20110118 - Luchtvaart - van groei naar groen

Het mainportbeleid heeft van Schiphol een grote

hub gemaakt. Nederland is in de internationale

luchtvaartwereld een belangrijke speler. Kan Schiphol

blijven groeien terwijl de mondiale luchtvaart zijn

broeikasgasemissies net zo hard moet verminderen

als de rest van de wereld? Passagiersvliegtuigen op

waterstof of accu’s zijn uitgesloten. Emissies van

CO2 en NOx uit verbrande olie kunnen maar gedeeltelijk

worden teruggedrongen, waardoor in 2050

een tien keer zo grote mondiale luchtvaart vijf keer

zoveel broeikasgassen zal uitstoten. Dat kan de

mensheid zich absoluut niet veroorloven. De luchtvaart

moet het oude streven naar groei weerstaan

en zich meer op het klimaat richten.

Volgens de Europese Commissie staat vast dat de

broeikasgassen CO2 en NOx/waterdamp uit straalmotoren

samen minstens een dubbel opwarmingseffect

veroorzaken. Biofuel kan fossiel CO2 compenseren,

maar niet NOx/waterdamp. Daarom is

een vermindering van alle broeikasgassen tot 25%

per gevlogen kilometer (zonder groei!) niet haalbaar.

Vermindering van NOx vraagt een nieuwe

motortechnologie die tientallen jaren nodig heeft om

grootschalig te worden ingevoerd. Voor vermindering

van waterdampemissie zijn geen oplossingen

bekend. Brandstofbesparing is al jaren afgevlakt

naar 0,7% per jaar, dus die technologie biedt weinig

mogelijkheden meer. Zonder groei is een halvering

van broeikasgassen een zeer optimistische verwachting.

Maar de luchtvaart groeit als kool. Als de

huidige mondiale groei (5,8% per jaar) doorzet zal

zijn omvang in 2050 vertienvoudigen ten opzichte

van 2009. De uitstoot van de luchtvaart kan daardoor

met een factor vijf toenemen in plaats van afnemen

tot een vijfde. Onbeteugelde groei zal van

de luchtvaart spoedig een opmerkelijk grote veroorzaker

van de opwarming maken. De EU zal vanwege

zijn luchtvaart een emissievermindering tot 25%

niet bereiken. Regeringen vinden groei van de

luchtvaart nu nog gewenst, maar het is de vraag

hoe lang mensen die aan een Green Deal willen

meewerken, dat nog zullen accepteren. De Britse

regering heeft besloten om vanwege het klimaat de

luchthavens van Londen niet meer uit te breiden en

luchtvervoer zoveel mogelijk door hogesnelheidstreinen

te laten overnemen. Wanneer zal de rest

van de EU dit voorbeeld volgen?

Het Nederlandse luchtvaartbeleid kan in 2011 naadloos

aansluiten bij de reductiemaatregelen die de

EC spoedig zal voorstellen in de nieuwe White Paper

on Transport 2011. Die maatregelen zullen helaas

weinig effect hebben als het kabinet de groei

van het Nederlands luchtverkeer blijft steunen. Na

2000 is het aantal vliegtuigbewegingen per saldo

niet toegenomen, maar de wil om te groeien is zeer

levend. Een groei van 3% per jaar (veel minder dan

de mondiale groei) zal leiden tot meer dan drie keer

zoveel luchtverkeer rond 2050. Er hebben al onteigeningen

plaatsgevonden voor de aanleg van een

tweede Kaagbaan na 2020. In Flevoland spreekt

men al over een grote “twin airport” van Schiphol.

Het kabinet wil ook de regionale luchthavens uitbreiden.

De Luchtvaartnota kan klimaatbestendiger worden

gemaakt met drie aanpassingen:

1. Verleg de koers van “ruimte voor groei” naar

“consolidatie ter wille van het klimaat en een duurzame

economie”. Neem op grond daarvan internationale

initiatieven voor concrete maatregelen (ook

prijsverhogingen) om de emissie van zowel CO2 als

NOx/waterdamp zoveel mogelijk terug te dringen.

Onderken dat het bewezen effect daarvan vooralsnog

ontoereikend is om groei te compenseren,

zodat tegelijk ook consolidatie van het luchtverkeer

moet plaatsvinden, bij voorkeur voordat in 2012 het

EU ETS wordt ingevoerd.

2. Breid Nederlandse luchthavens vanaf nu niet

meer uit. Besluit in overleg met de betreffende lidstaten

van de EU (gelijk speelveld) om spoedig het

voorbeeld van Groot-Brittannië te volgen, dus EUluchthavens

niet meer uit te breiden. Het doel daarvan

is een succesvolle toepassing van het EU ETS

voor de luchtvaart en het voorkomen van ongewenste

klimaateffecten door groei.

3. Vervang korte vluchten door treinverkeer. Neem

in de EU initiatieven om het vliegverkeer op afstanden

tot meer dan 1000 km (short-haul) geleidelijk te

vervangen door volledig klimaatneutraal treinverkeer,

dat dezelfde reistijd en comfort biedt. Met

Schiphol als ‘trainairport’ zal de short-haulfunctie

van regionale Nederlandse luchthavens geleidelijk

zijn betekenis verliezen. AirFrance/KLM en de

Schiphol Group staan voor deze mogelijkheid open,

maar stellen hoge eisen aan de infrastructuur en

organisatie.