2. Plaken ertzak

Plaken ertzetako higidura erlatiboak eta prozesu geologikoak

Plaken mugimenduak eta horiekin lotuta dauden prozesu geologikoak (Egin klik!)

Litosferako plakak hiru modutan mugi daitezke beren artean: elkarrengandik urrunduz ( ertz dibergenteak , suntsitzaileak), hurbilduz (ertz konbergenteak, eraikitzileak) eta zeharka lerratuz edo desplazatuz (ertz pasiboak).

1.mugimendua: elkarrengandik urrundu: Dortsalak eta Rift-a

Elkarrengandik urruntzen diren bi plaken artean pitzadurak eratzen dira, eta horietatik, mantuko material urtua irtetzen da. hori solidotzen da, eta litosfera berria eratzen da. bi egitura mota sortzen dira:

gainazal kontinentalean, Rift izeneko egiturak sortzen dituzte.
hondo ozeanikoetan Dortsal ozeanikoak sortzen dira

Plakak elkarrengandik urruntzean litosfera hautsi egiten da, zurruna delako, eta lurrikarak sortzen dira. Litosferaren lodiera dortsaletan gehienez ere 100 km-takoa denez , leku horietan sortzen diren lurrikaren sorgunea ere ez da sakontasun horretatik gora iristen. Beraz, dortsaletan gertatzen den jarduera sismikoa azalekoa da.
Era berean, magma sortzean, jarduera bolkaniko handia agertzen da.

ERTZ ERAIKITZAILEAK

Rift eremuan, azala mehea da eta oso hautsita. Iturri hidrotermalak agertu daitezke.

RIFT VALLEY

2. mugimendua: elkarrengana hurbildu, bi plakek talka egiten dute: Subdukzio eremua, talka orogenoa

Higidura hiru modutan gerta daiteke

Biak ozeanikoak: Subdukzio eremua

Litosfera zaharrena, lodiena eta dentsoena hondoratzen da, eta beraz, suntsitzen da.
Marruskaduraz sorturiko magma poltsak igotzerakoan plaka ozeanikoaren ertzean irla bolkanikoak sortzen dituzte: irla-arkuak .
Hondoratzen den plakaren bultzadak sismikotasun handia sortzen du.
Sismizitatea handia denez, tsunami arrisku handia ere izaten da.

Bat ozeanikoa eta bestea kontinentala: Subdukzio eremua

Plaka ozeanikoa (dentsoena) kontinentalaren azpian sartzen da, subdukzioa (litosfera suntsitzen da).
Azpiratze prozesu honetan plaken arteko marruskadura dela eta lurrikarak gertatzen dira.
Hondoratzen den plakaren zati bat, mantuaren tenperatura altuengatik, urtu eta magma-poltsak eratzen dira (hondoratzen den plakako basaltoa urtu).
Azpiratutako plakak egiten duen presio handiaren ondorioz, era berean plaka kontinentala loditu egiten da eta magma hauek igotzerakoan plaka kontinentalaren ertzean orogeno edo bulkanismoa aktiboa duten mendikateak sortzen dituzte: Orogeno termiko perikontinentalak adb: Andeak(Nazka-Hego Amerikakoa)
Sumendi azidoak eta hipozentro sakoneko lurrikarak kontinentearen barnealdean eta hipozentro azalekoa kontinentearen ertzean; arrisku sismiko handia.

ERTZ

SUNTSITZAILEAK

Biak kontinentalak:Talka orogenoak, adb:Plaka Asiatikoa eta Indiakoaren artekoa

Litosfera kontinentala ezin da hondoratu: plaka bat bestearen gainean geratzen da:mendilerroa eratzen da.
Talka eta marruskadura direla, metamorfismoa eta magmatismoa gertatzen dira. Hori dela eta granito-plutoien guneak sortzen dira.
Haustura handiak direla sismikotasun handia gertatzen da.

3. mugimendua: plakak irristatu egiten dira elkarren kontra. Faila eraldatzaileak

Alboko mugimendua duten ertzak. Norabide berean. baina elkarren aurkako noranzkoan mugitzen diren bi plaken ertzak dira.
Faila eraldatzaile ere esaten zaie, eta horietan ez da litosferarik sortzen edo suntsitzen; beraz, lehen ertz pasibo ere esaten zitzaien.
Bertan sismikotasuna magnitude handikoa izaten da.
ad: San Andres Faila

ANIMAZIOAK

WEB INTERESGARRIA (Gaztelaniaz): http://www.laalianzadegaia.com/energia_interna.html