-21- Zorg aan overledenen

Voorbereiding

Verpleegkundige

• Zorg voor een rein uniform en verzorgd voorkomen (aangepast schoeisel, verzorgde haren, kort geknipte nagels, geen kunstnagels, geen nagellak, geen juwelen, geen horloge)

• Pas een correcte handhygiëne toe volgens de richtlijnen

• Verzamel gegevens:

  • • Is het overlijden al vastgesteld door een arts?

    • Welke bijzondere wensen had de zv of zijn familie betreffende kledij, handen gekruist of niet?, kaarsjes?, kruisteken op de kamer?, …

    • Aandachtspunt: Houd hierbij rekening met de geloofsovertuiging van de zorgvrager

    • Heeft de familie de overledene al kunnen groeten? Soms ziet men graag nog eerst de overledene alvorens er gestart wordt met de lijktooi

    • Zijn er bijzondere omstandigheden waardoor er nog geen lijktooi mag uitgevoerd worden? Bv. bij een ongeval of suïcide moet het parket eerst het lichaam vrijgeven

    • Leed de zorgvrager aan een besmettelijke ziekte? Extra voorzorgsmaatregelen dienen genomen te worden conform de richtlijnen van de instelling

    • Zijn er nog zaken die verwijderd moeten worden alvorens de lijktooi kan gestart worden? Kijk in het dossier na of er bepaalde pijnpompen of een pacemaker aanwezig is.

• • Een overlijden is meestal een gevoelig moment voor de nabestaanden. Als hulpverlener moet je rekening houden met deze gevoelens, maar er ook op letten dat je jezelf beschermt. Bij een verwacht overlijden zijn er meestal een aantal afspraken in het dossier genoteerd. Het is aan te raden deze afspraken kort te toetsen bij de familie alvorens de lijktooi uit te voeren

  • Werk zoveel mogelijk per 2: het verzorgen van een overledene is zowel psychisch als fysisch een zeer zware opdracht. Zowel ergonomisch als emotioneel is het uitvoeren van deze taak per 2 aan te raden.

materiaal

• • Niet–steriele handschoenen

  • Beschermende onderleggers of incontinentiemateriaal

  • Geïmpregneerde wegwerpwashandjes of washandje en handdoek

  • Zuivere  lakens en  kussensloop indien nodig

  • Kledij (naar wens van de overledene of de nabestaanden), eventueel juwelen

  • Kam

  • Envelop om persoonlijke bezittingen op te bergen

  • Eventueel scheerapparaat

  • Eventueel een kinsteun of zwachtel

Kamer

• Doe het beletlichtje aan

• Creëer een werkomgeving met voldoende licht en ruimte

• Leg je materiaal binnen handbereik

• Zet het bed op de juiste werkhoogte      

Uitvoering

• 1. Trek handschoenen aan

  2. Verwijder eventueel apparatuur, infusen, blaassonden, SC pijnpompen, kleefpleisterresten, …

  3. Plak eventuele wonden af en leg een drukverband aan om lekkage van lichaamsvochten te voorkomen

  4. Doe eventueel de sieraden van de overledene uit en berg ze op in een envelop met de naam van de overledene er op

  5. Ontkleed de overledene: spreek hierbij goed af. De overledene ontkleden is fysiek een vrij zware taak, aangezien het lichaam totaal niet kan meewerken

  6. Scheer eventueel de baard van de overledene. Doe dit voorzichtig, zodanig dat er geen letsels gemaakt worden

  7. Was in de basis enkel de zichtbare lichaamsdelen (gezicht en handen).

  8. Indien aanwezig: reinig de tandprothese en breng deze in.

  9. Note: Een volledig bedbad is hygiënisch gezien niet noodzakelijk, maar kan desgewenst worden uitgevoerd als afscheidsritueel (door zorgverlener of samen met de familie).

  10. Breng het incontinentiemateriaal aan en vette watten in de anus (volgens de afspraken van de afdeling). Wanneer de overledene een blaassonde heeft kan je deze eventueel laten zitten en er een knoop in leggen om lekkage van urine te voorkomen

  11. Kleed de overledene aan met de gewenste kledij en juwelen

  12. Kam de haren van de overledene

  13. Doe een propere kussensloop om het kussen en leg het kussen onder het hoofd van de overledene

  14. Ondersteun de kin m.b.v. een opgerolde handdoek, een kinsteun of een windel enkel indien nodig.

  15. Leg een proper bovenlaken over de overledene. Leg de handen van de overledene boven het laken, al dan niet met de vingers gekruist. Indien de handen moeilijk blijven liggen, kan je eventueel een nierbekken onder de ellebogen van de overledene leggen

  16. Sluit de ogen: indien de ogen niet gesloten blijven, kan je eventueel tijdelijk natte kompressen op de ogen leggen.

Nazorg

kamer

• • Ruim de kamer op

  • Verzamel hierbij zorgvuldig de bezittingen van de overledene

  • Plaats eventueel enkele kaarsjes op batterijen en kunstbloemen en een kader met gedicht (vaak voorzien in een doos op de afdeling).

  • Voorzie enkele stoelen voor de familie

  • Doe je handschoenen uit

Sereniteit overheerst. Zorg dat de kamer netjes is en rust uitstraalt. Plaats overbodige zaken in de badkamer en zorg ervoor dat o.m. infuusstaanders, urinerekjes, papegaaienstok, vuilnisbakjes, … verwijderd zijn

materiaal

• • Verwijder al het gebruikte materiaal en het materiaal dat niet meer op de kamer aanwezig moet zijn (zie hierboven) volgens de afspraken van de afdeling.

verplegende

• • Ontsmet je handen voordat je de kamer verlaat en was en/of ontsmet je handen na het opruimen van al het materiaal

  • Overhandig de bezittingen aan de nabestaanden en laat ze een document aftekenen voor ontvangst of doe dit met 2 verpleegkundigen, of bewaar ze voorlopig op de afdeling

  • Begeleid de nabestaanden zo nodig bij het laatste bezoek aan de overledene op de afdeling en geef de gegevens van het mortuarium mee

  • Zorg voor transport van de overledene naar het mortuarium volgens de geldende richtlijnen

  • Zorg dat alle administratieve documenten (identiteitskaart, overlijdensakte, medisch attest voor crematie,…) klaarliggen voor de begrafenisondernemer

Laatste aanpassing:H.S 2025