810.1.Plaken mugimenduak

Litosfera, geruza zurruna: lurrazal kontinentala edo lurrazal ozeanikoa + mantuaren gainazaleko zatiak osatzen dute.

• Geruza hau plaka litosferikoetan bananduta dago.
• Litosferako plakak mantu-konbekzioagatik eta grabitateagatik mugitzen dira.
• Litosferako plaken mugimendua prozesu geologiko gehienen erantzulea da, hala nola: lurrikarak, bolkanismoa, edo mendien eraketa.
• Lurrikarak, bolkanismoa...plaka litosferikoek elkar ukitzen duten lekuekin lotura dute (Plaken ertzak).

PLAKEN ERTZAK:

Plaken ertzak plaka tektonikoen artean sortzen diren lotuneak dira. Oso eremu bereziak dira, eta bat egiten dute lurrazaleko erliebeko egitura garrantzitsuekin, hala nola dortsal ozeanikoekin, itsaspeko fosekin(hobi ozeanikoekin)edo mendikateekin.

Plakak eta kontinenteen ertzak ez datoz bat. Osaeraren arabera hiru plaka mota bereizten dira:

• Plaka ozeanikoak:kontinenterik ez dituztenak, adb: Nazkako plaka eta Pazifikoko plaka
• Plaka kontinentalak: litosfera kontinentalez bakarrik osaturikoak. Adb. Arabiar plaka
• Plaka mistoak: gehienak mota honetakoak dira. Alde baten kontinentea dute eta beste aldean ozeanoen hondoa, adb: Eurasiar plaka edo Afrikako plaka. Euskal Herria Eurasiar plakaren barnean dago.

Plaken mugak edo ertzak, mugimenduaren arabera, mota desberdinekoak izan daitezke:

• Eraikitzaileak (dibergenteak). Banandutako bi plaken arteko muga osatzen dute, eta bertan dortsalak daude. Horietan litosfera ozeaniko berria sortzen da mantuko materiala igotzean.
• Suntsitzaileak(Konbergenteak).Batu egiten diren bi plaken arteko muga osatzen dute. Halako kasuetan, plaketariko bat bestearen azpian sartzen da; hori mantuan hondoratzen da, hau da, litosfera suntsitzen da.
• Pasiboak(eraldatzaileak): Alboko mugimendua duten ertzak. Norabide berean. baina elkarren aurkako noranzkoan mugitzen diren bi plaken ertzak dira. Horietan ez da litosferarik sortzen edo suntsitzen.

PLAKEN MUGIMENDUAK ANIMAZIOAK KLIK EGIN

Ondorengo bideoan plaken mugimenduaren jatorria: konbekzio korronteak, isostasia, islandian kontinenteen altxatzea...sumendien materialk aztertzea...e.a. ikusiko ditugu.

Ertz motak:

• Ertz dibergenteak( ERAIKITZAILEAK): bi plaka bereitzen dira. (Dortsal ozeanikoak eta Rift-ak)n dira
• Ertz konbergenteak(SUNTSITZAILEAK): bi plaka tektonikok elkar jotzen dute. (Subdukzioa eta orogenoak)
• Ertz neutroak(EBAKIDURAKOAK): bi plakak horizotalean lerratzen dira plano batean.

Link honetan ertz eta era guztietako prozesu geologikoen irudi animatuak daude. beraz OSO BALIAGARRIA DA KONTZEPTUAK ONGI ULERTZEKO: KLIK EGIN

http://www.juntadeandalucia.es/averroes/manuales/tectonica_animada/tectonanim.htm

Plaken mugimenduak eta horiekin lotuta dauden prozesu geologikoak (klik egin)

Litosferako plakak hiru modutan mugi daitezke beren artean: elkarrengandik urrunduz, hurbilduz eta zeharka lerratuz edo desplazatuz.

JARDUERA

1. Osa ezazu ondorengo taula: