Centipede bite
Centipede bite ตะขาบกัด
Quick dx :ปวดมาก บวมแดง รอยเขี้ยว 2 รอยห่างประมาณ 1 cm เห็นเป็นจุดเลือดออกเล็กๆ
การรักษา: supportive treatment
Venom พิษตะขาบ
พิษตะขาบออกมาจาก เขี้ยวด้านหน้ามี 2 เขี้ยว ซึ่งมีต่อมพิษอยู่ที่โคนของเขี้ยว
เมื่อกัดแล้วจะฉีดพิษเข้าสู่เนื้อเยื่อของเหยื่อพิษ
พิษตะขาบประกอบด้วยสารหลายชนิด ได้แก่
- 5-hydroxytryptamine หรือ cytolysin
- hemolytic phospholipase A และ
- Cardiotoxic protein
พิษเหล่านี้จะทำลายเซลล์ ทำให้เกิดการอักเสบ เจ็บปวดมาก มีอาการบวม แดง ร้อน
อาการ
หลังถูกกัด จะมีอาการปวดมาก บริเวณที่ถูกกัดจะบวมแดง ปวดร้าวขึ้น อาจปวดถึงบริเวณต่อมน้ำเหลืองได้ บางรายอาจมีอาการคันร่วมดัวย นอกจากนี้อาจมีใจสั่น ปวดศีรษะ คลื่นไส้อาเจียน
อาการแสดง
ปวดบวมเฉพาะที่รอบๆที่ถูกกัด อาจพบรอยเขี้ยวเป็นจุดเล็กๆ 1- 2 รอยก็ได้ อาจพบลักษณะ lymphagitis หรือมี lymphadenopathy ร่วมด้วยได้ มีบางรายอาจมี tissue necrosis บริเวณที่ถูกกัดเป็นรอยดำๆได้
การตรวจทางห้องปฏิบัติการ
Lab สำคัญที่ควรตรวจในกรณีที่มีอาการมาก
UA: ดูว่ามี proteinuria, myoglobinuria จาก rhabdomyolysis ซึ่งผู้ป่วยจะมีอาการปวดบวมที่แขนหรือขาข้างที่ถูกกัด และ หากมีสิ่งบ่งชี้ว่าเป็น rhabdomyolysis ควรตรวจ electrolyte, CPK และ renal function ด้วย
ECG: ตรวจเมื่อผู้ป่วยมีอาการเจ็บหน้าอก, ความดันตก หรือมีประวัติโรคหัวใจ
Diffential diagnosis
Scorpian envenomation
Snake bite
Wasp sting
การรักษา
เบื้องต้น
– ล้างแผลให้สะอาดป้องกันติดเชื้อ ประคบเย็นลดบวม ประคบร้อนลดปวด
Emergency care
1.Pain ให้ยาแก้ปวด- Systemic analgesics: Paracetamal, tylenal with codeine, NSAIDS, tramadal เป็นต้น- Local anesthesia : regional nerve block โดยฉีด lidocaine หรือ bupivacaine
2. Tetanus toxiod ถ้ายังไม่เคยฉีดควรให้
3. Prophylactic antibiotic ไม่จำเป็นยกเว้น มี secondary infection
4. หากเป็นไปได้ สังเกตอาการประมาณ 4 ชั่วโมงเพื่อดู systemic toxicity
5. แผล ดูแลแผลให้สะอาด สังเกตลักษณะของ secondary infection และ necrosis
6. ยาทาหากให้ เป็นกลุ่ม steroid ทาเฉพาะที่ลดอาการแพ้คัน
Complication
1. Secondary infection
2. Wound necrosi s พบได้น้อย
3. Rare: compartment syndrome, myoglobinuria และ acute renal failure
4. Coronary spasm พบได้น้อย
Mortality/morbility
โดยส่วนใหญ่แล้วไม่รุนแรงมาก แต่มีหลายรายงานที่รุนแรงและบางรายเสียชีวิต
- เด็กหญิง 7 ขวบ ถูกกัดที่ศีรษะเสียชีวิต (Filipino girl: ตะขาบฟิลิปปิน Scolopendra subspinipes:ตัวยาว 23 cm )
- ผู้ชาย 60 ปี EKG เป็น ischemic heart หลังถูกกัด (Turkey:ตัวยาว12-cm) ตรวจเลือดพบ CK-MB and myoglobin สูงขึ้น ส่วน troponin I, troponin T ปกติ ECG กลับสู่ปกติ 2-3 ชั่วโมง
- ผู้ชาย 20 ปี Turkey มาด้วยอาการเจ็บหน้าอก 24 ชั่วโมงหลังถูกกัด ตรวจ ECG: inferior ST-segment elevation, ตรวจเลือดพบ CK-MB และ troponin T สูงขึ้น ECG หายเป็นปกติเองโดยรักษาแบบประคับประคอง น่าจะเป็นเรื่องของ coronary vasospasmและ inflammatory changes
- report อื่นๆพบอาการ Rhabdomyolysis, compartment syndrome และ acute renal failure รักษาโดย temporary hemodialysis: กัดโดยตะขาบทะเลทรายScolopendra heros
ข้อระวัง
หากขาหรือแขน ปวดบวมมาก อาจมี rhabdomyolysis จากพิษตะขาบได้
ควร admit ดูแลเรื่อง myoglobinuria และ compartment syndrome ด้วย
ยกบริเวณที่เป็นให้สูงขึ้น และพิจารณาทำ fasciotomy เมื่อเห็นสมควร
Ref.
1.http://emedicine.medscape.com/article/769448-overview
2. Ozsarac M, Karcioglu O, Ayrik C, et al. Acute coronary ischemia following centipede envenomation: case report and review of the literature. Wilderness Environ Med. 2004;15(2):109-12. [Medline].
3.Yildiz A, Biceroglu S, Yakut N, et al. Acute myocardial infarction in a young man caused by centipede sting. Emerg Med J. Apr 2006;23(4):e30. [Medline].
4.ข้อมูลตะขาบไทยhttp://www.bedo.or.th/lcdb/biodiversity/view2.aspx?id=8866