humakbang

Patungo sa naghihintay na yakap,

Nailubog siya ng sariling takot.

Si Pedro, tinanggap nang buo ng

Maligalig na tubig.

        GENESIS

Nang gunawin ng baha ang daigdig

naroon ang diyos nakamasid

sa pagkalunod ng mga hininga.

Silang hindi naniwala

inilubog ng tubig na tila

basangsisiw na sumisiyap

sa higanteng mga alon.

Isang malawakang paglipol

ang nagwalis sa sangkatauhan.

Walang dapat parusahan

sa pagkakasala

kung langit ang siyang may likha,

kung langit ang may gawa.

Bakit ako sinusundan ng buwan?

ni Ariel U. Bosque

Madalas akong lokohin ng langit

Lagi itong gumagawa ng paraan para ako ay maakit

Madalas din akong asarin ng langit

Bigla-bigla itong sa paningin ko’y sisingit

Lalo na sa gabi, lagi akong sinusundan ng buwan

Sa kanan, sa kaliwa, kahit saan

Minsan, alam kong kahit magtago ako, masusundan niya pa rin ako

Kaya tumatakbo ako nang tumatakbo

Minsan, nawawala rin siya at kaniyang pagtunghay

Lalo na kapag kasama ko ang tatay sa bahay 

Nagtatago sa mga ulap

Parang duwag na may higanteng nakaharap

Tuwing sumusunod siya sa akin

Lagi siyang may binabanggit na hindi ko ring maitindihan:

Saglit lang ‘tong masakit

Sunod na’y magiging manhid

Kapit, Kalikasan

Koleksyon ng tula ni Christine Marie L. Magpile 

I.  Ay, Water World

(sa tono ng A Whole New World)

Sa ’min, may water world.

Muddy at puno ng garbage. 

Bawal mag-throw here,

But nagtatapon every night.

Nagtatakip ka pa ng eyes,

At may ganang mag-wonder.

Trash sa gilid at under.

Ang baho sa bahay.

Ay, water world.

Bahang-baha ang aking view.

Sinabi na kasi na "No."

Sige pa ring nag-throw.

Kaya sa flood ay mag-swimming.

Tingnan mo ang sight.

Puro plastic ang nakalutang.

Sorry, Honey, pero akin.

Wala namang nagbabantay.

Ay, water world.

Puro plastic sa aking place. 

Kaya I'm way up here.

Flood may kasamang dumi.

Di makaalis, so here, tiis-tiis.

A water world.

Binabaha.

Dapat mag-change,

Kasi marumi.

   II. Nasaan si Darna?

   (sa tono ng Narda)

Tila may agilang lumipad.

Panain, sibatin.

O mainam, barilin.

Tiyak di na itlog ang ulam.

Mapapansin kaya,

Kay rami ng huling isda.

Doon sa gitna ng dagat,

Naghahagis ng dinamita.

Hulihin ang pawikan.

Jackpot dahil endangered iyan.

Magkano ang kikitain?

Inuman at pulutan.

Pagmasdan ang paligid.

Anong ginawa, kapatid?

Ang baha ay babala.

Maraming pinsala.

Sa gubat, mga hayop mababait.

Pero ang lungsod ay mabangis.

Makalat na siyudad,

Tanda ba ng pag-unlad?

Kapalit ng pera,

Mga hayop ay binebenta.

Lumuluha ang mga tala,

At si Darna'y hinihika.

III. Paalam mga Ibon

(sa tono ng Ang Mga Ibon na Lumilipad)

Ang mga ibon, di na lumilipad.

Kalbo na ang mga gubat.

Saan na magpupugad?

Ito’y nakakalungkot,

Patawad, Lord.

Ang mga isda, di na lumalangoy.

Ilog at sapang tila kumunoy,

Kay sangsang na amoy.

Ito’y nakakalungkot,

Patawad, Lord.

Ang mga puno, di na namumunga,

Pinuputol, ibinebenta.

Illegal loggers, kumikita.

Ito’y nakakalungkot,

Patawad, Lord. 

LUMBAY

ni Hyacintha B. Lupig

Hindi ko hinahayaang makaalpas.

Ikinululong ko ang hindi dapat makalaya. 

At kung patuloy mang magpumiglas na parang buwitreng nais makawala 

ay igininagapos ko ng maka-ilang ulit. 

Nais ko na lamang itikom ang mga palad,

padapuin ang kamao sa pader.

At umasang pagkatapos maglangib ng mga sugat ay maglalaho rin ang nadarama.

Sapagkat ang lumbay ay kinikimkim, hindi ibinabahagi.

Walang ibig magpakalunod sa bagyong ikaw lamang ang magkapagsasabi kung kailan huhupa.

Bihira

ang magpapatianod sa luha ng iba     

o ang ibig humati sa sariling mong penitensya.

Lahat ay mayroon ng kani-kaniyang mundong dinadala.

Kaya hindi ko hahayaang makaalpas. 

Ikukulong ko ang hindi dapat makalaya. 

At kung patuloy mang magpumiglas na parang buwitreng nais makawala

ay igagapos ko ng maka-ilang ulit. 

Ititikom ko ang aking mga palad,

padadapuin ang kamao sa pader.

Aasang pagkatapos maglangib ng mga sugat ay maglalaho rin ang nadarama.

Tatlong Tula: Ang Bata sa Panahon ng Ligalig

Koleksyon ng tula ni Noel Galon de Leon 

1. Ang Bata sa Panahon ng Ligalig

Gigising ang bata habang tahimik at nahihimbing ang madaling-araw. Mag-uunat-unat, 

magmamasid-masid, ganito tumatakas ang bata sa panahon ng ligalig: Habang nananaginip ang 

buong sambayanan, nangangarap ang bata ng barya-baryang alaala mula sa krosing ng madilim 

na eskinita; tatawid itong nakapikit sa lansangan ng plastik at mga basura. Makatatawid ang bata, 

makatatanaw ng pag-asa, o ng liwanag, o ng pag-asa sa liwanag; hihinga kahit alam niyang ang 

masisinghot ay sariling alikabok ng lungkot, at mga kalungkutan ng mga batang, tulad niya ay 

maagang nabubulok.

2. Ang Mahika ng Pagguho at Pagtakas

Hindi na sumisikat ang araw sa nayon nitong mga paslit. Hindi na rin umuulan, 

nakalimutan na nila ang tunog ng kulog at kidlat. Wala na ang dating magagandang bulaklak sa 

hardin, ang lobo at keyk ay hindi na rin uso. Tinamad na ang mga batang umakyat sa ga-bundok 

na basura upang masaksihan ang fireworks ni Mayor, o ang palo-sebo sa plasa, wala na ni isa sa 

mga paslit ang may lakas ng loob na humagikgik kahit ang nakikita ay kakatwang paligid. Ninais 

na lamang ng mga paslit ang maghukay nang maghukay at mabighani ng mga warak at punit-

punit na gamit, at ang panalangin nila sa mga madaling-araw isang marahang-marahang pagguho 

tulad ng balita ng matandang babae sa kanila kamakailan, wala na ang katabing barangay.

3. May Sunog sa Bayan

May sunog sa bayang hindi kayang isatitik ng balita sa diyaryo, at dahil dito walang 

nakapagsulat nito o nakapagbalita sa radyo at T.V. Ilang taon nang nasusunog ang bayang ito, 

noong una’y tinutupok lamang ang bilihan ng mga segunda manong damit at pagkaing mula sa 

basura ng kapit-bayan, hanggang nasundan ng pagtupok ng maliliit na siga sa mga pagtitipon, 

handaan, at kasiyahan. Sinigurado ng sunog na magliliyab ang buong bayan, hanggang sa ang 

pangarap ng sambayanan ay lamunin na lamang ng sunog, dahil sinasamba na nila ito at 

nakikitang kaligtasan. Sa hindi kalayuan may batang naligo ng gaas, pinangarap niya ang lamunin 

ng apoy, gusto niyang maging abong lilipad sa ere at dadalhin ng hangin sa kung saang bayan, 

ininom ng bata ang gaas, siniguradong aabot sa kaniyang binabangungot na gutom, kay sarap ng 

gaas, kay saklap na mangarap, nakalipad ang bata nang hindi nagsasaabo, naranasan niya ang 

mabuhay sa ere kahit sandali, naabot ng liyab ang dulo ng buhok ng bata, naabot niya ang 

matagal na niyang pinapangarap.

Kumander Fil at iba pang Tula

Koleksyon ng tula ni Francis Gallano Delgado

I. Kumander Fil

Balido, pagkakakilanlan

Nang pumasok siya sa selda-kuwarenta y singko

Kung saan nagsisiksikan, mangá erehe.

Sa loób nito ay naka-hanger,

Orange polo shirt

Sa nakabukás na bintanàng de rehas.

Siyang sinasayaw-sayawan ng mangá bangkay

Ay siya ngang binubugahan din ng usok

Mula sa tabako ng sabungerong

Lumuluwa, mangâ mata.

"Kumusta?" bati sa kaniya ng usok

Na siyang sumasayaw-sayaw

Sa kaniyang pagmumukha.

"Malaya," kaniya namang tugon.

"Malayang-malaya."

"Di lang walang malay," pagtatapos ng warden.

"Wala na talaga siyang búhay."

II. Alangay sa Ilalim ng Buwan

Ako ay itinakwil

Nang makakain, mangá naglaway na baliw.

Silang inaasahang tagapaghubog

Nang umahon, mandaragat.

Umaalulong, mangá lobo ng kalangitang pinutik.

Isinilang sa bangka, uhang iniwi ng bangkay

Ay isang kalansay,

At ang gabi ay naglaway 

Tinunaw ng pumatak-patak

Na siyang asido, buto-butong umusok

—kaluluwang inabot-abot, langit ng mangá baliw.

Naging saksi, bolang kristal:

Sinagasaan matapos ginahis sa talahiban.

Saksi, pati mangá kulisap:

Pagdadalang-hayop.

Saksi din, mangá alitaptap:

Nang gabing inalon, bangkang papalayo sa dalampasig.

Itinakwil ay akong sisiw,

Basang-basa’t binasa-basa sa magasin.

Nang makapaglibang, mangá naglaway na baliw.

Silang inaasahang tagapaghubog

Nang umahon, basang sisiw

—tumuka ng mangá butil ng palay sa ibabaw ng bangkay.

III. Laing

Mataimtim niyang itinanim sa lupain,

mangá úhay ng gábe na pamana

sa kaniya ng kaniyang mangá ninuno.

Masigasig na diniligan ng tag-ulan,

banal nitong lupa.

Sa tag-tuyo naman ay dinaluyan ng tubig

bukal ng bayang masinop at mapagkawang-gawa.

Dinuyan pa niya sa pana-panahon,

gahiganti man o munti nitong

mangá malagong dahon

na kaniyang hinele sa sariling tinig.

Tuloy, kaniyang mangá daliri, palad at kamay

ay kinalyo, pinasma't nagkasugat.

Sukdulan ng aba at mataimtim niyang

pinaliguan ng sariwang tubig

mula pa sa batis,

malusog na piraso ng lupain

sa sarili niyang likod-báhay.

Pinagpira-pirasong dahong gábe ay

masikap na hinimay at siyang

tiyaga ng kaniyang

mangá kamay na nangalay;

nangulila sa tulad naming

musmos na kaanak na

nawalan ng landas.

Pinagpira-pirasong dahong gábe sa

bilugang bilao ay ibinilad

at binudburan ng init ng

pagmamahal na nagmula sa

nangulilang nagmamahal.

Sa pagkaanghang ng siling labuyo,

kumalat, nangurot na apoy

at lumasap na,

siyang pagmamahal

—kung kumurot, aral ng kaniyang

pangaral sa tulad naming musmos na kaanak.

Nasa pinigang lúya

nang lumuha, kaniyang mangá mata

pinaso ng mangá noo’y nagbabagang uling,

nag-iisa niyang bulsa.

Ngunit, sa pinigang lúya din

kumatas, kaniyang

pagsikap sa bawat panahon

at nang lumaon ay

lumundag sa sarap, kaniyang

malahiyas na ngiti.

Kapag nilasap na ng tulad naming

musmos na kaniyang kaanak, láing,

iniiwi na ng kaniyang uyayì, hangin;

kinakalong na ng pag-aaruga,

tumatahang luha naming

musmos na kaniyang kaanak.

Kinayod niya, niyog sa pangkayod

kahalintulad ng pagkayod niya

nang mabuhay, lubid naming

musmos na kaniyang kaanak.

Ngunit, sa kaniyang nagdurugong puso

sumususo, tulad naming

musmos na kaniyang kaanak;

sumususo kami ng awa at kami ay

sa paningin niya ay kaawa-awa.

Sa paggata nanggaling, siyang

pinakapili at pinakapino na niyog,

niyog na naglalaman ng

pinipintig ng kaniyang puso,

umaalab na puso.

Sa nirarasyon na pinangát,

bicol express at gising-gising

sa bilugang bilao'y walang tatalo

sa láing,

sa láing niyang

kay lupit,

kay bagsik.